|
Pius V
(pontificaat 1566-72) was een werkelijk heilige Paus. Toen
Europa door de Turken werd bedreigd, introduceerde hij de rozenkrans en het
Angelusgebed en bracht zo het wonder van Lepanto tot stand. In de beslissende
zeeslag van de "Heilige Liga" tegen de Ottomaanse vloot werden de Christenen
aanvankelijk hopeloos verslagen, en de wind was tegen hen. Maar precies om 12
uur, toen het Angelus werd gebeden in de hele Christelijke wereld, keerde het
tij en lanceerden ze een succesvolle frontale aanval op de Turken. Hij was ook
een groot hervormer die de besluiten van het Concilie van Trente consequent
uitvoerde. Met zijn Bul "Quo primum" van 14 juli 1570 stelde hij wat
nu bekend staat als de "Tridentijnse Mis" "voor altijd" in
en verbood het te wijzigen of af te schaffen: "(...) de huidige Bul [Quo
primum] kan op enig moment nog herroepen of gewijzigd worden, maar blijft voor
altijd in zijn geheel rechtsgeldig. Dat was waarschijnlijk het lange
geschrift die de Heer Manuela liet zien.
Zijn leven
Pius V (Bosco Marengo,
14/1/1504 - Rome 1/5/1572), geboren als Antonio Ghislieri,
was Paus van de Katholieke Kerk van 1566 tot aan zijn dood
in 1572 en is een RK-Heilige. Hij is vooral bekend omwille van zijn rol
gedurende het Concilie van Trente, de contrareformatie en de
standaardisatie van de liturgie. Pius V voegde Thomas van Aquino toe
aan de lijst van kerkleraren en was de patroon van de
prominente componist van kerkmuziek, Giovanni Pierluigi da Palestrina.
Als Kardinaal Ghislieri maakte hij faam door
orthodoxie voor het belang van anderen en zichzelf te plaatsen, en het vervolgen
van 8 Franse Bisschoppen wegens ketterij. Hij was ook een fel tegenstander
van nepotisme: hij berispte persoonlijk zijn voorganger, Paus Pius IV,
toen die een 13-jarig lid van zijn familie Kardinaal wilde creëren en een neef
wilde sponsoren met geld uit de pauselijke schatkist.
Als Paus had hij ook een grote politieke invloed. Zo excommuniceerde
hij Elizabeth I van Engeland wegens het zich afscheuren van de Kerk (anglicanisme)
en het vervolgen van Katholieken gedurende haar regeerperiode. Hij zorgde ook
voor de totstandkoming van de Heilige Liga, een verbond van
katholiekgezinde staten, die, alhoewel zwaar in de minderheid, een overwinning
behaalden op de Ottomanen bij de slag bij Lepanto op 7/10/1571 en
zo een Ottomaanse invasie van Europa vermeden. Pius V schreef deze
overwinning toe aan de hulp van de H. Maagd Maria, verkregen door het bidden
van de Rozenkrans, en stelde het feest van de H. Maagd Maria van de
Rozenkrans in. Het feest vindt plaats op 7 oktober, ter nagedachtenis
van de overwinning.
Leven
Antonio Ghislieri werd geboren in 1504 te Bosco,
nabij Alessandria, in het hertogdom Milaan, als zoon van arme ouders
afkomstig uit Bologna, Paolo Ghislieri en Domenica Augeria. Hij hoedde
schapen tot hij op 14-jarige leeftijd intrad in de Ordo Praedicatorum, beter
bekend als de dominicanen, en nam de kloosternaam Michele aan.
Hij ging van het klooster van Voghera naar dat van Vigevano en
vervolgens naar het dominicanerklooster van Bologna, alwaar hij studeerde. Hij
werd tot Priester gewijd in Genua in 1528 en werd door zijn orde
naar Pavia gestuurd. Aldaar gaf hij 16 jaar les in de theologie. In
Parma schreef hij dertig voorstellen ter ondersteuning van de H.
Stoel en tegen de ketterij, die allen werden goedgekeurd.
Als prior van meer dan een dominicanerpriorij gedurende
een periode van een groot verval van morele normen en waarden, stond hij op
discipline en werd, naar zijn eigen wens, benoemd tot inquisiteur in Como en
Bergamo. Omdat zijn hervormingsijver op veel weerstand stuitte, werd hij
gedwongen om naar Rome terug te keren in 1550 waar hij
deelnam aan diverse inquisitoriale opdrachten van de Congregatio Romanae et
Universalis Inquisitionis. Paus Paulus IV, die reeds als Kardinaal Caraffa
toonde dat hij een voorkeur had voor Michele Ghislieri, installeerde hem in
leiding van de Inquisitie in 1551 als commissaris-generaal en
benoemde hem tot Bisschop van Sutri en Nepi op 4/9/1556. Tien dagen later
werd hij tot Bisschop gewijd in de Sixtijnse kapel door Kardinaal
Giovanni Michele Saraceno met Giovanni Beraldo, Bisschop van Telese, en Nicola
Majorano, Bisschop van Molfetta, als co-consecratoren. In datzelfde jaar werd
hij ook benoemd tot inquisiteur in Milaan en in Lombardije.
In 1557 creëerde paus Paulus IV hem tot Kardinaal-priester
op het consistorie van 15/3/1557 en stond sindsdien bekend als Kardinaal
Alessandrino. Op 24 maart ontving hij de rode galero en zijn
titelkerk, S. Maria sopra Minerva. Op 14/12/1558 werd hij
benoemd tot grootinquisiteur van Lombardije. Hij nam, na de dood van Paus
Paulus IV, deel aan het conclaaf van 1559, dat Paus Pius IV verkoos.
Onder het pontificaat van deze Paus werd hij Bisschop van
Mondovi in Piëmont, maar zijn tegenstand tegenover deze Paus zorgde ervoor dat
hij ontslagen werd uit de dienst van het Pauselijk paleis en dat zijn verdiende
macht als inquisiteur grondig beperkt werd.
Pontificaat
Voordat hij bezit kon nemen van zijn bisschopszetel in
Mondovì stierf Paus Pius IV. Op 7/1/1566 werd Kardinaal
Ghislieri verkozen tot Paus en nam de pausnaam Pius aan. Tien dagen
later werd hij gekroond, op zijn 62e verjaardag.
Beleid
Bewust van de noodzaak om de discipline en moraal in
Rome te herstellen om een succesvol pontificaat te verzekeren, ging hij meteen
te werk door de kosten van het pauselijk hof te verminderen in de lijn van de
dominicanen, de orde waartoe hij behoorde. Zo dwong hij de geestelijken in zijn
hofhouding een vaste residentie te nemen, reguleerde de belastingen,
verbande prostituees en gaf meer belang aan de plechtigheden in het
algemeen en de liturgie en van de H. Mis in het bijzonder. In ruimer
perspectief werd zijn beleid gekenmerkt door efficiënte striktheid, het
onderhouden en verbeteren van de doeltreffendheid van de Inquisitie en het
bekrachtigen van de canoniën en decreten van het Concilie van Trente en de
geldigheid ervan over alle eerdere teksten.
In de lijst van de belangrijkere pauselijke bullen die
door hem werden uitgevaardigd, neemt de bul In Coena Domini (1568), een
bewerking van gelijknamige eerdere bullen, een prominente plaats in. Andere
zaken die licht werpen op het karakter en het beleid van paus Pius V zijn zijn
verbod op winst (feb 1567 en jan 1570); de veroordeling van
Michel de Bay, een ketterse Leuvense professor (1567); de herziening van een
liturgisch boek, het brevier (juli 1568); de afwijzing van de "dirum
nefas" (aug 1568); de verbanning van de Joden uit de Kerkelijke
Staten, behalve Rome en Ancona (1569); de verplichting tot het gebruik van
het hervormde missaal (juli 1570); de bevestiging van de voorrechten
van de Sociëteit van de Kruisvaarders voor de Inquisitie (okt 1570); de
dogmatische zekerheid van de Onbevlekte Ontvangenis van de H.
Maagd (nov 1570); de onderdrukking van de broeders humiliaten wegens
buitensporige uitgaven (febr 1571); bekrachtiging van het nieuwe officie van de
Heilige Maagd (maart 1571); het handhaven van de dagelijkse recitatie van de
Getijden (september 1571); en het kopen van steun tegen de Ottomanen door
het aanbieden van algemene gratie (vergeving van de zonden)
(maart 1572).
Op zich was Pius V geen hervormer, maar eerder iemand die
eenheid in de Kerk wilde. Met behulp van regelgeving zorgde hij ervoor dat de
orde van de koorgebeden geregeld werd en de rituelen van de Heilige Mis werden
vastgelegd. Dus geen herziening, maar eerder een bevestiging. Zijn doel was een
universele Kerk creëren waarbij de Mis overal hetzelfde en gelijk is.
Liturgie
Na zijn verkiezing tot paus heeft Pius V zich
volledig ingezet voor de realisering van de bepalingen van het Concilie
van Trente (1545 - 1563). Hij verpersoonlijkt de Katholieke
contrareformatie. Meteen in 1566 liet hij de Catechismus Romanus verschijnen.
In 1568 verscheen het herziene Romeins brevier en in 1570 een herzien
missaal, dat vanaf 1570 tot 1969, het jaar van de invoering van een Nieuwe
Liturgie (Novus Ordo Missae) door Paus Paulus VI (1963-1978), de
enige ordo was die wereldwijd door Katholieke Priesters op alle continenten
gebruikt werd. Het gebruik van deze Liturgie van Pius V, de zogenaamde 'Tridentijnse
H. Mis', werd echter nooit afgeschaft en dit wordt door het motu proprio dat
op 14/9/2007 van kracht werd bevestigd.
In 1569 benoemde Pius V een commissie ter herziening van de
tekst van de Vulgata, de officiële Latijnse Bijbelvertaling.
Pauselijke gewaden
Pius V voerde de gewoonte in dat pausen een wit gewaad
dragen, oorspronkelijk het witte dominicaanse habijt, echter zonder de
bijbehorende zwarte mantel.
Contrareformatie
Pius V verpersoonlijkt de Katholieke
contrareformatie. De reformatie viel het pauselijke
primaatschap aan en hij wenste dan ook te voorkomen dat deze stroming zich
uitbreidde. In Frankrijk, waar zijn invloed groot was, nam hij verschillende
maatregelen tegen de protestante hugenoten. Het regelde de uitzetting uit het
bisschopsambt van kardinaal Odet de Coligny en zeven andere Franse
bisschoppen die zich tot het protestantisme hadden bekeerd. Ook verklaarde hij
het koninklijke edict dat de protestantse erediensten tolereerde in Frankrijk
ongeldig, introduceerde hij de Roomse catechismus, herstelde het pauselijke
gezag en verzette zich tegen elke overeenkomst met adellijke hugenoten.
Elizabeth I van Engeland
Als antwoord op het aannemen van koningin Elizabeth I
van Engeland van het leiderschap van de Anglicaanse Kerk steunde
hij Maria I van Schotland, Elizabeths nicht, bij haar aanspraken op de
Engelse troon.
Een belangrijke beslissing in de geschiedenis van het
Engeland onder de heerschappij van Elizabeth I was de publicatie van een
Pauselijke Bul, Regnans in Excelsis,op 27/4/1571. In deze Bul
werd verordend dat Elizabeth een ketter was en ontsloeg het al haar onderdanen
van plichten tegenover haar. Elizabeth reageerde hier door Katholieken zeer
hevig te vervolgen in haar koninkrijk.
Heilige Liga
Hij stond aan de wieg van de Heilige Liga, een (militair)
verbond tussen Spanje en Venetië met als doel een front te vormen tegen de
Ottomanen. Door deze Liga werd een Ottomaanse invasie gestuit bij de
beslissende slag bij Lepanto op 7 oktober 1571 door een vloot
verenigd onder don Juan van Oostenrijk. Hij zou het einde van de veldslag
geweten hebben ook al was hij in Rome op dat moment.
Er werden onder zijn pontificaat drie nationale synoden
gehouden: een te Napels onder kardinaal Alfonso Caraffa, wiens familie, op
aanvraag, in ere hersteld was door paus Pius V; een in Milaan onder
kardinaal Carolus Borromeüs, die later heilig werd verklaard; en een in Machim.
Pius V overleed op 1 mei 1572. In 1712 werd hij heilig verklaard
door Clemens XI. Zijn feestdag is 30 april.
|
