Op een forum las ik de volgende opmerking over de spellingverandering: "Ik vind om de tien jaar nogal snel. Je kunt je eigen kinderen niet meer helpen met de huiswerk opgaven Nederlands." Het is voor ouders inderdaad niet doenbaar om van al die spellingwijzigingetjes op de hoogte te zijn, en dus kunnen ze er voor kiezen om hun kinderen helemaal niet meer te helpen als het op taal aankomt. Hoe kun je dan verwachten dat eerstejaarsstudenten goed kunnen spellen?
Ons gemeld door Karel D.W."Wat dacht u van "niet-arisch" tgov. het stamwoord "Arisch"? Vergelijk bijv. met 'Jood' (zeer betwistbaar, de Joden met hoofdletter waren nl. de bewoners van het bijbelse Judea uit het O.T.) tgov. "niet-Joodverklaring"."
Ludo Permentier had de tegenstand tegen het GB05 enigszins aangevallen, maar zijn argumenten zijn minder steekhoudend dan hij denkt. Daarom deze opmerkingen:
Ludo: "Eindelijk enige nuchterheid over de spellingherziening. Tot nog toe halen de schreeuwers het." Dat is niet waar. Er zijn heel wat nuchtere opmerkingen over gemaakt. Op deze blog kun je er enkele vinden. Bovendien verdenk ik sommige media ervan om de voorkeur te geven aan de schreeuwers want a) dat verkoopt, b) soms klinken ze zo dom dat ze niet eens een bedreiging zijn voor de nieuwe spelling, en die uitgeverszuilen willen hun woordenboeken natuurlijk verkocht krijgen. En dat Ludo Permentier plotseling olie op de golven komt gieten, terwijl nochtans hij erop wees dat er zowat 40 regels veranderden, bevestigt mijn vermoeden over het gedrag van sommige van die media.
L: "De wijzigingen zijn gebeurd door een sinistere commissie, alle boeken staan ineens vol fouten,... wat een demagogie!" Enkel gedeeltelijk demagogie: als zoiets elke tien jaar gebeurt, zie je jebibliotheek wel degelijk langzamerhand verouderen. Mag ik je er ook aan herinneren dat spelling soms een stok is om de hond mee te slaan? Schrijf je toevallig 'reïntegratie' verkeerd in je sollicitatiebrief, dan lig je er niet uit: je komt er gewoon niet in. En 'reïntegratie' is een woord dat insommige sollicitatiebrieven wel degelijk kan voorkomen.
L: "Om te beginnen is de spellingwijziging een politieke beslissing," Waarom moet dat een politieke beslissing zijn? Kan dat ook niet eenculturele beslissing zijn? - maar over die discussie wil ik hier niet uitwijden.
L: " door ministers die verkozen zijn om dit soort beslissingen te nemen, en die erop kunnen worden afgerekend in het parlement, in de pers, bij de volgende verkiezingen." Dat is de theorie, maar je maakt fouten. Om te beginnen: werden die ministers verkozen om zich met spelling bezig te houden? Frank Vandenbroucke is minister van onderwijs en Bert Anciaux is minister van cultuur. De ene moet zich dus bezighouden met onderwijs, en de andere met cultuur. Dat betekent niet dat ze een mandaat krijgen om de spelling te hervormen. En het belangrijkste: zouden de kiezers politici afrekenen alleen maar omwille van een spellinghervorming? In België hebben we momenteel het eindeloopbaandebat. Zullen de kiezers de spelling zwaarder laten doorwegen dan het eindeloopbaandebat? Ik denk dat een politieke gezagsdrager zich met spelling wel het een en ander kan permitteren zonder daarvoor ooit verantwoording te moeten afleggen. En de andere fout: op welk moment moet die beslissing politiek verdisconteerd worden? Jij zegt in het stemhokje, maar is dat zo? Is hetniet ondemocratisch dat een spellinglijst wordt gedrukt en wordt verplichtnog voor die in het parlement wordt behandeld? Moet je eens kijken: eerste fase, spelling opstellen; tweede fase, boek(en) drukken. Als je het mij vraagt moet de politiek al tussenbeide komen tussen de eerste en de tweede fase. DAT is in onze samenleving een democratische manier om aan spellingbeleid te doen, niet alles achter de rug van de bevolking, waarvan je vooraf weet dat het percentage dat wordt getroffen zo gering is, dat er niet voldoende tegen zal worden gereageerd (wat een groot deel van de bevolking geeft gewoon geen reet om spelling). Als slechts een deel van debevolking wordt getroffen, dan kun je daar altijd mee doen wat je wilt (vraag het maar eens aan mensen die aan een zeldzame handicap leiden).
L: "Ten tweede staan niet ineens alle boekenkasten vol fouten. Je zultintegendeel lang moeten zoeken voor je bijvoorbeeld in een roman een woord vindt dat een wijziging ondergaat." Om te beginnen vind ik romans een slecht voorbeeld. Het probleem is niet of er fouten in romans staan. Het probleem zijn de fouten in de teksten waar het echt om gaat: contracten, handleidingen, wetteksten... dat soort dingen. Vergeet die romans en dichtbundels maar. Ten tweede verwijs ik naar mijn opmerking hierboven: als er elke tien jaar kleine veranderingen zijn, dan wordt dat op de duur wel een flinke massa.
L: "Ten derde moet je ook kijken naar de aard van de wijzigingen. Neem het woord "ideeëloos" dat ook vaak wordt geciteerd." En kun je zulke fijne redeneringen ook voor elke andere verandering geven? Ook voor de omslag van 'Rode-Kruispost' naar het (verengelste!) 'Rode Kruispost'?
Mijn overtuiging blijft dat ze er moeten afblijven. En waarom? Omdat er bij elke wijzigingen verschillende dingen gebeuren. Er wordt weer eindeloos gediscussieerd, en vooral: de speller moet zich hoe dan ook aanpassen. De huidige aanpassingen leveren een lijst op van meer dan 20 p's. Begin er maar aan. Ik wil daar niet elke tien jaar tijd aan moeten verspillen. Want dat is het: louter verspilling.
Bovendien is het zielig en pathetisch. De aandacht die onze taalgeleerden besteden aan de spelling, toont waarin een kleine taal klein kan zijn.
En nu we het toch over het eindeloopbaandebat hebben gehad: een hele reeks werknemers wordt nu plotseling weer een beetje minder aantrekkelijk. In het ruimere kader is die spellingverandering ook op dat gebied pure dwaasheid.
Jean-Paul Mulders klaagt deze week in zijn column in Weekend Knack de voortdurende spellingwijzigingen aan: "Er zijn van die dingen waarvoor de mensen op straat zouden moeten komen." - nu in België een beetje moeilijk, de op-straat-komers zijn volzet "Arglistig is zij ons op de nek gevallen, vanuit Groene Boekjes die in het grootste geheim zijn gedrukt." - waar! 'Een stoet nutteloze veranderingen doemt op vanuit het niets," - de totale nutteloosheid van die veranderingen is inderdaad een van de grootste ergernissen; het is een hervorming zonder een hervorming te zijn. Het is geen hervorming die tegenmoet aan de verzuchtingen van wie een progressieve spelling wilt, maar er wordt niettemin wel het een en ander veranderd. Waarom veranderen als uiteindelijk alles toch bij het oude blijft? "Dat we nu weer een "actuele, moderne spelling" hebben, wordt elders gewauweld, alsof hip volk er met aandrang over was gaan klagen dat de bestaande spelling nu toch wel afgedragen en aftands werd" - de verdediging dat er een "actuele, moderne spelling" nodig is, begint steeds meer te lijken op iemand die krampachtig met zijn tijd probeert mee te gaan, en precies daardoor toont dat hij dat helemaal niet meer kan 'Een collega [van J-P Mulders] die minister Frank Vandenbroucke probeerde te bellen, kreeg van zijn woordvoerder te horen dat hierover niet zoveel viel te melden vermits het "een puur handtekeningendossier" betrof." - de betrokken ministers ontlopen hun verantwoordelijkheid, en de kabinetsmedewerkers, die papegaaien hun natuurlijk gewoon na "Aan mijn boekenkast, waaraan ik zo lang heb gespaard, durf ik zelfs niet te denken. Verweesd staan ranke dichtbundels en kloeke folianten daar schouder aan schouder, op slag verouderd en vol fouten" - daarin overdrijft hij, maar ten eerste overdrijft elke columnist, maar ten tweede en nog veel belangrijker: dat zal geen overdrijven blijven, want ze willen die omspelllingsstunt elke tien jaar herhalen. Tien jaar lijkt lang, maar plotseling is het er wel. Ik herinner me nog de tijd dat ik in het eerste lager onderwijs terecht kwam en naar de klassen van het zesde lager onderwijs keek... Je weet: voorbije tijd is voorbije tijd. Tien jaar klinkt misleidend lang. Plots is het er. En als het er is, kun je de klok niet meer terugdraaien. En die tien jaar zal er voor ons allemaal komen, tenzij we er te vroeg voor sterven.
Een tekstbureau uit Nederland stuurde de volgende e-mail: "Ik zou me maar geen illusies maken over de rechtsgeldigheid van de 'nieuwe' spelling. We maken onszelf gek door het nieuwe GB ook zo te noemen, trouwens! Maar in Nederland is de Spellingwet een tandeloze wet die aan overheid en onderwijs hoogstens een inspanningsverplichting" oplegt, zoals we dat tegenwoordig zo mooi noemen, maar geen "prestatieverplichting".
Dus noch ambtenaren die hun best doen en fouten maken, noch ambtenaren die er met de pet naar gooien, kunnen ooit een sanctie krijgen. Het is ook geen wet op het gedrag van personen, maar van instellingen. Ook hoe het onderwijs met de voorgeschreven spelling omgaat, is niet voorgeschreven. Het onderwijs is volgens mij vrij om de spellingregels te onderwijzen en te examineren tot op een te kiezen niveau (van diepte of ingewikkeldheid) en zelfs ook om te beslissen welke fouten wel en niet aangerekend zullen worden. Het enige dat het onderwijs niet 'mag' van de wet, lijkt mij, is om bewust foute spellingen aan te leren."
Deze passage is inderdaad in een wettekst opgenomen door de Vlaamseregering, en die wet regelt de spelling in Vlaanderen(ziehttp://tinf2.vub.ac.be/~dvermeir/software/dv/nl-aspell/nl-spelling.txt )"Taal leeft en maakt voortdurend nieuwe ontwikkelingen door. DeWoordenlijst van de Nederlandse taal dient aan die ontwikkelingen recht te doen. Daarom zal voortaan elke tien jaar een geactualiseerde versie van de Woordenlijst verschijnen. De spellingregels hoeven daarvoor niet te veranderen; het gaat om het verwijderen van in onbruik geraakte woorden of schrijfwijzen en het opnemen van nieuwe woorden die intussen de taal zijn binnengekomen. Met de huidige techniek zijn dergelijke ontwikkelingen beter te registreren en te analyseren dan vroeger. Op die manier zal de Woordenlijst in de toekomst dicht blijven aansluiten bij het levend taalgebruik."
Nog een artikel, dat vooral een fonetische progressieve spellling verdedigt, en dat zich afvraagt waarom geen Afrikaanse worden in het GB werden opgenomen, terwijl er wel Surinaamse werden opgenomen:http://vrijvanzegel.skynetblogs.be/?date=20051013&unit=weeks&number=1#2723486
Hier had ik nog nooit bij stilgestaand: er zijn ook mensen die voor hun broodwinning kruiswoordraadsels opstellen. En een van hen schreef ons: "En u dacht dat de nieuwe spelling voor u een probleem was? Ik ben professioneel kruiswoordpuzzelmaker. De nieuwe spelling kost mij geld. Niet alleen moest ik m'n hele database aanpassen, ook zijn talloze puzzels onbruikbaar geworden. Je moest bijvoorbeeld eens weten hoe dikwijls ik na december 2004 het woord tsoenami heb gebruikt. En dat wordt dan tsunami onder druk van alle idioten die de Engelse spelling van CNN hebben overgenomen. Tsoenami stond nochtans al jaren logisch gespeld in Van Dale... Gelukkig is dit de enige echte doorn in mijn oog. Ik gebruik de cd-rom van het Groene Boekje en de 'Dikke' Van Dale tientallen keren per dag. Zodra de nieuwe in mijn bezit zijn, zal ik mij eens goed laten gaan. Ik zal alle discrepanties 'asap' signaleren in de hoop dat er door de uitgevers snel afdrukbare errata en downloadbare updates kunnen gemaakt worden.
Eerste verschil tussen Van Dale en Groene Boekje gevonden
Het eerste verschil tussen de Van Dale en het Groene Boekje is opgedoken. Alleen niet waar je nu, in de eerste dagen van de nieuwe lijst, direct zou kijken. Het zit namelijk niet in de spelling van een woord, maar in het meervoud ervan. En weer toont het Groene Boekje zich van zijn slechtste kant. Grand prix: meervoud in het Groene Boekje: grands prix meervoud in de Van Dale: grand prixs
Het wordt langzamerhand duidelijk dat de leden van de Spellingcommissie niet in staat zijn om een spelling op te stellen. De verantwoordelijke bewindslieden Van der Hoeven en Van der Laan (in Nederland) en Vandenbroucke en Anciaux (in Vlaanderen) moeten daaruit hun conclusies trekken en de spellinglijst van 2005 afwijzen.
Volgens het nieuwe Groene Boekje (GB05) moeten we 're-integratie' schrijven. Echter: 'reïncarnatie' blijft met koppelteken. Waarom?
Volgens Wim Daniëls zit het zo: " 'Re' wordt gezien als een uitheems voorvoegsel. Dat is het zowel in'reïncarnatie' als in 'reïntegreren'. Maar in 'reïncarnatie' kan het blijkbaar niet los worden gezien van 'incarnatie', terwijl het in 'reïntegreren' wel los gezien kan worden van 'integreren'. 'Reïntegreren' wordt herkend als 'opnieuw integreren', staat er als toelichting in het nieuwe Groene Boekje. En daarom wordt het 're-integreren'. Maar 'reïncarneren' mag dus niet gezien worden als 'opnieuw incarneren'. "
Daniëls gaat verder door te stellen dat hij dat raar vindt, omdat 'incarneren' en 'incarnatie' wel degelijk woorden zijn die op zichzelf kunnen staan. Het voorvoegsel is daarbij echt niet noodzakelijk. Hij denkt dan ook dat de meeste taalgebruikers 're-integreren'en 'reïncarnatie' het liefst op dezelfde manier gespeld hadden gezien."
Daar zou ik nog het volgende willen aan toevoegen: de ene taalgebruiker weet meer over zijn taal dan de andere. Dat betekent dan ook dat de ene 're' dan ook in meer gevallen als een voorvoegsel bij een bekend woord zal zien, dan de andere. De regel die het onderscheid moet maken tussen koppelteken en deelteken is dus arbitrair.
En daardoor keert dezelfde soort discussie terug als vroeger met 'besse(n)sap'.
Dat soort problemen is inherent aan spelling, en ze proberen op te lossen door spellingwijzigingen is dan ook zinloos.
Op de e-maildiscussielijst detijdlijn@smartgroups.com bestaat een taalrubriek genaamd 'Taalprobleem'.
Daar werd het volgende bericht verspreid:
Door de voortdurende spellingwijzigingen in het Nederlands, is spelling op zich een taalprobleem geworden.
In onze rubriek "Taalprobleem" zullen we vanaf nu geen aandacht meer besteden aan spelproblemen. Er is immers geen stabiliteit meer.
In 1995 werd erop gewezen dat de Taalunie regelmatig het Groene Boekje zou bijwerken, omdat er nu eenmaal regelmatig nieuwe woorden bijkomen.
De regels zouden echter niet meer worden gewijzigd.
Zelfs bij de vooraankondigingen van de spelling van 2005 was echter al duidelijk dat de Spellincommissie zich niet hield aan de belofte om de regels te behouden: de paardenbloemregel zou worden afgeschaft.
Nu sinds zaterdag 15 oktober 2005 de volledige lijst wijzigingen bekend is, blijkt dat er meer gebeurde dan alleen maar de paardenbloemregel afschaffen.
Ludo Permentier van De Standaard meent dat er zowat 40 regels werden gewijzigd.
Ook werden sommige spellingen veranderd, zonder dat er echt een noodzaak of reden voor is. Bijvoorbeeld: "CAO-overeenkomst" werd veranderd in "cao-overeenkomst". Dat soort wijzigingen is louter zinneloze muggezifterij, waardoor echter wel massa's niet professionele spellers fouten zullen schrijven.
Aangezien in 1995 ook werd besloten om de spelling OM DE TIEN JAAR te herzien, is het dus best mogelijk dat ook in 2015 vanalles wordt veranderd.
Een webpagina om te bezoeken:http://www.woordenboer.nl/weblog/pivot/entry.php?id=213Hij meldt o.a. dat het officiële overzicht van veranderingen 24 pagina's telt, en dat Ludo Permentier, de taalman van De Standaard, 40 nieuwe regels vond.
In de zomer van 2005 voorspelde Permentier dat er tweemaal zoveel woorden gewijzigd zouden worden als in 1995 (afgezien van de 'voorkeurspelling' van c/k en dergelijke die toen de enige toegelaten spelling werd). Erwin ligt een link naar Onze Taal met een overzicht van de 15 belangrijkste wijzigingen.
Over euro's gesproken: de GPD-kranten schreven kritisch over het monopolie van uitgever Sdu op het Groene Boekje, en het Vlaamse financiële dagblad De Tijd plaatste daarover een artikel getiteld Taal is geld (helaas alleen voor abonnees te lezen).
De heibel over de huidige spellingwijziging voorstellen als een typisch verschijnsel bij het veranderen van de spelling, verdraait de feiten. Het is waar dat elke verandering weerstand oproept. Het is echter niet waar dat elke weerstand van dezelfde aard is.
De spellingwijziging van 1995 was nuttig, omdat er daarvóór de facto drie verschillende spellingen bestonden: voorkeurspelling, progressieve spelling en conservatieve spelling (we zouden er zelfs nog een extreem-progressieve spelling als 4e variant aan toe kunnen voegen, maar die werd niet officieel erkend - de andere drie wel!).
1995 schiep duidelijkheid, en dat is wat de speller wenst en nodig heeft: zekerheid over hoe een woord moet worden geschreven.
De huidige veranderingen gooien dat echter om verschillende redenen overboord.
Ten eerste wordt de spelling van sommige woorden veranderd. Wie dus kon spellen, kan het plotseling weer een beetje minder. De voorbeelden tarten de verbeelding: honderdmiljoen wordt honderd miljoen (waarom?), kortegolf wordt korte golf, en gewoon compleet stupide: 50-eurobiljet wordt 50 eurobiljet.
Dat laatste voorbeeld brengt ons bij het tweede probleem: '50 eurobiljet' wordt lachen als iemand '50 eurobiljetten' moet schrijven, want wie weet dan nog wat de schrijver bedoelt? De veranderingen bij de koppeltekens leiden bijna allemaal tot onduidelijkheid.
Een derde probleem is dat het voortdurend wijzigen van een spelling alleen maar het gezag van die spelling ondergraaft. En waarom zou je regels opstellen, als die geen gezag dragen? Hoe kun je als leraar punten aftrekken voor schrijffouten, als je tien jaar later punten moeten aftrekken omdat de spelling is veranderd? Heeft men er al bij stilgestaan dat alle tieners van 16 tot 18 jaar al voor de tweede keer in hun leven te maken hebben met een spellingverandering, zelfs al is het een kleine? Heeft men er al aan gedacht dat wie pas is afgestudeerd, al direct verkeerd spelt? Heeft men er al aan gedacht dat als de Spellingcommissie doorgaat met het idee om de tien jaar te spelling te herbekijken, dat alle kinderen die nu 6 tot 8 jaar oud zijn, nog voor hun 18 jaar ook al aan een tweede spelling toe zijn?
Beseft de Spellingcommissie wel dat ze daarmee in haar eigen vlees snijdt? Er was ons in 1995 beloofd dat de tienjaarlijkse herziening alleen maar zou worden gebruikt om nieuwe woorden in te voeren, maar dat is niet wat nu gebeurt. Rode-Kruistent wordt Rode Kruistent. Dat is een regelwijziging. Het is dus niet alleen de paardenbloemregel die wordt veranderd. Er zijn nog andere wijzigingen. En wat gaat de commissie over tien jaar doen? Weer veranderen? Wie kan dat nog volgen? Wie wÃl dat nog volgen?
Een vierde probleem: wijzigingen om de tien jaar betekenen dat de veranderingen meedrijven op modegolven, in plaats van op overwegingen die een langdurig helder spelsysteem moeten opleveren.
Middellandse-Zeekust veranderen in Middellandse Zeekust is wat sommigen de Engelse ziekte noemen: samengestelde woorden los schrijven. Dezelfde ziekte is de enige verklaring voor 'korte golf' i.p.v. kortegolf, 'een derde' i.p.v. 'eenderde', en 'honderd miljoen' i.p.v. 'honderdmiljoen'. Als die Spellingcommissie (Spelling Commissie?) zich aan zulke modetrends te buiten gaat, dan zoekt ze meer tijdelijke populariteit dan een degelijk systeem.
Een veel sterkere tendens bij de huidige volwassen bevolking is, dat het nieuwe Groene Boekje hun gestolen kan worden. En die tendens is ook terug te vinden bij professionele taalgebruikers. En als zij er niet meer om geven, wie dan wel nog?
Peter Motte: licentiaat in de Germaanse filologie (Nederlands-Engels), speciaal licentiaat in de algemene literatuurwetenschap, hoofdredacteur van het literair tijdschrift De Tijdlijn, technisch en wetenschappelijk vertaler en eigenaar van het Vertaalbureau Motte, Cobol-programmeur, geslaagd in het Voorbereidend jaar burgerlijk ingenieur
Weinig echte aandacht voor de nieuwe spelling in de brievenrubrieken van kranten. Normaal. De mensen bekommeren zich meer om iets als 15% roerende voorheffing op beveks dan om spelling.
De spellingaanpassing kwam in België dus eigenlijk op het goede moment, want ze wordt door belangrijkere zaken naar de achtergrond gedrongen.
Maar dat betekent niet dat het zomaar mag worden weggemoffeld. Want wat houdt het wijzigen van spelling in?
En waarom? Omdat enkele mensen met een beperkt denkraam die in een spellingcommissie zetelen - en daar vermoedelijk zichzelf hoogst intelligent vinden -, oordelen dat het maar eens anders moet.
Toegegeven: sommige wijzigingen zijn een goed idee. Maar moeten ze per se worden gewijzigd? Wat gaan we er al bij al op vooruit als die wijzigingen worden doorgevoerd? Worden de klimaatproblemen ermee opgelost? De werkloosheid? Het eindeloopbaandebat? De enigen die er zeker beter van worden zijn de uitgevers van het Groene Boekje en van enkele woordenboeken. En dat eigenlijk omdat sommige mensen min of meer verplicht worden om hun spellingkennis aan te passen.
En daarom moeten de beroepen waarvoor taal belangrijk is, om de tien jaar tijd en geld besteden aan iets wat voor hun al bij al bijzaak is.
Vertalers worden verplicht te leren spellen, terwijl hun probleem is of ze de goede vaktermen gebruiken. Leraren moeten kannibaliseren op tijd om lessen voor te bereiden. Journalisten op tijd om zich te informeren. Enzovoort.
En dat met als belangrijkste resultaat kapitaalvernietiging, want wie de laatste jaren woordenboeken heeft gekocht, zit toch plots opgezadeld met vergooid geld (spijtig voor die dikke Van Dale die u de kleine gaf toen hij naar een hoger studiejaar ging).
Dat er een stelletje minkukels in een commissie bij elkaar kruipen om uit te zoeken hoe ze de spelling kunnen veranderen, tot daar aan toe. Iedereen heeft zijn favoriete hobby. Maar waarom op kosten van de belastingbetaler, en waarom de resultaten ervan achteraf nog eens via een wet aan de bevolking opdringen? Zouden onze politici (in casu een als econoom afgestudeerde minister die nu plots door de heilige geest over alle finesses van de spelling lijkt te zijn ingelicht) hun verstand niet beter gebruiken als ze die hele heisa links lieten liggen, en zich eens met ernstige zaken zouden bezig houden, i.p.v. er al of niet bewust voor te zorgen dat het Groene Boekje in Vlaanderen vier miljoen euro omzet oplevert?
