asterisk met diskos

Gedurende de Liturgie van de Voorbereiding, nadat de priester het brood en de wijn heeft voorbereid, zal hij de asterisk bewieroken door het over het open wierookvat te houden. Dan plaatst hij het op de diskos en zegt hij de woorden “En een ster kwam en bleef over de plaats staan waar het jonge kind zich bevond.” (Matheus 2:9) 

Gedurende een Hiërarchische Liturgie (dit is een waarbij een bisschop voorgaat) zal net voor de Grote Intrede, het aër (en onderste doeken) en de asterisk worden verwijderd en de bisschop zal de nagedachtenissen doen voor de levenden en de doden, waarna hij de asterisk en de aër terug zal plaatsen.

Na het Sursum Corda, zal de diaken de asterisk optillen van de diskos en daarmee het kruisteken maken aan de vier zijden, terwijl de priester zijn handen omhoog heft en zegt : “het triomflied zingend, roepend, luid jubelend en zeggend :” waarbij het koor het sanctus zingt. De diaken kust de asterisk, vouwt het samen en legt het opzij op de antimension, terwijl de priester het gebed van de anafora begint.

Na de communie van de gelovigen worden het aër en onderliggende doeken, de speer, de lepel en de asterisk op de diskos geplaatst. De priester overhandigt hen aan de diaken, die ze terugbrengt naar de prothesis. 

Dan houdt hij de kleinere doeken over het wierookvat en plaatst hij ze op de diskos en de kelk, en zegt hij respectievelijk de gebeden voor elk van hen. Het grootste doek, de Aër, wordt rond het wierookvat gewikkeld en wordt dat over de kelk en de diskos samen geplaatst. Als laatste neemt hij het wierookvat van de diaken en bewierookt hij de bedekte Gaven. Hij zegt dan het slotgebed van Offering.

Nadien, bewierookt de diaken de volledige prothesis, de heilige tafel, het heiligdom, de hele kerk en het volk terwijl hij het volgende hymne en Psalm 50 bidt:

In de Tombe met het lichaam, en in Hades met de ziel, in het Paradijs met de dief, en op de Troon met de Vader en de Geest, was U, O Christus, die overal aanwezig bent en alle dingen vervult. 

De Goddelijke Liturgie bestaat uit drie delen:

·         de voorbereidende gebeden;

·         de liturgie van de catechumenen, zo genoemd omdat in de eerste eeuwen van het christendom catechumenen alleen dit deel mochten bijwonen; dit deel wordt ook de liturgie van het Woord genoemd;

·         de liturgie van de gelovigen, zo genoemd omdat in de eerste eeuwen alleen diegenen die gedoopt waren, werden toegelaten. 

BEGIN VAN DE GODDELIJKE LITURGIE

D. Zegen Meester

P. maakt met het Evangelieboek een kruis over het antimension en zingt :

«Gezegend zij het Koninkrijk van de Vader, en van de Zoon, en van de Heilige Geest; nu en altijd, en in de eeuwen der eeuwen.

  antimension 

Antimension : behoort tot de belangrijkste bekleding van het altaar in de Orthodoxe liturgie. Het is een rechthoekig doek, gemaakt uit linnen of zijde, met de afbeelding van de neerlegging van Christus in de tombe, de vier evangelisten, en bijbelteksten die verwijzen naar de Eucharistie. Een klein relikwie van een martelaar is erin genaaid. De Eucharistie kan niet gevierd worden zonder een antimension. Het doek wordt geplaatst in het midden van het altaar en open gevouwen gedurende de Goddelijke Liturgie, voor de Anafora. 

Op het einde van de liturgie wordt de antimension in drie gevouwen en dan opnieuw in drie zodat de vouwen een kruis vormen. Wanneer het gevouwen is, zit de antimension in het midden van een groter kleed, het eiliton wat dan errond gevouwen wordt op dezelfde manier (3 x 3), en het volledig omhult. Er wordt ook een dunne natuurlijke spons in de antimension bewaard die gebruikt wordt om kruimels te verzamelen die op de Heilige Tafel vallen. Wanneer de antimension en eiliton worden gevouwen, wordt het Evangelieboek erbovenop gelegd. 

Het antimension moet geconsacreerd zijn en gezegend door een bisschop. Het antimension en het chrisma zijn de middelen waardoor een bisschop zijn toelating geeft aan de priesters die onder zijn gebied vallen om de Goddelijke Liturgie te vieren en de Heilige Mysteries in zijn afwezigheid en om goddelijke diensten te leiden. 

H. Gregorius de Verlichte van Armenie met het Omoforion 

Aartsbisschop Sviatoslav Shevchuk met het Omoforion waar onderaan rechthoeken zijn op genaaid om zijn hiërarchische functie te tonen 

Omoforion : Dit is het gewaad da teen bisschop onderscheidt en het is het symbool van zijn geestelijke en kerkelijke autoriteit. Oorspronkelijk uit wol, is het een band van brokaat, dat versierd is met vier kruisen en een achtpuntige ster en wordt het rond de nek en schouders gedragen. Het symboliseert het verloren schaap dat gevonden werd en gedragen wordt op de schouders van de Goede Herder. Het verwijst naar de pastorale rol van de bisschop als icoon of toonbeeld van Christus. (In RK-Kerk : pallium) 

Het antimension is een vervanging voor de altaartafel. Een priester mag de Eucharistie op de antimension celebreren zelfs als de altaartafel niet gepast geconsacreerd werd. In noodgevallen, wanneer er geen altaartafel beschikbaar is, dient de antimension als pastoraal middel om om goddelijke diensten buiten de kerk of kapel te houden wanneer geen geconsacreerde tafels voorhanden zijn. De priester gebruikt altijd het antimension, zelfs op een geconsacreerd altaar dat relieken bevat. 

Bij de Goddelijke liturgie, gedurende de litanieën (Ektenias) die de Grote Intrede voorafgaan wordt het eiliton volledig opengevouwen en wordt het antimension drie-vierde opengevouwen en bovenaan gevouwen. Gedurende de Litanie van de Catechumenen (liturgie van de woorddienst), wanneer de diaken zegt “Dat Hij (God) tot hen (de catechumenen) het Evangelie van gerechtigheid moge openbaren”, vouwt de priester het laatste deel van de antimension open, en openbaart het mysterie van Christus’ dood en verrijzenis. Na de Intrede of Intocht worden de kelk en diskos op de antimension geplaatst en worden de Gaven (brood en wijn) geconsacreerd. De antimension blijft ongevouwen tot allen de Heilige Communie hebben ontvangen en de kelk en diskos terug naar de Prothesis (= offertafel) worden gebracht. De diaken (of priester als er geen diaken is) moet zorgvuldig de antimension inspecteren om zeker te zijn dat er geen kruimels op de antimension achterblijven. Dan wordt het gevouwen, gevolgd door het vouwen van het eiliton. Daarna wordt het Evangelieboek erbovenop geplaatst. 

K. Amen. 

VREDESLITANIE

D. Laat ons de Heer in vrede bidden.

K. Kyrie eleison

D. Om de hemelse vrede en de redding van onze zielen, bidden wij de Heer.

K Kyrie eleison (na elk vers)

D. Om vrede voor de gehele wereld, het welzijn van de heilige Kerken Gods, en om de EENHEID van allen; bidden wij de Heer.

Voor dit heilige Godshuis, en voor hen die er met geloof, eerbied en vreze Gods binnentreden; bidden wij de Heer.

Voor onze Patriarch N., voor Metropoliet N., voor onze Aartsbisschop N., voor de eerbiedwaardige priesters, het diaconaat  in Christus, voor geheel de geestelijkheid, en voor gans het volk; bidden wij de Heer.

Voor onze Koning N., voor onze Koningin N., en voor de Regering van dit land; bidden wij de Heer.

Voor deze stad, en voor alle steden en dorpen van ons gehele land, en voor alle gelovigen die er wonen; bidden wij de Heer.

Voor goed weer en overvloed van de vruchten der aarde, en om vredige tijden; bidden wij de Heer.

Voor de reizigers op zee, te land en in de lucht; voor de zieken en lijdenden; voor de gevangenen en hun redding; bidden wij de Heer.

Om bevrijding uit alle verdrukking, toorn, gevaar en nood; bidden wij de Heer.

Help en red ons, wees barmhartig en bescherm ons, o God, door Uw genade.

Onze alheilige, ongeschonden, hooggezegende, roemrijke Koningin, Gods Moeder en altijd Maagd Maria, met alle Heiligen gedenkend, bevelen wij aan Christus God onszelf, elkaar en geheel ons leven aan.

K. Aan U o Heer

P. Bidt intussen zacht :

Heer onze God, Wiens macht niet te vergelijken is, en Wiens heerlijkheid onbegrijpelijk is; Wiens barmhartigheid geen grenzen kent, en Wiens liefde tot de mensen onuitsprekelijk is. Gij, Heer, zie goedertierend neer op ons en dit heilig Huis. Schenk ons, en hen die met ons meebidden, Uw rijke barmhartigheid en medelijden.

…en hij roept : Want U komt toe alle heerlijkheid, eer en aanbidding : Vader, Zoon en heilige Geest; nu en altijd en in de eeuwen der eeuwen.

K. Amen.

D. Gaat onder het zingen bij de Christusicoon staan. 

Antifoon : Een antifoon of beurtzang is een vers dat gezongen wordt als inleiding op en ter afsluiting van een psalm tijdens de mis en  het getijdengebed. Het woord antifoon is samengesteld uit de Griekse woorden anti, tegen, en phōnē, stem.

Als de helften van een psalmvers of gehele verzen om en om worden uitgesproken of gezongen, noemt men dit antifonaal. In het Gregoriaans zingt een voorzanger de eerste woorden van de antifoon, waarna de andere zangers inzetten. 

EERSTE ANTIFOON

K. Mijn ziel love de Heer, geloofd zijt Gij o Heer.

Mijn ziel, love de Heer en dat-alles-wat-in-mij-is, love Zijn heilige Naam.

Mijn ziel, zegen de Heer, vergeet-toch-al-zijn weldaden niet.

De Heer, vergeeft en geneest, vol-ontferming-en-barmhartig is de Heer.

Mijn ziel, love de Heer en dat alles-wat-in-mij-is, love Zijn heilige Naam, geloofd zijt Gij, o Heer.

(Op grote feesten zijn er eigen Antifonen, zoals voorgeschreven)

L. Zingt de verzen.

K. DOOR DE GEBEDEN VAN DE HEILIGE MOEDER GODS, HEILAND, O RED ONS. 

1^e KLEINE LITANIE

D. Nogmaals en nogmaals, laat ons de Heer in vrede bidden.

K. Kyrie eleison

D. Help en red ons, wees barmhartig en bescherm ons, o God door Uw genade.

K. Kyrie eleison

D. Onze alheilige, ongeschonden, hooggezegende, roemrijke Koningin, Godsmoeder en altijd-maagd Maria met alle heiligen gedenkend, bevelen wij aan Christus God onszelf, elkaar en geheel ons leven aan.

K. Aan U o Heer.

P. Heer onze God, red uw volk en zegen uw erfdeel. Bewaar de volheid van Uw Kerk. Heilige hen die de schoonheid van Uw Huis liefhebben. Verheerlijk hen daarvoor met Uw goddelijke kracht, en verlaat ons niet die op U hopen.

Want van U is de macht en aan U is het Koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid : Vader, Zoon en Heilige Geest, nu en altijd en in de eeuwen der eeuwen.

AMEN. 

2^e ANTIFOON

K. Eer aan de Vader, en aan de Zoon, en aan de Heilige Geest.

Mijn ziel, zegen de Heer, ik wil de Heer loven in heel mijn leven, de psalm zingen voor God, zolang ik besta. Stel uw vertrouwen niet op vorsten, op mensenzonen bij wie geen heil is. Zijn geest zal hem verlaten : hij keert terug tot de aarde waaruit hij genomen was; en op diezelfde dag gaan al zijn plannen ten gronde. Zalig hij, wiens Helper de God is van Jacob, die zijn vertrouwen stelt op de Heer zijn God. Die hemel, aarde en zee heeft gemaakt, met al wat zich daarin bevindt. Hij behoedt de waarheid in eeuwigheid. Hij verschaft recht aan wie onrecht lijden. Aan hongeren geeft Hij voedsel, de Heer verlost de geboeiden. De Heer schenkt het gezicht aan de blinden : de Heer richt de gebrokenen op. De Heer bemint de rechtvaardigen, de Heer behoedt de vreemden. Hij is de steun van wees en weduwe, maar Hij vernietigt de weg van de zondaar. De Heer zal heersen in eeuwigheid : uw God, Sion, van geslacht tot geslacht.

(Hier ook is er eigen Antifoon op grote feesten, zoals voorgeschreven)

L. Zingt de verzen.

K. VERLOS ONS ZOON VAN GOD…..WIJ DIE U BEZINGEN ALLELUIA

K. Nu en altijd en in de eeuwen der eeuwen. Amen.

* ENIGGEBOREN Zoon en Woord van God, die onsterfelijk zijt, en het op U genomen hebt voor onze verlossing vlees te worden uit de Heilige Moeder van God en altijd maagd Maria. En zonder te veranderen mens geworden zijt : die gekruisigd zijt, Christus God, en de dood door Uw dood hebt overwonnen. Gij die als één van de Heilige drie-eenheid samen verheerlijkt wordt met de Vader en de Heilige Geest – VERLOS ONS – 

2^e KLEINE LITANIE

D. Nogmaals en nogmaals, laat ons de Heer in vrede bidden.

K. Kyrie eleison

D. Help en red ons, wees barmhartig en bescherm ons, o God, door Uw genade.

K. Kyrie eleison

D. Onze alheilige, ongeschonden, hooggezegende, roemrijke Koningin, Gods Moeder en altijd maagd Maria met alle heiligen gedenkend, bevelen wij aan Christus God onszelf, elkaar en heel de wereld aan.

K. Aan U o Heer

P. Gij hebt ons deze gemeenschappelijke, eenstemmige smeekbeden geschonken, en beloofd om de gebeden te verhoren van twee of drie, die eenstemmig bidden in Uw Naam. Verhoor nu ook het smeken van Uw dienaren zoals het hun nuttig is. Schenk ons in deze voorbijgaande tijd de kennis der waarheid, en in de toekomstige het eeuwig leven.

Want Gij zijt een goede en menslievende God, en tot U zenden wij onze lof : Vader, Zoon en Heilige Geest; nu en altijd en in de eeuwen der eeuwen.

K. Amen. 

3^e ANTIFOON

ZALIGSPREKINGEN

In Uw Koninkrijk * denk toch aan ons o Heer.

Zalig zij die arm zijn van geest * want hun behoort het Rijk der hemelen.

Zalig zij die treuren * want zij zullen getroost worden.

Zalig zij die zachtmoedig zijn * want zij zullen de aarde bezitten.

Zalig zij die hongeren en dorsten naar de gerechtigheid * want zij zullen verzadigd worden.

Zalig zij die barmhartig zijn * want hun zal geschieden barmhartigheid.

Zalig zij die zuiver zijn van hart * want zij zullen God zien.

Zalig zij die vrede stichten * want zij zullen kinderen Gods worden genoemd.

Zalig zij die vervolgd worden om de gerechtigheid * want het Rijk der hemelen behoort hun toe.

Zalig zijt gij, wanneer ge zult gesmaad en vervolgd worden en wanneer men valselijk allerlei kwaad van U zal zeggen om mijnentwil.

Verheugt en verblijdt U, want groot is uw beloning in de Hemel.

(Onder de Zaligsprekingen gebeurt de : ) 

KLEINE INTOCHT of INTREDE

P/D. maken drie buigingen voor het altaar. P. geeft Evangelie aan D. Zij gaan om het Altaar heen door de noorderdeur naar buiten, voorafgegaan door het licht. Voor de H. Deuren blijven zij staan en buigen het hoofd. Zij bidden stil :

D. Bidden wij de Heer.

P. Meester, Heer onze God, die in de hemelen legioenen hebt opgesteld van Engelen en Aartsengelen voor de Liturgie van Uw heerlijkheid; geef dat met onze intocht ook de Intocht der heilige Engelen geschiede, die samen met ons dienen en Uw goedheid verheerlijken. Want alle lof, eer en aanbidding komt toe aan U : Vader, Zoon en Heilige Geest; nu en altijd en in de eeuwen der eeuwen.

D. Amen. Zegen, Vader, de heilige intocht.

P. + Gezegend zij de intocht van Uw heiligen; immer, nu en altijd en in de eeuwen der eeuwen.

(D. laat P. het Evangelie kussen; gaat na de zaligsprekingen voor de P.in de Poort staan, heft het H. Evangelie omhoog en roept : )

D. WIJSHEID STAAT OP.

P/D. (buigen en gaan het altaar in. D. legt het H. Evangelie op het altaar-op normale zondagen zingt het koor : ).

K. Kom laten wij Christus aanbidden en buigen voor Hem. Red ons o Zoon van God, Gij die uit de doden verrezen zijt, wij die u bezingen. Alleluia.

K. Troparion en kondakion (variabel).

K. Troparion van de H. Apostel Andreas (of een andere patroonheilige van de Kerk)

Gij zijt de eerstgeroepene der Apostelen en de broeder van Petrus. Bid daarom Heilige Andreas tot de meester van het heelal, om aan de wereld vrede te schenken en aan onze zielen de grote genade.

D. Bidden wij de Heer.

K. Kyrie eleison

Troparion (troparia in het meervoud) : een type van hymne in de Byzantijnse muziek. Het is een kort hymne van een strofe, of een paar strofen; dit kan zorgen voor extra diepgang in de viering tussen de psalmverzen. De term verwijst ook dikwijls naar de apolytikion of hymne van wegzending, het hymne dat de Vespers afsluit.

Troparia worden ook onder de vorm van strofen van canons gebruikt. Dergelijke troparia zijn gebaseerd op de irmoi of de ode.

Troparia worden ook soms gebruikt als refreinen voor gezongen psalmverzen, hoewel stichera (enkelvoud sticheron : bepaalde hymnen in de Vespers of in de Metten) meer gebruikt worden. 

Bekende voorbeelden :

Troparion van het Heilig Kruis :

O Heer, red uw volk en zegen uw erfgenamen!

Verleen de overwinning aan de Orthodoxe Christenen

over hun tegenstanders, en

bewaar door de verdienste van uw kruis

uw woonplaats (onder hen). 

Troparion van Heilige zaterdag (de Nobele Jozef van Arimatea) :

De nobele Jozef, heeft wanneer hij Uw allerzuiverste lichaam van de Kruisboom heeft afgenomen het in fijn linnen gewikkeld en het gezalfd met kruiden en het in een nieuw graf gelegd. 

"Axion Estin", een theotokion :

Het is werkelijk gepast om U te zegenen, O Theotokos, eeuwig gezegend en allerzuiverst, en de Moeder van onze God: eerbaarder dan de cherubijnen, en zonder vergelijk glorierijker dan de serafijnen. Zonder aantasting hebt U God, het Woord gebaard. Ware Theotokos, we verheerlijken U.

Troparion van Kassiani (gezongen gedurende de Heilige week en op de Grote en Heilige Woensdag) :

Uw goddelijkheid voelend, O Heer, heeft een vrouw van vele zonden het op haar genomen om een mirrebrengster te worden en in diepe rouw brengt ze Uw geurende olie in afwachting van Uw begrafenis, en weent : “Wee mij! Welke nacht valt op mij, welke donkere en maanloze krankzinnigheid van wilde verlangens, deze lust naar zonde. Neem mijn bron van tranen, U die water uit de wolken haalt, buig U naar mij, naar het zuchten van mijn hart, U die uit de Hemelen bent neergedaald in Uw geheime Menswording. Ik zal Uw onbevlekte voeten wassen met kussen en ze droogvegen met mijn haarlokken; de voeten die Eva hoorde stappen in het schemering in het Paradijs en haar deden verbergen in verschrikking. Wie zal de massa van mijn zonden tellen of de diepte van Uw oordeel, O Redder van mijn ziel? Negeer uw dienstmaagd niet, O Degene wiens barmhartigheid eindeloos is.