Voor verhalen over Gent, Gravensteen, Griekenland, Grijsloke, Gezondheid, Geneeskunde, Gehoor, G-plek, Genealogie, Gerard, Georges, Gekheid-op-een-stokje... zie: www.bloggen.be/kris
Wie stuurt een tekening bij één van de mythologische verhalen? Per e-mail a.u.b. (kris.vansteenbrugge@skynet.be) . De mooiste tekeningen worden gepubliceerd. Vergeet niet uw naam te vermelden + naam van de school en klas.
Het opgravingsgebied ligt tussen de rivieren Alpheios en Kladeios en de Kronosheuvel(foto 1 en 2). In het centrum ligt de Altis, het heilige gebied, aan Zeus gewijd: een bijna vierkant terrein van ongeveer 200 op 200 meter. Binnen dit ommuurde gebied vinden wij de belangrijkste heilige gebouwen: de tempel van Zeus (Z), de tempel van Hera (H) en ook het Pelopeion (PE), het heiligdom en terzelfdertijd het graf van Pelops. Van de ruïne van de Zeustempel werd nog maar weinig heropgebouwd (foto 3 en 4).Deze Dorische tempel dateert van ongeveer het midden van de 5e eeuw v.C. In deze tempel bevond zich één van de zeven wereldwonderen, namelijk het dertien meter hoge beeld van de tronende Zeus dat met goud en ivoor was belegd en van de hand was van de beeldhouwer Phidias (foto 6).Het beeld is helaas verdwenen omgekomen in een brand maar talrijke afbeeldingen ervan zijn bewaard op allerlei munten die zich bevinden in de numismatische afdeling van het Nationaal Archeologisch Museum in Athene. Naar één van die afbeeldingen werd de eerste medaille van Grijslokes Olympiade gemaakt (foto 7). Niet ver van de Heratempel (foto 8), die zowat anderhalve eeuw ouder is dan de tempel van Zeus, is de plaats waar heden ten dage om de vier jaar het Olympisch vuur aangestoken wordt. Er was ook nog een kleine tempel (M), gewijd aan de godin Rhea: het metroön. Buiten het gebied van de Altis bevinden zich nóg verscheidene gebouwen: het gymnasion (G, oefenzaal), de palaistra (P, foto 9), het prytaneion (PR, plaats waar de scheidsrechters elkaar ontmoetten en waar het afscheidsbanket werd gehouden), het bouleuterion (B, de raadzalen), het Leonidaion (L, gastenkamers), enzoverder
1. Olympia-heiligdom: plattegrond.
2. Olympia-heiligdom: maquette.
3. Tempel van Zeus: er staat nog weinig overeind...
4. Tempel van Zeus: het lijkt erop dat Herakles (Didier) hier alle zuilen omver geduwd heeft...
5. Op deze zuil vóór de tempel van Zeus stond de Nike van Paionios... zo ongeveer zoals door Gilbert hier laat zien.
6. Zo ongeveer moet het standbeeld van Zeus eruit gezien hebben.
Patras is vlakbij. Met een paar honderdduizend inwoners is het de derde grootste stad van Griekenland (na Athene en Thessaloniki) en tevens een belangrijke havenstad.. Ongetwijfeld een bezoekje waard, doch we bevinden ons nu op amper een honderdtal kilometer van Olympia en we spoeden ons daarheen, langs de noordwestkust van de Peloponnesos. Rechts van ons duiken de eilanden van de Ionische Zee op. Eén onder hen is Ithaka, het eiland van Odysseus. We rijden tot in Pyrgos en dan linksaf naar Olympia, een klein dorp in een lieflijk dal, het dal van de Alpheiosrivier (foto 1).
De riviergod Alpheios achtervolgde eens een nimf, Arethousa, tot aan de kust van de Ionische Zee. De nimf redde zich zwemmend naar Sicilië, doch Alpheios dook onder de zee en kwam te voorschijn in Syrakuse als een bron, de bron van Arethousa, waar hij de nimf onderschepte.
In dit lieflijk dal lag eertijds de stad Pisa die geregeerd werd door koning Oinomaos. Pelops, de prins uit Klein-Azië, versloeg Oinomaos in een dodelijke wagenren en veroverde zo Oinomaos dochter Hippodameia en stichtte de Olympische Spelen. Deze strijd stond uitgebeeld op het oostelijk fronton van de grote Zeustempel. Het hele fronton met de vrij goed bewaarde beeldhouwwerken bevindt zich nu in het archeologisch museum van Olympia (één van de grootste vier van Griekenland, samen met de musea van Delphi, Athene en Heraklion). In het midden staat Zeus afgebeeld. Naast hem: Pelops en Hippodameia (foto 2). In dezelfde zaal bevindt zich ook het westelijk fronton dat de legendarische strijd tussen de Lapithen en de Kentauren uitbeeldt met hier Apollo als scheidsrechter (foto 3). Zeker niet te missen in dit museum zijn ook de twaalf metopen van de Zeustempel die de twaalf werken van Herakles voorstellen (foto 4). Verder: het Nike-beeld van Paionios (foto 5) dat op een metershoge zuil stond vóór de tempel van Zeus, en vooral de Hermes van Praxiteles, de god Hermes voorstellend met de jonge Dionysos op de arm. Dit laatste beeldhouwwerk wordt door velen beschouwd als het mooiste en kostbaarste aller tijden (foto 6). Het museum waar we ons nu bevinden is vlakbij het beroemde heiligdom van Olympia en de plaats waar in de oudheid de Olympische Spelen werden gehouden, eens in de vier jaar, meer dan duizend jaar lang!...
foto 1: leden van Loopclub Grijsloke aan de oever van de Alpheios-rivier.
foto 3: Apollo brengt een kentaur tot bedaren. Het verhaal van de strijd tussen de Kentauren en de Lapithen kunt u lezen door hier te klikken op www.bloggen.be/dzeus/archief.php?ID=87 .
foto 4: een "passage" uit één van de werken van Herakles (De gouden appelen van de Hesperiden). Het verhaal kunt u lezen door hier te klikken op www.bloggen.be/dzeus/archief.php?ID=78. Ook de andere werken van Herakles kunt u vinden op deze blog.
foto 5: Nike van Paionios.
foto 6: de Hermes van Praxiteles (het verhaal dat hieraan ten grondslag ligt kunt u lezen door hier te klikken op www.bloggen.be/dzeus/archief.php?ID=12 .
Op vrijdag 26 november om 20.00 uur in het Gemeenschapscentrum Ansold, Landergemstraat 1b te 8570 Anzegem, voert het reizend toneelgezelschap Het Ongerijmdeéén van de meest aangrijpende Griekse tragedies op: HIPPOLIET.
Het is een klassiek drama van Euripides, in een bewerking van Magda Timmermans. De vertolkers mogen tot de beste acteurs van het land gerekend worden: Machteld Timmermans, Kadèr Gürbüz, Jenne Decleir en Danny Timmermans.
Het stuk is vooral aanbevolen voor de twee of drie hoogste klassen van het middelbaar onderwijs. De normale inkomprijs is 13 euro. Voor personen onder de 26 jaar bedraagt de inkomprijs slechts 9 euro en daarboven is er nog een korting van 10% voor groepen vanaf 15 personen. Reservatie: tel. 056 688250.
Euripides was de jongste van de drie grote Griekse tragedieschrijvers. Aeschylos, Sophokles en Euripides leefden allen in de 5e eeuw v.C., de gouden eeuw van Perikles. Euripides schreef een honderdtal toneelstukken en van de drie groten was hij degene wiens werk het meest werd opgevoerd. Eén van zijn mooiste stukken is Hippolytos, een zwaar psychologisch drama. Het hoofdgegeven is de onbeantwoorde liefde van Phaidra, de echtgenote van Theseus, koning van Athene, voor haar stiefzoon Hippolytos. Het compleet verhaal kunt u lezen op deze blog (klik hier op www.bloggen.be/dzeus/archief.php?ID=90).
Vooraleer Delphi te verlaten wagen de dappersten van de club zich aan een tien kilometer lange looptraining in de omgeving van het stadje, bij een temperatuur van rond de vijfendertig graden! De verdere reis gaat in de richting van het haventje Itea, dat eertijds heel belangrijk was. De bezoekers van het orakel kwamen immers meestal van over zee-Griekenland was en is nog steeds, een zeevarend land. We rijden dan verder langs de Korinthische Golf tot Antirion, waar we de veerboot naar de Peloponnesos zullen nemen.
In eerste instantie rijden we Antirion nu even voorbij en maken een zijsprongetje naar het oude Kalydon. Resten van de oude stad vinden we een paar kilometer voorbij de Evvinos-rivier. De belangrijkste overblijfselen zijn hier het Leonteion, wat een Heroön is, en een tempel van Artemis Laphria. Kalydon is de stad van de legendarische koning Oineus, van wie het woord oenologie is afgeleid. Via hem immers is de kunst van het wijnbereiden tot de mensheid gekomen. De god Dionysos had het hem geleerd als dank omdat de koning welwillend een oogje dichtkneep wanneer de god zijn vrouw Althaia het hof maakte. Kalydon was ook het strijdtoneel van de jacht op de Kalydonische ever. De grootste helden in dit gevecht waren Oineus zoon Meleager en de Arkadische hardloopster Atalante. Meleager kwam op een eigenaardige manier aan zijn einde door toedoen van zijn eigen moeder en Atalante werd tot een huwelijk verplicht na een valstrik met gouden appelen waarin Aphrodite zelf de hand had. Meleagers zuster Deianeira werd Herakles bruid. De kentaur Nessos was zo vriendelijk Deianeira op zijn rug over de Evvinos te dragen, maar toen hij midden de rivier aanstalten maakte om haar te verkrachten, schoot Herakles hem dood met één van zijn giftige pijlen. Maar hiermee tekende Herakles, zonder het te beseffen, zijn eigen doodvonnis.
Wij hoeven de Evvinos gelukkig niet door te waden, maar er is een brug waar we lustig over rijden, terug naar Antirion. Hier doen we de overvaart naar Rion. In geen tijd staan we op de Peloponnesos, het land van Pelops, dat sedert het graven van het kanaal van Korinthe (voltooid in 1893) in feite Griekenlands grootste eiland is.
Loopclub Grijsloke in Delphi, in een verzengende hitte (1994). vlnr. Daniël Malfait, Didier Libbrecht, José Thys, Micheline Demol (grotendeels verscholen), Johan Dhaenens, Christine Deschamp, Eric Triest en Joost Vinckier.
Herakles (Didier Libbrecht) richt een giftige pijl op de kentaur Nessos (1993).
Het museum van Delphi is één van de belangrijkste van Griekenland en wij mogen het dus niet links laten liggen. Het bevindt zich overigens aan de rechterkant van de grote weg, als wij, komende van het heiligdom, ons begeven in de richting van het moderne Delphi.
Wat in het museum tentoongesteld wordt is afkomstig van het opgravingsgebied van het Apolloheiligdom, en dat is heel wat: talrijke marmeren en bronzen beelden die langs de heilige weg stonden, ivoren en gouden beeldjes en sieraden (votiefgeschenken die zich in de schathuizen bevonden), sculpturen van de frontons, de friezen en de metopen van de verscheidene kleinere tempels langs de heilige weg, helden en gebeurtenissen uit de Griekse mythologie voorstellende
Er is ook de fameuze steen (de omphalos) die door Kronos werd uitgebraakt en die het middelpunt van de aarde moest aanduiden (meer hierover kunt u vinden door hier te klikken op www.bloggen.be/dzeus/archief.php?ID=2 )
Indrukwekkend zijn de beelden van Kleobis en Biton, de twee krachtige breedgeschouderde jongelingen, die door de godin Athene voor hun dienstvaardigheid werden beloond met de dood (zie foto hieronder). Deze meer dan twee meter hoge beelden waren geschonken door de inwoners van Argos.
De sfinx die op een negen meter hoge Ionische zuil stond in de buurt van de grote Apollotempel en geschonken werd door de inwoners van Naxos,doet denken aan het mythologisch monster van Thebe, dat door Oidipous overwonnen werd. (lees meer over Oidipous en de sfinx: klik hier op www.bloggen.be/dzeus/archief.php?ID=23 en www.bloggen.be/dzeus/archief.php?ID=24 )
Het pronkstuk van het museum is evenwel het levensgrote bronzen beeld van de wagenmenner. Het maakte deel uit van een indrukwekkende bronzen compositie van een racewagen, getrokken door vier paarden. Rechtop in de wagen, de teugels in de rechterhand stond deze menner. Dit kostbaar geschenk was afkomstig van één van de heersers van Syracuse, naar aanleiding van een overwinning in de paardenrenwedstrijd tijdens de Pytische Spelen.
De Omphalos
Kleobis en Biton
Kleobis en Biton waren de zonen van Kidippe, één van de priesteressen van Hera. Toen de ossen die Kidippe naar het Heraion (de tempel van Hera in Argolis) moesten brengen, niet beschikbaar waren, trokken Kleobis en Biton zelf de ossenwagen. Kidippe vroeg Hera haar zonen daarvoor te belonen en Hera beloonde hen... met een plotse dood, zijnde "het mooiste geschenk dat een mens kan te beurt vallen".
Nog hoger tegen de flank van de Parnassos bevindt zich het eveneens vrij goed bewaarde stadion, waar om de vier jaar de Pythische Spelen werden gehouden, tussen twee Olympische Spelen in. Ook lyrische en dramatische opvoeringen waren in het programma van de Spelen opgenomen. Deze gingen door in het theater. Het stadion diende voor de lichamelijke sporten. Hier begint het Panhelleense Spelenprogramma van Loopclub Grijsloke.
Het stadion van Delphi. De rij marmeren steenblokken op de voorgrond is de aankomst van de "dromos", d.i. één stadionlengte, zijnde iets minder dan 200 meter. De startlijn bevindt zich in de achtergrond. Links tegen de flank van de Parnassosberg zijn de zitplaatsen voor de toeschouwers. Helemaal vooraan, waar de juffrouw staat, bevond zich een kolom, waarrond de atleten dienden te draaien bij de dubbele stadionloop (de "dolichos").
De startlijn. Groeven in het marmer zijn het equivalent van onze huidige startblokken. Een sterk gebronzeerde chirurg uit Besançon die wij in 1993 toevallig ontmoetten in dit stadion, krijgt hier instructies van onze trainer Gilbert Terras, i.v.m. de juiste kledij (enkel een lendendoek) en de juiste starthouding.
Idem voor het discuswerpen. De instructeurs zijn hier Didier Libbrecht en Gilbert Terras.
Kris Vansteenbrugge tijdens de wedstrijd in het discuswerpen (diskobolia) in 1994...
... en tijdens het vérspringen (halma); let op de "springgewichten".
De twaalf deelnemers van Loopclub Grijsloke bij de start van het koninginnenummer (de dromos). V.l.n.r. Günther Hombecq, Gilbert Terras (grotendeels verborgen), Kris Vansteenbrugge, Eric Vancoppenolle, Daniël Malfait, Hendrik Vanherzeele, Willem Vanderstraeten, Joost Vinckier, Roger Vandendorpe, Eric Triest, José Thijs en Walter Delmotte.
Enkele honderden meter voorbij de Kastalische bron ligt tegen de helling van de uitlopers van het machtige Parnassosgebergte, het opgravingsgebied van Apollos heiligdom, waarbinnen zich het beroemde orakel bevond. Van de meeste gebouwen zijn nog enkel de grondvesten over, zodat het moeilijk valt, hoe indrukwekkend de site ook moge zijn, om zich een idee te vormen van de overweldigende indruk die de orakelganger moet gekregen hebben bij het betreden van dit heilig domein dat vol schitterende bouwwerken stond, rijke schathuizen als tempels een twintigtal en verscheidene votiefgebouwen langs de heilige weg die met een haarspeldbocht oploopt naar de grote Apollotempel.
Eén van de schathuizen werd volledig gereconstrueerd met in hoofdzaak oorspronkelijk materiaal: het is een kleine Dorische antentempel, gebouwd door de Atheners op het einde van de 5e eeuw v.C. als dank voor hun overwinning op de Perzen in de vlakte van Marathon. Op de metopen van het fries zijn, nog steeds duidelijk herkenbaar, de heldendaden van Theseus en Herakles afgebeeld.
In de nabijheid van dit schathuis van de Atheners bevindt zich het middelpunt van de aarde. Zeus zelf heeft dit middelpunt bepaald toen de twee arenden die hij aan beide uiteinden van de wereld had losgelaten, elkaar in Delphi ontmoetten. Precies op dat punt werd door de oppergod de steen gelegd waarmee zijn vader Kronos verschalkt werd toen hij de pasgeboren Zeus opeiste om hem te verslinden, zoals hij met zijn andere kinderen had gedaan. De steen was in luiers gewikkeld en Kronos, denkende dat het zijn zoon was, verslond hem. De broers en zusters van Zeus werden later door Kronos uitgebraakt, samen met de steen. Op het middelpunt van de wereld staat er nu echter een namaaksteen: de echte, de omphalos, bevindt zich in het museum van Delphi. (Lees meer over "Kronos die zijn kinderen verslond": klik hier op www.bloggen.be/dzeus/archief.php?ID=2)
Eveneens in de nabijheid van het schathuis van de Atheners bevindt zich de zogenaamde rots van de Sibylle: hier was het dat Apollo de slang Pythoon doodschoot.
Van de grote Apollotempel werden zes zuilen weer opgericht op de grondvesten. In het aditon van de tempel bevonden zich het gouden Apollobeeld, de heilige laurierboom en, boven een rotsspleet, de driepoot van de waarzeggende Pythia.
Didier en Gilbert bij het middelpunt van de aarde.
Kronos verslond een in luiers gewikkelde steen.
Rechts van het schathuis van de Atheners zien we de rots van de Sybille.
De Apollotempel met de zes zuilen; op de voorgrond een deel van het theater.
Een scène uit Sophokles' "koning Oidipous", in het theater van Delphi vertolkt door Loopclub Grijsloke. V.l.n.r. Eric Triest (een herder uit Thebe), Joost Vinckier (koning Oidipous) en Willem Vanderstraeten (een herder uit Korinthe)
Komende van Levadia is het eerste wat we van Delphi zien, links van de weg, de Marmaria, het heiligdom van Athena Pronaia. Hier zijn de ruïnes van twee Athenatempels, twee schathuizen en een prachtige ronde tempel, een tholos. Van deze laatste werden drie zuilen weer overeind gezet met een fries en een reconstructie er bovenop: het meest gefotografeerde gebouw van Delphi. Verderop aan dezelfde kant van de weg, het Gymnasion. Waar de weg dan een bocht van negentig graden naar links maakt, vinden we aan de rechter kant de heilige bron van Kastalia. We laten niet na ons even te wassen met het water van deze bron zoals in het verleden ieder hoorde te doen vooraleer hij het orakelheiligdom betrad. We drinken ook een slok van het water om ons te zuiveren van alle onreine gedachten en onze geest te verhelderen teneinde beter ontvankelijk te worden voor de wijze, zij het dubbelzinnige, woorden van het orakel. Hier zou de grot van Pythoon geweest zijn, de slang die door Apollo met zijn pijlen werd gedood, uit wraak omdat Pythoon zo onbarmhartig zijn zwangere moeder Leto achtervolgd had. Apollo maakte zich dan later meester van deze plaats en van het orakel dat toen nog aan Gaia toebehoorde. Omdat de gedode slang Gaias zoon was, stelde Apollo, teneinde zich met haar te verzoenen, de Pythische Spelen in.
Ongeveer halverwege tussen Levadia en Delphi hebben we rechts een afslag naar Daulis. Hier in de buurt bevindt zich Schiste Odos (foto 1). Deze driesprong, waar Oidipous zijn vader Laios doodde, kunnen we zien liggen vanaf de grote weg (foto 2): hier hebben we die vadermoord nog eens nagespeeld (foto 3).
In Daulis leefde er een prinses, Phyllis, die zich uit liefdesverdriet voor een Atheense prins van het leven beroofde en later door de goden in een amandelboom werd veranderd. We vinden hier dan ook een amandelboom in volle bloei (foto 4) en bedekt met dauwdruppels, de tranen van de verliefde prinses die voor haar prins haar mooiste kleed heeft aangetrokken. (tijdens de grote vakantie verschijnt op deze blog het volledig verhaal van Phyllis)
Vooraleer we de grote bezienswaardigheid die Delphi is, binnenrijden, doen we eerst nog een zijsprong van een twintigtal kilometers, de bergen in, naar Ossios Loukas (foto 5), in een prachtige omgeving, op de westelijke helling van de Helikon. Ossios Loukas is misschien wel het bekendste Byzantijns klooster van geheel Griekenland, een aangename afwisseling tussen de talrijke klassieke ruïnes die wij bezoeken.
foto 1
foto 2: de driesprong bevindt zich ongeveer in het midden van de foto
Levadia is de hoofdstad van Beotië, één van de vijf arrondissementen van Centraal-Griekenland. In de oude stad leidt een kronkelende weg (foto 1) naar de Herkyna-kloof (foto 2 en 3), waar het orakel van Trofonios zich bevond. Door de Herkyna-kloof stroomt de gelijknamige rivier, die gevoed wordt door twee bronnen: de Lethe (de vergetelheid) en de Mnemosyne (de herinnering). Hoog in het ravijn stierf Trofonios, die zozeer door de goden werd bemind dat zij hem op jeugdige leeftijd uit dit aardse tranendal weghaalden. Wie zijn toevlucht zocht tot het orakel moest eerst drinken van beide bronnen (foto 4) en daarna afdalen in een grot (foto 5), met onder elke arm een honingkoek, voedsel voor de heilige slangen van moeder aarde. Wat de pelgrim in die grot moest doorstaan, weten we niet precies: hij werd er door elkaar geschud en het leek of hij door het middelpunt van de aarde werd getrokken. Bij het verlaten van de grot was hij als geradbraakt en hij keek dan ook allesbehalve vrolijk. In Griekenland werd wel eens gezegd van iemand die met zijn linkerbeen uit bed was gestapt: Die is zeker naar Trofonios geweest?
Vlakbij is ook een modern theater (foto 6). Hier worden o.a. klassieke dramas opgevoerd.
[een overzicht van de reisroute ziet u op deze blog d.d. 7.1.2010; klik hier www.bloggen.be/dzeus/archief.php?ID=605796] Niet ver hiervandaan ligt Orchomenos, nu een onbelangrijk stadje, maar hier woonde eens koning Minyas, die de rijkste koning was van zijn tijd. Hij had vele dochters en vele van de heldhaftige Argonauten, die met Jason naar Colchis voeren teneinde het Gulden Vlies te veroveren, waren met één van die dochters getrouwd. Hun nakomelingen werden Minyers genoemd. Met wat goede wil vinden we nog iets van de vroegere rijkdom terug in de schatkamer van Minyas (foto 1 en 2). Dit koepelgraf van veertien meter doorsnede is weliswaar minder goed bewaard dan de koepelgraven van Mykene de koepel en een deel van de muren zijn ingestort maar wat er overblijft is zeker nog indrukwekkend. In het midden van dit koepelgraf bevindt zich een grafmonument uit de 4e eeuw v.C. (foto 3). Er is ook een zijkamer (thalamos, foto 4): wie zich de moeite getroost daar met een zaklamp binnen te gaan, kan er een kostelijk reliëf van rozetten in groene steen bewonderen. Orchomenos was ook een plaats aan de Chariten gewijd, de drie gratiën, die dochters waren van Zeus en van de Okeanide Eurynome. Van het Charitentheater (foto 5 en 6) is nog heel wat bewaard. Ooit stond hier in de buurt een tempel, de Chariten ter ere. In het huidige centrum van het stadje staat een Byzantijnse kerk (foto 7).
Over Jason, de Argonautentocht en de verovering van het Gulde Vlies kunt u lezen op deze blog: 19/11, 26/11, 30/11, 3/12 en 7/12/2007.
foto 1: ingang van de schatkamer van Minyas.
foto 2: ingang van de schatkamer van Minyas (binnenkant).
De burcht van Gla is waarschijnlijk het belangrijkste overblijfsel uit de Griekse prehistorie. Het is tevens de grootste Mykeense burcht, tienmaal zo groot als de burcht van Tyrins, zevenmaal zo groot als de burcht van Mykene zelf. De cyclopische muren zijn niet minder dan drie kilometer lang en minstens vijf meter dik. De ruïnes zijn op sommige plaatsen nog drie meter hoog. De rots bevindt zich op een plateau dat als een eiland uitsteekt boven de vlakte van Kopaïs, tot 70 meter op zijn hoogste punt. Vroeger was dit een eiland: de zee strekte zich immers uit tot waar nu de vruchtbare vlakte van Kopaîs is, of het meer van Kopaïs. Binnen de vestingsmuren vinden we de resten van het paleis dat bewoond was van de 16e tot de 12e eeuw v.C. Deze burcht wordt aanzien als de bakermat van de Phlegiërs. Hier moet koning Phlegias gewoond hebben. En dan is het wellicht ook hier dat Apollo Phlegias dochter Koronis zwanger maakte en haar later doodde omdat ze hem ontrouw was. Hermes verwijderde toen het kind uit haar ontzield lichaam door middel van een keizersnede. Dat kind was Asklepios, de god van de geneeskunde. Phlegias was ook verwant met Ixion. Deze laatste maakt de oppergodin Hera het hof. Zeus kreeg dat in de gaten en hij schiep uit een wolk een dubbelgangster van Hera. Uit de verhouding van Ixion met deze dubbelgangster ontstond Kentauros, die verliefd werd op de merries van het Peliongebergte bij wie hij de Kentauren verwekte.
De burcht van Gla (luchtfoto): in 't midden de ruïnes van een paleis, rondom de cyclopische muren en daaromheen een aardeweg.
Gilbert op de "heuvel van Gla", binnen de muren, links de aardeweg
Eén van de ingangspoorten van de burcht.
Nog jaren nadien liep ik met plannen voor een "Ronde van Gla", door Loopclub Grijsloke: een drietal kilometer op de onverharde weg rond de eens zo machtige burcht (zo'n 3500 jaar geleden!), nu "the middle of nowhere". Dat heb ik mij ondertussen uit het hoofd gezet. Maar ooit zal één van de komende generaties dit misschien realiseren.
We nemen niet de kortste weg naar Levadia. Eerst verlaten wij de hoofdweg naar links via Kabirion en Askri en in Aliartos verlaten we de hoofdweg naar rechts via Gla en Orchomenos. De weg naar Kabirion is smal, grotendeels onverhard en moeilijk berijdbaar. Toch komen we ter bestemming. Hier bevindt zich de ruïne van een heiligdom van de Kabiren. Dit zijn plaatselijke vruchtbaarheidsgoden die soms vereenzelvigd worden met olympische goden zoals Demeter, Dionysos, Hermes en Hephaistos. Er is geen levende ziel te bespeuren in dit afgelegen oord. Een uitgelezen moment om ongezien een stukje toneel op te voeren. Met een spade en een antiek stuk aardewerk spelen we archeoloog (foto 1). Naast een theater (foto 2) vinden we hier ook de resten van een tempel. Het meeste van wat hier werd opgegraven bevindt zich in het archeologisch museum van Athene. Enkele van de vondsten worden bewaard in een klein gebouw (foto 3) aan de rand van het heiligdom. Enkele vaasschilderingen trekken onze aandacht (foto 4).
In Askri, aan de voet van het Helikongebergte, trekken we door de vallei van de Muzen (foto 5), de patronessen van de negen kunsten. Zeus verwekte ze bij de titanes Mnemosyne.
Over de Muzen kunt u lezen op deze blog: nr. 71 d.d. 7.3.2008
foto 1
foto 2
foto 3 (zou die wijn van meer dan 2000 jaar oud nog smaken?)
Onze volgende halte is Thebe, nu een allesbehalve mooie stad. Eigenlijk is er niets meer over van de luister van het eens zo roemrijke Thebe, eens de belangrijkste onder de Griekse steden. Alles lijkt hier uitgeblust en vrijwel niemand wil hier iets weten van het groots verleden. Zo er hier al iemand gevonden wordt die wil praten over Kadmos, Oidipous, Antigone en zo meer, dan wordt die hier zeker aanzien als een dorpsgek. Met wat geluk slagen we er dan toch in die dorpsgek te vinden, iemand die ons de resten toont van de reusachtige Kadmea. Kadmos, de mythologische stichter van Thebe, bouwde hier namelijk de burcht. Kadmos was een Phrygische prins, naar hier gekomen om zijn zuster Europa te zoeken, die Zeus in de gedaante van een stier ontvoerd had naar Kreta. Maar het orakel gaf Kadmos de raad zijn zoektocht op te geven en een koe te volgen die hij op zijn weg zou vinden. Waar de koe zich zou neervleien moest hij een stad stichten. Zo werd Thebe dus gesticht, een stad van vele dramas. Te beginnen met de dochters van Kadmos. Semele werd door Zeus tot moeder van Dionysos gemaakt en schoot er het leven bij in. Autonoë moest het meemaken hoe haar zoon Aktaion door de godin Artemis werd gestraft omdat hij haar naaktheid had aanschouwd: hij werd veranderd in een hert en door zijn eigen jachthonden verscheurd. Ino stortte zich te pletter in de Saronische Golf, samen met haar zoontje Melikertes: tot zijn nagedachtenis werden de Isthmische Spelen ingesteld. Tenslotte werd Agave door Dionysos uitzinnig en wild gemaakt, zodanig dat ze haar eigen zoon Pentheus, die zijn grootvader als koning van Thebe was opgevolgd, levend verscheurde. De dorpsgek tracht ons in het Grieks en met drukke gebaren iets te vertellen over Oidipous en zijn geslacht. Hij troont ons mee naar het standbeeld van de grote dichter Pindaros (foto 1) die als geen ander de Spelen heeft bezongen, naar het standbeeld ook van de Thebaanse krijgsheer Epaminondas (foto 2) en naar het museum, dat om drie uur dichtgaat (we zijn te laat...). Van de zeven poorten van Thebe is helaas al even weinig over als van de Thebaanse grootstheid van weleer
foto 1: "Was ik ook maar zo'n grote dichter..." mijmert Kris bij het standbeeld van Pindaros.
foto 2: Gilbert, zelf een hogere officier van het Belgisch leger, aan de voet van het standbeeld van de grote Thebaanse legeraanvoerder Epaminondas.
Op deze blog kunt u uitgebreide literatuur vinden over de stichting van Thebe door Kadmos (d.d. 18.6.2007), over de drama's die zijn dochters overkwamen (d.d. 22, 25 en 29.6.2007 en 2.7.2007), alsook over de niet minder dramatische gebeurtenissen omtrent zijn nazaat, de beroemde koning Oidipous en dezes kinderen (1, 5 en 8.10.2007).
Vooraleer de grote weg naar Thebe te nemen, brengen we een bezoek aan Aulis, dat eveneens aan de golf van Euboia is gelegen. Hier verzamelden vóór de afvaart naar Troje, alle Griekse koningen met in totaal méér dan duizend oorlogsschepen (foto 1). Hier offerde Agamemnon zijn dochter Iphigineia aan de godin Artemis (fotos 2 & 3), teneinde een gunstige wind voor de afvaart te bekomen. Er zijn resten van een Artemistempel te vinden op deze plaats (fotos 4 & 5).
Over Iphigineia in Aulis en de afvaart naar Troje kunt u lezen op deze blog, nrs. 81 en 82 (d.d. 25 en 28.4.2008)
foto 1: in de baai van Aulis verzamelden de schepen vóór de afvaart naar Troje.
foto 2: Agamemnon (Kris) tracht zijn vrouw Klutaimnestra (Micheline) te overhalen hun dochter Iphigineia naar Aulis te laten komen, zogezegd om de bruid te worden van Achilles, maar in werkelijkheid om geofferd te worden aan de goden (toneelstuk, opgevoerd door Loopclub Grijsloke, in 1994, in het Theater van Amphiaraion).
foto 3: Artemis (Christine) redt Iphigineia (Sylvie) van de offerdood (deze scène werd opgevoerd in 1994 door Loopclub Grijsloke in het heiligdom van Amphiaraos).
Eveneens aan de Golf van Euboia, een twintigtal kilometer ten noordwesten, ligt in een prachtig natuurlijk decor, het Amphiaraion, het heiligdom van de Argivische held en ziener Amphiaraos. Hij was één van de zeven krijgers die onder de leiding van koning Adrastos optrokken tegen Thebe. Enkel Adrastos zelf en Amphiaraos sneuvelden niet op het slagveld. Vluchtend uit het strijdgewoel werd Amphiaraos evenwel achterna gezeten door een Thebaan en hij zou zeker gedood zijn als Zeus de grond vóór zijn voeten niet had laten opensplijten, zodat hij door de aarde verzwolgen werd. Maar op deze plaats is Amphiaraos naar de aarde weergekeerd via een spleet in de aardkorst, exact de plaats waar zich nu een waterbron bevindt (foto 1). De bezoekers van het heiligdom kwamen hier om hun toekomst te horen voorspellen, eventueel om genezing van hun kwalen te bekomen. Naast de bron, waar ze moesten drinken, is hier een tempel, met een altaar ervoor (foto 2), waar ze een ram dienden te offeren, en een abaton, een grote lighalle (foto 3), waar de god hen in hun slaap voorspellende of heilbrengende dromen bracht. Er is ook een vrij goed bewaard theater (foto 4) en zelfs een klein museum.
Het uitgebreid verhaal over Amphiaraos en de Zeven tegen Thebe kunt u lezen op deze blog: verhalen nr. 34 (1.10.2007), nr. 35 (5.10.2007) en 36 (8.10.2007).
foto 1: hier keerde Amphiaraos terug naar de aarde.
foto 2: het altaar vóór de tempel (Gilbert is het "offerdier", 1993).
De maratonlopers van Loopclub Grijsloke (11 heren, 2 dames) poseerden in 1994 bij het monument in Marathon, d.i. de startplaats van de jaarlijkse "authentieke" maraton.
Zowat dertig kilometer ten noorden van Brauron ligt de vlakte van Marathon. Hier greep in 490 v. C. de beroemde slag van Marathon plaats. Een groot Perzisch leger werd er verslagen door amper negenduizend Atheners die bijgestaan werden door een duizendtal krijgers uit Plateia. Een aarden grafheuvel van ongeveer tien meter hoog en zowat tweehonderd meter omtrek duidt de plaats aan waar 194 gevallen Atheners begraven werden. Hier ook was het dat Theseus de stier doodde die de vlakte van Marathon teisterde. Waarschijnlijk was dit de stier die koning Minos van Kreta verzuimd had te offeren aan Poseidon. Daarop vervulde de god, om zich te wreken, Minos vrouw Pasiphaë, met een onblusbare hartstocht voor het dier. Zij slaagde erin, dank zij de hulp van Daidalos, betrekking te hebben met de stier, waardoor zij zwanger werd en het leven schonk aan een vreselijk monster, Minotauros. Later werd de stier dol en een bedreiging voor de bewoners van het eiland. Eén van Herakles twaalf werken bestond erin het woeste dier van Kreta naar Argos te halen. Via de Korinthische landengte bereikte de stier later evenwel de vlakte van Marathon.
Lees over de stier van Marathon op deze blog (d.d. 14.12.2007, verhaal nr. 53).
Een tiental kilometer te noordoosten van Marathon, vlakbij de kust van de Golf van Euboia (foto 1), bevindt zich Ramnous. Sedert de 6e eeuw v.C. bestond hier een bijzondere cultus ter ere van de godin van de vergelding, Nemesis, en van de rechtsgodin, Themis. De eerste was een kind van de nacht, de tweede een dochter van Ouranos (de hemel) en Gaia (de aarde). Hier is een akropolis; ten zuiden ervan bevinden zich, vlak naast elkaar, de ruïnes van twee Dorische tempels uit de 5e en de 4e eeuw v.C. (foto 2). De kleinste is de tempel van Themis, de grootste (foto 3) die van Nemesis.
foto 1: de drie pioniers van 1993 in het heiligdom van Ramnous (vlnr. Gilbert, Didier, Kris); de zee (de Golf van Euboia) is dichtbij.
foto 2: de twee tempels van Ramnous liggen vlak naast elkaar (links de tempel van Nemesis, rechts die van Themis).
foto 3: de ruïne van de tempel van Nemesis in Ramnous.
Een twintigtal kilometer ten Noorden van Thorikos, langs de Oostkust van Attica, ligt Brauron, het huidige Vravrona. Weinig bezocht, maar een bezoek overwaard! Hier bevindt zich namelijk het belangrijkste Artemisheiligdom van het vasteland. De Artemiscultuur werd hier ingevoerd door Orestes nadat hij zijn zuster Iphigineia terug had gebracht uit het verre Tauris, samen met een houten cultusbeeld van de godin. Orestes liet hier een tempel bouwen, waarin hij het beeld bewaarde. Tot aan het einde van haar dagen zou Iphigineia hier in dienst staan van Artemis, als dienares van de tempel. Haar graf (foto 1) bevindt zich hier overigens in de buurt van de tempelruïne. Van deze laatste zijn alleen de grondvesten overgebleven. Wel zijn een aantal zuilen bewaard van de stoas, die een grote hof omringen (foto 2). Hier hadden om de vier jaar de Brauroneia plaats: dat waren feesten waarbij jonge meisjes tussen de vijf en de tien jaar allerlei inwijdingsriten ondergingen en als berinnetjes verkleed dansten ter ere van de godin (foto 3). Sommigen onder hen bleven de godin tot aan hun huwelijk toegewijd, als tempeldienaressen. Wat betreft de oorsprong van de berinnenfeesten in Brauron tast men enigszins in het duister. Er wordt wel eens verteld dat ze zouden ingesteld zijn om verzoening af te smeken bij de godin Artemis, nadat iemand één van haar geliefde dieren, een berin, had gedood. Buiten de zuilengangen vinden we de overblijfselen van de kamers (foto 4) waarin de berinnetjes verbleven. De feesten kenden hun bloeitijd in de 5e en de 4e eeuw v.C. In de buurt van de tempelresten bevindt zich een heilige bron (foto 5) en een Byzantijns kerkje (foto 6).
Over Orestes die zijn zuster Iphigineia terughaalt uit Tauris, kunt u uitgebreid lezen op deze blog: verhalen nr. 125 (27.5.2009), nr. 126 (3.6.2009) en nr. 127 (10.6.2009).
foto 1: hier bevond zich het graf van Iphigineia.
foto 2: ruïnes van berinnenkamers rond door een zuilengang omringde hof, erachter de tempelruïne en een Byzantijns kerkje.
foto 3: hier dansten de berinnenmeisjes.
foto 4: rechts de door zuilengangen omgeven hof, daarrond de ruïnes van de berinnenkamers.
foto 5: bij de heilige bron.
foto 6: links grondvesten van de tempelruïne, rechts het Byzantijns kerkje.
We zetten onze reis verder langs de oostkust van Attica. Een tiental kilometer te noorden van Sounion ligt het mijnwerkersstadje Lavrion, waar Griekenland te allen tijde zijn zilver haalde. Even voorbij Lavrion houden we halt in het dorp Thorikos. Hier werden, op de hellingenvan de Velatouri- heuvel (cf. foto 1) ,belangrijke opgravingen gedaan, voornamelijk door de archeologische faculteit van de Gentse universiteit. Er werd een theater opgegraven dat dateert uit de vierde eeuw v.C. Het theater (cf. foto 2) is ellipsvormig en dus niet rond zoals we dat van een antiek theater gewend zijn. Vlakbij het theater was ook een tempel, gewijd aan de god Dionysos (cf. foto 4) : delen van de grondvesten zijn teruggevonden. Verder werden hier talrijke graven en ruïnes van gebouwen blootgelegd, uit de klassieke (4e en 5e eeuw v.C.), de archaïsche (6e en 7e eeuw v.C.) en de geometrische (8e- 11e eeuw v.C.) tijd. Hier in Thorikos regeerde in de antieke tijd koning Kephalos. Hij was gehuwd met Prokris, een dochter van de Atheense koning Erechtheus. Omdat Prokris hem één enkele maal ontrouw was geweest Kephalos had het dan nog zelf uitgelokt werd ze door haar echtgenoot verbannen. Prokris kwam op het eiland Kretaterecht, waar koning Minos zich over haar ontfermde en haar één van zijn beste jachthonden en een nooit falende werpspies ten geschenke gaf. Later, toen Kefalos zich weer met zijn echtgenote verzoend had, kreeg hij van haar de hond en de speer. Op een kwade dag was hij daarmee op hertenjacht getrokken in de bossen van Thorikos. Vermoeid rustte hij uit terwijl Zephyros, de westenwind, hem koelte toewuifde en zachtjes toefluisterde, toen hij een geritsel achter zich hoorde. Het was Prokris die in een jaloerse bui haar man gevolgd was. Denkende dat een wild dier hem besloop, sllingerde Kephalos zijn nooit falende speer in haar richting en doodde aldus zijn vrouw. Zo groot was zijn wanhoop dat hij met de speer zijn eigen hart doorboorde.
foto 1: theaterruïne, op een helling van de Velatouri-heuvel.
foto 2: het theater van Thorikos.
foto 3: Didier luistert aandachtig naar het verhaal van Kefalos en Prokris (misschien heeft dit drama zich wel afgespeeld in de struiken op de helling...)
foto 4: in de achtergrond de tempel van Dionysos (naast het theater op de voorgrond).
Wie stuurt een tekening? i.v.m. één van deze mythologische verhalen... ... naar kris.vansteenbrugge@skynet.be De mooiste worden gepubliceerd. Vermeld je naam en die van je school+klas.
De Omphalos
Kleobis en Biton
De sfinx van Naxos
De wagenmenner
Gilbert op de "heuvel van Gla", binnen de muren, links de aardeweg
Eén van de ingangspoorten van de burcht.
foto 5: bij de heilige bron.
