De Troparion was een refrein gedurende de lezing van de cantica (bijbelse odes) en de psalmen, en de term was gebruikt al seen synonym van hypakoe. De vroege betekenis van troparion was verbonden met het monastieke hymneboek Tropologion (of Troparologion). Vandaar date r vele vormen waren, het konden eenvoudige strofen zijn zoals apolytikia, theotokia, maar ook meer uitvoerige preekgedichten zoals stichera die gecomponeerd waren in psalmodische hexa-versmaten, of in meer complexe versmaten zoals de odes die gecomponeerd werden zoals de odes in cyclussen, canon genoemd. De monodie van Orthodoxe gezangen kent drie soorten : de troparia (apolytikia, theotokia, kontakia enz.), de heirmologische (verbonden met de hymnen van het Heirmologion) en de sticherarische melos (verbonden met de hymnen van het Sticherarion. 

De verschillende vormen van troparia en hun rituele functie :

Gewoonlijk wordt troparion gebruikt om te verwijzen naar de apolytikion of hymne van wegzending dat gezongen wordt tegen het einde van de vespers en geeft het thema van de liturgische dag weer. Het wordt ook gezonden bij het begin van de Metten, gelezen bij elk van de Kleine Uren, eng gezongen in de Goddelijke Liturgie na de Kleine Intocht.

Een troparion ter ere van de Drie-eenheid wordt een Triadicon genoemd. Een troparion voor de Theotokos (Moeder van God) wordt een Theotokion (meervoud Theotokia) genoemd. Als een Theotokion verwijst naar de Kruisiging van Jezus, wordt het een stavrotheotokion genoemd.

De strofen van een Canon zijn troparia, evenals de verzen afgewisseld tussen de Zaligsprekingen bij de Goddelijke Liturgie. 

De Troparia komen voor bij de volgende Goddelijke Diensten : de vespers, metten, kleine uren en de Goddelijke Liturgie (zaligsprekingen en apolytikion). 

Apolytikion of Hymne van Wegzending : maakt deel uit van een troparion (hymne) dat gelezen of gezongen wordt in Orthodoxe Christelijke vereringsdiensten. Het apolytikion vat het feest samen dat die dag wordt gevierd. Het wordt gezonden in de Vespers, Metten en de Goddelijke Liturgie, en wordt gelezen in elk van de Kleine Uren. Het wordt voor de eerste keer gezonden voor de wegzending van de Vespers. In de Orthodoxe Kerk begint de liturgische dag bij zonsondergang, en daarom is de Vespers de eerste dienst van de dag.   

Apolytikion van Kerstmis (25 december) – Feest van de Geboorte :

Uw geboorte, O Christus onze God, heeft het licht van kennis op de aarde gebracht. Want door Uw geboorte werden degenen die sterren aanbaden geleid door een ster om U te aanbidden, de Zon van Gerechtigheid, en U te kennen, Morgengloren van uit den Hoge. O Heer, glorie aan U. 

Apolytikion van het Feest van de Aankondiging (25 maart) :

Vandaag is de kroning van onze redding en de manifestatie van het Mysterie dat van de eeuwigheid is; de Zoon van God wordt de Zoon van de Maagd en Gabriel kondigt de blijde boodschap van genade aan: laat ons daarom met hem de Moeder van God aanroepen; Heil, vol van genade, de Heer is met U! 

Apolytikion van Pasen :

Christus is verrezen uit de doden,

heeft de dood neergeslagen met de dood,

en degenen in de tomben leven geschonken. 

Er zijn ook Apolytikia van de Verrijzenis. 

Kontakion (meervoud Kontakia) : is een soort hymne dat in de liturgische tradities van de Oosters Orthodoxe Kerken wordt uitgevoerd. Het kontakion is verdeeld in strofen (oikoi) en begint met een prolog (prooimoion of kouloukion). Het heeft gewoonlijk een bijbels thema, en dikwijls is het een dialoog tussen bijbelse personen. De belangrijkste schrijver van kontakia is Romanos de Melodist. Het enige kontakion dat regelmatig volledig wordt uitgevoerd is de Akathist aan de Theotokos. Het woord kontakion betekent stok en verwijst specifiek naar de stok waarrond een boekrol is opgerold.

Het kontakarion is de verzameling van kontakia en werd de naam van het boek van de voorzanger of lampadarios, ook gekend als het psaltikon.

Kontakion van Pasen :

Hoewel U neerdaalde in het graf, O Onsterfelijke, vernietigde U de kracht van Hades, en verrees U overwinnend, O Christus God, en riep tot de mirredragende vrouwen: Verheug jullie! En geef vrede aan Uw apostelen. U die de verrijzenis verleent aan de gevallenen. 

Kontakion van de Aankondiging tot de Allerheiligste Theotokos :

Aan U, Kampioen leidster, wijden wij, uw dienaren, een overwinningsfeest en dankzegging toe, want wij zijn degenen die gered zijn uit het lijden, O Theotokos; U die de onoverwinnelijke macht heeft, kunt ons bevrijden van alle gevaren die kunnen voorvallen en we aanroepen u: Verheug U, U die de ongehuwde Bruid bent. 

Kontakion van de Gedaanteverandering van de Heer :

Op de berg veranderde U van gedaante, en uw discipelen, zagen U glorie, zoveel als ze konden verdragen, O Christus God; zodat wanneer ze U gekruisigd zouden zien, ze zouden weten dat Uw lijden vrijwillig was en ze aan de wereld konden verkondigen dat U, in waarheid, de Glans van de Vader bent. 

Kontakion van de zondag van de Verloren Zoon :

Dwaas heb ik Uw vaderlijke glorie in de steek gelaten, ik heb de rijkdom die U mij gegeven hebt verspeeld in ondeugd. Daarom aanroep ik U met de stem van de Verloren Zoon: Ik heb gezondigd voor U, O meedogende Vader. Ontvang mij als een berouwvolle, en maak mij als een van Uw gehuurde dienaren. 

Canon : is een gestructureerde hymne die gebruikt wordt in Oosters Orthodoxe diensten. Het bestaat uit negen odes, gebaseerd op de Bijbelse kantieken (lofzangen). De meeste ervan worden in het Oude Testament gevonden, maar de laatste ode wordt genomen uit het Magnificat en het Lied van Zacharias uit het Nieuwe Testament. 

Bijbelse Odes (ook kantieken of lofzangen genoemd) : zijn negen hymnen die direct van de H. Schrift zijn genomen. Ze worden gezonden in de Metten en vormen de basis van de canon, een hoofddeel van de Metten.

De negen Odes zijn de volgende:

1.   Het eerste lied van Mozes (Exodus 15:1-19)

2.   Het tweede lied van Mozes (Deuteronomium 32:1-43)

3.   Het gebed van Hannah (1 Samuel 2:1-10)

4.   Het gebed van Habakkuk (Habakkuk 3:1-19)

5.   Het gebed van Jesaja (Jesaja 26:9-20)

6.   Het gebed van Jonah (Jonah 2:2-9)

7.   Het gebed van de Drie Heilige Jongelingen (Daniel 3:26-56)

8.   Het lied van de Drie Heilige Jongelingen (het Benedicite, Daniel 3:57-88)

9.   Het lied van de Theotokos (het Magnificat, Lucas 1:46-55); het lied van Zacharias (het Benedictus, Lucas 1:68-79)

Oorspronkelijk werden deze odes elke dag volledig gezongen met een kort refrein tussen elk vers. Daarna werden korte verzen (troparia) gecomponeerd om deze refreinen te vervangen, een proces dat traditioneel werd ingehuldigd door de H. Andreas van Kreta.

Over de eeuwen zijn de verzen van de Bijbelse Kantieken weggelaten (behalve het Magnificat) en worden enkel de gecomponeerde troparia gelezen, verbonden met de originele kantieken door een irmos. Gedurende de Grote vasten worden de originele Bijbelse kantieken nog steeds gelezen. 

TRISAGIONGEBED

P. Heilige God, die temidden der Heiligen rust : de Serafijnen zingen U het driemaal heilig toe; de Cherubijnen verheerlijken U en alle Hemelse Krachten aanbidden U.

Gij hebt het heelal vanuit het niets tot het zijn gebracht.

Gij hebt de mens geschapen naar Uw icoon en gelijkenis, en hem met Uw veelzijdige gaven gesierd.

Gij schenkt wijsheid en begrip aan allen die erom vragen. Zelfs de zondaars verstoot Gij niet, maar Gij hebt de boete ingesteld voor hun zaligheid.

Gij hebt ons, Uw onwaardige en geringe dienaren, waardig geacht om op dit ogenblik voor de heerlijkheid van Uw heilig Altaar te staan, en de U verschuldigde aanbidding en lofprijzing op te dragen.

Meester, aanvaard ook uit de mond van ons, zondaars, de hymne van het Trisagion en bezoek ons in Uw goedheid.

Vergeef ons alle bewuste en onbewuste zonden.

Heilig onze zielen en lichamen, en geef ons om U te dienen in heiligheid en rechtvaardigheid voor Uw aanschijn, alle dagen van ons leven.

(P. zegent D. en roept :  )

Want heilig zijt Gij, onze God, en tot U zenden wij onze lof : Vader, Zoon en Heilige Geest; nu en altijd….

D. En in de eeuwen der eeuwen.

K. Amen 

TRISAGION

K. Heilige God, Heilige sterk, Heilig Onsterfelijk, ontferm U over ons (3X).

Eer aan de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.

Nu en altijd en in de eeuwen der eeuwen. Amen.

Heilig onsterfelijk, ontferm U over ons.

Heilige God, Heilige sterk, Heilige Onsterfelijke, ontferm U over ons.

(In de Paasweek, op de Theofanie en op Doopfeesten : )

Gij allen die in Christus zijt gedoopt, gij hebt Christus aangedaan. Alleluia

(Op de feesten van het Heilig Kruis 

 Uw heilig Kruis, vereren wij, o Meester; en Uw heilige Verrijzenis loven wij.

P/D maken intussen drie buigingen voor het Altaar.

D. Beveel, Vader.

P. Gezegend Hij die komt in de Naam des Heren.

P/D gaan naar de troon achter het Altaar :

D. Zegen, Vader, de verheven Troon.

P. Zegent de Troon :

+ Gezegend Gij die zijt op de Troon der heerlijkheid van Uw koninkrijk, en Die zetelt op de Cherubijnen; immer, nu en altijd en in de eeuwen der eeuwen. Amen.

D. Gaat weer voor de deuren en roept :

LAAT ONS AANDACHTIG ZIJN.

P. + VREDE AAN ALLEN.

L./K. en met Uw geest.

D. WIJSHEID

L. PROKIMEN, toon…. 

Prokeimenon (prokimen) : in de liturgische praktijk van de Orthodoxe Kerk. Het is een psalm- of lofzangrefrein dat als antwoord gezonden worden op specifieke punten in de Goddelijke Liturgie, gewoonlijk om een bijbellezing te introduceren. Het is zoals de graduale van de Roomse Mis. 

Voorbeeld :

Lezer : Bid en doe jullie geloften voor de Heer onze God!

Koor : Bid en doe jullie geloften voor de Heer onze God!

Lezer : In Juda, is God gekend, Zijn naam is groot is Israël!

Koor : Bid en doe jullie geloften voor de Heer onze God!

Lezer : Bid en doe jullie geloften!

Koor : Voor de Heer onze God!

APOSTELLEZING

D WIJSHEID

L. Lezing uit de Brief van de heilige Apostel….. (aan de…)

D. Laat ons aandachtig zijn.

L Broeders…..

P. Vrede zij u, die gelezen hebt.

L. En met uw geest.

D. «zegt zacht» : wijsheid.

K. Alleluia, alleluia, alleluia.

L. Alleluia-verzen van de dag…. 

EVANGELIEGEBED (wordt intussen stil gezegd).

P. Laat stralen in onze harten, menslievende Meester, het onvergankelijk Licht van Uw goddelijke kennis. Plant in ons de vreze Uwer Zaligmakende geboden, zodat wij de begeerten van het vlees overwinnen, en een geestelijke levenswijze leiden, met gedachten en daden volgens Uw welbehagen.

Want Gij zijt de Verlichter van onze zielen en lichamen, Christus God, en tot U zenden wij onze lof, evenals tot Uw beginloze Vader, en Uw alheilige, goed en levendmakende Geest; nu en altijd en in de eeuwen der eeuwen. Amen.

D. houdt het Evangelie vast, buigt naar de P :

Zegen Vader, de verkondiger van het Heilig Evangelie volgens de H. Apostel en Evangelist….

P. + Door de gebeden van de heilige, roemrijke Apostel en Evangelist…geve God u, om met heilige kracht het Evangeliewoord te verkondigen van Zijn welbeminde Zoon, onze Heer Jezus Christus.

D. Amen.

D. Wijsheid. Staat op. Laat ons luisteren naar het heilig Evangelie….

K. Ere zij U, o Heer, Ere zij U

D. (geeft in de Poort het Evangelie aan de priester – blijft voor de deuren voor de litanie.) 

DRINGENDE LITANIE

D. Zeggen wij allen met geheel onze ziel, zeggen wij uit geheel ons hart :

K. Kyrie eleison

D. Almachtige Heer, God onzer Vaderen, wij smeken U : luister en wees barmhartig.

K. Kyrie eleison

D. God, wees ons barmhartig volgens Uw grote barmhartigheid; wij smeken U : luister en wees barmhartig.

K. Kyrie eleison, Kyrie eleison, Kyrie eleison ( zo ook na de volgende)

D. Ook bidden wij voor de vrome Orthodoxe Christenen.

Ook bidden wij voor onze Oecumenische Patriarch N., voor Metropoliet., en voor onze Aartsbisschop N.

Ook bidden wij voor onze Koning N., en onze Koningin N., voor de regering van dit land, en voor allen die er wonen.

Ook bidden wij voor alle Orthodoxe Patriarchen, Metropolieten en bisschoppen; voor de priesters en diakens; voor de monniken en monialen; en voor het gehele volk.

Ook bidden wij om bermhartigheid, leven, vrede, gezondheid, heil, bescherming, vergeving en kwijtschelding van hun zonden voor de dienaren en dienaressen Gods, leden van deze Parochie.

Ook bidden wij voor onze overledenen….en voor alle overleden broeders en zusters die ons zijn voorgegaan.

Ook bidden wij voor de weldoeners van deze heilige en eerbiedwaardige kerk; voor hen die er werken; voor hen die er zingen en voor heel het rondomstaande volk, dat van U grote en rijke barmhartigheid verwacht.

Ook bidden wij voor hen die U zoeken, voor hen die U niet zoeken, voor hen die U aanroepen zonder U te kennen en voor hen die weerstaan aan Uw genade.

P. Heer onze God, aanvaard deze dringende smeking van Uw dienaren en dienaressen. Wees ons barmhartig naar de volheid van Uw barmhartigheid. Zend uw genade neer over ons en over heel Uw volk, dat van U grote en overvloedige barmhartigheid verwacht.

Want Gij zijt een barmhartige en menslievende God, en tot U zenden wij onze lof : Vader, Zoon en Heilige Geest; nu en altijd en in de eeuwen der eeuwen.

K. Amen. 

LITANIE DER OVERLEDENEN   (Facultatief) (D. neemt wierook 

D. Gelovigen, laat ons nogmaals en nogmaals de Heer in vrede bidden.

K Kyrie eleison

Help en red ons, wees barmhartig en bescherm ons, God door Uw genade.

K. Kyrie eleison

D. wijsheid.

P. Wij danken U, Heer God der krachten, dat Gij ons ook nu waardig hebt geacht om te staan voor Uw heilig Altaar, en neder te vallen voor Uw barmhartigheid : wegens onze zonden en dwalingen van het volk. God, neem ons smeken aan. Maak ons waardig om U deze smeekbeden en dit onbloedig Offer op te dragen voor geheel Uw volk.

Stel ons, die Gij voor deze Dienst hebt aangesteld, in de kracht van Uw Heilige Geest, in staat om altijd en overal U aan te roepen, zonder verworpen te worden

Of aanstoot te geven, maar met een zuiver geweten. Verhoor ons en wees ons genadig in de overvloed van Uw goedheid.

Want U komt toe alle heerlijkheid, eer en aanbidding : Vader, Zoon en Heilige Geest; nu en altijd en in de eeuwen der eeuwen.

 K. Amen. 

TWEEDE LITANIE DER GELOVIGEN

D. Nogmaals en nogmaals, laat ons de Heer in vrede bidden.

K. Kyrie eleison.

D. Help en red ons, wees barmhartig, en bescherm ons, God door Uw genade.

K. Kyrie eleison

D. Wijsheid.

P. Steeds opnieuw vallen wij voor U neer, en bidden U, goede en menslievende God, om neer te zien op onze smeking, en onze zielen en lichamen te reinigen van alle vleselijke en geestelijke smet.

Geef ons om zonder blaam of veroordeling voor Uw heilig Altaar te staan. God schenk ook aan hen die met ons meebidden, vooruitgang in leven, geloof en geestelijk inzicht.

Geef hun, om U altijd met ontzag en liefde te dienen, om zonder blaam of veroordeling aan Uw heilige Mysteriën deel te nemen, en om Uw hemels Koninkrijk waardig te worden.

Opdat wij, door Uw macht altijd beschermd, tot U onze lof opzenden : Vader, Zoon en Heilige Geest; nu en altijd en in de eeuwen der eeuwen.

K. Amen. 

Kyrie eleison : Het gebed Kyrie eleison of Heer, heb medelijden met ons of wees ons barmhartig, komt van een Bijbelse zin. Deze zin is terug te vinden in de volgende teksten :

·         In de psalmen (4:1, 6:2, 9:13, 25:16, 27:7, 30:10, 31:9, 51:1, 86:16, 123:3)

·         In het Nieuwe Testament komt ze drie keer voor in Mattheus :

15:22 : de Kananese vrouw roept uit tot Jezus : Heb medelijden met mij, O Heer, Zoon van David.

17:15 : Heer, heb medelijden met mijn zoon.

20:30f waar twee blinden roepen tot Jezus : Heer, heb medelijden met ons, Zoon van David.

·         In de parabel van de tollenaar en de farizeeër (Lucas 18:9-14) waar de verachte tollenaar het uitroept “Heer, heb medelijden met mij, een zondaar” in contrast met de zelfvoldane farizeeër die gelooft dat hij geen vergeving nodig heeft. 

CHERUBIJNENZANG (1^e deel)

 Wij, die in dit mysterie verzinnebeelden de Cherubijnen, verzinnebeelden de Cherubijnen. En die zingen d’hymne driemaal heilig aan de levenschenkende Drie-eenheid, aan de Levenschenkende Drie-eenheid. Stellen wij, stellen wij terzijde alle zorgen van deze wereld, alle zorgen van deze wereld.

Of…Wij die in het Mysterie verzinnebeelden de Cherubijnen en die de hymne zingen, d’hymne driemaal heilig, aan de Levenschenkende Drie-eenheid. Laat ons ter zijde stellen, alle zorgen van deze wereld.

(D. gaat in het heiligdom, bewierookt het Altaar, het Heiligdom, de Iconostase en het volk.) 

GEBED VOOR DE GROTE INTREDE (gebogen)

P. Niemand die gebonden is door  vleselijke begeerte en genot, is waardig om zo dicht tot U te naderen en voor U de heilige Liturgie te vieren, Koning der heerlijkheid. Want dienst doen voor U is groot en vreeswekkend, zelfs voor de Hemelse Krachten.

Zonder verandering of vermenging te ondergaan, zijt Gij in Uw onzegbare en onmetelijke mensenliefde Mens geworden, om onze Hogepriester te zijn. En als Meester van het heelal hebt Gij ons de Dienst van dit liturgisch en onbloedig Offer toevertrouwd.

Heer onze God, Gij alleen zijt Meester over hemel en aarde. Gij wordt gedragen op de Cherubijnentroon. Gij zijt de Heer der Serafijnen en de Koning van Israël. Gij alleen zijt heilig, en Gij woont in het Heilige.

Daarom roep ik tot U, alleen Goede, die bereid zijt om naar ons te luisteren : zie neer op mij, Uw zondige en nutteloze dienaar; reinig mijn ziel en mijn hart van slechte gedachten, en stel mij, die Gij door de kracht van Uw Heilige Geest met de genade van het priesterschap hebt bekleed, in staat hier voor Uw heilig Altaar te staan, om Uw heilig, smetteloos Lichaam en kostbaar Bloed te offeren.

Met gebogen hoofd kom ik tot U, en ik smeek U : wend uw aangezicht niet van mij af, en verstoot mij niet uit het getal van Uw dienaren. Veroorloof mij, zondige en onwaardige dienaar, U deze gaven aan te bieden.

Gij, Christus onze God, zijt het immers Die offert en geofferd wordt, Die ontvangt en ontvangen wordt. Daarom zenden wij onze lof tot U, evenals tot Uw beginloze Vader, en Uw alheilige, goede en levendmakende Geest; nu en altijd en in de eeuwen der eeuwen. Amen.

P (zegt met opgeheven armen : )

Wij die op mystieke wijze de icoon zijn der Cherubijnen, en de levendmakende Drie-eenheid de hymne toezingen van het Trisagion; laat ons alle aardse zorgen terzijde stellen.

(buigt)

D. Om te ontvangen de Koning van het heelal, onzichtbaar begeleid door Zijn lijfwacht en Engelenkoren, Alleluia, alleluia, alleluia.

(en zij herhalen dit driemaal)

(P/D groeten vanuit de Deuren het volk en gaan naar de Proskomedietafel. Alleen de priester wierookt en bidt : )

P. God, wees mij, zondaar, genadig.

D. Hef op, Vader.

(P Bevestigt de aër op de linkerschouder en de D, zeggend : )

Hef uw handen op naar het Heiligdom, en zegen de Heer.

(D. knielt op één knie, wierookvat aan de vinger.)

(P. Plaatst de disk op hoofd van diaken, neemt zelf de kelk, en gaat achter D. door naar de noorddeur naar buiten, lichten vooraf.)

(P/D. blijven in de HH. Deuren staan, naar het volk gekeerd.)

D. De Heer onze God, gedenke in Zijn Koninkrijk, onze Oecumenische Patriarch N., Metropoliet N., en onze Aartsbisschop N., immer, nu en altijd en in de eeuwen der eeuwen.

P. De heer onze God gedenke in Zijn Koninkrijk, onze Koning N., en onze Koningin N., de regering van dit land en allen die er wonen, immer nu en altijd en in de eeuwen der eeuwen.

(en zij doen de verschillende gedachtenissen)

P. De Heer onze God gedenke in Zijn Koninkrijk, U allen Orthodoxe Christenen, immer nu en altijd en in de eeuwen der eeuwen.

K. Amen.