10 Vereniging met God

De ruit en de zonnestraal – Johannes van het Kruis : Om nu te begrijpen wat de vereniging met Gos is moet je het volgende weten. God woont in iedere ziel, Hij ondersteunt haar en blijft bij haar door zijn zelfstandigheid, zelfs al is het de ziel van de grootste zondaar ter wereld. Deze wijze van vereniging van God met alle schepselen bestaat altijd. Daardoor houdt God hen levend, omdat wanneer deze vereniging niet meer zou bestaan, zij zou ophouden te bestaan. Dit is de wezenlijke of substantiële vereniging.

Als wij spreken over de vereniging van de ziel met God bedoelen wij niet deze substantiële vereniging die er altijd is, maar de vereniging van de ziel met God en haar omvorming in Hem. Deze bestaat niet altijd. Het is enkel wanneer er gelijkenis door liefde komt. Dit is de vereniging door gelijkenis. Dit is de bovennatuurlijke. Deze vindt plaats wanneer de twee willen, de wil van de ziel en de wil van God, overeenstemmen, zodat in de ene wil niets is wat in strijd is met de andere. Wanneer de ziel zich helemaal ontdoet van wat niet overeenkomt met de wil van God, dan zal zij door de liefde in God worden omgevormd.

Daarmee wordt niet alleen een daad, maar ook een houding bedoeld. De ziel moet dus niet alleen vrij zijn van daden van onvolmaaktheid, maar zij moet ook de houding van onvolmaaktheid tenietdoen. Geen enkel schepsel en geen enkele activiteit van het schepsel komt overeen met wat God is. Daarom moet de ziel zich ontdoen van ieder schepsel en van zijn activiteiten en vaardigheden, nl. van het begrijpen, smaken en voelen. Dit moet zij doen om alles wat ongelijk is aan God of niet in overeenstemming met Hem te verdrijven, en zover te komen dat zij gelijkenis krijgt met God. Zij laat dan niets in zich toe wat niet volgens de wil van God is, en zo wordt zij in God omgevormd.

God woont altijd in de ziel doordat Hij naar het natuurlijke zijn schenkt en dit in haar in stand houdt door zijn aanwezigheid. Maar Hij deelt haar daarom nog niet steeds het bovennatuurlijke zijn mee. Dit wordt slechts meegedeeld door liefde en genade, waarin niet alle zielen verblijven. En zij die in liefde en genade verblijven, doen dit niet in dezelfde mate. Sommigen bevinden zich in een hogere graad van liefde, anderen in een lagere graad. Daarom deelt God zich meer mee aan de ziel die meer vorderingen gemaakt heeft in de liefde. Dit bestaat hierin dat men zijn wil meer in overeenstemming heeft gebracht met die van God. En degene die zijn wil helemaal in overeenstemming heeft gebracht met die van God en hem aan die wil heeft gelijk gemaakt, die bevindt zich in een bovennatuurlijke toestand van volledige vereniging en omvorming in God.

De ziel wordt minder geschikt voor zo’n vereniging als zij meer omhangen is met de schepselen en wereldse neigingen heeft. Zo’n ziel geeft God niet de ruimte om haar in het bovennatuurlijke om te vormen. De ziel hoeft zich alleen maar ontdoen van die natuurlijke tegenstrijdigheden en ongelijkheden, opdat God, die zich volgens zijn natuur op natuurlijke wijze aan haar meedeelt, zich ook bovennatuurlijk aan haar meedeelt door genade.

Dit wilde de H. Johannes zeggen toen hij zei: Zij zijn niet uit bloed noch uit begeerte van het vlees of de wil van een man, maar uit God geboren. (Joh. 1:13) Jezus gaf de kracht kinderen van God te worden, dit is omgevormd worden in God, slechts aan hen die niet geboren zijn uit bloed, dit is uit natuurlijk temperament en constitutie, noch uit de wil van het vlees, dit is uit de wil van natuurlijke geschiktheid en bekwaamheid, noch uit de wil van een man, dit is oordelen en begrijpen met het verstand. Jezus gaf aan geen van hen de macht kinderen van God te worden. Deze macht gaf Hij slechts aan hen die uit God geboren zijn. Dit zijn degenen die wedergeboren zijn door de genade. Zij stierven eerst aan alles wat de oude mens is en werden boven zichzelf verheven tot het bovennatuurlijke, doordat zij van God die wedergeboorte en dat kindschap ontvangen.

De H. Johannes zegt op een andere plaats: Jezus antwoordde: “Voorwaar, voorwaar, Ik zeg U; als iemand niet geboren wordt uit water en geest, kan hij het Rijk Gods niet binnengaan.” Wie dus niet wedergeboren wordt in de H. Geest zal het Rijk van God, dat de toestand van volmaaktheid is, niet kunnen zien. En wedergeboren worden in de H. Geest in dit leven betekent een ziel bezitten die in zuiverheid in hoge mate gelijk is aan God, zonder enige bijmenging van onvolmaaktheid. Zo kan een zuivere omvorming plaats hebben door deelneming aan de vereniging.

Tot beter begrip zullen wij hier een vergelijking maken van een zonnestraal die in een ruit valt. Als de ruit beslagen is of hier en daar vlekken vertoont, dan zal de zonnestraal ze niet kunnen doen schitteren en helemaal in zijn licht omvormen. Dit zou zij wel kunnen als de ruit zuiver was van al die vlekken en helder. De zonnestraal zal de ruit minder doen schitteren als deze meer vlekken en smet bevat. Dit ligt niet aan de zonnestraal, maar aan het glas zelf. Als het glas helemaal helder en zuiver was, zou de straal het zo omvormen en doen schitteren, dat die ruit de indruk zou maken de straal zelf te zijn en hetzelfde licht te geven als de straal. Toch behoudt de ruit haar eigen natuur, wel onderscheiden van de lichtstraal, al lijkt de ruit ook op die straal. Wij kunnen echter zeggen dat die ruit een straal van licht is door deelneming. Zo is de ziel als die ruit. Het goddelijk licht van Gods wezen dringt door zijn natuur voortdurend in haar door, of beter gezegd, het woont in haar.

Als de ziel aan God de gelegenheid geeft, zal God haar onmiddellijk doen schitteren en omvormen in God. Dit doet de ziel als ze zich ontdoet van elke vlek of smet van het schepsel, dit wil zeggen als zij haar wil volmaakt verenigd houdt met die van God. Als ze God bemint zal ze zich van alles ontdoen wat niet van God is. God deelt haar zijn bovennatuurlijk wezen zo mee, dat zij zelf God schijnt en bezit wat God zelf bezit. Als God deze bovennatuurlijke gunst aan de ziel verleent, ontstaat er zo’n vereniging, dat alles van God en de ziel één is in een omvorming door deelneming. De ziel wekt de indruk eerder God te zijn dan ziel, en zij is ook God door deelneming. Toch blijft haar wezen volgens zijn natuur even ver van God verwijderd als vroeger, ook al is zij nu omgevormd, zoals ook het glas onderscheiden blijft van de straal waardoor het verlicht wordt.

De vereniging bestaat niet in het begrijpen van de ziel, het genieten, gevoelen of voorstellen van God, maar in zuiverheid en liefde. Er is geen volledige omvorming mogelijk als er geen volmaakte zuiverheid is. In verhouding met de zuiverheid zal ook de verlichting, de verheerlijking en de vereniging van de ziel met God meer of minder zijn, als de vereniging niet volmaakt is en als de ziel niet in alles volmaakt, helder en onbevlekt is.

Dit zal verder duidelijk worden door de volgende vergelijking. Nemen we aan dat een schilderij helemaal volmaakt is. Het heeft vele uitstekende kwaliteiten, het is geschilderd met uitgezochte en verfijnde kleuren. Sommige daarvan zijn zo voortreffelijk en zo verfijnd, dat men ze niet goed kan bepalen, zo verfijnd en subtiel zijn ze. Als iemand die niet zo’n heldere en verfijnde kijk heeft dit beeld beziet, dan zal hij minder goed de kwaliteiten en de verfijndheid van dat schilderij ontdekken. Wie een meer heldere kijk heeft, zal er meer kwaliteiten en volmaaktheid in zien. Iemand met een nog zuiverder kijk zal er nog meer volmaaktheid in zien. En ten slotte zal hij die een nog helderder en zuiverder vermogen bezit er nog meer kwaliteiten en volmaaktheid in zien. In het schilderij is zoveel te zien dat hoeveel men er ook in ziet, er toch altijd nog meer in te zien is.

In eenzelfde verhouding, staan de zielen in deze verlichting of omvorming tegenover God. Een ziel kan volgens haar geringe of grote ontvankelijkheid tot vereniging komen, maar dit gebeurt niet voor allen in dezelfde mate, want dit gebeurt zoals de Heer het ieder wil geven. Het gebeurt op dezelfde wijze als men Hem in de hemel ziet. Sommigen zien meer, anderen zien minder, maar allen zien God en allen zijn tevreden, omdat hun ontvankelijkheid voldaan is.

Daardoor komt het dat men ook in dit leven sommige zielen vindt met gelijke vrede en rust in de toestand van volmaaktheid, en ieder is voldaan. Maar met dat alles zal de ene veel trappen hoger verheven kunnen zijn dan de andere en toch kunnen beiden even voldaan zijn, omdat hun ontvankelijkheid voldaan is. Maar de ziel die niet tot die zuiverheid komt welke in overeenstemming is met haar ontvankelijkheid, komt nooit tot de ware vrede en voldoening. Zij is niet gekomen tot het bezit van die leegte in haar vermogens, welke vereist worden voor de enkelvoudige vereniging. (De monastieke tuin: 52 teksten voor u gelezen – Laura van Abt Poimen)

Om de voortdurende vereniging van de ziel met God te behouden, zijn drie zaken nodig: eenzaamheid, stilte en de aanwezigheid van God ervaren. Het waren deze drie dingen die de engel van God bedoelde toen hij zich tot de H. Arsenius wendde. Hij zei: “Vlucht, wees stil en rust.” Met andere woorden: zoek de eenzaamheid op, praktiseer de stilte, en rust in God door de gedachte van Zijn aanwezigheid vast te houden. Zielen die God liefhebben voelen een sterke aantrekkingskracht voor eenzaamheid, want ze weten dat God zich openbaart aan degenen die lawaai en verstrooiingen van de wereld mijden. God spreekt niet in plaatsen waar er tijdverdrijf is in luid gelach en nutteloos gepraat. God spreekt tot de ziel in eenzaamheid, en door Zijn woorden wordt het hart ontstoken in goddelijke liefde.

De H. Eucherius zei eens: “Eenzaamheid is de plaats waar men God vindt. In eenzaamheid, is de deugd gemakkelijk bewaard; in gemeenschap met de wereld is het gemakkelijk verloren.” De H. Bernardus zegt ons dat hij meer leerde over God en de goddelijke dingen in eenzaamheid onder de bomen dan uit de boeken en scholen van de geleerden. Voor verinnerlijkte zielen is eenzaamheid de bron van overvloedige verrukkingen want daar overwegen ze de majesteit en de schoonheid van God.

De gedachte aan God

Om verenigd te blijven met God moeten we een levendige overweging over Hem houden en van de onmetelijke genaden die Hij uitstort op hen die Hem liefhebben. Bij voortdurende interactie met de wereld, worden deze geestelijke waarheden verduisterd door aardse gedachten en de vroomheid verdwijnt uit het hart. De werelds gezinde mensen vermijden eenzaamheid, want ze worden anders geplaagd door hun geweten. Ze zoeken de maatschappij en het plezier van de wereld zodat de stem van hun geweten verzinkt in het lawaai dat daar heerst. Degenen wiens geweten echter rust kent, houden van de eenzaamheid en voelen zich niet in hun element wanneer ze in de lawaaierige wereld vertoeven. Maar wat is er mooier dan de maatschappij van God? Thuis gekomen zou ik rusten bij haar, want de omgang met haar kent geen bitterheid en het samenwonen met haar geen verdriet, maar alleen blijdschap en vreugde. (Wijsheid 8:16) In de eenzaamheid is men echter niet alleen. De H. Bernardus zegt: “Nooit ben ik minder alleen dan wanneer ik alleen ben, want wanneer ik alleen ben ben ik met God, die me een grotere vreugde geeft dan dat de maatschappij van alle schepselen mij kunnen bieden.” De wereld denkt dat de Heiligen droevig zijn omdat ze hen ziet zonder alle aardse pleziertjes, maar het tegendeel is waar, ze zijn gelukkig. Volgens de woorden van de Apostel, genieten ze een voortdurende en onmetelijke vrede. (2 Tess. 3:16)

Het is echter niet nodig om zich terug te trekken in een grot of in de woestijn. Je kunt het in je huis vinden temidden van je gezin. Houd jezelf enkel bezig met de wereld volgens de taken die je leven vereisen.

Teruggetrokkenheid van de geest

We hebben gesproken over de eenzaamheid van het lichaam; maar er is ook een teruggetrokkenheid van de geest. En dat is belangrijker dan de eenzaamheid van het lichaam. De H. Petrus Chrysologus zei: “Een ziel dat vrij is van aardse gehechtheden vindt eenzaamheid zelfs op de straten en openbare plaatsen.” Wat voordeel heeft het om stil te zitten thuis of in de kerk als je hart gericht is op de dingen van de wereld, en deze verhinderen dat we de stem van God horen? Waarin bestaat de eenzaamheid van het hart? Het bestaat in het verdrijven van alle verlangens en neigingen die niet van God zijn, en in het uitvoeren van daden die Gods goedkeuring dragen.

Hoe God te vinden

Velen klagen dat ze God niet kunnen vinden, maar de H. Teresa reageert hierop: “Keer je hart af van alle andere dingen, zoek dan God en je zult Hem zeker vinden.” Om verenigd te zijn met God in gebed, moet men in zijn eigen hart binnen gaan, en alle aardse gehechtheden en neigingen verdrijven. Bij vrome zielen gaat geen moment verloren, ze zijn aan het bidden of de H. Schrift aan het lezen. En anders zijn ze aan het werk. Volgens de H. Bonaventuur brengt nietsdoenerij duizenden bekoringen met zich mee. Werken is een goede remedie tegen bekoringen. Bovendien kan men zelfs in het werk zijn hart richten tot God. Door goed ons werk te doen kunnen we ons werk tot een gebed maken voor God en het heiligen.

Stilte

Stilte is een van de hoofdmiddelen om de geest van gebed te bereiken en ononderbroken omgang te hebben met God. Het is moeilijk om een vrome persoon te vinden die veel praat. Zij dei ge geest van gebed hebben houden van stilte. Het is een schild tegen verleiding en een vruchtbare bron van gebed. Stilte wakkert goede gedachten in het hart aan en moedigt overweging aan. Volgens de H. Bernardus dwingt stilte de ziel om over God na te denken en over hemelse zaken. Aan de ene kant zorgt stilte ervoor dat we niet zondigen door deel te nemen aan roddel, nieuwgierigheid of nutteloze praat, en aan de andere kant helpt het ons vele deugden bereiken. Bijvoorbeeld: wat een excellente gelegenheid hebben we om nederigheid te beoefenen als we zwijgen en anderen laten spreken. Hoe goed kunnen we versterving nastreven als we iets dat we willen vertellen verzwijgen. Wat een uitgelezen kans hebben we om zachtmoedigheid te beoefenen als we niet antwoorden op onterechte beschuldigingen.

De H. Dorotheus zegt: “Let op voor teveel te praten, want het doet vromen gedachten en overweging van God verdrijven.” Een persoon die veel spreekt met mensen, zal weinig spreken met God en God zal weinig spreken tot deze persoon. De H. Jacobus zegt: “De tong is een wereld van ongerechtigheid.” (Jacobus 3:6)

De kostbaarheid van de stilte

De deugd van de stilte bestaat er niet in nooit te spreken, maar te zwijgen wanneer er geen goede reden is om te spreken. De H. Arsenius erkent dat hij dikwijls spijt had gesproken te hebben, maar nooit dat hij gezwegen heeft.

De aanwezigheid van God

Een machtige hulp in het overwegen is het besef van de aanwezigheid van God. Het is een heel effectief middel om vooruitgang te boeken in het geestelijk leven; het helpt ons om zonde te vermijden; het spoort ons aan deugdzaamheid te beoefenen, en het brengt een intieme vereniging van de ziel met God teweeg.

Het besef van de aanwezigheid van God is een excellent middel om de hartstochten te doen zwijgen en de bekoringen tot zonde te verdrijven. Hoe zouden we de geboden van God kunnen overtreden als we beseffen dat Gods ogen op ons gericht zijn? “De oorzaak van alle kwaad,” zegt de H. Teresa, “ligt in het feit dat we er niet aan denken dat God aanwezig is, maar dat we inbeelden dat Hij ver van ons verwijderd is.”

De vereniging van de ziel met God is een gelukkig gevolg van voortdurend in Zijn aanwezigheid te leven. Liefde wordt altijd versterkt door de aanwezigheid van de geliefde. Om de vereniging te bereiken moeten we voortdurend het vuur van Gods liefde brandend houden in onze ziel. Zijn aanwezigheid moet ons voortdurend in gedachten blijven.

Hoe in Gods aanwezigheid leven

Een goede oefening om in Gods aanwezigheid te leven is Onze Heer in te beelden, dat hij bij ons is waar we ook zijn. We kunnen aan Hem denken als een kleine baby in de kribbe van Bethlehem; als een arme vluchteling op Zijn weg naar Egypte; als een timmermansleerling te Nazareth; een man van lijden die veroordeeld was om te sterven; als gegeselde en gekruisigde.

Wat ook een goede oefening is, is de aanwezigheid van God baseren op het geloof. En ervan overtuigd zijn dat Hij al onze daden in het oog houdt. We zien God niet, maar zijn ervan overtuigd dat Hij overal aanwezig is. Het volstaat nu en dan te zeggen: Mijn God, ik geloof vast dat U hier aanwezig bent. U brengt liefde en goede intenties met U mee.

Ook een mooie oefening is God zien in Zijn schepselen of in de natuur. De natuur weerspiegelt de schoonheid van de Schepper.

Maar de meest perfecte methode is echter de gedachte van Gods aanwezigheid levend houden in onszelf. Het is niet nodig om op te stijgen naar de Hemel om de Heer God te vinden; we moeten enkel in onszelf zoeken en daar zullen we Hem vinden. Bid tot de Heer in jezelf. God is in ons op een verschillende manier van wat Hij in andere schepselen is; in ons vertoeft Hij als de heer in Zijn tempel en in Zijn huis. Weet gij niet, dat gij Gods tempel zijt en dat de Geest van God in u woont? (1 Kor 3:16) En Onze Heer heeft gezegd: “Als iemand Mij liefheeft, zal hij mijn woord onderhouden, mijn Vader zal hem liefhebben en Wij zullen tot hem komen en verblijf bij hem nemen.” (Joh 14:23) Zeg meermaals dat je van God houdt. Ons geluk hier op aarde moet bestaan in Onze Heer lief te hebben en Hem te zien. Niet van gezicht maar door het geloof. (12 steps to holiness and salvation - Rev. Warren)