Bescherming van het leven, de confrontatie met de exploitatie

De geraadpleegde gemeenschappen hebben ook de nadruk gelegd op de bedreiging van het biologisch en geestelijk leven. De vernietiging van de het Amazonebekken kent vele facetten en zorgt voor een onevenwicht in het lokale en globale territorium, in de seizoenen en in het klimaat. Dit treft onder andere de vruchtbaarheid en reproductie van fauna en flora en treft al de gemeenschappen in het Amazonegebied. De vernietiging van de natuur en de vervuiling treft de voedselproductie, en kwaliteit. De zorg voor het leven en het “goede leven” staat in contrast met de wegwerpcultuur, met de exploitatiecultuur en verdrukking. Tegelijk betekent het opkomen tegen de onverzadigbare visie van onbegrensde groei, van de afgoderij van geld, van een wereld die afgesneden is van zijn wortels en omgeving, van een doodscultuur.

De bescherming van het leven en cultuur van zijn volkeren betekent ook het beschermen van het territorium en zijn energiebronnen of hulpbronnen. Het betekent ook het versterken van hun organisaties, het afdwingen van hun rechten en de mogelijkheid om gehoord te worden. Met de woorden van de inheemse bevolking zelf: “Wij, het inheemse volk van Guaviare (Colombia) maken deel uit van de natuur omdat we water, lucht, aarde en leven zijn van het milieu dat God heeft geschapen. Daarom vragen we dat het misbruik en vernietiging van “Moeder Aarde” ophoudt. De aarde heeft bloed en het bloed is aan het stromen, de multinationals hebben de aders van onze ‘Moeder Aarde’ doorgeknipt. We willen dat onze kreet gehoord wordt door de hele wereld.”

Schreeuw voor het leven

De bedreiging van het leven zorgt voor noodkreten van de mensen en van de aarde. (…) Daarom moeten wegen van conversie gestart worden. Het beeld van leven en “goed leven” als een “weg naar de heilige heuvel” houdt een vereniging met medepelgrims in en met de hele natuur, en dat is een weg naar integratie met de overvloed aan leven, met de geschiedenis en met de toekomst. Deze nieuwe wegen zijn noodzakelijk omdat, vanuit een pastoraal perspectief, de grote geografische afstanden en de overvloed van culturele diversiteit van het Amazonegebied nog niet pastoraal werden aangesproken.

Het territorium

Territorium, leven en Gods’ Openbaring

(…) De Amazone is niet alleen een geografische plaats, maar ook een plaats van geloof of de ervaring van God in de geschiedenis. Het is vandaar een theologische plaats waar het geloof beleefd wordt, en ook een bijzondere bron van Gods openbaring: een plaats waar de voorraad van leven en wijsheid voor de planeet aanwezig is, een leven en wijsheid dat over God spreekt. (Bodem, water, bergen: alles is als het ware een streling van God) In de Amazone worden de “strelingen van God” manifest en zijn ze aanwezig in de geschiedenis.

Een gebied waar alles met elkaar verbonden is

Een contemplatieve, aandachtige en respectvolle kijk naar de broeders en zusters, en ook naar de natuur – broeder boom, zuster bloem, zusters vogels, broeders vissen, en zelfs de kleinste zusters zoals mieren, larven, schimmels of insecten – die de gemeenschappen van de Amazone toelaten te ontdekken hoe alles verbonden is met elkaar, elk schepsel te waarderen, om het mysterie van Gods schoonheid te zien in alles en op vriendschappelijke basis met elkaar samen te leven.

Er zijn geen gebieden van het Amazonegebied die op zichzelf kunnen bestaan. Ze vormen een levend geheel. Vandaar biedt het gebied een voorbeeld van een integraal begrip van onze relatie met anderen, met de natuur en met God, zoals Paus Franciscus het stelt.

De schoonheid van het gebied en de bedreiging ervan

Wanneer we de schoonheid van het Amazonegebied overwegen ontdekken we een meesterwerk van de schepping van de God van het Leven. Zijn eindeloze horizonnen van grenzeloze schoonheid zijn een lied, een hymne aan de Schepper. (verwijzing naar Ps 104,1-2). Zijn veelvoudige uitdrukking van het leven is een mozaïek van God die ons een “vrije erfenis heeft geschonken om te beschermen, kostbare ruimte van menselijke samenleving” en gedeelde verantwoordelijkheid “voor het goed van allen”. Paus Franciscus uitnodiging in Puerto Maldonado om deze bedreigde regio te verdedigen, het te beschermen en te herstellen voor het goed van allen, geeft ons de hoop in ons vermogen te bouwen aan het gemeenschappelijk goed en onze gemeenschappelijke thuis.

Uit Wikipedia : Puerto Maldonado is een stad in de Tambopata-provincia in de Madre de Dios-regio van Peru. De stad is gelegen in het Amazonegebied, niet ver van de grens met Bolivia en op de plek waar de Tambopata rivier en de Madre de Dios rivier samenkomen. Puerto Maldonado is officieel gesticht op 10 juli 1902. In 2015 telde het 74.000 inwoners.

Vanuit Puerto Maldonado zijn tochten mogelijk naar lodges in het oerwoud. Deze lodges zijn alleen met gemotoriseerde kano's te bereiken. Soms is er vanuit de redelijke comfortabele lodge voor kleine groepen een tweedaagse kanotocht mogelijk, dieper het oerwoud in, waarbij 's nachts in een tent geslapen wordt.

Vlinder uit het Tampopatagebied

Tegenwoordig is de Amazone in zijn schoonheid vervormd, het is een plaats van pijn en geweld. De lokale Kerken wijzen erop: “De jungle is geen bron om te exploiteren, het is een schepsel of verschillende schepsels waarmee we moeten in verbinding staan.” “We worden getroffen door de vernietiging van de natuur, de vernietiging van het regenwoud, van leven, onze kinderen en toekomstige generaties.” De veelvoudige vernietiging van het menselijke leven en het milieu, ziekten en vervuiling van rivieren en land, het hakken en verbranden van bomen, het enorme verlies van biodiversiteit, de uitsterving van dier- en plantensoorten (meer dan 1 miljoen van de 8 miljoen dieren en planten worden bedreigd) zijn een brutale realiteit dat voor ons allen een uitdaging is.

Geweld, chaos en corruptie tieren welig. Het gebied in een plaats van onenigheid en uitroeiing van volkeren, culturen en generaties. Degenen die gedwongen worden hun land te verlaten vallen dikwijls in de valstrikken van maffia’s, drugstrafiek en mensenhandel (vooral vrouwen), kinderarbeid en kinderprostitutie. Deze tragische en complexe realiteit staat buiten de wetsgrenzen en mensenrechten. De noodkreet van de Amazone klinkt zoals het volk dat in slavernij verkeerde in Egypte en die God niet in de steek laat: (Ex 3:7-8) “Ik heb de ellende van mijn volk in Egypte gezien, de jammerklachten om zijn onderdrukkers gehoord; ja, Ik ken zijn lijden. Ik daal af om mijn volk te bevrijden uit de macht van Egypte.”

Gebied van hoop en van “goed leven”

De Amazone is waar de mogelijkheid van “goed leven” aanwezig is, en de belofte en hoop van nieuwe wegen om te leven. Leven in de Amazone is geïntegreerd en hangt samen met het gebied, er is geen verdeeldheid tussen de partijen. Deze eenheid omvat het hele bestaan: werk, rust, menselijke relaties, rituelen en vieringen. Alles wordt gedeeld: private ruimte die minimalistisch is (zo typisch aan het moderne). Het leven gaat verder op een gemeenschappelijke weg waar de taken en verantwoordelijkheden verspreid zijn en gedeeld omwille van het gemeenschappelijk goed. Er is geen plaats voor het idee van een individu losstaand van de gemeenschap of zijn territorium.

Het leven van de gemeenschappen in het Amazonegebied is nog niet beïnvloed door de Westerse beschaving en dat wordt weerspiegeld in de geloofsovertuigingen en de rituelen betreffende de werking van geesten, of de goddelijkheid die vele namen kent en handelt met en in het territorium, met en in relatie met de natuur. Deze wereldvisie is gevat in de ‘mantra’ van Franciscus: “alles is verbonden met elkaar”.

De integratie van de schepping, van het leven dat beschouwd wordt als een totaliteit dat het hele bestaan omarmt, vormt de basis van de traditionele cultuur dat overgedragen wordt van generatie op generatie door het luisteren naar de voorouderlijke wijsheid – een levende reserve van inheemse spiritualiteit en cultuur. Deze wijsheid inspireert zorg en respect voor de schepping, duidelijk bewust van zijn limieten en het voorkomen van misbruik. Het misbruik van de natuur is het misbruik van de voorouders, de broeders en zusters, de schepping en de Schepper. Deze misbruiken is een hypotheek op de toekomst.

De kosmosvisie van de Amazone en het Christelijk wereldbeeld zijn beide in een crisis verzeild wegens de druk van het mercantilisme (bevordering van handel en industrie), secularisatie, wegwerpcultuur en de geldgod. Deze crisis treft vooral jonge mensen en de steden die hun stevige wortels van traditie verliezen.

De tijdsgeest

Een tijd van genade

De Amazone beleeft een moment van genade, een kairós. De synode van de Amazone is een teken van de tijd wanneer de H. Geest nieuwe wegen opent dat we onderscheiden door een wederzijdse dialoog onder alle volkeren van God. De dialoog begon enige tijd geleden, van het armzaligste begin en in de veronderstelling dat “elk proces van opbouw traag en moeizaam verloopt. Het gaat gepaard met de uitdaging om de ruimte open te breken en zich open te stellen om samen te werken, om te leven in een cultuur van ontmoeting, om een zusterkerk te bouwen.”

De oorspronkelijke volkeren van het Amazonegebied hebben ons veel te leren. We erkennen dat zij voor duizenden jaren gezorgd hebben voor hun land, water en regenwoud, en erin geslaagd zijn te bewaren tot vandaag zodat de mensheid er voordeel uit kan halen Gods vrije gaven van de schepping te genieten. De nieuwe wegen van evangelisatie moeten gebouwd worden in dialoog met de voorouderlijke wijsheid waarin de zaden van het Woord manifest worden.

Een tijd van inculturatie en interculturaliteit

inculturatie : het proces waarbij elementen uit een bepaalde religie of cultuur geïntegreerd worden in een andere cultuur;
meestal gebruikt in rooms-katholieke context

interculturaliteit : Een maatschappelijk en politiek concept waarbij men ervan uit gaat dat de verschillende levende culturen naast elkaar kunnen bestaan, elkaar wederzijds kunnen beïnvloeden.

De Kerk in het Amazonegebied heeft zijn aanwezigheid op originele, creatieve en inculturele wegen nagelaten. De stijl van evangelisatie is niet louter een strategische respons op huidige realiteiten, maar het omarmt een weg dat een antwoord biedt op de tijdsgeest dat het volk van God aanmoedigt om zijn Koninkrijk te verwelkomen temidden van hun bio-socio-diversiteiten. De Kerk werd belichaamt door haar woonplaats –haar “tapiri”- daar te vestigen. (…) De unieke diversiteit van het Amazonegebied – biologisch, religieus en cultureel – veronderstelt een nieuw Pinksteren.

Een tijd van ernstige en dringende uitdagingen

De versnelde urbanisatie en de uitbreiding van de landbouw door grote landbouwbedrijven, samen met het misbruik van natuurlijke hulpbronnen van de bevolking zelf (inheemse bevolking, mestizos, rubbertappers, riviervolkeren en zelfs stedelingen) zijn een bijkomende klacht bij de rest.

Een mesties (Spaans: mestizo, Portugees: mestiço, Frans: métis, Engels: mestee) is een persoon geboren uit een Europese, vaak Spaanse of Portugese, vader en een Indiaanse moeder of omgekeerd. In bredere zin wordt iedereen van gemengde etnische afkomst wel mesties genoemd. Het woord is afgeleid van mixtus, het verleden deelwoord van het Latijnse miscere (mengen).

De migraties van de recente jaren hebben ook een toename veroorzaakt van religieuze en culturele veranderingen in de regio. Geconfronteerd met een versnelde transformatie, is de Kerk niet langer meer het enige referentiepunt voor de beslissingen van mensen. Bovendien is het nieuwe leven in de stad niet altijd gunstig voor dromen en aspiraties, maar is dikwijls een plaats voor disoriëntatie, vervreemding en zinloze hoop op betere levensomstandigheden.

Dialoog

Nieuwe wegen van dialoog

Paus Franciscus zet ons aan om nieuwe wegen van dialoog te openen die ons zullen helpen om te ontsnappen aan het pad van zelfvernietiging van de huidige sociale en milieu crisis. Verwijzend naar het Amazonegebied, denkt de Paus dat het “essentieel is om een interculturele dialoog te voeren waar de inheemse bevolkingsgroepen de hoofdgesprekspartners zijn, vooral als het komt tot vooruitgang te boeken in grote projecten die hun gebieden betreffen. Erkenning en dialoog zullen de beste manier zijn om historische relaties te transformeren die gekenmerkt waren door uitsluiting en discriminatie. Deze lokale dialoog waarin de Kerk wil betrokken zijn staat ten dienste van het leven en van de “toekomst van de planeet”.

Dialoog en missie

Sinds het Amazonegebied een pluri-etnische, pluri-culturele en pluri-religieuze wereld is, vereist de communicatie en daardoor ook de evangelisatie wegen van ontmoeting en samenleving die de dialoog bevorderen. Het tegengestelde van dialoog is het gebrek aan luisterbereidheid en hetgeen wat ons tegenhoudt elkaar te ontmoeten, te communiceren en samen te leven. Jezus was een persoon van dialoog en ontmoeting. We zien Hem daarom “bij de Samaritaanse vrouw bij de bron waar Hij zocht om zijn dorst te lessen (Joh 4:7-26).

De Samaritaanse vrouw : Hij moest door Samaria en kwam zo aan een stad van Samaria, Sichar genaamd, dichtbij het stuk grond dat Jakob aan zijn zoon Jozef had gegeven. Daar bevond zich de bron van Jakob en vermoeid van de tocht ging Jezus zomaar bij deze bron zitten. Het was ongeveer het zesde uur. Toen een vrouw uit Samaria water kwam putten zei Jezus tot haar: “Geef Mij te drinken.” De leerlingen waren namelijk naar de stad gegaan om levensmiddelen te kopen. De Samaritaanse zei tot Hem: “Hoe kunt Gij als Jood nu te drinken vragen aan mij, een Samaritaanse?” Joden onderhouden namelijk geen betrekkingen met de Samaritanen. Jezus gaf haar ten antwoord: “Als ge enig begrip had van de gave Gods en wist wie het is, die u zegt: Geef Mij te drinken, zoudt ge het aan Hem hebben gevraagd en Hij zou u levend water hebben gegeven.” Daarop zei de vrouw tot Hem: “Heer, Ge hebt niet eens een emmer en de put is diep; waar haalt Ge dan dat levende water vandaan? Zijt ge soms groter dan onze vader Jakob die ons de put gaf en er met zijn zonen en zijn vee uit dronk?”  

Jezus antwoordde haar: “Iedereen die van dit water drinkt, krijgt weer dorst, maar wie van het water drinkt dat Ik hem zal geven, krijgt in eeuwigheid geen dorst meer; integendeel, het water dat Ik hem zal geven, zal in hem een waterbron worden, opborrelend tot eeuwig leven.” Hierop zei de vrouw tot Hem: “Heer geef mij van dat water, zodat ik geen dorst meer krijg en niet meer hier behoef te komen om te putten.” Jezus zei haar: “Ga uw man roepen en kom dan hier terug.” “Ik heb geen man,” antwoordde de vrouw. Jezus zei haar: “Dat zegt ge terecht: ik heb geen man; want vijf mannen hebt ge gehad, en die ge nu hebt is uw man niet. Wat dit betreft hebt ge de waarheid gesproken.” “Heer”, zei de vrouw, “ik zie dat Gij een profeet zijt. Onze vaderen aanbaden op die berg daar, en gij, Joden, zegt dat in Jeruzalem de plaats is waar men aanbidden moet.” 

“Geloof Mij, vrouw,” zei Jezus haar, “er komt een uur dat gij noch op die berg noch in Jeruzalem de Vader zult aanbidden. Gij aanbidt wat gij niet kent; wij aanbidden wat wij kennen, omdat het heil uit de Joden komt. Maar er zal een uur komen, ja het is er al, dat de ware aanbidders de Vader zullen aanbidden in geest en waarheid. De Vader toch zoekt mensen die Hem zo aanbidden. God is geest, en wie Hem aanbidden, moeten Hem in geest en waarheid aanbidden.” De vrouw zei Hem: “Ik weet dat de Messias (dat wil zeggen: de Gezalfde) komt, en wanneer Die komt zal Hij ons alles verkondigen.” Jezus zei haar: “Dat ben Ik, die met u spreek.” 

“Van zodra zij de dialoog met Jezus beëindigde” keerde de Samaritaanse vrouw terug naar haar dorp, “zij werd een missionaris, en vele Samaritanen geloofden in Jezus ‘door het woord van de vrouw’. Jezus was in staat tot dialoog en liefde buiten de bijzonderheid van haar Samartiaanse religieuze erfenis. Dit is hoe de evangelisatie werd uitgevoerd in het gewone leven van Samaria, in de Amazone, over de hele wereld. Dialoog is een vreugdevolle communicatie “onder degenen die elkaar liefhebben.”

Joh. 4 : De vrouw liet haar waterkruik in de steek, liep naar de stad terug en zei tot de mensen: “Komt eens kijken naar een man, die mij alles heeft verteld wat ik gedaan heb! Zou Hij soms de Messias zijn?” Toen verlieten zij de stad om naar Hem toe te gaan.

Sinds zijn Menswording heeft de ontmoeting met Jezus Christus altijd plaats gevonden binnen het domein van een historische en eschatologische dialoog van het hart. Het komt voor in de verschillende plaatsen van de pluralistische en vervlochten wereld van het Amazonegebied. Het omvat politieke relaties met staten, sociale relaties met gemeenschappen, culturele relaties met verschillende levenswegen, en ecologische relaties met de natuur en met zichzelf. Dialoog zoekt uitwisseling, consensus en communicatie, akkoorden en verbonden, “maar zonder de onderliggende kwestie uit het oog te verliezen”.