Van recentere datum zijn Afghanistan en Polen andere voorbeelden waarvan de volkeren die onderworpen waren aan het internationale communisme, laat genoeg begrijpen dat ze in een ideologische val waren terechtgekomen waaruit ze zich nauwelijks kunnen ontdoen.

Wikipedia : Het Poolse Solidarnoúã (Onafhankelijke Autonome Vakbond "Solidariteit") is een Poolse vakbeweging die tot en met 1989 een belangrijke rol speelde in het verzet tegen het communistische regime in Polen. Door historici wordt Solidarnoúã tevens beschouwd als een van de belangrijkste elementen in de val van het communisme in het Oostblok. Solidarnoúã werd deels wel, deels niet door het Pools-communistische regime geaccepteerd, omdat de beweging de schijn zou wekken dat Polen toentertijd over een oppositionele stem beschikte. Tot 2001 was Solidarnoúã ook een belangrijke politieke partij. Tegenwoordig bestaat Solidariteit nog steeds als een vakbeweging.

De vakbeweging vond haar oorsprong in diverse stakingscomités op de werven van Gdansk, Gdynia en Sopot in de jaren zeventig. Lech Walesa - een bij een vorige staking ontslagen elektricien - was de aanvoerder van de bond. Opmerkelijk was de samenwerking tussen de arbeiders, intellectuelen en de RK-Kerk, die van cruciaal belang zou blijken bij het succes van Solidarnoúã. De intellectuelen, zoals Tadeusz Mazowiecki, Jacek Kuroñ, Zbigniew Bujak en Adam Michnik zorgden voor de ideologische onderbouwing en bedachten een uitgekiende strategie. Lech Waùæsa zorgde voor de uitvoering en kon mensen op de been krijgen. De beweging kreeg ook steun van de kerk (met op de achtergrond de in 1978 gekozen Poolse Paus Johannes Paulus II). Kernpunten van de Solidarnoúã-strategie waren:

1.   principiële geweldloosheid

2.   alleen realistische concessies eisen

3.   de communistische machthebbers een (morele) spiegel voorhouden.

De beweging verspreidde zich begin jaren tachtig als een lopend vuur door heel Polen. In mei 1981 werd Solidarnoúã gelegaliseerd en ontstond er een plattelandsafdeling van Solidarnoúã waarin boeren zich organiseerden. Aan het eind van dat jaar had Solidarnoúã 10 miljoen leden. Door stakingen en andere acties wist ze de communistische regering te dwarsbomen en deze tot verregaande concessies te dwingen.

Deze ontwikkelingen waren tot dan toe ongehoord voor Polen en óók voor de overige Oostbloklanden. Na de onderdrukte opstanden in Hongarije in 1956 en Praag in 1968 werd nu voor het eerst door de machthebbers in Moskou afgezien van een militaire ingreep.

Op 13 december 1981 kondigde regeringsleider Wojciech Jaruzelski echter, onder druk van de Sovjetunie, de staat van beleg af. Vele leiders van de beweging werden tijdelijk gevangengezet en op 8 oktober 1982 werd de vakbeweging verboden. Vanaf juli 1983 werd de staat van beleg ingetrokken, maar de staat hield grip op zijn burgers en het politieke leven. Bovendien werd het voedsel gerantsoeneerd tot in de late jaren tachtig.

Gedurende die jaren tachtig bleef Solidarnoúã alleen bestaan als ondergrondse beweging, ondersteund door de kerk en de Amerikaanse inlichtingendienst CIA. Aan het einde van de jaren tachtig was de beweging, mede dankzij de steun van paus Johannes Paulus II, sterk genoeg om Jaruzelski's hervormingspogingen te frustreren. Door stakingen overal in het land was de regering in 1988 gedwongen om opnieuw met Solidarnoúã in dialoog te treden.

In april 1989 werd Solidarnoúã weer gelegaliseerd, na rondetafelbesprekingen die in februari 1989 waren begonnen, en mocht het meedoen aan de eerste (gedeeltelijk) vrije verkiezingen in een communistisch land. De communisten behielden 50% van alle zetels in de Sejm, de Poolse Tweede Kamer. De overige zetels waren vrij verkiesbaar, evenals alle 100 zetels in de opnieuw opgerichte Senaat. De leden van Solidarnoúã veroverden bijna alle vrij verkiesbare zetels in de Sejm en alle zetels in de Senaat.

Eind augustus 1989 werd er een coalitie gevormd die werd geleid door Solidarnoúã, met Tadeusz Mazowiecki als eerste niet-communistische premier achter het IJzeren Gordijn. Politiek pluralisme was ingevoerd, persvrijheid, vrij grensverkeer en de transitie van planeconomie naar markteconomie werden direct ingevoerd. Dit bracht in Centraal- en Oost-Europa een proces op gang dat in het najaar van 1989 zou leiden tot de meestal eveneens vreedzame omverwerping van de communistische regimes en de Val van de Muur. Ruim een jaar later werd Lech Waùæsa gekozen tot president.

Jerzy Popieùuszko (14 september 1947 – 19 oktober 1984) was een Katholiek priester en martelaar uit Polen, die werd geassocieerd met de Poolse vakbond Solidarnoúã.

Na de middelbare school trad Popieùuszko binnen in het seminarie van het aartsbisdom Warschau. Hij volbracht zijn militaire dienst in een speciaal bataljon, dat erop gericht was seminaristen van hun roeping af te brengen. Dit weerhield hem er niet van zijn studies voort te zetten en tot priester te worden gewijd.

Hij werd bedienaar van verschillende parochies in Warschau. In 1981 was hij betrokken bij arbeiders die stakingen uitvoerden in de staalfabrieken rond Warschau. Dit bracht hem tot nauwere relaties met de vakbond Solidarnoúã.

Hij was een tegenstander van het communistisch regime en in zijn preken laste hij tussen zijn religieuze gedachten ook politieke boodschappen in. Vooral tijdens de periode van de krijgswet bleef de Katholieke Kerk de enige macht die zich dergelijke boodschappen kon veroorloven en tijdens misvieringen aan de bevolking de mogelijkheid bood tot protestbijeenkomsten.

Popieùuszko's preken werden vaak door Radio Free Europe uitgezonden en werden hierdoor in heel Polen bekend. De Poolse geheime diensten, de Sùuýba Bezpieczeñstwa, probeerden hem het zwijgen op te leggen of te intimideren. Toen dit niet lukte, werd een gefabriceerd dossier tegen hem opgemaakt en werd hij in 1983 gearresteerd. Kort daarop werd hij, na tussenkomst van zijn hiërarchie, weer vrijgelaten.

Op 13 oktober 1984 werd een auto-ongeluk in scène gezet met het doel Popieùuszko het leven te ontnemen, maar hieraan wist hij te ontsnappen. Vervolgens werd een ontvoering gepland, die op 19 oktober 1984 werd uitgevoerd door drie geheim agenten van de Sùuýba Bezpieczeñstwa. Ze vermoordden hem.

Op 30 oktober 1984 werd zijn levenloze lichaam opgedregd. Het nieuws van deze politieke moord veroorzaakte veel ophef in Polen en daarbuiten. De moordenaars en hun leidinggevende officier werden vervolgd, omdat de chauffeur van Popieùuszko na het ongeluk kon vluchten en getuigenis kon afleggen. Ze werden veroordeeld, maar na korte tijd, als gevolg van een amnestie, weer vrijgelaten.

Op 3 november 1984 werd Popieùuszko in het bijzijn van 250.000 (andere bronnen zeggen 800.000) rouwenden (onder wie Lech Walesa) begraven.

De dictatuur van het communisme is zo alomvattend, zo perfect met betrekking tot de repressieve organisatie, dat het de mens geen andere mogelijkheid laat dan een radertje in het systeem te zijn. Het communisme is werkzaam op economisch en sociaal vlak tot cultureel en emotioneel. Hoewel volgens de propaganda en onder deze ideologie wordt verstaan dat iedereen eigenaar is, bezit niemand iets, zelfs niet zijn eigen kinderen. De enige eigenaar is de staat en daarachter de bevoorrechten van het regime, waaronder het leger, politici, wetenschappers en intellectuelen, zolang ze er niet aan denken om dissidenten te zijn. Er zijn veel voorbeelden, maar we weten al wat er is gebeurd met Boris Pasternak, Alexander Soljemitsin, Demetri Shostakovich, enz., om maar een paar auteurs en componisten te noemen, omdat ze zich in hun werken vrij probeerden te uiten, in tegenstelling tot de door het regime vastgestelde canons.

Boris Pasternak, auteur van Dokter Zjivago (wikipedia)

In 1958 werd aan Pasternak de Nobelprijs voor Literatuur toegekend voor het schrijven van Dokter Zjivago, maar het werd hem door de regering niet toegestaan de prijs te aanvaarden. De Sovjetautoriteiten noemden de prijs “een politieke daad tegen de Sovjetunie. Geïntimideerd door een hetze vanuit de Schrijversbond zag Pasternak uiteindelijk “vrijwillig” van de prijs af. Op 25 oktober 1958 stuurde hij nog een telegram naar de Zweedse Academie waarin hij verklaarde Immensely thankful, touched, proud, astonished, abashed te zijn. Op 29 oktober stuurde hij echter opnieuw een telegram waarin hij verklaarde de "onverdiende" prijs bij nader inzien te weigeren, "de betekenis in aanmerking nemend die eraan gegeven is in de maatschappij".

In 1958 publiceerde Pasternak nog zijn “Autobiografisch essay”. Ondermijnd door de lastercampagne stierf hij in 1960 aan longkanker. In de Sovjetunie stond men toen juist op het punt hem zijn staatsburgerschap te ontnemen en hem naar het buitenland te verbannen.

In 1987 kreeg Pasternak uiteindelijk postuum volledig eerherstel in zijn eigen land, onder het glasnost en perestrojka-beleid van Michail Gorbatsjov. Pasternaks zoon Jevgeni nam in 1989 namens zijn vader alsnog de Nobelprijs voor Dokter Zhivago in ontvangst.

Het is duidelijk dat na de oprichting van het communisme in Rusland de artistieke creativiteit van dat land een harde klap kreeg. Wie een creatieveling is, weet dat zijn activiteit niet kan worden geconditioneerd door de politiek van welk systeem dan ook. Niemand kan een romanschrijver, een dichter of een componist opleggen welk onderwerp hij moet behandelen en hoe hij het moet doen. Vandaar dat in dit opzicht alles wat door de communistische landen wordt geproduceerd, spontaniteit mist, hard, zwaarmoedig, koud is en altijd wordt gekenmerkt door gunstige politieke nuances van het communisme die een gevolgtrekking van de auteurs verraadt die gericht is op het vleien van het regime of in de meeste gevallen angst om in ongenade te vallen.

Er kan argumenteren dat het belangrijkste is dat iedereen wat te eten heeft, en de rest bagatelliseren, behalve voor het politiek en militaire gezicht. Degenen die zo denken, moeten bedenken dat zij niet de enigen zijn, dat andere dingen belangrijker zijn voor anderen, en dat het onwaarschijnlijk is dat de missie van de mens beperkt zal blijven. Als de mensen verschillend werden gemaakt, met verschillende capaciteiten is dat ongetwijfeld omdat het verschil noodzakelijk is voor Gods doeleinden, en dat het niet bestaan in de onderwerping van mensen aan een tegengesteld existentieel model waar met het individu geen rekening wordt gehouden.