Totale bevolking van inheemse mensen in Brazilië : 996900 (maken 0.6% uit van de totale bevolking van Brazilië) – ze bevinden zich hoofdzakelijk in het noorden en centraal-westen van het land – zij praten inheemse talen en het Portugees – de religies : 61.1% Rooms Katholiek, 19.9% Protestant, 11% niet-religieus en 8% andere geloofsovertuigingen 

Wat de inheemse bevolking van het Amazonegebied als spiritualiteit heeft : 

Spiritisme/sjamanisme 

Naast de grote religies (katholieke en protestantse religie) worden in bepaalde staten zoals Rio de Janeiro aan spiritisme gedaan. Het is gebaseerd op Amerindiaanse culturen, het is een mengeling van de Afrikaanse gebruiken en rituelen die eeuwen geleden werden beoefend door de slaven van West-Afrika. Sommige van spiritistische sekten, zoals Santo Daimo, zijn gekend voor het gebruik van ayahuasca, een hallucinogene thee uit het Amazonegebied. Het wordt ook gebruik als een deel van traditionele spirituele ceremoniën onder verschillende inheemse stammen in het Amazonebekken. Men gelooft dat dit de communicatie met geesten toelaat en het verandert de staat van bewustzijn voor ongeveer 8 uur na consumptie. Het wordt ook gebruikt voor medische doeleinden door deze stammen. Ayahuasca kan ook gebruikt worden als braakmiddel om het lichaam te zuiveren van wormen en andere parasieten. 

ayahuasca thee 

Candomblé en Umbanda 

Dit zijn de twee meest bekende religies die werden geïntroduceerd door Afrikaanse culturen. Hoewel ze veel geëvolueerd zijn sinds hun introductie 500 jaar geleden, blijven er bepaalde traditionele elementen bestaan zoals het gezang (chanting) en dans, en het communiceren met geesten. 

Candomblé wordt het meest gepraktiseerd in Salvador, Recife, Rio de Janeiro en het zuidoosten van Brazilië. Het zuiden heeft een hoger aantal van Umbanda volgelingen en is tegenwoordig een combinatie van spiritisme, inheemse geloofselementen en Afrikaanse culturele elementen. Andere Afrikaanse religies die in Brazilië worden beoefend zijn Batuque, Xango and Tambor de Mina. 

Sommige stammen in het hart van het regenwoud beoefenen zelfs nog endokannabalisme 

Sommige stammen praktiseren nog traditionele, vreedzame, kannibalistische doodsrituelen. In de jaren 80 en 90 van de vorige eeuw bestudeerde de Zuidamerikaanse antropologist Aparecida Vilaca het fenomeen van : endokannabalisme. Dit betekent dat leden van dezelfde familie of gemeenschap worden opgegeten. Dit wordt nog onder de Wari-mensen gepraktiseerd in het Amazonegebied. Tot de Christelijke missionarissen het in de jaren 60 hadden uitgeroeid, werd het endokannibaliseme als een van de belangrijkste begrafenisrituelen gepraktiseerd. Vilaca maakt een duidelijk contrast tussen endokannibalisme en exokannibalisme. Exokannibalisme bestaat in het opeten van buitenstaanders: krijgsgevangenen en vreemdelingen die op het territorium van de stam zijn binnengedrongen. Vroeger aten de Wari’s buitenstaanders op door ze te roosteren en aten ze ze op met hun handen, net zoals een groot stuk wild. 

Vilaca heeft de kannibaal begrafenisrituelen zelf niet gezien, maar sprak met mensen die het hadden beoefend. Wanneer een lid van de Wari overleden was bracht de familie van de overledenen een paar dagen door in de rest van de gemeenschap. Tegen de tijd dat de begrafenis plaatsvond, begon het lijk te rotten in de vochtige omgeving. De familieleden huilden dan uitvoerig als er leden van de gemeenschap het lichaam uiteen sneden. Tenslotte aten degenen die geen familie waren kleine stukjes van het mensenvlees, en gebruikten kleine stokjes als gebruiksvoorwerpen en toonden geen tekenen van genot. Voor de Wari betekende het eten van de doden dat de doden echt uit het rijk van de levenden waren verdwenen en dat de geest uit de dode persoon was verdwenen. Het liet toe dat het een acceptabele vorm van eetbare prooi werd. Voor de Wari waren deze rituelen en het verschil tussen de leden van de groep versus buitenstaanders heel belangrijk. Omdat ze buitenstaanders niet aanzien als volle personen en omdat ze hun eigen dode familieleden alleen opeten als ze in “iets” anders zijn veranderd, beschouwen ze zich niet als kannibalen.

Wat Aparecida vertelt : 

Aparecida Vilaca

De bekering van inheemse volkeren uit het Amazonegebied tot het christendom is reeds lange tijd een probleem voor antropologen, geschiedkundigen en missionarissen, die het meestal niet eens zijn over de balans tussen de continuïteit van culturele vormen en de radicale veranderingen die het christelijke begrip van bekering inhoudt. Antropologen die zich op continuïteit richten, hebben de neiging om de conversie verkeerd te representeren als een oppervlakkige verandering. Met mijn onderzoeksproject ‘Lokalisatie van het christendom en de mensheid in het Amazonegebied’ probeer ik te laten zien hoe continuïteit en verandering intrinsiek worden verward in de transformaties die de Wari’s ervaren tijdens bijna 40 jaar gelijktijdig contact van evangelische missionarissen en katholieken uit de VS. De interesse van de Wari in de christelijke boodschap is voornamelijk gekoppeld aan hun traditionele kijk op de mensheid als een positie die bezet kan worden door andere soorten wezens, inclusief dieren. De Wari waren bang het risico de prooi te worden van gehumaniseerde dieren. De christelijke schepping, beschreven in het bijbelse Genesis, waarin dieren door mensen worden onderworpen en voor eeuwig hun prooi worden, bood hen een onverwachte intellectuele oplossing voor dit probleem, waarbij de mensheid bovenaan het inheemse domein werd geplaatst. 

De oorspronkelijke volkeren van het Amazonegebied werden waarschijnlijk nooit eerder zo bedreigd zoals nu. De landbouwprojecten en de exploitatie van de hulpbronnen zonder rekening te houden met het gebied vernietigen dit gebied, en riskeert om in een savanne te veranderen. Het Amazonegebied wordt gecontesteerd op verschillende fronten. De ene reageert op grote economische belangen met betrekking tot olie, gas, hout, goud en agro-industriële monoculturen enz. Een andere is een ecologische conservatisme dat zorgt voor het gebied maar de volkeren negeert. Beide dreigingen brengen schade toe aan het land en de volkeren: “We worden getroffen door boeren, houthakkers en andere derde partijen. We worden bedreigd door economische partijen die een vreemd model willen implementeren in onze gebieden. De houthakkersbedrijven dringen het territorium binnen om het regenwoud te kappen. Wij zorgen voor het regenwoud ter wille van onze kinderen. We hebben vlees, vis, medicinale planten, fruitbomen (…) Hydro-elektrische installaties hebben een impact op de rivier en op de aanpalende gebieden (…). Wij zijn een regio van gestolen gebied.”

Volgens de raadplegingen gaan de noodkreten in het Amazonegebied over drie grote zaken:

* Het gebrek van erkenning, afbakening en titel van de inheemse gebieden die een integraal deel uitmaken van hun leven.

* De invasie van grote, zogenoemde “ontwikkelingsprojecten” die in feite zowel het land en de volkeren vernietigen. Belangrijke voorbeelden zijn de hydro-elektrische projecten: legale en illegale mijnbouw die geassocieerd is met illegale garimpeiros (informele mijnbouwers die goud delven); waterwegprojecten die de belangrijkste zijrivieren van de Amazonerivier bedreigen; koolwaterstofprojecten, veeteelt, ontbossing, een landbouwtechniek van monocultuur, agroindustrie en grilagem (toe-eigening van land met valse documenten). Vele van deze vernietigende projecten in naam van vooruitgang worden gesteund door lokale, nationale en buitenlandse regeringen.

* Vervuiling van rivieren, lucht, bodem en regenwoud en de vermindering van levenskwaliteit, cultuur en spiritualiteit.

We moeten daarom ons realiseren dat een ware ecologische benadering altijd een sociale benadering wordt. Het moet kwesties van rechtvaardigheid integreren in debatten over het milieu, om zowel de noodkreet van de aarde en de armen te horen. Dit is wat Paus Franciscus integrale ecologie noemt.

Integrale ecologie

Integrale ecologie wordt gebaseerd op de erkenning van in relaties zijnde als een fundamentele menselijke categorie. Dit betekent dat we ons ontwikkelen als mensen op basis van relaties met onszelf, met anderen, met de maatschappij in het algemeen, met natuur/milieu, en met God. Deze integrale verbondenheid werd regelmatig benadrukt gedurende de raadplegingen met de gemeenschappen van het Amazonegebied.

De Encycliek Laudato si’ introduceert deze relationele paradigma van integrale ecologie als de fundamentele banden die de ware menselijke ontwikkeling mogelijk maken. Mensen maken deel uit van de ecosystemen die de relaties vergemakkelijken die het leven schenken aan onze planeet. Daarom is de zorg voor deze ecosystemen essentieel. En het is fundamenteel zowel voor het promoten van de waardigheid als mens en het gemeenschappelijk goed van de maatschappij, als voor de zorg voor het milieu. De notie van integrale ecologie is verlichtend geweest voor de verschillende perspectieven die de complexe interacties tussen het milieu en de mens en tussen de zorg voor de schepping en de voorstellen voor ontwikkeling en evangelisatie.

Integrale ecologie in het Amazonegebied

Voor de zorg van de Amazone zijn de oorspronkelijke gemeenschappen van levensbelang als gesprekspartners, omdat het precies zij zijn die normaal het best zorg dragen voor hun territorium. Vandaar vertelde Paus Franciscus bij het begin van het synodaal proces, op zijn eerste bezoek aan het Amazonegebied aan de inheemse leiders: “Ik wil naar jullie komen om jullie te ontmoeten en luisteren, om tezamen te zijn in het hart van de Kerk, om ons te verenigen voor jullie uitdagingen en samen met jullie een oprechte optie te zoeken voor de bescherming van het leven, de bescherming van het land en de bescherming van culturen.” De gemeenschappen in het Amazonegebied delen dit perspectief van integrale ecologie: “De hele activiteit van de kerk in het Amazonegebied  moeten beginnen vanaf de integraliteit van de mens (leven, territorium en cultuur).

Om de integrale ecologie in het dagelijks leven van de Amazone te promoten, is het echter ook noodzakelijk om de notie van intergenerationele communicatie en rechtvaardigheid te begrijpen, en dat houdt de transmissie van voorouderlijke levenservaring in, kosmologie, spiritualiteit en de theologie van de inheemse volkeren in termen van zorg voor onze gemeenschappelijke thuis. “In de strijd moeten we vertrouwen in Gods kracht, omdat de schepping van God komt, omdat God Zijn werk verder zet. De strijd van onze voorouders om te strijden voor deze rivieren, voor onze gebieden, om te strijden voor een betere wereld voor onze kinderen.”

Een NEE tegen de vernietiging van de Amazone

De noodkreet van de Amazone spreekt ons van de strijd tegen degenen die het leven willen vernietigen, dat integraal tot stand kwam. Dergelijke krachten worden geleid door een economisch model dat verbonden is aan productie, handel en consumptie, waar de maximalisatie van winst de overhand haalt boven menselijke noden en het milieu. Met andere woorden, de strijd is gericht tegen degenen die de mensenrechten niet respecteren en de rechten van de natuur in de Amazone.