Een andere aanval op mensenrechten is de criminalisering van protesten tegen de vernietiging van het gebied en zijn gemeenschappen, omdat sommige wetten in de regio ze afschilderen als “illegaal”. Een verder misbruik is de weidverbreide weigering van de staten om het recht van raadpleging te respecteren en voorafgaand op de toestemming van inheemse en lokale groepen vooraleer concessies en contracten te verlenen om het gebied te ontginnen, hoewel een dergelijk recht expliciet erkend wordt door de Internationale Arbeidsorganisatie: “De betreffende volkeren zullen het recht hebben om over hun eigen prioriteiten te beslissen in verband met het ontwikkelingsproces omdat het hun leven, hun geloof, instellingen en geestelijke welzijn beïnvloed en het land waar ze leven of gebruiken, en om controle uit te oefenen, in de mate van het mogelijke over hun eigen economische, sociale en culturele ontwikkeling. Hetzelfde recht wordt erkend door de grondwet van sommige landen van het Amazonegebied.

Het drama van de inwoners van de Amazone blijkt niet alleen in het verlies van hun land wegens gedwongen verhuis, maar ook in het bezwijken onder de verleiding van geld, omkoperij en corruptie van de agenten van het techno-economisch model van de “wegwerpcultuur”, vooral onder de jonge mensen. Het leven is verbonden en geïntegreerd in het gebied, zodat de verdediging van het leven de verdediging van het gebied is. Er is geen scheiding tussen de twee aspecten. Dit is de boodschap in zoveel getuigenissen: “Ze nemen ons land weg – waar moeten we heen?” Als dit recht wordt afgenomen zijn er geen opties meer om zich te beschermen tegen degenen die hun overleving bedreigen.

Het massaal rooien van het regenwoud, de uitroeiing van het regenwoud door opzettelijke brandstichting, de uitbreiding van landbouwzone en monocultuur zijn de oorzaken van het huidig regionale klimaatonevenwicht, met duidelijke effecten op het globale klimaat, met planetaire dimensies zoals grote droogtes en een toename van veelvuldige overstromingen. Paus Franciscus verwijst naar het Amazone en Congobekken als de “longen van onze planeet”, en onderlijnt de dringende behoefte om ze te beschermen.

De schepping wordt gepresenteerd in het boek Genesis als een manifestatie van leven, overleven, mogelijkheid en grens. In het eerste stuk (Gen 1:1-2:4a) wordt de mens uitgenodigd om in relatie te treden met de schepping op dezelfde manier zoals God. In het tweede stuk (Gen 2:4b-25) wordt dit perspectief verdiept met het mandaat om te “cultiveren” (in het Hebreeuws betekent het ook “dienen”) en de tuin te “bewaren” (de houding van bescherming en liefde) (Gen 2:15). “Dit houdt in dat er een relatie is van wederzijdse verantwoordelijkheid tussen mensen en de natuur” wat een erkenning met zich meebrengt van de juiste grens van schepsel zijn en daarom een houding van nederigheid inhoudt, omdat we geen eigenaars zijn (Gen 3:3).

Suggesties

De uitdaging is groot: Hoe het Amazonegebied terug te winnen, het redden van neokoloniale degradatie en zijn authenticiteit en gezond welzijn herstellen? Voor de oorspronkelijke gemeenschappen zijn we hen duizenden jaren van zorg en de cultivatie van de Amazone schuldig. In hun voorouderlijke wijsheid hebben ze de overtuiging gekoesterd dat de hele schepping verbonden is, en dit verdient ons respect en verantwoordelijkheid. De cultuur van het Amazonegebied, die de mens met de natuur integreert, is een referentiepunt om een nieuw paradigma te bouwen van integrale ecologie. De kerk zou in zijn missie de zorg voor onze gemeenschappelijke thuis moeten opnemen:

a)   Institutionele actielijnen voorstellen die respect promoten voor het milieu.

b)   Formele en informele trainingsprogramma’s naar voor schuiven over de zorg voor onze gemeenschappelijke thuis, voor zijn pastorale agenten en de gelovigen, en voor de hele gemeenschap, om het “bewustzijn van de mensen te vergroten” zoals opgeroepen is in de Encycliek Laudato si’.

c)   Het aanklagen van de overtreding van mensenrechten en de vernietiging die veroorzaakt wordt door onbegrensde exploitatie.

Inheemse volkeren in vrijwillige isolatie : bedreiging en bescherming

Volkeren aan de rand van de maatschappij

In het Amazonegebied zijn er volgens gegevens van gespecialiseerde Kerkinstellingen (vb. CIMI) en anderen tussen 110 en 130 verschillende inheemse volkeren in vrijwillige isolatie of “vrije volkeren”. Ze leven aan de rand van de maatschappij of in sporadisch contact ermee. We weten hun namen, hun talen of hun culturen niet. Daarom noemen we ze “geïsoleerde volkeren”, “vrije” volkeren, “autonome” volkeren of “volkeren zonder contact”. Deze volkeren leven in diepe verbondenheid met de natuur. Velen onder hen hebben gekozen om zich te isoleren omdat ze voorheen trauma’s hebben opgelopen, anderen werden met geweld verdrongen door de economische exploitatie van het Amazonegebied. De inheemse volkeren in vrijwillige isolatie weerstaan het huidig economische ontwikkelingsmodel van roofbouw, genocide en ecocide en opteren voor gevangenschap om zo in vrijheid te leven.

Sommige “geïsoleerde volkeren” leven op exclusief inheems gebied, anderen op inheemse landen die gedeeld worden met de gekende volkeren, anderen leven in beschermde gebieden, en sommigen in grensstreken.

Kwetsbare volkeren

Deze inheemse volkeren die vrijwillige isolatie verkiezen zijn kwetsbaar voor de dreiging van agro-industriële bedrijven en van degene die clandestien mineralen, hout en andere natuurlijke hulpbronnen ontginnen. Ze zijn ook het slachtoffer van drugstrafiek, infrastructurele mega-projecten zoals hydro-elektrische dammen en internationale autowegen, en illegale activiteiten verbonden met de ontginningsnijverheid.

Het risico op geweld tegen vrouwen uit deze dorpen steeg wegens de aanwezigheid van kolonisten, houtkappers, soldaten en bedienden uit de ontginningsnijverheid, waarvan de meesten mannen zijn. In sommige gebieden van de Amazone werden 90% van de inheemse vrouwen vermoord in de geïsoleerde nederzettingen. Dergelijk geweld en discriminatie vormen een ernstige bedreiging van de fysieke, spirituele en culturele overleving van deze inheemse volkeren.

Voeg daarbij het gebrek aan erkenning van de territoriale rechten van deze volkeren. Het criminaliseren van hun bondgenoten voor protesten en het verminderen van het budget zorgde ervoor dat hun gebied nog gemakkelijker over te nemen was, en zo hun kwetsbare levens bedreigde.

Suggesties

Met het oog op deze dramatische situatie, en het horen van dergelijke noodkreten van de aarde en van de armen zou het opportuun zijn:

a)   De respectievelijke regeringen te vragen om de noodzakelijke bronnen voor de effectieve bescherming van geïsoleerde inheemse volkeren te garanderen. Regeringen moeten alle nodige maatregelen treffen om hun fysieke integriteit te beschermen en dat van hun gebieden, gebaseerd op het voorzorgsprincipe, of andere beschermingsmechanismen in overeenstemming met de internationale wet (…) Het is ook noodzakelijk om hun vrijheid te garanderen om hun isolement te verlaten wanneer ze het wensen.

b)   De vraag om de bescherming van de gebieden/natuurlijke reserves waar ze gesitueerd zijn, vooral in termen van hun afbakening om het binnendringen te voorkomen in plaatsen waar ze leven.

c)   Het promoten van de volkstelling en het in kaart brengen van de gebieden waar deze volkeren leven.

d)   Specifieke teams vormen in diocesen en parochies en gezamenlijke pastorale actie plannen in grensgebieden omdat dat de plaats is waar de mensen die verhuizen gevonden worden.

e)   Het informeren van inheemse volkeren over hun rechten, en het generale publiek informeren over hun situatie.

Migratie

Amazonevolkeren die het gebied verlaten

In het Amazonegebied is de migratie op zoek naar een beter leven een historische constante. Het is zoals een slinger van komen en gaan, van gedwongen verhuis binnen hetzelfde land en naar het buitenland, van vrijwillige migratie van landelijke zones naar de stelen evenals internationale migratie. Deze ‘verweiding’ in het Amazonegebied werd niet goed begrepen of onvoldoende uitgewerkt vanuit pastoraal oogpunt. Paus Franciscus, verwees in Puerto Maldonado naar deze realiteit: “Vele mensen zijn geïmmigreerd naar de Amazone op zoek naar huisvesting, land en werk. Ze gaan op zoek voor een betere toekomst voor zichzelf en hun gezin. Ze laten arme, maar toch waardige levens achter. Velen onder hen worden aangetrokken door de beloftevolle allure van de gouddelvers en verkeren in de hoop dat bepaalde jobs een einde zullen stellen aan hun onzekere levenssituaties.

Oorzaken van migratie

Het Amazonegebied bevindt zich onder de gebieden met het hoogste niveau van interne en internationale mobiliteit in Latijns Amerika. De oorzaken zijn sociaal en politiek, klimatologisch en economisch evenals een etnische vervolging. De economische oorzaken liggen grotendeels bij politieke projecten, megaprojecten en de ontginningsbedrijven, die arbeiders aantrekken maar tegelijk de inwoners van de getroffen gebieden verdrijven. De agressie tegen het milieu in naam van “ontwikkeling” heeft dramatisch de levenskwaliteit van de Amazonevolkeren verslechterd, zowel van de stedelijke als de landelijke volkeren, wegens de aantasting van het gebied en het verlies van de vruchtbaarheid.

Wegens deze oorzaken is de regio “in feite” een migratiestroom geworden. Dergelijke migraties doen zich voor tussen landen van het Amazonegebied (zoals de groeiende golf van migratie uit Venezuela) of naar andere regio’s (vb. naar Chili en Argentinië).

Gevolgen van migratie

Het fenomeen van migratie, dat zowel politiek als pastoraal wordt genegeerd, heeft ertoe bijgedragen dat er een sociale destabilisatie is in de gemeenschappen van de Amazone. De steden die voortdurend een groot aantal van nieuwkomers ontvangen, zijn niet in staat te voorzien voor de basisdiensten die de migranten nodig hebben. Dit heeft ertoe geleid dat vele mensen rondzwerven en in binnensteden slapen, zonder werk, zonder voedsel, dakloos. Vele onder deze mensen behoren tot de inheemse volkeren die gedwongen waren om hun land te verlaten. “De steden lijken een land te zijn zonder eigenaar. Zij zijn de lotsbestemming tot wie de mensen zich keren nadat ze zijn verdreven uit hun gebieden. De stad moet begrepen worden volgens dit model van exploitatie: om de gebieden te ontvolken om ze te kunnen toe-eigenen, om de bevolkingsgroepen te verplaatsen en hen te verdrijven naar de stad.

Dit fenomeen destabiliseert gezinnen wanneer een van de ouders ver weg moet op zoek naar werk, de kinderen moet achterlaten en jongeren opgroeien zonder de vader en/of moeder figuur. Jongeren verhuizen ook op zoek naar werk om degenen van de familie die overblijven te onderhouden, en verlaten de school en komen terecht in alle soorten misbruik en exploitatie. In vele regio’s van de Amazone, zijn deze jonge mensen slachtoffers van drugstrafiek, mensenhandel of prostitutie (mannen en vrouwen).

De verwaarlozing van de regeringen met betrekking tot de implementering van openbare voorzieningen in het binnenland, hoofdzakelijk educatie en gezondheid, zorgen dat dit proces van mobiliteit elke dag toeneemt. Hoewel de Kerk deze migratiestroom heeft bijgestaan, blijven er pastorale onvolkomenheden in het binnenland van het Amazonegebied die moeten bediend worden.

Suggesties

Wat verwachten de migranten van de Kerk? Hoe kunnen we hen meer effectief helpen? Hoe kunnen we de integratie promoten tussen migranten en de lokale gemeenschap?

a)   Er is nood aan een beter begrip van de mechanismen die tot onevenredige groei van stedelijke centra leiden en de ontvolking van het binnenland, omdat beide bewegingen deel uitmaken van hetzelfde systeem (alles is verbonden). Dit alles zal voorbereiding vergen van het hoofd en hart van pastorale agenten om deze kritische situatie aan te kunnen.

b)   Het is noodzakelijk om te werken als een team, met sterke missionaire idealen en gecoördineerd door personen met diverse en complementaire vaardigheden om effectief te kunnen handelen. Het probleem van migratie moet aangepakt worden op een gecoördineerde manier, vooral door kerken aan de rand van de Amazone.

c)   De oprichting van een ontvangdienst in elke stedelijke gemeenschap dat vlug degenen verwelkomt die onverwacht aankomen met dringende noden en dat ze ook bescherming kunnen bieden tegen de dreiging van criminele organisaties.

d)   De promotie van agro-familieprojecten in landelijke gemeenschappen.

e)   Het betrekken van de kerkelijke gemeenschap in het onder druk zetten van openbare autoriteiten om te reageren op de noden en rechten van de migranten.

a)   Er is nood aan een beter begrip van de mechanismen die tot onevenredige groei van stedelijke centra leiden en de ontvolking van het binnenland, omdat beide bewegingen deel uitmaken van hetzelfde systeem (alles is verbonden). Dit alles zal voorbereiding vergen van het hoofd en hart van pastorale agenten om deze kritische situatie aan te kunnen.

b)   Het is noodzakelijk om te werken als een team, met sterke missionaire idealen en gecoördineerd door personen met diverse en complementaire vaardigheden om effectief te kunnen handelen. Het probleem van migratie moet aangepakt worden op een gecoördineerde manier, vooral door kerken aan de rand van de Amazone.

c)   De oprichting van een ontvangdienst in elke stedelijke gemeenschap dat vlug degenen verwelkomt die onverwacht aankomen met dringende noden en dat ze ook bescherming kunnen bieden tegen de dreiging van criminele organisaties.

d)   De promotie van agro-familieprojecten in landelijke gemeenschappen.

e)   Het betrekken van de kerkelijke gemeenschap in het onder druk zetten van openbare autoriteiten om te reageren op de noden en rechten van de migranten.

f)    Het promoten van integratie tussen migranten en de lokale gemeenschappen en intussen elkaar culturele identiteit respecteren, zoals Paus Franciscus het uitdrukt: “Integratie, die noch assimilatie noch incorporatie is, is een proces van twee kanten, essentieel geworteld in de gezamenlijke erkenning van de andere culturele rijkdom: het is niet het opleggen van een cultuur tegenover een anderen, noch wederzijdse isolement, met het bedrieglijke en gevaarlijke risico van getto’s te creëren.

Verstedelijking

Verstedelijking van het Amazonegebied

Ondanks dat er tegenwoordig wordt gesproken over het Amazonegebied als van de long van de planeet en de broodmand van de wereld, hebben de verwoesting van de regio en de armoede een grote verhuis van de bevolking veroorzaakt die op zoek is naar een beter leven. Het resultaat van deze “exodus op zoek naar het beloofde land”, is het fenomeen van de verstedelijking in de regio, waar steden een ambivalente realiteit vormen. De Bijbel portretteert deze dubbelzinnigheid wanneer het Cain presenteert als de stichter van steden na zijn zonde (Gen 4:17), maar stelt ook de mensheid voor als degene die streeft naar de vervulling van de belofte van het hemels Jeruzalem, Gods woonplaats bij de mensheid (Openb 21:3).

Volgens statistieken, is de stedelijke bevolking uit de Amazone exponentieel toegenomen; er woont 70% tot 80% van de bevolking in steden. Velen onder hen kennen een gebrek aan infrastructuur en openbare middelen die nodig zijn om tegemoet te komen aan de noden van het stadsleven. Met de toename van het aantal steden, daalt het aantal inwoners van de landelijke bevolking.

Stedelijke cultuur

De kwestie van verstedelijking houdt niet alleen de verhuis van volkeren in en de groei van steden, maar ook de transmissie van een bijzondere hoofdstedelijke levensstijl. Zijn patroon reikt tot in de landelijke wereld, verandert gewoonten, gebruiken en traditionele levensstijlen. Cultuur, religie, het gezin, de educatie van kinderen en jeugd, tewerkstelling en andere aspecten in het leven veranderen snel als reactie op de nieuwe vraag van de stad.

Stedelijke uitdagingen

Het introduceren van de Amazone in de globale markt zorgde voor meer uitsluiting, evenals een verstedelijking van armoede. Volgens de raadpleging zijn de problemen die zijn gerezen met de verstedelijking de volgende:

a)   Een toename van het geweld op alle vlak.

b)   Seksueel misbruik en uitbuiting, prostitutie, mensenhandel, vooral van vrouwen.

c)   Drugstrafiek en drugsgebruik.

d)   Wapenhandel

e)   Menselijke mobiliteit en identiteitscrisis

f)    Echtscheidingen

g)   Culturele conflicten en verlies van zin van het leven

h)   Inefficiëntie van gezondheidsdiensten

i)     Gebrek aan kwaliteitsonderwijs en schoolverlaters

j)     Gebrek aan reactie van de openbare autoriteiten betreffende infrastructuur en promotie van tewerkstelling

k)   Gebrek aan respect voor het zelfbeslissingsrecht en autonomie van de bevolking

l)     Administratieve corruptie

Suggesties

Het is aanbevolen om:

a.   Een stedelijke omgeving te promoten waar de openbare ruimtes worden tot leven gewekt, met goed voorziene marktpleinen en culturele centra.

b.   Het promoten van universele toegang tot educatie en cultuur.

c.   Het promoten van milieubewustzijn, het recycleren van afval en het vermijden van verbranding.

d.   Het promoten van een systeem van afvalverwerking en universele toegang tot gezondheid.

e.    Onderscheid te maken hoe het landelijk leven te waarderen, met overlevingsalternatieven zoals gezinslandbouw

f.     Plaatsen creëren voor interactie tussen de wijsheid van de inheemse bevolking, rivier en quilombola mensen in stedelijke gebieden en de wijsheid van de stedelijke bevolking, om zo een dialoog tot stand te brengen en integratie over de zorg voor het leven.

Gezin en gemeenschap

Gezinnen in het Amazonegebied

Een kosmische dimensie van ervaring (cosmovivencia) klopt binnen de gezinnen en families. Het trekt een eeuwenoude traditionele kennis aan en praktijk op verschillende vlakken zoals landbouw, geneeskunde, jagen en vissen, in harmonie met God, de natuur en de gemeenschap. Het is ook in het gezin dat culturele waarden worden overgedragen, zoals liefde van het land, wederkerigheid, solidariteit, leven in het tegenwoordige, de gezinsband, eenvoud, gemeenschapswerk, zelforganisatie, voorouderlijke geneeskunde en educatie. En bovendien de orale cultuur (verhalen, geloofsovertuigingen en liederen) met zijn kleuren, klederdracht, voedsel, talen en rituelen maken deel uit van deze erfenis dat werd overgedragen in de familie. In het kort is het gezin de plaats waar iemand leert te leven in harmonie: tussen volkeren, tussen generaties, met de natuur, in dialoog met de geesten.

Sociale veranderingen en kwetsbaarheid van het gezin

Het gezin is in het Amazonegebied het slachtoffer geweest van kolonialisme in het verleden en van neokolonialisme in het tegenwoordige. De druk van een westers cultureel model zorgde ervoor dat er een bepaalde verachting was voor de mensen en de gebruiken van het Amazonegebied, en men noemde ze zelfs “wilden” of “primitieven”. Vandaag zorgt de druk van een westers economisch model dat de nadruk legt op exploitatie opnieuw dat gezinnen getroffen worden doordat hun land, hun cultuur en hun leven wordt binnengedrongen en vernietigd. Men dwingt hen te emigreren naar de steden en voorsteden.

De huidige versnelde veranderingen treffen het gezin in de Amazone. Vandaar vinden we nieuwe gezinsstructuren: eenoudergezinnen waar een vrouw de boel bereddert; een toename van echtgescheidenen, samenwonenden en samengestelde gezinnen; en steeds minder huwelijken. Bovendien vindt men nog steeds vrouwen die onderdrukt worden in het gezin, terwijl partnergeweld, afwezige ouders, tienerzwangerschappen en abortussen toenemen.

Het gezin in de stad is een plaats van synthese waar traditionele en moderne culturen elkaar ontmoeten. Maar gezinnen hebben dikwijls te lijden van armoede, slechte huisvesting, werkloosheid en drugs- en alcoholverslaving, discriminatie en zelfmoord onder jongeren. Bovendien is er een gebrek aan dialoog tussen generaties in families; tradities en taal gaan verloren. Gezinnen worden ook geconfronteerd met nieuwe gezondheidsproblemen; er is nood aan degelijke educatie over moederschap. Men vindt er ook een gebrek aan aandacht voor zwangere vrouwen en prenatale en postnatale periodes.