Antoine Lavoisier (1743-1794) kan beschouwd worden als de vader van de moderne scheikunde (rien ne se crée, rien ne se perd). In 1788 schilderde Louis David een prachtig dubbelportret van hem en zijn vrouw, waarvoor hij aan de opdrachtgeefster de enorme som vroeg van 7000 livres tournois. Deze opdrachtgeefster was niemand minder dan de vrouw zelf van Lavoisier, Marie-Anne, de dochter van een fermier­-général, de schatrijke Paulze. Marie-Arme was een van David's voormalige tekenleerlingen. Hij was toen een beetje verliefd geworden op haar, alhoewel ze ondertussen al op dertienjarige leeftijd met Lavoisier was getrouwd. Dat belette David overigens niet, of misschien juist daarom, een paar jaar later, in volle Terreur, enthousiast in te stemmen met Marat en Robespierre om Lavoisier te laten onthoofden, samen trouwens met het quasi volledige korps van fermiers-généraux, waartoe Lavoisier, en natuurlijk ook zijn schoonvader behoorden. Hun enorme vermogens werden aangeslagen, wat uiteraard het primum movens was voor hun executie. Marie-Anne bleef echter van de guillotine gespaard.

 Colbert, minister van financiën onder Louis XIV was op het briljante idee gekomen het Koninkrijk op te vatten als één grote geldopbrengende onderneming: la Ferme Generale. Deze "Ferme" werd dan verpacht aan een 60-tal rijke lieden, les fermiers-generaux, die het recht kregen op hun deelgebied van de Ferme allerlei belastingen, accijnzen en tol te heffen in ruil voor het zeer hoge pachtgeld dat ze aan de Schatkist verschuldigd waren. Het spreekt vanzelf dat ze er wel voor zorgden, overigens met genadeloze efficiëntie, hun pacht te recupereren en er een uitermate winstgevend "beroep" van te maken. Men werd fermier-general van vader op zoon, maar men kon zich ook inkopen zoals Lavoisier had gedaan in 1779. In die functie deed hij het voorstel van een grote muur rond Parijs, met op elke toegangsweg een barrière of tolpoort, om het smokkelen van zout, tabak of alcohol tegen te gaan en tol te heffen op toegang tot de stad. Met dit voorstel had Lavoisier zich uiteraard niet echt geliefd gemaakt.

Het project van die tolmuur werd toevertrouwd aan Nicolas Ledoux en werd ondanks gemor en hevig protest van het volk voltooid in de jaren 1785-88. Sommige tolpoorten waren prachtige neoklassieke bouwwerken in de typische stijl van Ledoux. Helaas werden de meeste afgebroken in de 19de eeuw, maar hier en daar staat er nog een overblijfsel in de oorspronkelijke stijl, zoals bijvoorbeeld de barrière van St-Martin, beter bekend als de Rotonde de !a Vi!ette.

Alhoewel Lavoisier in feite een humanist was, een hoog gewaardeerd lid van de Académie des Sciences, een liberaal en uitgesproken tegenstander van de absolute monarchie, toch zou hij niet aan de guillotine ontsnappen. Behalve de wrevel die hij had opgewekt door die "fiskale" muur was de voornaamste reden van zijn terechtstelling misschien wel de persoonlijk wrok die Marat tegen hem koesterde omdat Lavoisier met zijn chemische proeven de theorie van het "flogiston", waarvan Marat een overtuigd aanhanger was, naar het rijk der fabels had kunnen verwijzen. Telkens Marat zijn kandidatuur stelde voor de Académie des Sciences werd hij steevast afgewezen, hetgeen zijn sympathie voor Lavoisier zeker niet had doen toenemen.

Lavoisier werd dus onthoofd samen met een groot aantal andere fermiers op 8 mei 1793. De belangstelling van het volk voor het bloedig spektakel van massaterechtstellingen, spektakel dat tijdens de Terreur twee keer daags werd opgevoerd, en waarbij tot honderd koppen per dag werden afgehakt, was al heel wat afgenomen en op die druilerige donderdagnamiddag was er maar weinig publieke belangstelling. Enkele vrienden van Lavoisier en collega's van de Academie des Sciences, stonden op een hoekje van de Place de la Révolution toe te kijken. Het waren onder andere Lagrange de bekende wiskundige, de fysicus Coulomb en Delambre, de astronoom. Direct na Paulze, zijn schoonvader, klom Lavoisier op het verhoog. Toen zijn kop in de mand viel zou Lagrange gezegd hebben: Il ne leur a fallu qu'un moment pour faire tomber cette téte et cent années, peut-être, ne sufftront pas pour en reproduire une semblable.

06-12-2013 om 10:00 geschreven door Jean-Pierre