De grote dogma’s over Maria, de moeder van Jezus, werden overigens lang na het concilie van Trente officieel afgekondigd: de onbevlekte ontvangenis in 1854 en de tenhemelopneming in 1950. Het eerste Vaticaans concilie (1869-1870) probeerde de positie van de paus te versterken door de afkondiging van zijn onfeilbaarheid, wat volgens François „binnen de context van het verlies van de Kerkelijke Staat en de eenwording van Italië moet worden gezien.”

De19de-eeuwse invulling van het „tridentijnse” katholicisme bepaalde sterk het imago van het concilie van Trente. Bij de hervormingen van het tweede Vaticaans concilie (1962-1965) stond Trente daarom symbool voor alles wat conservatief was.

Enkele realisaties en besluiten van het concilie:

·        Vaststelling van de canon van de Bijbel, de lijst van gewijde boeken van het Oude en Nieuwe Testament.

·        De openbaring bestaat enkel uit de Heilige Schrift en de kerkelijke traditie.

·        De Vulgaat (Latijnse Bijbelvertaling), wordt voor de rooms-katholieken tot standaardtekst van de Heilige Schrift verklaard.

·        De geloofswaarheden van de erfzonde, de zaligmaking, de 7 sacramenten, de aflaten, de heiligenverering en het vagevuur worden opnieuw verduidelijkt en bevestigd.

·        Het Latijn is de enige liturgische taal.

·        Geestelijken krijgen een verbod op cumulatie van kerkelijke ambten, hebben residentieplicht en moeten het celibaat respecteren.

·        Priesters moeten een betere opleiding krijgen aan, in elk bisdom verplicht op te richten, seminaries.

·        Gelovigen worden onderricht via de catechismus en door prediking.

·        Het huwelijk moet gesloten worden in een kerk ten overstaan van een priester en getuigen na drievoudige aankondiging, en vervolgens worden vastgelegd in een huwelijksregister.

·        Een bisschop diende theologie te hebben gestudeerd. Deze bepaling maakte het voor de adel lastiger om hun jongere zonen aan lucratieve kerkelijk baantjes te helpen.

De besluiten van het concilie waren er duidelijk op gericht de positie van de Rooms-Katholieke Kerk te bepalen ten opzichte van de protestanten. Zodoende kan men dit concilie beschouwen als het hart van de zogenaamde contrareformatie. De besluiten van dit concilie hebben tot op de dag van vandaag geldingskracht in de Rooms-Katholieke Kerk, al hebben de latere concilies wel accentverschuivingen gelegd.

Op het concilie werden in 126 stellingen (zgn. canones) onderdelen van de protestantse leer als dwaling gekenmerkt. Voor katholieken die van de leer van de Rooms-Katholieke Kerk afwijken en deze punten onderschrijven, gold en geldt het "Anathema Sit" = In de ban is hij. Niet alle kritiekpunten van de protestanten zijn door dit concilie verworpen.

De Kerk slaagde erin – dankzij het Concilie van Trente – haar grote morele en intellectuele invloed te behouden in de landen die katholiek waren gebleven. Na het 2^de Vaticaans Concilie werd de relatie met de protestanten beter, wat onder meer uitmondde in een wederzijdse dooperkenning.

Het concilie van Trente, dat in 1545 van start ging, werd op 4 december 1563 plechtig afgesloten met het zingen van het Te Deum.

Paus Gregorius VII was een serie algemene hervormingen van het kerkelijke leven begonnen aan het einde van de 11^de eeuw om problemen met de organisatie van de kerk te verhelpen. Zaken, zoals slecht opgeleide geestelijkheid en bisschoppen die niet in hun diocees woonden moesten nog aangepakt worden. De directe aanleiding voor een Concilie was echter de uitdaging van de Protestantse Hervorming. De Hervormers zetten vragen bij de Mis als offer en de ware aanwezigheid van Christus in de Eucharistie. Ze kenmerkten ook veel liturgische praktijken als bijgelovig en vroegen om eredienst in de volkstaal in plaats van in het voor leken overstaanbare Latijn.

Het Concilie van Trente werd bijeengebracht in een politiek roerige tijd. Het concilie zette een system van seminaries op om de opleiding van geestelijke te verbeteren en stelde vast dat iedere bisschop in zijn eigen diocees moest wonen. Als antwoord op de Protestantse Hervormers bevestigde dit Concilie het traditionele geloof in de sacramentele aard van de Eucharistie en in de leer van de Werkelijke Tegenwoordigheid (van Christus in de geconsacreerde Hostie). Het bevestigde het gebruik van Latijn in de liturgie maar veroordeelde het gebruik van de volkstaal niet. In feite werd zelfs gevraagd om uitleg van sommige liturgische teksten binnen de liturgie op zondagen en heiligendagen.

Polyfone muziek werd toegestaan naast de traditionele zang zolang de tekst maar te volgen was. Tropen werden afgeschaft, net als de sequens, op een paar geliefde sequensen na.

Het Missaal van Pius V

De liturgische ideeën van het Concilie van Trente kregen vorm in het Missaal van Pius V uit 1580. Hoewel uitgebreid onderzoek naar de geschiedenis van de liturgie in die tijd niet voorkwam, kozen de samenstellers van het missaal gebeden die zij dachten te kunnen identificeren als deel van de oudere traditie en schaften ze meestal gebeden af waarvan ze wisten dat die een middeleeuwse oorsprong hadden. De structuur van de Mis bleef dezelfde algemene vorm die deze al had in de tijd van Karel de Grote, hoewel middeleeuwse toevoegsels aan het begin en eind van de Mis nu vastgelegd werden als deel van de liturgie. Wat voorheen sacristie gebeden waren van de geestelijkheid werden de gebeden aan de voet van het altaar aan het begin van de Mis. In middeleeuwse tijden dacht men dat de lezing van het eerste gedeelte van het Evangelie naar Johannes, zegen bracht over de hoorders, daarom werd deze praktijk behouden als het "Laatste Evangelie" aan het einde van de Mis.

Het belangrijkste effect van het Concilie van Trente en van het nieuwe Missaal van Pius V was de strakke regelgeving voor elk liturgische detail. In tegenstelling tot de overgeschreven boeken van vroegere eeuwen, zorgde het drukken, ervoor dat alle liturgische boeken ook tot in details gelijk waren in elke kerk. De Paus verordende dat al de riten en teksten gebruikt moesten worden precies zoals voorgeschreven en zonder verandering of toevoeging, en dat de liturgie die in dit missaal stond definitief en voor alle tijden was. Deze strikte uniformiteit was bedoeld om er zorg voor te dragen dat ideeën van de Protestantse Reformatie niet in de katholieke eredienst zouden binnendringen. Ondanks de wens naar extreme uniformiteit stonden de Concilievaders het voortgaande gebruik van de Milanese en Mozarabische Riten toe, hoewel het gebruik van de laatstgenoemde teruggelopen was tot slechts een paar parochies rond Toledo aan het einde van de 11e eeuw. Religieuze ordes die al meer dan 200 jaar varianten op de Roomse rite in gebruik hadden, in het bijzonder de gebruiken van Dominicanen, Karmelieten en Braga, werd en toegestaan deze kenmerkende gebruiken te behouden.