Gebed van sereniteit

- Reinhold Niebuhr (1892-1971)

God verleen mij de sereniteit

om de dingen te accepteren die ik niet kan veranderen;

moed om de dingen te veranderen die ik kan;

en wijsheid om het onderscheid te weten.

Te leven een dag tegelijk;

te genieten van een moment tegelijk;

ontberingen te accepteren als de weg naar de vrede;

deze zondige wereld te nemen zoals ze is, net zoals Hij deed,

niet zoals Ik deze zou gewild hebben;

erop vertrouwend dat Hij alle kromme dingen recht zal maken

als ik mij overgeef aan Zijn Wil;

dat ik vrij gelukkig ben in dit leven 

en voor altijd bovenmatig gelukkig

zal zijn met Hem

in het volgende.

Amen.

Reinhold Niebuhr (1892-1971)  (Yun Jung Moon, 1999)

Reinhold Niebuhr is een zeer gekend en geroemd figuur onder de Amerikaanse theologen van de 20ste Eeuw. Hij zag zich als een leraar en een sociaal activist, maar de invloed van zijn theologische gedachten op het veld van sociale ethiek en de maatschappij zorgden dat hij een betekenisvolle intellectuele figuur was.

Reinhold Niebuhr werd geboren in Wright City, Missouri, op 21 juni 1892. Zijn vader, Gustav was een Duitse immigrant en werd een predikant van de Duitse Evangelische Kerk. Zijn ouders hadden vier kinderen. Ze groeiden op in een religieuze atmosfeer in de parochie St Johannes van hun ouders in Lincoln, Illinois.

Gustav geloofde dat Christenen moesten werken aan sociale vooruitgang evenals religieuze bekering. Hij was doordrongen van de goddelijkheid van Christus, de bovennatuurlijke inspiratie van de Bijbel en de noodzaak van gebed in een religieus leven. Reinhold was diep onder de indruk door de prediking van zijn vader, en besliste om ook een voorganger te worden. Hij studeerde aan de Eden Seminarie te St Louis in de voetsporen van zijn vader. Daar werd hij beïnvloed door de theologie van Adolf von Harnack. Nadat hij gegradueerd was kende hij zware financiële problemen omdat zijn vader plotseling was gestorven in de lente van 1913. In dat jaar werd hij ook een voorganger van de Duitse Evangelische Synode. Hij werd toegelaten in Yale met een studiebeurs en studeerde theologie in 1914.

Niebuhr's professionele leven als voorganger begon in 1915, wanneer hij voorganger werd van de Bethel Evangelische Kerk te Detroit. Daar was hij getuige van de werkende klasse van de arbeiders in de Amerikaanse automobielsector. Hij werd blootgesteld aan hun uitdagingen en frustraties en dat zorgde ervoor dat hij kritiek had op het kapitalistisch systeem. Hij daagde zijn parochie uit om wakker te worden en de echte wereld te zien waarin ze leefden en ervoor verantwoordelijk te zijn.

Niebuhr's kritiek op de onmenselijke behandeling van de arbeiders in de Fordfabriek zorgde ervoor dat hij een uitgesproken voorspreker was in sociale en economische zaken en in 1932 steunde hij een socialistische kandidaat voor president. Zijn activisme in sociale zaken zorgden dat hij de gemengde economie steunde in de vroege 40iger jaren omdat hij vond dat het rechtvaardiger was dan het Marxisme of het laissez-faire. (Brown 1992, 7).

Niebuhr was sterk betrokken met de bescherming van de arbeiders in de automobielsector en met de veranderende sociale en economische condities die problemen meebrengen waarmee arbeiders worden geconfronteerd.. Hij predikte een christelijk realisme. Zijn standpunt schreef hij neer in  Moral Man and Immoral Society (1932) en The Nature and Destiny of Man (1941 en 1943).

De tweede fase van Niebuhr’s professionele leven was als professor. Hij onderwees toegepaste Christelijke wetenschap (later Ethiek en theologie) in New York City (Union Theological Seminary) van 1928 tot 1960 toen hij in pensioen ging. Hij bleef niet in academische kringen maar engageerde zich in de politieke en sociale wereld van New York City als een activist. Gedurende zijn leven zag Niebuhr het tragische leven van de werkende klasse in Detroit, en de goddeloosheid van mensen gedurende de twee wereldoorlogen, het nucleaire tijdperk, en de Koude Oorlog. Hij stelde deze werkelijkheid aan de kaak met zijn diep inzicht en onvermoeibare activiteit. Hij richtte verschillende nieuwsbladen en organisaties op. Hij trouwde met Ursula Keppel-Compton en had twee kinderen. Op 1 juni 1971 overleed hij in Stockbridge, MA.

Morele mens en immorele maatschappij

Morele mens en immorele maatschappij werd geschreven in de Grote Depressie, In dit boek legt Reinhold de nadruk op de noodzaak van politiek in de strijd voor sociale onrechtvaardigheid omwille van de zondigheid van de menselijke natuur, en dat is het egoïsme van individuelen en groepen. Hij ziet de beperking van de rede om de sociale onrechtvaardigheid op te lossen door morele en rationele middelen, omdat de rede altijd de dienaar is van belangen in een sociale situatie. Dit is zijn kritiek op de liberale christelijke theologie die sterk gelooft in het rationele vermogen van de mensen om zich moreel te gedragen, en hij aanvaard deze zwakheid als onze realiteit.

Hij maakt een radicaal onderscheid tussen individuele en groepsmoraal, en door het groepsegoϊsme te aanvaarden als onze realiteit waaraan we niet kunnen ontsnappen. Volgens hem is een individu moreel in staat om de belangen van anderen te behartigen en voorzichtig te handelen wanneer hij belangenconflicten ziet aankomen tussen zichzelf en anderen. Individuen kunnen belangeloos zijn. De maatschappij verkeert echter virtueel in de onmogelijkheid om rationeel te handelen wegens de competitieve belangen van kleinere groepen. Een maatschappij verzamelt enkel de zelfzuchtige impulsen van individuen, niet het vermogen om onzelfzuchtig te handelen tegenover anderen. Volgens Niebuhr overwint dit collectieve egoϊsme in een maatschappij. In elke menselijke groep is er minder begeleiding en om de impulsen te controleren minder mogelijkheid tot zelftranscendentie, minder mogelijkheid om de noden van anderen te begrijpen en daarom meer ongebreideld egoïsme dan in de persoonlijke relaties van individuen.

Daarom zijn er volgens hem bij sociale samenwerking op grote schaal drukkingsmaatregelen nodig. Elke groep heeft verlangens die geworteld zijn in overlevingsinstinct en erbovenuit groeien. De wil om te leven wordt de wil om macht te verwerven. Daarom is de maatschappij in een voortdurende staat van oorlog. Vandaar dat hij een maatschappij voorstelt waarin er ongedwongen en perfecte vrede en gerechtigheid heerst, maar waarin er genoeg rechtvaardigheid is en waarin genoeg vredevolle drukkingsmiddelen zijn om het niet tot een volledige ramp te laten escaleren. Om deze situatie in de maatschappij tot een goed einde te brengen probeert hij antwoorden te vinden in rede en religie.

Aan de ene kant roept hij op om tot sociale rechtvaardigheid te komen met de rede. Hij heeft het over de twee gezichten van de mens: de mens is door de natuur met egoïstische en altruïstische impulsen uitgerust. Zijn verstand stelt hem in staat met een vermogen tot zelf transcendentie. Harmonieuze sociale relaties hangen meer af van het rechtvaardigheidsgevoel dan van het gevoel van naastenliefde. Dit rechtvaardigheidsgevoel is een product van de geest en niet van het hart. Het is het resultaat van de aandrang van de rede tegenover de rechtlijnigheid.

Aan de andere kant heeft hij het over de rol van religie om sociale problemen aan te pakken als een methode om de invloed van egoϊsme te verminderen door berouw en een geest van liefde. Hij benadrukt de rol van een religieus voorstellingsvermogen, die de absolute en eindige fysieke wereld helpt verenigen. Het religieuze geweten is gevoelig niet alleen omdat zijn onvolkomenheden worden geoordeeld in het licht van het absolute maar omdat zijn verplichtingen worden aangevoeld als verplichtingen tegenover de naaste. De heilige wil is een persoonlijke wil. De religieuze zin van het absolute zorgen dat de wil om te leven en de wil om macht ondergeschikt zijn aan een absolute wil. Hij besluit dat de geest van liefde het sociale conflict niet kan voorkomen, en dat er daarom drukkingsmiddelen nodig zijn.

Een interpretatie van Christelijke ethiek

Zijn concept van liefde als de zuivere, hoogste vorm van moraliteit ontwikkelt zich verder in zijn boek, Een Interpretatie van Christelijke Ethiek. Hij bekritiseert het orthodoxe christendom, het moderne liberale christendom en het marxisme. De eerste identificeert zich met de transcendente wil van God met doctrines en degradeert mythen door verwetenschappelijking, de tweede neemt afstand van de ethiek van Jezus en maakt het wereldse, relatieve standaarden van moraliteit absoluut, en het laatste is een wereldse religie die het proletaritaat als de uiteindelijke rechter aanstelt in plaats van God. Voor Niebuhr is het evangelie betekenisvol in de zin dat het een paradox meebrengt tussen het oneindige en het eindige, en het zou ernstig moeten genomen worden. De ethiek van Jezus toont de zuivere liefde van God zodat het niet kan gerealiseerd worden in deze huidige menselijke toestand, maar alleen wanneer God deze wereld verandert tot de perfecte harmonie van het Koninkrijk van God.

Hij begrijpt dat liefde een onmogelijke mogelijkheid is: Het Koninkrijk van God is altijd een mogelijkheid in de geschiedenis, omwille van zijn hoogte van zuivere liefde die oorspronkelijk verbonden is met de ervaring van liefde in alle menselijk leven, maar het is ook een onmogelijkheid in de geschiedenis en altijd boven elk historische verwezenlijking. Mensen die in het lichaam en natuurlijk bestaan leven zullen nooit in staat zijn om zich te verheffen boven egoïsme en offerzin in het lijden te bereiken, de volledige onbaatzuchtigheid die de ethiek van Jezus vraagt.

In plaats van de toepassing van de wet van liefde in de politieke en economische realiteit, suggereert hij het principe van rechtvaardigheid als een benadering van liefde. Toch is de wet van liefde betrokken in alle benadering tot rechtvaardigheid, niet alleen als de bron van de normen van rechtvaardigheid, maar als een ultiem perspectief waarbij beperkingen worden aan het licht gebracht.

Noot Claudia : het is de bedoeling dat de mens door zijn geloof, gebed en standvastigheid komt tot de verheffing boven egoïsme. De navolging van Jezus is niet gemakkelijk, maar toch haalbaar als men begint met kleine daden te stellen. Niebuhr heeft er geen rekening mee gehouden dat Jezus de kleinste daden van naastenliefde kan vermenigvuldigen en er grote daden kan van maken. Als men enkel de menselijke kant beschouwt kan de mens zich amper boven egoïsme verheffen.

Citaten

Het vermogen van de mens voor rechtvaardigheid maakt democratie mogelijk, maar de neiging van de mens tot onrechtvaardigheid maakt democratie noodzakelijk.

De hele kunst van politiek bestaat erin op een rationele wijze de irrationele zaken van de mens te leiden.

De mens is door de natuur voorzien van wezenlijke relaties met zijn naaste en een natuurlijk impuls stelt hem in staat de noden van anderen te beschouwen zelfs wanneer ze tegengesteld zijn met de zijne.

Rede is niet de enige basis van morele deugd in de mens. Zijn sociale impulsen zijn dieper geworteld dan zijn rationeel leven.

De insinuatie van eigenbelang in zelfs de meest idealistische ondernemingen en de meest universele doelstellingen, maken hypocrisie een onvermijdelijk bijproduct van alle deugdzaam streven.

De dwaasheid van de gewone mens zal de heersende klasse toelaten, of het nu economisch is of politiek, om hun echte doelstellingen te verbergen voor zijn naasten en zijn activiteiten te onttrekken aan controle. Sinds het onmogelijk is om te rekenen op genoeg morele goede wil onder degenen die onverantwoordelijke macht hebben om het op te offeren voor het welzijn van velen, moet het vernietigd worden door drukkingsmiddelen en deze zullen altijd gevaarlijk zijn om nieuwe vormen van onrechtvaardigheid te introduceren in de plaats van deze die werden afgeschaft.