Enkele weken verder, terug op bekende bodem. ’t Voelt aan alsof ik ontwaak uit een winterslaap. Aangekomen in een andere, uit een herinnering bekende omgeving en na enige tijd door de aanpassing twijfelend aan de echtheid van de ervaring. Tijdens mijn reis waren er af en toe momenten dat het leek alsof ik me in een droom begaf, dat ik weinig ijkpunten leek te hebben om mijn realiteitsgevoel aan te spiegelen. Nu dat ik me verder en verder begeef – zowel in tijd als in ruimte – van de ervaring, lijkt het nog meer ongrijpbaar. Hoewel ik af en  toe ook onderhuids ervaringen lijk door te voelen. Zoals er in de winter veel activiteit ondergronds (en dus onzichtbaar) aanwezig is, die wortels vormt voor latere tijden.

Tegelijkertijd voel ik me ook meer verbonden met oude bekenden die ik ondertussen weer tegen het lijf ben gelopen. Alsof een winterslaap ruimte geeft voor rijping.

Iemand die me nauw aan het hart ligt, schreef me vorige week dat ik maar mijn tijd moet nemen zodat alles duidelijker kan worden door alle contrast hier. Hoewel tijd relatief is, kan ik er niet onderuit in deze samenleving en neem ik dus de tijd..

Het optreden in de hare krishna tempel was erg boeiend. Misschien een samenvatting van mijn reis in geluid. Het was een samenvoeging van westerse en Indische klassieke en folkmuziek. Tijdens mijn reis werd ik geconfronteerd met de Indische traditie en leefgewoonten, zag ik de invloed van het westen in de grootsteden en draaide ik mee in projecten die een mix waren van Indische en westerse mensen en invloeden. Na het optreden aten we in het restaurant van krishna (zeer veel en zeer lekker).

Een van de laatste dagen in Mumbai doorkruisten we de stad op de motto, wat niet aan te raden is. Het verkeer lijkt een ongeorganiseerde mierenhoop en de pollutie doet uw voorhoofd fronsen. Onderweg kwamen we reclame tegen voor huidcrème die de huid gezond houdt; de pollutie zou er zelfs niets tegen kunnen beginnen. Het is alsof men steeds nieuwe dingen moet uitvinden tegen de bijeffecten van vorige menselijke uitvindingen. Een beeld onderweg bleef me ook bij, omdat het zo sprekend was. Op de muur naast de weg stond er om de meter “call ambulance 0126” geschilderd, ongeveer een kilometer lang. Ik voelde me erg kwetsbaar door.

Mijn laatste week in Mumbai was nog vrij intens. Ik heb er vooral moeten leren losaten. Alsof ik werd voorbereid op mijn terugkeren. Maar loslaten is een belangrijke beweging denk ik. En loskomen moet je om jezelf niet te verliezen.

Ondertussen ben ik weer in Belgie aangestrand. Hoewel het hier bezig is lente te worden,  heb ik een wintergevoel en een beetje friskes. Maar wel het voelt vertrouwd om bekende geluiden te horen, bekende geuren te ruiken.. En de warme kachel verwarmt me, zoals het me ook weer thuis doet voelen.

Alles voelt hier wat ‘sneller’ aan, hoewel de buitenomgeving erg rustig. Auto’s gaan hier zelfs vanzelf voor je opzij. Mijn binnenkant lijkt een beetje in de war, maar ik hoop toch wat rust te vinden in deze snelle wereld. Echte rust komt trouwens van binnenuit, niet vanuit de omgeving, hoewel deze wel een invloed heeft.

‘De mens is niet gemaakt als een feit dat bestaat, maar als een intentie te bestaan: even onzeker als zeker.’

Na een lange beproeving van jullie geduld, hier enkel foto’s..   

Na een dansoptreden van het festival reden Sara (gezelschap) en ik samen op een fiets terug naar onze verblijfplaats. Maar omdat de Indische wegen niet erg plat zijn en het erg donker was, reden we van de weg en viel ik mijn knie open. Na enkele dagen ben ik nog steeds wat invalide, maar ik kan me gelukkig verplaatsen. 
Vorige dagen bezochten we enkele van de tempels. Deze worden omgeven door mooi aangelegde grasperkjes. Zo worden ze nog meer een attractie. Binnen de omheinig is het gras groen en erbuiten is het geel of afwezig. Het is een gek idee als je weet dat men hier al drie jaar geen moussonregens meer gehad heeft en er een groot tekort aan water is. Alles lijkt hier voor toerisme te gebeuren.
Gisteren las ik een passage over het verschil tussen toerisme en pelgrimage: "Tourism is like a secularized or unconscious form of pilgrimage. The primary factor of pilgrimage is intention. Than we go in the hope of being inspired or blessed, or to give thanks. The journey itself is as mush a part of the pilgrimage as arriving, and by remembering that we are not going for the sake of comfort, we are better able to respond positively to any difficulties we may encounter." (Rupert Sheldrake).
Ik voel me er ongemakkelijk bij 'toerist' te zijn, rondgeleid te worden. Vandaag bezochten we enkele tempels, maar liepen niet van de ene naar de andere, we probeerden te vertragen. We wilden ervaren, stil worden, schrijven, gewaarworden, opmerken, filosoferen, lezen,.. We hadden een gesprek over de eigenschappen van steen. Het geeft rust, houdt de eigenschap van de omgeving (warmte, kou, geur,..) een lange tijd vast.
Soms blijven betekenissen van handelingen, gebruiken, gewoonten vaag voor me, maar soms lijken de Indische mensen zelf ook het 'waarom' van iets niet te weten. Sara (ex-atropologiestudent) vertelde me dat ze tijdens haar studie het grapje hadden dat antropologen betekenis achter alles zoeken. Wanneer iemand vandaag een bananenschil op de grond gooit, zal deze enkele eeuwen later onderzocht worden op zijn betekenis. Alsof 'de mens van vandaag' een ritueel zou hebben met bananen, of dat het een heilig object zou zijn (als de schil ondertussen nog niet vergaan is natuurlijk..).
Hoe verder je van iets afstaat, hoe meer verwondert je bent. De kunst van het bewustzijn is misschien de verwondering in de eigen - 'bekende' - omgeving.
Gisteren liepen we over de lokale markt om groenten en kruiden te kopen en dat was een heerlijke ervaring. Mensen waren (gezond) nieuwsgierig en vroegen zelf om foto's van hen te maken. Men was niet opdringerig, en (non-verbale) communicatie voelde gemeend aan.

Het was een aangenaam contact met de Indische medewerkers in de kliniek. De eerste keer ook dat ik een aansluiting vond in humor (die vaak op een heel ander niveau ligt dan de 'westerse' humor). Hoewel ik veel respect kreeg, voelde ik af en toe ook een soort onderdanigheid (wat voorbij respect gaat). Ook wordt er op zondag met alle medewerkers samen gegeten, maar toch eten de assistenten apart van de dokters. Dat is omdat er te weinig plaats is, maar waarom deze verdeling? Het voelt soms als een onderhuids kastensysteem; wat niet enkel in het 'Indische' denken ingebakken zit.
Mijn gezondheid is heel wat beter ondertussen. Ik heb voor de eerste keer in India een normale stoelgang (na constipatie, diarre en vergrootte konijnenstrontjes). Ik begin me dan toch nog aan te passen (nu al..). En ik begin van de Indische wc te houden (vergelijkbaar met de Franse). Je bent je bewuster van je houding en je kan de gezondheid van je uitwerpselen en plassen observeren.
Met een warm hart verliet ik de kliniek in Bokaro (ik voelde me erg op mijn gemak), en reisde door naar Varanasi, 'the city of learning and burning'. Ik maakte hier een stop van 24 uur, omdat ik geen directe aansluiting had naar mijn volgende (eind)bestemming. Bij de aankomst daar werd ik meteen aangeklampt -zoals op de meeste plaatsen- maar ik ging deze keer in op hun aanbod (wat ik anders niet zo snel zou doen), omdat ik geen orientatie had. Men zei me dat in de vroege ochtend de toerist koning is. Ik was duidelijk op een zeer toeristische plek, met veel verkooptrucs en waar alles draait om geld. Zo ga ik me een object voelen. Hoewel ik 'geluk' had, en een van de eigenaars van mijn verblijfplaats me naar verschillende plaatsen bracht; zoals enkele tempels en de moslimbuurt waar ik de zijdeproductie van dichtbij kon zien. Ik kon zelfs het weven van de zijde zelf uitproberen. 's Avonds had ik een tablales, hoewel ik me hierin ook een toerist voelde (hoewel dat ook mijn vooroordeel kan zijn). Ik kreeg oefeningen, maar werd voor de rest alleen gelaten. Zo kon ik zelf oefenen, wat een trance-effect gaf, maar natuurlijk is het gemakkelijk om zo je geld te verdienen. De tablales die ik kreeg van een de van de vrijwilligers in camphill -hoewel hij zelf tablastudent was-, was dan van veel meer kwaliteit.
Maar na de les kreeg ik een (prive)concert / jamsessie sitar en tabla, zeer fascinerend.
In de vroege ochtend ging in naar de ghats, waar alle 'toeristen' een boottochtje komen maken. Langs de ene kant van de Ganges liggen tempels, ghats, bevolkt met mensen; de andere kant lijkt een woestijnachtig landschap. Mensen komen er baden, hun kleren wassen en doden worden er verbrand en verstrooid over de rivier. Koeien zie je in hun geheel in het water drijven, omdat men deze niet wil verbranden, uit respect voor hun heiligheid.  

Op de trein wachtend op vertrek richting Jhansi, kwam er een jongen bedelen. Ik was brood aan het eten en gaf hem een stuk van mijn brood. In eerste instantie was hij blij, maar hij gooide het onmiddellijk weg. Toen vroeg hij een ander stuk. Ik zei nee, en dan vroeg hij om geld. Hij bleef aandringen en gooide een pen naar me. Ik gaf hem deze terug, maar hij gooide opnieuw. Ik zei hem dit niet te doen, waarna hij op de zetels begon te schrijven en gaten erin begon te boren. Ik zei hem opnieuw dit niet te doen - ik voelde me als een schooljuffrouw - waarna hij met stukken van kleipotjes begin te gooien. Ik stuurde hem weg - hij was ook een beetje bang van me. Van buitenuit door het raam toonde hij sorry, wat gemeend leek en mijn hart verwarmde. Maar meteen erna vroeg hij opnieuw om geld en gooide hij opnieuw. Geld, geld, geld, voor sommige blijkbaar toch het belangrijkste in het leven. Natuurlijk is het een bron om te kunnen overleven. Maar het geloof in andere wegen is zelden te vinden
In de krant in Varanasi was een nieuws over een Duits koppel die gedrogeerd werden. Ze werden bewusteloos gevonden aan het busstation nadat ze tchai gedronken hadden. Toch maar oppassen dus met wat ik eet en drink.
Op de trein naar Varanasi was er een sadu. Hij voelde meer vertrouwd aan dan de doorsnee 'Indier' (als je daar al van kan spreken). Hij zocht een plaats (hij had geen reservatie) en hoewel hij geen engels sprak, hield ik ondertussen zijn 'attributen' bij. Grappig. En op de bus richting Khajuraho viel er een Indische vrouw in slaap op mijn schouder.
Aangekomen in Khajuraho, voelde het wat verward aan om opnieuw toerist te zijn. Ik ben er niet voor gemaakt denk ik. Je bent natuurlijk altijd toerist op plaatsen waar je nooit eerder bent geweest, maar er zijn verschillende niveaus van betrokkenheid. Khajuraho is een kleine plaats met verschillende (erotische - hoewel dat opgeblazen wordt voor de toeristen) tempels, en momenteel een dansfestival. Ik ben hier in - humoristisch - gezelschap (iemand die ik leerde kennen in zuid-India en enkele vrienden van haar).
Het is opmerkelijk dat je als 'toerist' meer seksueel geintimideerd wordt. Zowel in Nepal als nu valt me dat op. Mijn gezelschap vertelde me ook er moe van te zijn. Het is alsof Indische mannen onze signalen niet begrijpen. Er is soms zo weinig respect, alsof je wordt behandeld als een object. Hoewel ik tegelijk ook ervaar dat ik veel respect krijg doordat ik alleen reis. Sommige mensen menen het goed (of misschien meer dan je denkt). Maar angst (voor het onbekende/vreemde) overheerst vaak. Of is het het stereotiep idee van de westerse rijkeling (en dus een potentiele sponsor van eigen inkomen), of het idee van een 'western candy', zoals iemand me eens beschreef hoe ze zich erbij voelde.
Maar ik merk dat, als je meer open bent en niet te vijandig of snel geirriteerd, dat je minder 'bekeken' wordt. Het is soms alsof ik een zoo-attractie ben zonder tralies. Ik zou een bordje moeten plaatsen: 'zeldzame blanke, kortharige, roste westerling. Vrouwelijk. Afkomstig uit Centraal-Europa. Gelieve niet te voederen (of enkel lekkere samosa's)'.
Terwijl het ginder lente wordt, wordt het hier weer zomer. Na wollen sokken in Nepal en herfst in Bokaro, is het hier weer volle zon en stoffige wegen. Dus gedesorienteerd ben ik al voor ik weer naar Belgie kom..