Een spoedcursus in kruistochten

OnePeterFive.com – 23 mei 2017 door Steve Weidenkopf en Wikipedia

De Kruistochten zijn een van de meest onbegrepen gebeurtenissen in de Westerse en Kerkgeschiedenis. Het woord “kruistochten” roept negatieve beelden op in onze moderne wereld van bloeddorstige en hebzuchtige Europese nobelen die op veroveringstocht waren tegen de vredevolle Moslims. De Kruistochten worden door velen aanzien als een van de zonden van het Christelijk Geloof tegen de mensheid tezamen met de Inquisitie om zo de Kerk het zwijgen op te leggen.

Terwijl een spottend portret wordt opgehangen van de Kruisvaarders van Monty Python tot filmspektakels zoals de Kingdom of Heaven (2005) is het vooral de documentaires die een verkeerde voorstelling maken van de Kruistochten. De waarheid is natuurlijk veel ingewikkelder en veel interessanter.

We moeten vooral het enorme geloof, offer en moed herdenken die het merendeel van de Kruisvaarders tentoon spreidden om het Christendom te verdedigen.

Wat waren de Kruistochten?

Wanneer we de vraag “wat waren de Kruistochten” stellen mogen we niet vergeten dat de Kruistochten vele verschillende vormen aannam tijdens deze periode die een belangrijk deel van de geschiedenis in beslag nam van 1096 tot 1571.

Er werden Kruistochten gevoerd tegen de Moslims (in het Heilig Land, in Spanje, in de Balkan en zelfs in Oostenrijk); tegen heidense stammen in de streken rond de Balkan; tegen ketterij (in Zuid-Frankrijk); en zelfs tegen vijanden van de Paus (zoals de Keizer Frederik II).

Dit waren de andere kruistochten :

• De Reconquista (11e-15e eeuw) wordt vaak als "kruistocht" bestempeld: christenen heroverden het Iberisch Schiereiland op de islamitische Moren. Er moet echter worden opgemerkt dat zowel christenen als moslims ook regelmatig onderling vochten en dat figuren als El Cid met beide zijden oorlog konden voeren; pas in de 12e eeuw krijgt de Reconquista een meer religieus karakter als ook niet-Spanjaarden deelnemen aan de strijd tegen de Moren. Ook de duur van de Reconquista lijkt weinig eer te doen aan de bestempeling "tocht" van een eeuwenlange politiek-militair-culturele ontwikkeling. Bovendien klopt de term "herovering" niet in historisch-politieke zin omdat er nooit een "Spanje" heeft bestaan vóór de inval van de Arabieren in 711, tenzij men de Visigoten als "Spaans" wil zien.
• De Noordelijke of Baltische Kruistochten (12e-13e eeuw): de Zweden, Denen, Duitse Orde en Lijflandse Zwaardbroeders vochten tegen de "heidenen" rond de Oostzee.
• De Albigenzische Kruistochten (1209-1244) waren de kruistochten die de Rooms-Katholieke Kerk in de 13e eeuw ondernam tegen de katharen. Ze maakten een einde aan de politieke bescherming van het katharisme in de Languedoc. Voor het Franse koningshuis van de Capetingen was het de ideale gelegenheid om grote delen van het zuiden van Frankrijk in te lijven.
• De kruistocht tegen de Stedingers (1234): de bisschop van Bremen hield een kruistocht in Noord-Duitsland nadat hij de onafhankelijke boeren die zich verzetten tegen zijn heerschappij tot ketters had laten verklaren.
• Koning Peter I van Cyprus, Armenie en titulair ook van Jeruzalem stak op 11 oktober 1365 de Middellandse Zee over om Alexandrie te veroveren. Na de geslaagde inname weigerden de Europese soldaten Peter te volgen naar Caïro.
• De Hussietenoorlogen (1419-1438): Paus Martinus V riep de christenheid op om de hussieten in  Tsjechie te bestrijden, wat overigens mislukte.
• Zogenaamde "kruistochten tegen het Ottomaanse Rijk":
• Slag bij Nicopolis (1396): een korte kruistocht van West-Europese christenen tegen de Ottomanen die de Balkan waren binnengedrongen eindigde in een verpletterende nederlaag.
• Paus Sixtus IV heroverde in 1481 het Italiaanse dorpje Otranto op de Ottomanen.
• Paus Pius V vocht in 1571 de slag bij Lepanto uit met de Ottomanen.

Ondanks de vele verschillende vormen van kruistochten zijn er bij de 5 eerste kruistochten vier essentiele ingredienten die een gewapende expeditie tot een Kruistocht maakten :

Het aannemen van het Kruis

Deelnemers deden een publieke, bindende kerkelijke gelofte om aan een militaire expeditie deel te nemen met een welomschreven doel. Als teken van hun gelofte naaiden ze een rood kruis op hun kledij. Het kruis kon enkel verwijderd worden als hun gewapende tocht een succesvolle operatie was geworden.

De pauselijke bekrachtiging

Een Kruistocht moest bijeen geroepen worden door de Paus of door hem bekrachtigd worden. 

Privileges

Een kruisvaarder ontving bepaalde privileges van de Kerk, vooral wat de bescherming van hun familie en hun eigendom betrof. Degenen die het land van een kruisvaarder aanvielen waren onderhevig aan strenge kerkelijke straffen (waaronder excommunicatie). Bijkomende privileges betroffen ook gastvrijheid van de Kerk op weg naar het Heilig Land, vrijstelling van tolgelden en belastingen, immuniteit en bevrijding van lijfeigenschap.

Aflaten
Kruisvaarders kregen gedeeltelijke of volle aflaten voor de voltooiing van hun gewapende kruistocht.

Er werden vele kruistochten georganiseerd die elk om een andere reden werden bijeen gebracht. Er waren negen kruistochten :

Eerste Kruistocht (1096-1099)

Paus Urbanus II riep tijdens het Concilie van Clermont op tot het houden van een kruistocht. Deze toespraak werd enthousiast onthaald. De Byzantijnse keizer Alexius I had immers militaire hulp gevraagd tegen invallen van de Turkse Seldjoeken. De paus wilde de eenheid in de Kerk herstellen na het Schisma van 1054 en het Heilig Land bevrijden van de moslims zodat Jeruzalem terug veilig was voor de christenen.

De deelnemers waren voor het grootste deel Franse ridders, Duitse ridders en de in die tijd nog los van Frankrijk opererende Normandiers. De Franse en Duitse ridders gingen in naam van Godfried van Bouillon en de Normandiërs gingen in naam van koning Robert Curthose van Normandië.

Drie volkslegers onder leiding van de Franse prediker Peter de Kluizenaar en de Duitse ridder Walter Zonder Have begonnen eerst aan de tocht van meer dan 4.000 km naar Jeruzalem. De meeste deelnemers van deze Volkskruistocht waren militair onkundig en sneuvelden onder de aanvallen van Bulgaren en Turken. Later vertrokken de overige vier legers onder het commando van getrainde edellieden. In de eerste jaren haalden de kruisvaarders de grootste successen, geholpen door de verdeeldheid van de islamitische leiders. Zij werden heer en meester over de meeste steden van het Heilige Land, maar hadden te weinig soldaten om het platteland continu onder de duim te houden.

Tweede Kruistocht (1147-1149)

In 1144 werd Edessa veroverd door de Seltsjoekse Turken. Als reactie riep de monnik Bernard van Clairvaux in opdracht van paus Eugenius III op tot een nieuwe kruistocht. Maar de moslim Saladin veroverde in 1187 Jeruzalem en had binnen de 3 maanden het hele Heilige Land in handen.

Derde Kruistocht (1189-1192)

Paus Clemens III riep op tot een nieuwe kruistocht om het Heilig Land te bevrijden. Deze kruistocht stond onder leiding van de Engelse koning Richard Leeuwenhart, de Duitse keizer Frederik Barbarossa en de Franse koning Filips II. Om deel te kunnen nemen aan deze Derde Kruistocht staakten de Franse en Engelse koning tijdelijk hun vijandelijkheden. Ook hertog Hendrik III van Limburg en zijn zoon Walram III, en graaf Willem I van Holland namen deel aan de kruistocht.

Het eerste doel was om Akko in Palestina te veroveren. De Duitse keizer reisde over land naar Akko maar verdronk onderweg in de rivier Selef, waarna het Duitse leger uiteenviel en grotendeels huiswaarts keerde. Richard en Filips daarentegen gingen per schip. Kort na zijn vertrek uit Sicilie werd Richards vloot getroffen door een hevige storm en enkele afgedreven schepen werden geplunderd door Comnenus, de keizer van Cyprus. Beide partijen kwamen tot een overeenkomst, die Comnenus echter al spoedig weer verbrak. Daarop veroverde Richard Cyprus. De Franse en Engelse koningen veroverden ook Akko in 1191.

Wegens aanhoudende wrijvingen met Richard trok Filips van Frankrijk zich terug. Daarna kon de koning van Engeland niet echt meer een vuist maken tegen Saladin. Hij slaagde er niet in Jeruzalem te heroveren en verkreeg van Saladin slechts vrije toegang voor christelijke pelgrims tot de heilige plaatsen. Richard veroverde wel een deel van de kuststreek.

Vierde Kruistocht (1202-1204)

Paus Innocentius III zette een kruistocht in met als doel het veroveren van het Heilig Land via Egypte. Door een gebrek aan middelen haalde men Palestina niet eens; in plaats daarvan veroverden de kruisvaarders Constantinopel, de hoofdstad van het Byzantijnse Rijk. Daar stichtten ze het Latijnse Keizerrijk. De Kerk kwam onder die van Rome te staan. In 1261 kon de keizer van Nicea Constantinopel heroveren, maar het Oost-Romeinse Rijk was danig verzwakt.

Vijfde Kruistocht (1213-1221)

Paus Innocentius III nam geen genoegen met de toestand in het Heilig Land en riep een kruistocht bijeen. Hollanders en Friezen speelden een grote rol op zee tijdens deze kruistocht. De Vijfde Kruistocht werd door de bemoeienis van het Vaticaan een volledige mislukking.

Zesde Kruistocht (1228-1229)

Keizer Frederik II was de centrale figuur. Hij beschikte over weinig soldaten, hield een wapenschouw met zijn leger langs de kust en heeft nauwelijks gevochten. Maar via onderhandelingen met de Egyptische sultan kwamen Jeruzalem, Bethlehem en Nazareth in 1229 weer in het bezit van de christenen; de Tempelberg bleef in de handen van de moslims.

Nog voor zijn aankomst in het Heilige Land had de paus hem in de kerkelijke ban gedaan, omdat hij koning van Jeruzalem wilde worden. De keizer leefde op gespannen voet met de tempeliers en de hospitaalridders die trouw waren aan de paus. Frederik kroonde zich in 1229 tot koning van Jeruzalem, terwijl de aartsbisschop en de tempeliers troepen verzamelden om hem af te zetten. Toen viel een pauselijk leger zijn grondgebied in Sicilie aan en was Frederik gedwongen om snel naar daar te vertrekken. Zo werd een openlijke oorlog voorkomen in Jeruzalem.

Zevende Kruistocht (1248-1254)

Jeruzalem viel in 1244 weer in de handen van de sultan van Egypte. Koning Lodewijk IX van Frankrijk, probeerde de kruisvaardersstaten te helpen. Hij viel Cyprus, Egypte en Syrie aan, doch zonder succes.

Achtste Kruistocht (1270)

In 1270 was het weer Lodewijk IX die het voortouw nam in een nieuwe kruistocht. Onderweg naar het Heilige Land werd hem echter gevraagd om zijn broer te helpen met zijn strijd tegen het islamitisch 'piratennest' Tunis. Uiteindelijk gaf hij hieraan gehoor, maar toen het leger bij Tunis zijn tenten had opgeslagen brak de pest uit, waarbij Lodewijk stierf samen met een groot deel van zijn leger. Zijn dood betekende het einde van de grote kruistochten.

Negende Kruistocht (1271-1272)

Eduard I van Engeland was al op weg om zich bij het leger van Lodewijk IX te voegen. Samen wilden zij optrekken naar het Heilige Land. Na de dood van Lodewijk IX trok Eduard I zelf op naar het Heilige Land, om te strijden tegen sultan Baibars.

Na 1270 waren het alleen nog kleine legertroepen die zo nu en dan een stad veroverden op de Turken. Maar die aanvallen hadden weinig succes en de Turken rukten steeds verder op. Zo ver zelfs dat in 1453 de stad Constantinopel viel.

Met kennis van zaken kunnen we nu hebben over de vijf moderne mythes wat betreft de Kruistochten: 

Eerste mythe: De Kruistochten waren vormen van agressie zonder dat ze uitgelokt werden

Van in het begin was de Islam een gewelddadige en imperialistische religie. Honderd jaar na de dood van Mohammed veroverden de Islamitische legers Christelijk land in het Midden Oosten, Noord Afrika en Spanje. De Heilige Stad Jeruzalem werd veroverd in 638. Islamitische legers voerden veldslagen over de hele Middellandse Zee-gebieden en vielen zelfs Rome aan in 846. Het leven in de veroverde gebieden was voor Christenen niet gemakkelijk en vele werden gedwongen zich te bekeren. Christenen en Joden werden nauwelijks boven de status van slaven behandeld in de Islamitische maatschappij.

Hoewel er perioden waren van relatieve vrede tussen de Moslims en Christenen waaronder ook Christelijke bedevaarders van Europa, veranderde de situatie in de 11de eeuw toen de Egyptische leider van Jeruzalem de vernietiging van de Kerk van het Heilig Graf beval.

De kerk werd later herop gebouwd, maar de komst van de Seljoek Turken (moslims) die Jeruzalem veroverden op de Egyptische Moslims in de late 11de eeuw veranderden de status van Christelijke pelgrims. In 1065 begonnen de Seljoeks de Christelijke pelgrims te vervolgen in het Heilig Land. De bisschop van Bamberg en 12.000 pelgrims werden gedood door de moslims op een paar kilometer van Jeruzalem. Ze voerden oorlog tegen het Christelijk Byzantijnse Keizerrijk, en wonnen de Slag van Manzikert (1071). Daardoor werden de Kruistochten gestart.

Na de slag van Manzikert verloren te hebben, vroeg de Byzantijnse Keizer om westerse hulp. Paus Urbanus II riep op tot de eerste kruistocht. De Kruistochten waren defensieve oorlogen voor de restauratie van vroeger Christelijk land.

Tweede mythe: De Kruistochten gingen over Europese hebzucht door plunderingen en het stichten van kolonies. 

Moderne wetenschappers hebben aangetoond dat het de eerstgeboren zonen waren die de meerderheid van de Kruisvaarders uitmaakten. Zoals een geschiedkundige opmerkte waren het niet degenen die het minst te verliezen die het kruis opnamen, maar eerder degenen die het meest te verliezen hadden. Het overgrote deel van de Kruisvaarders verlieten het Heilig Land en keerden terug naar huis na de vervulling van hun geloften; net als bedevaarders van vandaag naar een kerk of heiligdom gaan en dan terug huiswaarts keren.

Van de 60.000 strijdende mannen die meegingen op de Eerste Kruistocht bleven maar 300 ridders en 2000 leden van de infanterie na de bevrijding van Jeruzalem.

Als de Kruistochten op verovering van land uit waren, waarom reisden zovele Europese ridders 4000 km, financierden ze vier keer hun jaarlijks inkomen voor kosten en riskeerden ze te sterven?

Het is moeilijk te geloven in deze tijd dat de maatschappij van de late 11de eeuw en de vroege 12de eeuw een maatschappij was die geworteld was in het Katholiek geloof.  Mannen verlieten hun thuis om zich in te zetten voor een gewapende bedevaart omwille van hun liefde voor Christus en uit bezorgdheid voor hun ziel.

Er zijn verslagen overgebleven van deze eerste Kruisvaarders die aantonen dat ze gemotiveerd waren door het verlenen van aflaten als zoenoffer voor hun zonden. Een kruisvaarder, Odo van Bourgondie, ondernam “de tocht naar Jeruzalem als boetedoening voor mijn zonden… Sinds de goddelijke barmhartigheid me inspireerde de vele zonden uit te boeten wil ik naar het Heilig Graf gaan van Onze Redder, zodat dit offer van mijn devotie aanvaardbaar zou zijn in Gods ogen.” Een kroniek uit de tijd vertelde dat “de Kruisvaarder de taak had het aardse Jeruzalem terug te winnen om zo het hemelse Jeruzalem te genieten”.

Hoewel vele kruisvaarder gemotiveerd waren door vroomheid waren er onder hen natuurlijk ook deelnemers met minder zuivere motieven. De Kruisvaarten trokken ook mannen aan die meer bezorgd waren over tijdelijke zaken dan geestelijke zaken. “Een kruistocht was een mengeling van rijk en arm, heiligen en zondaars, gemotiveerd door elke soort van vroomheid en zelfzuchtige verlangens…”

Maar het erkennen van deze realiteit doet de menselijke natuur onder ogen zien, Het feit is dat het overgrote deel van de kruisvaarders vrome strijders waren die vochten om het land van Christus te bevrijden van het juk van de Moslims en vrede te brengen. 

Derde mythe: Wanneer Jeruzalem werd ingenomen in 1099 doodden de kruisvaarders alle inwoners – er werden er zovelen gedood dat het bloed door de stad stroomde. 

Deze mythe houdt geen rekening met de harde realiteit en regels van de oorlogsvoering in de 11de eeuw. Het was de gebruikelijke praktijk toen dat een stad die weigerde zich over te geven in het zicht van een belegering al de gevolgen moest dragen van een succesvolle belegering. Daarom kwamen veel steden tot een compromis voordat er een belegering was van de stad.

Zowel Christelijke en Moslim legers volgden deze politiek. Als een stad zich overgaf voor de belegering, waren de inwoners vrij om in de stad te blijven en hun bezittingen te behouden. Kruisvaarders stonden de Moslims toe hun geloof te behouden en het openlijk te praktiseren als ze zich overgaven. In het geval van Jeruzalem, waren de meesten gevlucht als ze het nieuws van het komende Christelijke leger hoorden. Wanneer de Kruisvaarders door de defensie braken en de stad innamen, doodden ze vele inwoners, waaronder burgers; anderen waren verdreven.