Schrijver Ivo Michiels, die met 'Het boek Alfa' de vader werd van de Vlaamse experimentele roman, is overleden. Eerder dit jaar werd zijn werk nog bekroond met de America Award, ook wel gezien als de alternatieve Nobelprijs voor literatuur, voor zijn levenslange bijdrage aan het internationale schrijverschap.
Michiels zou op 8 januari 2013 negentig jaar geworden zijn. Zijn laatste werk 'Maya Maya', op 8 september voltooid, zal in elk geval op die datum verschijnen. Michiels woonde al vele jaren in de Vaucluse. Hij wordt komende woensdag begraven in Le Barroux.
Geboren als Henri Ceuppens Ivo Michiels werd op 8 januari 1923 in Mortsel geboren als Henri Ceuppens. In 1948 ging hij aan de slag bij de Antwerpse krant Het Handelsblad, eerst als corrector en later als cultuurredacteur. Van 1957 tot 1978 werkte hij bij de uitgeverij Ontwikkeling. Hij was er redacteur van 'Randstad' (1962) en medeoprichter van 'Golfslag' (1946-1950) en 'De Tafelronde' (1953-1960). In de periode 1959-1983 was hij achtereenvolgens redacteur, redactiesecretaris en directeur van het 'Nieuw Vlaams Tijdschrift'.
Als auteur debuteerde hij met de gedichtenbundel 'Begrensde Verten' (1946). Zijn eerste roman ('Het vonnis') schreef hij in 1949. Het vroegste werk van Michiels wordt nog geschreven in een traditionele literaire stijl. Maar vanaf 1957, met de roman 'Het afscheid', evolueerde hij naar meer experimentele proza. Sindsdien wordt Ivo Michiels beschouwd als een formalistisch schrijver, die alle kenmerken van het traditionele verhaal terzijde schuift. Ivo Michiels werd zo een symbool voor "moeilijke literatuur".
Alfa-cyclus Michiels publiceerde twee monumentale romanreeksen. Van 1963 tot 1979 schreef hij de vijfdelige Alfa-cyclus, met daarin 'Het boek Alfa' (1963), 'Orchis militaris' (1968), 'Exit' (1971), 'Samuel, o Samuel' (1973) en 'Dixi(t)' (1979). Van 1983 tot 2001 werkte hij aan 'Journal Brut'. Die cyclus bestaat uit tien delen, met onder andere: 'De vrouwen van de aartsengel' (1983), 'Het boek der nauwe relaties' (1985), 'Vlaanderen, ook een land' (1987), 'Ondergronds bovengronds' (1991), 'Daar komen scherven van' (1995), 'De verrukking' (1999) en 'Mirakelen, Elisabeth, De Mirakelen' (2001).
Ondanks het experimenteel karakter van zijn schrijfsels, werd Michiels als auteur vaak gelauwerd. Hij ontving in 1958 De Arkprijs van het Vrije Woord, voor 'Het Afscheid'. In 1977 kreeg hij de Belgische Staatsprijs voor Verhalend Proza voor 'Een tuin tussen hond en wolf', dat verfilmd werd door André Delvaux. En in 1993 werd zijn oeuvre bekroond met de driejaarlijkse Prijs van de Vlaamse Gemeenschap. Datzelfde jaar ontving hij ook een eredoctoraat van de KU Brussel, voor de "humanitaire inslag van zijn werk".
0
1
2
3
4
5
- Gemiddelde waardering: 0/5 - (0 Stemmen) Categorie:Literatuur in de krant
Vladimir Nabokov - Uitnodiging voor een onthoogding
Vladimir Nabokov (1899-1977) stamt uit een Russicshe aristocratische familie die, met achterlating van al haar bezittingen, in 1917 naar het Westen vluchtte. Nadat Nabokov in de jaren dertig aanvankelijk in Duitsland woonde, week hij later uit naar Parijs. Het feit dat zijn vrouw Véra joodse was speelde daarbij een belangrijke rol. Na het bombardement op Rotterdam van 10 mei 1940 zag Nabokov in dat zijn vrouw en hij ook in Frankrijk niet langer veilig zouden zijn en vluchtte het gezin met een van de laatste boten via de haven van Saint-Nazaire naar Amerika. Het enorme succes van Lolita (1955) maakte hem financieel onafhankelijk. In 1959 verhuisde hij naar Zwitserland. Hij schreef een groot aantal inmiddels klassieke romans, waaronder Puin, De verdediging, Ada en De gave.
Het is een gruwelijk verhaal dat Nabokov hier op dist. Tenminste, waarschijnlijk wel. Maar het is vaak zo eigenaardig dat het helemaal niet gruwelijk lijkt maar voornamelijk grappig. En soms is het weer, juist door zijn absurditeit, extra verschrikkelijk. Het kan voorkomen dat je schaterend zit te lezen hoe iemand het slachtoffer is van verregaande botheid en domheid, waarvoor je je schaamt want dat is niet om te lachen. Tegelijkertijd lijkt lachen de enige mogelijke houding tegenover deze weerzinwekkende onzin - die intussen voor de hoofdpersoon geen onzin is, want hij is er het slachtoffer van. Zowel de lezer als de hoofdpersoon kiezen ervoor om de gang van zaken zo veel mogelijk als een krankzinnige farce op te vatten - met als opvallendste verschil dat de hoofdpersoon zich in die rare wereld bevindt en de lezer er veilig buiten.
We zien Cincinnatus C., zojuist ter dood veroordeeld. Hij zit in zijn kale cel op zijn harde bed, in een hoek hangt de onontkoombare spin en Cincinnatus rilt van angst voor wat komen gaat. Nogal logisch. Daar zwaait de deur open, de cipier komt binnen. Hij biedt de veroordeelde aan om een wals te dansen. Zo gezegd, zo gedaan. Gevangene en bewaker zwieren in het rond, de cel uit de gang op. Daar staan nog andere cipiers, met hondenmaskers op. Het is pas de tweede bladzij van de roman en nu al is de hoofdpersoon ten dode opgeschreven en heeft zijn wereld zich ontpopt als een die onmogelijk de echte kan zijn. Worden mensen dan wel onthoofd in een wereld die niet de echte is? Blijkbaar wel. En ze zijn er ook bang voor, net als in de echte wereld.
Moedig struikelen we de cel van Cincinnatus binnen en leven een paar weken met hem mee. Als dit leven mag heten. We zien hoe de bewaker de spin vertroetelt en hem lekkere insektjes aanbiedt. We zien de pompeuze gevangenisdirecteur met "zijn liefdeloos uitgekozen gezicht' en zijn onhandig gespeelde dubbelrollen van arts en bewaker, die zichzelf aan een stuk door prijst vanwege zijn voortreffelijke zorg voor de gevangene. We zien hoe Cincinnatus de tafel naar het raam schuift om door de tralies te kunnen kijken en we zien ook dat die tafel al jaren lang onwrikbaar aan de vloer vastgeschroefd staat. Cincinnatus' vrouw komt op bezoek en neemt haar hele familie plus al hun huisraad mee. Het dochtertje van de gevangenisdirecteur zinspeelt op een mogelijke ontsnapping maar doet verder niet veel anders dan met ballerinakuiten door de cel rennen, één keer hangt ze zelfs zomaar ineens in de uit het niets te voorschijn gekomen trapeze.
Primo Levi werd geboren in 1919 in Turijn. Hij was chemicus van opleiding. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd hij gearresteerd als lid van de Anti-Fascistische weerstand en gedeporteerd naar Auschwitz in 1944. Hij schreef over de jaren in het 'dodenkamp' het boek Is dit een mens. Levi dacht na en onderzocht hoe mensen zich gaan gedragen onder extreme onderdrukking, die hij beschrijft als de bodem van het menselijk bestaan. Levi is overleden in 1987.
Eind januari 1945 werd Levi bevrijd uit Monowitz, het werkkamp van IG Farben onder de rook van Auschwitz, waar hij een jaar gevangen had gezeten. Als chemicus behoorde hij tot de categorie 'economisch bruikbare joden' en zo overleefde hij de laatste winter van de oorlog in een laboratorium van de chemie-gigant. Toen hij in oktober 1945, na een bizarre omzwerving door Oost-Europa (waar hij later verslag van deed in Het respijt), terugkeerde bij zijn familie in Turijn, ging hij vrijwel onmiddellijk doen wat hij moest doen: de anderen zijn verhaal vertellen.
Zijn boek Is dit een mens is het uit noodzaak geboren prozadebuut van Levi. Hij schreef het op zijn zesentwintigste. Levi was toen al een gelouterd mens. In het voorwoord schrijft hij over dit boek: 'Het is niet geschreven om nieuwe beschuldigingen aan te voeren; eerder kan het als materiaal dienen om enkele eigenschappen van de mens eens rustig te overdenken.' Een zesentwintigjarige is zojuist teruggekeerd uit de hel en beschouwt zijn ervaringen vooral als 'materiaal om enkele eigenschappen van de mens eens rustig te overdenken'! Bij het lezen ervan word je getroffen door de toon: ingetogen, verstild, zonder een spoor van pathos, zonder zelfmedelijden, haat of wraakzucht.
Maar de beelden staan kennelijk in zijn geheugen gegrift. Heel direct, in de tegenwoordige tijd, en huiveringwekkend exact doet Levi verslag van de cynische mechanismen van het Lager die de gevangenen onverbiddelijk tegen elkaar uitspelen, van de stelselmatige vernietiging van de mens als mens. Maar Is dit een mens is meer dan een beklemmende reconstructie van een pervers laboratorium. Het is ook een onderzoek naar de menselijke overlevingsdrift. Wat dit boek vooral zo indrukwekkend en inspirerend maakt, is dat Levi in deze mensonterende jungle voortdurend op zoek blijft naar restanten van menswaardigheid en menselijke verhoudingen. Zoals in zijn vriendschap met de Italiaanse arbeider Lorenzo waarover hij schrijft: 'Als het enige zin heeft om naar de redenen te zoeken waarom juist mijn leven, onder duizenden net zulke levens, de proef heeft kunnen doorstaan, dan geloof ik dat ik het aan Lorenzo dank dat ik nu in leven ben; niet zozeer om zijn materiële hulp als wel omdat hij me, met zijn aanwezigheid en zijn natuurlijke, vanzelfsprekende goedheid, voortdurend deed voelen dat er nog een rechtschapen wereld buiten de onze bestond, iemand en iets die zuiver en echt waren gebleven, niet verdorven en niet verruwd, vrij van haat en angst; iets dat heel moeilijk te omschrijven was, een verre mogelijkheid van betere dingen, maar waarvoor het de moeite waard was te blijven leven.'
Oblomov (1858) staat bekend als het boek over het meest luie personage ooit. De eerste 150 paginas komt de hoofdpersoon Ilja Iljitsj Oblomov dan ook niet zijn bed uit en hij wil eigenlijk niet lezen, wandelen of bekenden bezoeken zijn dagen zou hij het liefst etend en slapend doorbrengen. Ivan Gontsjarov belichaamde op deze manier de luie landbezitters die 150 jaar geleden de dienst uitmaakten in Rusland.
Pas als de bijzondere Olga op het toneel verschijnt, lijkt Oblomov door de liefde zijn inertie van zich af te schudden en ondernemend en levenslustig te worden. Maar het blijft de vraag of hij dat volhoudt, want is Oblomov simpelweg lui of speelt er meer waardoor hij niet in staat is te veranderen? Is het wel lamlendigheid of is het een tegenzin om te leven? Hij schijnt zich in een apathische toestand te willen begeven om maar niet mee te hoeven doen met alledaagse bezigheden zoals werken of dineren bij vrienden.
Hoe verwerpelijk zijn onwil ook mag klinken, het maakt Oblomov geen verachtelijk persoon. Iedereen zal namelijk momenten van vermijding herkennen waarbij alles wat af moet uitgesteld wordt. Daarnaast heeft Oblomov een goed hart en is zijn zachtaardige natuur bewonderenswaardig. Zo zegt hij nooit iets slechts over de mensen om hem heen, al maken zij misbruik van hem en zijn geld.
Niet alleen Oblomov is een innemend personage; de intelligente Olga maakt eveneens interessante ontwikkelingen door. Met een passievolle vastberadenheid wil zij de redder zijn van Oblomov en hem van een lethargische nietsnut veranderen in een ondernemende intellectueel. Haar rol wordt steeds boeiender naarmate het duidelijker wordt dat zij hem niet kan helpen en nooit gelukkig zal worden met hem.
Zoals veel boeken uit de Russische literatuur kent Oblomov een zware, meeslepende stijl. Vooral de herhalingen vallen op: Gontsjarov vertelt de lezer keer op keer over Oblomovs kamerjas of de bakkebaarden van zijn knecht Zachar. Dat heeft als effect dat de traagheid (of zelfs de stilstand) van het leven van Oblomov en de onwil om daadwerkelijk iets te veranderen benadrukt worden.
Oblomov bekritiseert dus niet alleen luiheid, maar veel meer nog gaat het om de zin van het leven. Ook gaat het over de liefde, met de vrouw als heldin die de taak op zich neemt Oblomov te veranderen. Maar telkens blijft het de vraag of hij wel uit zijn tragische beklemming te redden is en wat zijn lot zal zijn. Deze roman is daarom moeilijk weg te leggen. Daarmee voldoet het aan de aansporing om niet even apathisch te worden als Oblomov, die nooit verder komt dan de eerste paar bladzijden van een boek.
Tadeausz Borawski - Hierheen naar de gaskamers, dames en heren
Kort verhaal over hoe kampbewoners in Auschwitz nieuwe treintransporten helpen ontladen en de mensen naar de gaskamers leiden. Alles om zelf te overleven. Menselijk, maar vreselijk dus. Geschreven in 1948 door kampoverlever Tadeusz Borowski, die in 1951 zelfmoord pleegde met gas.
Dit inmiddels klassieke boek uit 1956 verscheen vorig jaar in een nieuwe Duitse uitgave en deed opnieuw veel stof opwaaien. Dit boek is de vertaling daarvan in de nieuwe serie 'Oorlogsdomein'. Ledig beschrijft de gebeurtenissen die plaatsvinden in een Duitse stad aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. De geallieerde bommenwerpers zaaien dood en verderf en sergeant Jonathan Strenehens wordt aan boord van een bommenwerper geraakt. Hij valt uit het vliegtuig, zijn parachute opent zich en hij komt in Duitse handen terecht, midden in een brandende stad. Wat hij meemaakt, wordt beschreven naast en tussen de ervaringen en lotgevallen van vriend en vijand, burgers in schuilkelders, onderofficieren en officieren enzovoort. Het is een onopgesmukt relaas van een inferno, dat de lezer ademloos in de ban houdt. Ledig, tweemaal gewond in de strijd om Stalingrad, heeft eigen ervaringen in het boek verwerkt. Een radicaal, verbijsterend geschrift, waarin de waanzin van de oorlog duidelijk wordt, maar niet minder de uitwerking van geweld op elk mens.
Saul Frampton - Speel ik met mijn kat of speelt zij met mij
Van de Essays van Michel de Montaigne (1533-1592) wordt wel gezegd dat het het origineelste boek is dat ooit geschreven is. Saul Frampton introduceert deze toegankelijkste en sympathiekste van alle klassieke schrijvers. Montaigne schreef over de meest uiteenlopende onderwerpen: over de geest van dieren, speel ik met mijn kat of speelt ze met mij? , over het belang van vriendschap, reizen en religie, verdriet en ijdelheid, en nog veel meer. Volgens Montaigne gaat het er in het leven niet zozeer om zo veel mogelijk kennis te vergaren, maar te proberen de onvatbare ervaring die het leven is, te accepteren. We moeten niet krampachtig proberen de betekenis vanhet leven te doorgronden we moeten het zelf zin geven. Met Speel ik met mijn kat of speelt ze met mij? laat Saul Frampton zien dat Montaignes gedachtegoed nog steeds springlevend is en ons kan inspireren om de kunst van het leven te verstaan.
