22-03-2013 om 12:55 geschreven door Guido  

Déjeuner d’Huîtres, van J.-F. de Troy. Het doek werd besteld voor de salle à manger in de petits appartements du Roi in Versailles Er is wellicht geen schilderij dat beter de geest weergeeft van de vroege 18de eeuw dan Ontbijt met Oesters, en hing daar samen met zijn pendant Le déjeuner de Jambon van Nicolas Lancret. Beide doeken dateren van 1735 en worden nu bewaard in het Musée Condé te Chantilly.

Het doek, Déjeuner d’Huîtres, lijkt wel een persiflage van een “Laatste Avondmaal”:  in plaats van brood en wijn, lichaam en bloed van Christus, gaat het hier om oesters en champagne, en de ogen van het gezelschap op de achtergrond zijn niet vroom ten hemel gericht maar volgen verrast en geamuseerd het omhoogschietend kurk uit een pas ontstopte fles dat op het doek te zien is als een stip op halve hoogte van de pilaar. Dit is voor zover bekend de oudste, of eerste, afbeelding van het drinken van champagne, toen nog maar pas “ontdekt” door de Benedictijnermonnik Dom Perignon uit Epernay. In het gezelschap onderscheiden de modieus geklede heren, de “goudvinken” van het Régime, zich van de bedienden die de oesters aanbrengen en openen. Er is geen enkele vrouw te zien maar de grond ligt bezaaid met ­oesterschelpen. Oesters waren toen, meer dan nu, symbolen voor het vrouwelijk geslachtsdeel. 

Het tafereel van Déjeuner d’huîtres ademt de erotische, libertijnse en atheïstische sfeer uit die zo kenmerkend was voor de Régence. Het stijlzuivere barokke interieur is wellicht ontsproten uit de fantasie van de schilder, maar de schalen en kommen lijken authentiek. Intrigerend is het wijnkoelertafeltje op de voorgrond. Het heeft bovenaan twee zinken of loden bakken waar het ijs in zat om de flessen te koelen en daaronder lijken er wel compartimenten te zijn om de glazen koel te houden. Die frigo avant la lettre is niet zomaar aan een fantasietje van de schilder maar heeft wel degelijk bestaan en wordt in de Mobilier Domestique  beschreven als table rafraîchissoir. 

21-03-2013 om 00:00 geschreven door Guido  

Het exotisme van de rococo, zij het nu Chinoiseries, Singeries ofTurqueries, wordt door kunsthistorici nog dikwijls beschreven als zijnde inherent aan de sprankelende en fantasasierijke creativiteit van de rococokunstenaars waar mandarijnen met een parasol probleemloos konden worden vervangen door een aapje met een gitaar.

Boucher geldt als een soort protagonist van deze mode, niet alleen door zijn enorme productie van "chinese" prenten getekend F Boucher inv. maar ook door het succes van zijn beroemde serie Huit Esquisses de différens sujets Chinois, pour être executez en Tapisserie à la Manufacture de Beauvais. De volledige serie wordt bewaard in het Musée des Beaux-Arts te Besançon en de ontwerpen werden tot voor kort nog geprezen als flights of fantasy, emblematic of Boucber's facility for invention within the rococo idiom, decorative, flippant and deft ... suggesting a generalized, amusing exoticism (Levey : Painting and sculpture in France 1700-1789). Nu blijkt echter dat Boucher voor zijnflights of fantasy zwaar plagieerde uit de gravures van 17de-eeuwse reisverslagen voornamelijk van Montanus'Gedenkwaerdige Gesantschappen. Het origineel van dit boek wordt bewaard in de NYPL, maar een volledige online versie, inclusief de gravures is te vinden op de website van de Soms nam Boucher zo n gravure gewoon over, maar meestal pikte hij details uit verschillende gravures en voegde die samen rol een nieuw geheel. Hij verkocht dan die prenten als zijnde zijn eigen vindingen: F Boucher Inventit. Geheel in lijn met de toenmalige geplogenheid verkreeg hij zelfs van de Académie Royale een copyright voor een serie van zes prenten getiteld Figures chinoises.

Boucher had, behalve Montanus, ook nog een andere belangrijke bron voor zijn chinoiseries: de houtsneden van Jiao Bingzhen besteld door de Kangxi keizer Shengzu (1654-1722) voor een boek, de Yuzhi gengzhi tu, een soort encyclopedie van de rijstkultuur en de zijdeproductie. (Perrin Stein : Boucher’s chinoiseries : some new sources. The Burlington Magazine, Sep 1996)

Hoe dan ook, eigen vinding of niet, om het met de woorden van de gebroeders de Goncourt te zeggen: Boucher blijft te bewonderen voor het toevoegen van China als een nieuwe provincie aan rococoland

19-03-2013 om 00:00 geschreven door Guido  

Antoine Lavoisier (1743-1794) kan beschouwd worden als de vader van de moderne scheikunde (rien ne se crée, rien ne se perd). In 1788 schilderde Louis David een prachtig dubbelportret van hem en zijn vrouw, waarvoor hij aan de opdrachtgeefster de enorme som vroeg van 7000 livres tournois. Deze opdrachtgeefster was niemand minder dan de vrouw zelf van Lavoisier, Marie-Anne, de dochter van een fermier­-général, de schatrijke Paulze. Marie-Arme was een van David's voormalige tekenleerlingen. Hij was toen een beetje verliefd geworden op haar, alhoewel ze ondertussen al op dertienjarige leeftijd met Lavoisier was getrouwd. Dat belette David overigens niet, of misschien juist daarom, een paar jaar later, in volle Terreur, enthousiast in te stemmen met Marat en Robespierre om Lavoisier te laten onthoofden, samen trouwens met het quasi volledige korps van fermiers-généraux, waartoe Lavoisier, en natuurlijk ook zijn schoonvader behoorden. Hun enorme vermogens werden aangeslagen, wat uiteraard het primum movens was voor hun executie. Marie-Anne bleef echter van de guillotine gespaard.

 Colbert, minister van financiën onder Louis XIV was op het briljante idee gekomen het Koninkrijk op te vatten als één grote geldopbrengende onderneming: la Ferme Generale. Deze "Ferme" werd dan verpacht aan een 60-tal rijke lieden, les fermiers-generaux, die het recht kregen op hun deelgebied van de Ferme allerlei belastingen, accijnzen en tol te heffen in ruil voor het zeer hoge pachtgeld dat ze aan de Schatkist verschuldigd waren. Het spreekt vanzelf dat ze er wel voor zorgden, overigens met genadeloze efficiëntie, hun pacht te recupereren en er een uitermate winstgevend "beroep" van te maken. Men werd fermier-general van vader op zoon, maar men kon zich ook inkopen zoals Lavoisier had gedaan in 1779. In die functie deed hij het voorstel van een grote muur rond Parijs, met op elke toegangsweg een barrière of tolpoort, om het smokkelen van zout, tabak of alcohol tegen te gaan en tol te heffen op toegang tot de stad. Met dit voorstel had Lavoisier zich uiteraard niet echt geliefd gemaakt.

Het project van die tolmuur werd toevertrouwd aan Nicolas Ledoux en werd ondanks gemor en hevig protest van het volk voltooid in de jaren 1785-88. Sommige tolpoorten waren prachtige neoklassieke bouwwerken in de typische stijl van Ledoux. Helaas werden de meeste afgebroken in de 19de eeuw, maar hier en daar staat er nog een overblijfsel in de oorspronkelijke stijl, zoals bijvoorbeeld de barrière van St-Martin, beter bekend als de Rotonde de !a Vi!ette.

Alhoewel Lavoisier in feite een humanist was, een hoog gewaardeerd lid van de Académie des Sciences, een liberaal en uitgesproken tegenstander van de absolute monarchie, toch zou hij niet aan de guillotine ontsnappen. Behalve de wrevel die hij had opgewekt door die "fiskale" muur was de voornaamste reden van zijn terechtstelling misschien wel de persoonlijk wrok die Marat tegen hem koesterde omdat Lavoisier met zijn chemische proeven de theorie van het "flogiston", waarvan Marat een overtuigd aanhanger was, naar het rijk der fabels had kunnen verwijzen. Telkens Marat zijn kandidatuur stelde voor de Académie des Sciences werd hij steevast afgewezen, hetgeen zijn sympathie voor Lavoisier zeker niet had doen toenemen.

Lavoisier werd dus onthoofd samen met een groot aantal andere fermiers op 8 mei 1793. De belangstelling van het volk voor het bloedig spektakel van massaterechtstellingen, spektakel dat tijdens de Terreur twee keer daags werd opgevoerd, en waarbij tot honderd koppen per dag werden afgehakt, was al heel wat afgenomen en op die druilerige donderdagnamiddag was er maar weinig publieke belangstelling. Enkele vrienden van Lavoisier en collega's van de Academie des Sciences, stonden op een hoekje van de Place de la Révolution toe te kijken. Het waren onder andere Lagrange de bekende wiskundige, de fysicus Coulomb en Delambre, de astronoom. Direct na Paulze, zijn schoonvader, klom Lavoisier op het verhoog. Toen zijn kop in de mand viel zou Lagrange gezegd hebben: Il ne leur a fallu qu'un moment pour faire tomber cette téte et cent années, peut-être, ne sufftront pas pour en reproduire une semblable.

16-03-2013 om 17:01 geschreven door Guido  

Jeanette Bécue was de "natuurlijke" dochter van een naaistertje en een pater en groeide op tot een ravissante schoonheid. Ze kwam dan ook op twintigjarige leeftijd terecht in het casino - annex bordeel - van graaf Jean du Barry waar ze de klanten "entertainde". Maar de graaf recupereerde haar al vlug voor persoonlijk gebruik in zijn huishouden onder de naam van Mademoiselle Lange. Zo kwam ze terecht in de kringen van de Parijse aristocratie waar ze een nieuw en uitgebreid cliënteel aanboorde. Jean du Barry, de appetijt van Louis XV kennende, dacht - niet ten onrechte - in de gunst van de koning te komen door hem Mademoiselle Lange voor te stellen. De koning hapte toe en in 1769 werd ze de nieuwe maîtresse en titre als Comtesse du Barry na een schijnhuwelijk met de broer van Jean du Barry H. Ze werd aldus de "wettelijke" opvolgster van de markiezin van Pompadour die in 1764 gestorven was.

Ze nam ze haar intrek in het Petit Trianon, door de koning ooit gebouwd voor Pompadour. Maar toen Louis XV in 1774 op sterven lag werd ze door de geestelijkheid gedwongen het Petit Trianon te ontruimen omdat haar onkuise aanwezigheid aldaar een beletsel vormde voor het toedienen van de Heilige Laatste Sacramenten aan de stervende koning. Haar aartsvijandin, de nieuwe koningin, Marie­ Antoinette zou er voortaan haar intrek nemen.

Na de dood van Louis XV leidde du Barry nog enkele jaren een eerder teruggetrokken leven in Louveciennes. Door een stom toeval, naar aanleiding van een juwelendiefstal en een reis naar Londen, trok ze in 1793, in volle Terreur, de aandacht van het Comité de Salut Public. In feite werd ze verklikt door Zamor, het slaafje dat ze ooit als persoonlijk geschenk van de koning had gekregen.  Ze werd natuurlijk veroordeeld en op 8 december onder het slaken van ijselijke kreten naar het plein gesleept dat vóór de Revolutie naar wijlen haar minnaar werd genoemd en waar diens ruiterstandbeeld, gemaakt door Edme Bouchardon, kapot geslagen werd en vervangen door het nieuwe symbool van Egalité & Liberté, namelijk de guillotine .

14-03-2013 om 00:00 geschreven door Guido  

13-03-2013 om 00:00 geschreven door Guido