De beslissing van Paulus VI om de oude Mis af te schaffen, maakte Ratzinger destijds woedend:

Veel Katholieken waren diep verontrust. De hervormingen hadden het ritueel veranderd waaraan ze gewend waren. Ze lazen ook slecht nieuws over de dramatische daling van het kerkbezoek en de sollicitaties om Priester te worden. Een onvermoed probleem deed zich voor toen Paulus VI op 3 april 1969 een nieuw missaal invoerde voor het houden van liturgische diensten en tegelijkertijd het gebruik van het vorige missaal verbood (de Missale Romanum uit 1962, waarin de Mis in het Latijn werd opgedragen). Geschokt aan het hoofd van de Kerk, reageerde Ratzinger woedend: 'Niets van dien aard was ooit gebeurd in de hele geschiedenis van de liturgie.'

Meer:

In het interview-boek Salz der Erde (Zout der Aarde) voerde hij nog een ander argument aan: 'Een gemeenschap die plotseling verklaart wat vroeger als het meest verheven en heilige werd beschouwd, ten strengste verboden werd, en dat het ongepast was om daarnaar te verlangen, roept twijfels op over zichzelf. Want wat moeten mensen er dan eigenlijk van geloven? Verbiedt ze morgen niet weer iets wat ze vandaag voorschrijft?’ Hij trok een nuchtere conclusie:

Ik ben ervan overtuigd dat de Kerkelijke crisis die we vandaag doormaken voor een groot deel te wijten is aan de desintegratie van de liturgie, die soms zelfs een concept is geworden – etsi Deus non daretur: 'alsof God niet bestaat' – zodat het niet uitmaakt of God bestaat of niet, of Hij tot ons spreekt en naar ons luistert.

Kijk hier eens naar, over een toespraak die hij in het begin van de jaren zeventig hield:

De toespraak in Keulen documenteert precies het programma dat Ratzinger de volgende vier decennia volgde als theoloog, Bisschop, prefect en ten slotte als Paus. Het is de moeite waard om uitgebreid te citeren, omdat het een helder inzicht geeft in Ratzingers denken en laat zien waar hij het probleem zag voor de moderne Kerk en welke opties voor vernieuwing hij aanraadde. Hier is het:

De tijdens de jeugdbeweging bedachte formule 'wij zijn de Kerk' heeft een opvallend sektarische betekenis: de straal van dit 'wij' omvat vaak alleen de huidige kleine groep gelijkgestemden, die dan 'wij' gebruiken om aanspraak te maken op een soort van onfeilbaarheid. In feite zou die verklaring groepszelfingenomenheid moeten uitsluiten. Want het is alleen waar als het ‘wij’ de ‘gemeenschap van alle gelovigen’ omvat, niet alleen die van nu maar van alle eeuwen door.

In dit ‘wij’ wordt het ‘Ik’ van Christus geïmpliceerd, wat ons als ‘wij’ bijeen heeft gebracht. Menselijk gesproken, wat de Kerk vandaag de dag redt, zijn niet de vaak wankelende en onzekere heersers, die zich ofwel terugtrekken in het traditionalisme of angstvallig naar theologen kijken, bang dat ze als conservatief zullen worden bestempeld, terwijl ze dapper genoeg zouden moeten zijn om de geloofsbelijdenis duidelijk te verkondigen. Wat de kerk door zulke onzekere tijden heen helpt, is de volharding van het Geloof van gemeenschappen, waarin de vereniging van verleden, heden en toekomst wordt gedemonstreerd en standhoudt, verder dan traditionalisme en progressivisme: in de realiteit van een leven dat vandaag wordt geleefd volgens de geloofsbelijdenis.

Misschien moeten we de schade ervaren die het atheïsme heeft aangericht om te herontdekken hoe onstuitbaar en vitaal de roep om God uit de mens opstijgt. Dan zullen we eindelijk weer beseffen dat de mens echt niet van brood alleen leeft; we worden niet gered door alleen een inkomen te hebben waardoor we alles kunnen bezitten wat we willen en vrijheid waardoor we alles kunnen doen wat we willen.

Dan zullen we beseffen dat vrije tijd alleen ons niet vrij maakt en dat het hebben van vrije tijd slechts het begin is van het hele probleem van het zijn. Mensen hebben iets nodig dat zowel het westerse kapitalisme als het marxisme zo weinig kunnen geven. Zoals Romano Guardini onvermoeibaar zegt: de aard van het Christendom is niet alleen een idee of een programma – de aard van het Christendom is Christus. Als we Hem verliezen, Hem niet meer willen kennen, blijven er alleen maar schaduwen over. Schaduwen leven niet. Wat overblijft is een spookachtig Christendom zonder kracht of werkelijkheid. Wie vandaag Christen wil zijn, moet de kracht hebben om te beslissen en de moed hebben om on-modern te zijn – zoals alle kinderen van morgen en gisteren. In een tijd die God dood heeft verklaard, moeten ze durven wortelen in het eeuwige. Ze moeten een levende band hebben met God, geopenbaard in Christus.

Meer Seewald:

En ook dit was een typische Ratzinger-uitspraak: ‘Wrok van alles en iedereen bezoedelt de bodem van de ziel en maakt die tot een woestenij.’ Om een antwoord te vinden op de crisis van de Kerk en niet te wanhopen over de huidige stand van zaken, moeten mensen zich niet identificeren met de dominante krachten in de Kerk, maar met haar Geloof en de gelovigen uit elke eeuw. De erfenis van de Heiligen, de grote liturgische tradities – al die gaven uit de Hemel zullen blijven bestaan en hun aanzien terugkrijgen. Ze worden niet zomaar weggevaagd, over en gedaan, omdat ze niet hoog gewaardeerd worden door een tijdelijke Tijdgeest.'

Bij het lezen van deze woorden moest ik denken aan mijn dierbare vriend Marco Sermarini en zijn Katholieke gemeenschap in San Benedetto del Tronto. Ik schreef over hem in The Benedict Option. Dit is het deel dat in me opkwam toen ik het bovenstaande citaat van Ratzinger las:

Na hun studie merkten de mannen dat ze van elkaars gezelschap genoten en de behoeftigen hielpen, en daarom bleven ze bij elkaar. Toen ze trouwden, brachten ze hun vrouwen bij de groep. In 1993 richtten ze, aangemoedigd door hun plaatselijke Bisschop, een officiële vereniging op binnen de Katholieke Kerk, een vereniging van gezinnen die ze gekscherend de "Tipi Loschi" noemden - Italiaans voor "de gebruikelijke verdachten".

Tegenwoordig hebben de Tipi Loschi ongeveer 200 leden in hun gemeenschap. Zij beheren de brede school, de Scuola Libera G.K. Chesterton, evenals drie afzonderlijke coöperaties, allemaal ontworpen om een goed doel te dienen. Ze blijven bouwen en groeien, gedreven door een gevoel van spiritueel en sociaal ondernemerschap, en geïnspireerd door een nauwe band met het Benedictijnenklooster in Norcia, net aan de andere kant van de Sybillijnse Bergen. Naarmate de verschillende initiatieven van de Tipi Loschi succesvol waren (en ondanks sommige niet), begon de vereniging van families elkaar als iets organischer te beschouwen.

Ze begonnen elkaar te helpen bij alledaagse taken en probeerden de schijnbaar onstuitbare atomisering van het dagelijks leven om te keren. Nu voelen ze zich hechter dan ooit, en vastbesloten om hun stad te blijven bereiken, geloof en vriendschap te bieden aan iedereen, vanuit de zelfverzekerde zekerheden van hun Katholieke gemeenschap. Zo blijven ze groeien.

"De mogelijkheid om zo te leven is voor iedereen toegankelijk", zegt Sermarini. “We hoeven alleen maar een oude manier te volgen om dingen te doen die we altijd al hadden, maar die we enkele jaren geleden zijn kwijtgeraakt. Het belangrijkste is om niet met de mainstream mee te gaan. Zoek dan naar God en zoek daarna naar anderen die ook ernstig op zoek zijn naar God, en sluit je bij hen aan. We begonnen met dit verlangen en probeerden anderen te leren hetzelfde te doen, hetzelfde geschenk te ontvangen dat we kregen: het Katholieke Geloof.”

Als ik deze Seewald-biografie van Benedictus XVI lees, kan ik veel beter begrijpen waarom hij zijn persoonlijke secretaris, Aartsbisschop Georg Gänswein, toestond om die toespraak van 11 september 2018 te houden waarin hij enthousiast de Benedictus-optie onderschreef. Ik was in Rome aanwezig toen Mgr Gänswein de toespraak hield, maar ik had geen idee wat er ging komen. Mijn bevriende Italiaanse journalisten hadden me erop voorbereid door te zeggen dat wat Gänswein ook zei, ik er zeker van kon zijn dat Benedictus elk woord goedkeurde. Ik verwachtte het ergste. Wat ik ontving, was het grootste geschenk van mijn professionele leven.

Ratzinger begreep heel goed de diepte, de breedte en de aard van de crisis van onze tijd. Hij wist ook hoe weerloos we er allemaal tegen waren zonder echt geloof - niet alleen een formeel geloof, een geloof van boeken en instellingen, maar een levend, ademend, lijdend vertrouwen in Jezus. Hier is een interview met Seewald van Catholic World Report; deze passage vond ik heel verhelderend:

CWR: Waarom kreeg de jonge Ratzinger al snel zoveel aandacht als Priester, professor en theoloog?

Seewald: Het kwam door de manier waarop de jongste theologieprofessor ter wereld colleges hield. De leerlingen luisterden aandachtig. Er was een ongekende frisheid, een nieuwe benadering van traditie, gecombineerd met een bezinning en een taal die in deze vorm nog niet eerder was gehoord. Ratzinger werd gezien als de nieuwe, hoopvolle ster aan de hemel van de theologie. Zijn lezingen werden opgenomen en duizenden keren in heel Duitsland verspreid.

Toch mislukte zijn universitaire carrière bijna. Aanleiding hiervoor was een kritisch essay uit 1958 getiteld “De Nieuwe Heidenen en de Kerk”. Ratzinger had geleerd van het nazitijdperk: de instelling alleen heeft geen zin als er niet ook de mensen zijn die haar steunen. De taak was niet om verbinding te maken met de wereld, maar om het Geloof van binnenuit nieuw leven in te blazen. In zijn essay merkte de toen 31-jarige Ratzinger op: “Het uiterlijk van de Kerk van de moderne tijd wordt in wezen bepaald door het feit dat ze op een geheel nieuwe manier een Kerk van heidenen is geworden en nog steeds wordt …, van heidenen die zichzelf nog steeds Christen noemen, maar die in werkelijkheid heidenen zijn geworden.”

CWR: Destijds was dit een schandalige bevinding.

Seewald: Zeker, maar als je het vandaag leest, vertoont het profetische trekken. Daarin verklaarde Ratzinger dat de Kerk op lange termijn niet gespaard zou blijven "om stukje bij beetje de schijn van haar congruentie met de wereld af te breken en weer te worden wat ze is: een gemeenschap van gelovigen". In zijn visioen sprak hij over een Kerk die weer klein en mystiek zou worden; die de weg terug zou moeten vinden naar haar taal, haar wereldbeeld en de diepte van haar mysteries als een 'gemeenschap van overtuiging'. Pas dan kon ze haar volledige sacramentele kracht ontplooien: “Pas wanneer ze zichzelf weer begint te presenteren zoals ze is, zal ze met haar boodschap weer het oor van de nieuwe heidenen kunnen bereiken, die tot nu toe in de illusie verkeerden dat ze helemaal geen heidenen waren.”

Hier gebruikte Ratzinger voor het eerst de term "Entweltlichung" (ontwereldlijking). Daarmee volgde hij de vermaning van de Apostel Paulus dat de Christelijke gemeenschappen zich niet te veel aan de wereld moesten aanpassen, anders zouden ze niet langer het “zout der aarde” zijn waarover Jezus had gesproken.

Is dat niet ongelooflijk? Ratzinger besefte dat een samenleving die alleen uiterlijk Christelijk is, maar waarvan de levenswijze niet diep Christelijk is, de demonische culturele stromingen van onze tijd niet zou kunnen weerstaan. Duitse Christenen hebben Hitler niet afgestoten. Wij Christenen van onze tijd verzetten ons niet tegen de demonische deconstructie van ons Geloof en onze beschaving. Alleen door bewust tegenculturele gemeenschappen van gelovigen te vormen -- zoals de Tipi Loschi -- kan de Kerk weerstaan aan wat is en wat gaat komen. Het is zoals Pr Cassian Folsom, de stichtende prior van het Norcia-klooster, in 2015 tegen me zei, aan het begin van mijn interviews voor mijn boek: Christenen die hopen de komende beproevingen intact te doorstaan met hun Geloof en het Geloof van hun families, kunnen beter zoiets doen als wat de Tipi Loschi aan het doen zijn. En dat is wat ik bedoel met de Benedictus-optie: het vormen van gemeenschappen met tegenculturele overtuigingen waarin de tradities van het Christendom leven in het hart, geest en praktijken van mensen. Er is geen ontkomen aan moderniteit; het beste waar we op kunnen hopen is sterk genoeg te zijn om het als trouwe Christenen het hoofd te bieden, en vast te houden aan ons Geloof ondanks marginalisering, zelfs vervolging. De mensen die ten onrechte zeggen dat de Benedictus-optie gaat over het ontsnappen aan de wereld, moeten nadenken over het feit dat de Heilige Paus Benedictus XVI het heel goed heeft begrepen - niet als een weglopen, maar als een herbronning, een terugkeer naar de bronnen van het Geloof, het bouwen van een vuur tegen het neerdalen van duisternis en koelheid. Benedictus keurde het zelfs goed dat zijn naaste medewerker in het openbaar ging en de strategie onderschreef.

Seewald zelf bekeerde zich opnieuw tot het Katholieke Geloof dat hij had opgegeven vanwege de kracht van Benedictus' profetische getuigenis. Hij zegt over de tijd na zijn eerste ontmoeting met Kardinaal Ratzinger, in 1992:

Wat er vanaf dat uur zou volgen, had ik natuurlijk nooit durven dromen. Dat ik uiteindelijk vier boeken zou samenstellen met interviews met Ratzinger of beter gezegd Paus Benedictus. Ik was van school gestuurd, had geen middelbare schooldiploma, had de Kerk verlaten op 18-jarige leeftijd en als jeugdige revolutionair had ik niet veel met Geloof te maken. Maar op een gegeven moment zette de culturele en morele neergang in onze samenleving me aan het denken. Het was me duidelijk dat het uiteenvallen van onze normen te maken had met het wegdrukken van de waarden van het Christendom, uiteindelijk met een wereld zonder God. Ik begon me te verdiepen in de vragen van religie en vond het avontuurlijk om weer kerkdiensten bij te wonen. Bovendien zag ik dat er in Ratzinger een man was die vanuit het overgeleverde Katholieke Geloof en vanuit zijn eigen bezinning en gebed passende antwoorden kon geven op de problemen van onze tijd.

Ik las dat Seewald in deel één van zijn biografie Benedictus citeert die zegt:

"De echte bedreiging voor de Kerk, en dus voor de Petrusambtt, komt niet uit dit soort episoden: het komt uit de universele dictatuur van ogenschijnlijk humanistische ideologieën. Iedereen die deze dictatuur tegenspreekt, wordt uitgesloten van de basisconsensus van de samenleving. Honderd jaar geleden zou iedereen het absurd hebben gevonden om te spreken van het homoseksueel huwelijk. Tegenwoordig worden degenen die zich ertegen verzetten sociaal geëxcommuniceerd. Hetzelfde geldt voor abortus en de productie van menselijke wezens in laboratoria. De moderne samenleving wil een anti- Christelijke geloofsbelijdenis: wie het betwist, wordt gestraft met sociale excommunicatie. Bang zijn voor deze spirituele macht van de antichrist is maar al te natuurlijk, en wat echt nodig is, is dat de gebeden van hele Bisdommen en van de Wereldkerk te hulp komen om zich ertegen te verzetten ."

Het "zachte totalitarisme" waarover ik spreek in Live Not By Lies zag Benedictus duidelijk. Wat nu zacht is, zal dat echter niet altijd blijven. Benedict geloofde - terecht - dat als we het gezin verliezen, we onze beschaving verliezen. In een toespraak in 2012 tot het diplomatieke corps van het Vaticaan zei hij:

Naast een duidelijk doel, het leiden van jonge mensen naar een volledige kennis van de werkelijkheid en dus van de waarheid, heeft onderwijs ook een kader nodig. In dit kader gaat de eerste plaats naar het gezin, gebaseerd op het huwelijk van man en vrouw. Dit is geen eenvoudige sociale conventie, maar eerder de fundamentele cel van elke samenleving. Bijgevolg bedreigt beleid dat het gezin ondermijnt, de menselijke waardigheid en de toekomst van de mensheid zelf.

Iets meer dan een jaar later deed Benedictus afstand van het Pausdom, en het College van Kardinalen koos op de Petrusstoel een paus die een groot deel van Benedictus' nalatenschap ongedaan zou maken en de Kerk ertoe zou brengen veel van de waarden van de postchristelijke wereld te bevestigen. In het licht van het destructieve, chaotische pausdom van Franciscus, koesteren veel traditiegetrouwe Katholieken veel woede in hun hart voor wat Benedictus deed, omdat ze van mening waren dat hij de kudde in de steek had gelaten. Dit stukje uit de biografie van Seewald is op dat punt interessant:

Voor Stephan Horn, zijn toenmalige academische assistent, lag de zwakte van Ratzinger in zijn onvermogen 'om iemand richting te geven'. Hij is te ‘teruggetrokken.’ Hij laat de dingen vaak op zijn beloop. Ratzinger had ‘een bijna meisjesachtige zachtheid’, aldus Georg May, die tot de generatie van 1926 behoorde en emeritus hoogleraar Kerkelijk recht was:

Alles wat met macht, kracht, het gebruik van geweld te maken heeft, is hem volkomen vreemd. Van nature is hij een geleerde. Daarom zijn benoemingen tot Aartsbisschop en prefect van de Congregatie voor de Verdediging van het Geloof eigenlijk tegen zijn aard. Hij voerde de taken van deze ambten uit, omdat hij op zijn manier briljant is, maar handhaving is niet zijn ding.

Het is heel gemakkelijk om de woede van Katholieken te begrijpen, die lijden onder het pausdom van Franciscus. Als ik nog Katholiek was, zou ik het waarschijnlijk delen. Maar ik vraag me af of Benedictus iets van zijn missie begreep, wat de rest van ons niet begrijpt. Ik hoorde vanmorgen van een bevriende Priester een theorie dat het de missie van Benedictus was om te lijden namens het Geloof -- te lijden voor de Kerk. Dat Benedictus, en niet Johannes Paulus II, de Paus is van het Derde Geheim van Fatima. Dat Joseph Ratzinger op de een of andere manier, in zijn verzaking en daaropvolgende vernedering en misbruik, een mystieke rol speelde in het reddingsdrama - vooral omdat dat drama een crescendo bereikt met de naderende Grote Geloofsafval van het Westen.