HEILIGE  RITA

De H. Rita leefde in de 14^de en 15^de eeuw in Umbrië, een schilderachtige provincie in Midden-Italië, waar ook St. Franciscus en vele andere heiligen leefden en werkten.

Rita werd geboren te Roccaporena, een bergdorpje in de Apennijnen, op enkele kilometers van Cascia, waar zij de laatste veertig jaar van haar leven zou doorbrengen in het klooster van de zusters Augustinessen.

Cascia ligt op een naar het zuiden gerichte helling op een hoogte van 631 m. Het stadje is omringd door hoge bergtoppen en bestaat buiten de ‘bovenstad’ uit een aantal gehuchten die met elkaar verbonden zijn door kronkelende bergpaden.

Ten tijde van de H. Rita was Cascia vijfmaal groter dan het huidige stadje. Het centrum van de ‘bovenstad’ bestond uit de St. Augustinuskerk, de paleizen van het stadsbestuur en de versterkte burcht. Cascia kende toen een grote bloei als commercieel centrum, waar ook vele ambachtslui werkten zoals zilversmeden, glazeniers, papierbewerkers, linnenververs, lakenhandelaars,...

Vele muilezeldrijvers, beladen met koopwaar, deden Cascia aan wanneer ze over de bergrug van de Apennijnen van Napels naar Florence trokken.

Honderd jaar na de dood van de H. Rita, omstreeks 1550, bleef er van de oude glorie van Cascia echter niets meer over.

De invloed van St. Augustinus was groot in dit deel van Italië, en dit was ook in Cascia te merken. Buiten de St. Augustinuskerk in het centrum, trof men er ook een klooster van zusters Augustinessen aan, evenals drie andere vrouwenkloosters. In de omgeving van de stad kenden de nederzettingen van kluizenaars die de regel van Augustinus volgden een grote bloei. Eén van de beroemdste kluizenaarsoorden was dat van het Heilig Kruis (Santa Croce) te Valnucina, nu Onze Lieve Vrouw ter Sterre (Madonna della Stella) genoemd.

Deze kluizenaars leidden een intens geestelijk leven dat in schrille tegenstelling stond met het soms weinig stichtende leven van een aantal geestelijken uit die tijd. De Kerk in Europa beleefde toen een donkere periode, bekend als het Westers Schisma (1378-1429). Drie pausen zeiden recht te hebben op het bestuur van de Kerk : één te Avignon, één te Rome en één tegenpaus. De H. Rita heeft gedurende een groot deel van haar leven deze verwarring in de Kerk meegemaakt. Ook haar tijdgenote, de H. Catharina van Siëna, leefde in deze woelige tijd en zij zorgde ervoor dat de paus van Avignon terug naar Rome kwam en de eenheid in de Kerk herstelde.

Over het algemeen zal de middeleeuwse wereld waarin H. Rita leefde niet veel beter of slechter zijn geweest dan onze tijd. Het menselijk leven echter was toen aan grotere gevaren blootgesteld dan nu : er heerste een grote kindersterfte, besmettelijke ziekten roeiden op regelmatige tijdstippen een groot deel van de bevolking uit en benden die voor moord niet terugschrokken, doorkruisten het land. Daarentegenover staat dat de christelijke levensbeschouwing een weldoende invloed uitoefende op het dagelijkse leven.

De geboortestreek van de H. Rita was bovendien nog verdeeld door de strijd tussen twee partijen : de Welfen (= de pausgezinden) en de Gibellijnen (= de keizersgezinden). De rivaliteit tussen deze 2 groepen was zeer groot en leidde dikwijls tot geweld. Moorden kwamen veel voor en wraakneming werd dikwijls aanzien als een heilig recht, dat meestal leidde tot nieuwe moordpartijen.

Haar ouders

Haar vader heette Antonio Lottius, zoals blijkt uit een contract van 1446. Haar moeder, Amata Ferri, was een stille, eenvoudige vrouw, die een teruggetrokken, onopvallend leven leidde. Het echtpaar leidde te Roccaporena een eenvoudig leven. Dank zij de opbrengst van een kleine eigendom, vruchtbaar gemaakt door hun arbeid, konden zij in hun levensonderhoud voorzien. De ouders van Rita waren zeker niet rijk, maar in het dorp genoten ze wel een zeker aanzien.

Volgens een oude traditie behoorden zij tot de ‘pacieri’ of vredestichters. Zij maakten deel uit van een bepaalde groep burgers, die vrijwillig hun diensten aanboden om twistende medeburgers met elkaar te verzoenen. De verzoening door deze ‘vredestichters’ bewerkt, had kracht van wet.

Haar jeugdjaren

Door hun hoge ouderdom moeten Antonio en Amata de geboorte van hun dochtertje en enig kind als een grote genade van de hemel hebben beschouwd. Het historisch feit van Rita’s geboorte werd, zoals toen de gewoonte was, verduidelijkt door een aantal vrome legenden : enkele engelen kondigen het aanstaande moederschap aan en zeggen de naam die God voor haar heeft uitgekozen : Rita, afkorting van Margarita, wat ‘parel’ betekent. Omdat Roccaporena niet over een kerk beschikte, werd Rita te Cascia gedoopt. Dit gebeurde waarschijnlijk in de kerk van Santa Maria della Plebe.

Een andere legende vertelt ons over het wonder van de bijen, dat reeds uitgebeeld werd op een schilderij van 1480. Op zekere dag vlogen bijen rond het wiegje waarin het kindje lag. Een landarbeider, die toevallig voorbijkwam en gewond was aan de hand, probeerde de bijen te verjagen. Tot zijn grote verwondering zag hij dat na die tussenkomst zijn hand genezen was. Ook het feit dat de bijen het kindje geen kwaad berokkenden en integendeel in en uit haar mond vlogen en er honing achterlieten, was wonderbaar.

Rita beleefde rimpelloze kinderjaren en ze was onopvallend samen met haar ouders. Minstens twee documenten getuigen dat ze leerde lezen en schrijven, wat voor het gewone volk in die tijd een grote uitzondering was. Het feit dat haar ouders tot de ‘vredestichters’ van het dorp behoorden, zal voor Rita wel een gunstige invloed uitgeoefend hebben op haar vrome en vredevolle opvoeding.

We weten ook dat ze al heel jong op bezoek ging naar het klooster van de H. Maria Magdalena te Cascia, waar waarschijnlijk een van haar verwanten was ingetreden en waar zij zelf, 40 jaar later, zal verblijven. Zij had een bijzondere verering voor 3 heiligen : H. Johannes de Doper, de H. Nicolaas van Tolentino en de H. Augustinus. Haar 3 lievelingsheiligen verschenen haar in een visioen en stortten in haar hart een vurig verlangen om kloosterlinge te worden. Dit gebeuren wordt gestaafd door een zeer oud schilderij uit 1480.

Als echtgenote en moeder

Over het huwelijk van de H. Rita worden we ingelicht door een zekere Nicolaas, Augustijn. Korte tijd na de dood van de heilige schreef hij hierover in de volkstaal. Deze teksten werden minstens tot 1698 bewaard in het klooster van de H. Maria Magdalena. Hieruit kunnen we het volgende opmaken : vader Antonio zou zijn dochter als bruid hebben geschonken aan Ferdinando Mancini uit Roccaporena, een goede jongen, maar met een hard en opvliegend karakter. Niets bewijst echter dat hij een dronkaard en een beul voor zijn vrouw zou zijn geweest. Waarschijnlijk steunt dit verhaal op een latere verkeerde interpretatie van een tekst op haar doodskist. Het is immers moeilijk aan te nemen dat de ouders van Rita hun enige dochter aan een bruut ten huwelijk zouden hebben gegeven.

We kennen de reden niet die Rita overtuigde om te huwen. Misschien de noodzaak om voor haar bejaarde ouders te zorgen, misschien ook het verlangen van haar ouders om haar uit te huwen aan een jonge man, die haar zou kunnen beschermen in een tijdperk dat hoe langer hoe woeliger werd.

In de streek van Cascia werd in die tijd een huwelijk niet zozeer bepaald door de keuze van de bruid en de bruidegom, maar veeleer door de belangen van beide families. Rita heeft in ieder geval ingestemd met de raad en het verlangen van haar ouders, ook al moet dit besluit haar pijn en verdriet hebben bezorgd, omdat ze verlangde om in het klooster binnen te treden.

Ferdinando moet evenals Rita tot de kleine burgerij hebben behoord, aangezien de wetgeving te Cascia huwelijken buiten de eigen stand verbood om zo de bezittingen in handen van de hogere stand te houden. Ferdinando schijnt een kleine ambtenaar te zijn geweest, werkzaam als bewaker op de toren van de Giacone-heuvel. Deze toren was toen zeer belangrijk omdat hij diende om de toegang tot de nauwe vallei die leidde naar Roccaporena, te controleren.

De officiële huwelijksplechtigheid had waarschijnlijk plaats in 1381 toen Rita veertien jaar was. Ze bleef echter in het ouderlijk huis wonen tot aan de feitelijke huwelijksverbintenis, die gevierd werd omstreeks 1385. Pas dan nam ze haar intrek in de woning van Ferdinando te Roccaporena en werd zij mevrouw Mancini.

Het huwelijksleven van Rita moet vooral in de eerste jaren moeilijk zijn geweest. Van Ferdinando waren steeds woede-uitbarstingen te verwachten, vooral omdat de moeilijke tijdsomstandigheden hem danig op de zenuwen konden werken. Dank zij de weldoende invloed van zijn echtgenote werd Ferdinando kalmer en minder onstuimig en heerste er stilaan een grotere eensgezindheid tussen de echtgenoten. De oudste levensbeschrijving van de heilige, opgesteld door Cavallucci, vertelt ons : ‘Rita slaagde erin haar echtgenoot zo aan te pakken dat zij, tot ieders verbazing, hem kalm en rustig maakte en gehecht aan de dienst van de Heer. Zij leefde in de grootste vrede met hem gedurende de 18 jaar van hun huwelijksleven.’

Ferdinando werd waarschijnlijk vermoord in 1401 en dood aangetroffen onder de toren van de Giacone-heuvel. De werkelijke reden van deze moord kennen we niet. Maar we zagen hierboven dat alle burgers van Cascia behoorden tot de partij van de Welfen ofwel tot de partij van de Gibellijnen. Verraad, moord en wraak waren schering en inslag bij beide partijen.

Uit het huwelijk van Rita en Ferdinando werden twee kinderen geboren, twee jongens : Giangiacomo Antonio en Paolo-Maria. Na de dood van haar man stond Rita alleen in voor de opvoeding van haar beide kinderen, die op dit ogenblik ongeveer 15 jaar waren. Ongetwijfeld ondergingen deze jongens de invloed van de zeden en gewoonten uit de streek. Rita vreesde daarom dat zij door hun overtuiging, dat bloedwraak wettelijk verantwoord was, ja zelfs een plicht, de dood van hun vader zouden wreken en ook een moord zouden begaan. Ze vreesde dat haar kinderen het slachtoffer zouden kunnen worden van een moordaanslag. Een zeer oude hymne getuigt dat Rita er in slaagde de Casciaanse overheden te verhinderen haar zonen te verbannen en ook dat ze het risico liepen om opgeknoopt te worden.

Het gebed van Rita om haar kinderen te beschermen werd uiteindelijk verhoord, maar op een wijze die ze niet verwacht had. Haar beide kinderen stierven een natuurlijke dood in 1402. We weten echter niet onder welke omstandigheden. Cavallucci vertelt ons ‘dat zij tot een beter leven werden geroepen’. En zo moet Rita, ondanks haar groot verdriet, de dood van haar beide kinderen hebben aangevoeld.

Haar kloosterleven

De ouders van Rita waren reeds lang overleden en na de dood van haar man en haar beide kinderen, stond ze alleen op de wereld. Rita begon opnieuw te denken aan de roeping die ze vanaf haar jeugd had willen volgen : intreden in het klooster. Zo wilde zij nog volmaakter volbrengen wat ze tijdens haar leven altijd al had gedaan : God eren en dienen.

In Cascia bestonden verschillende vrouwenkloosters. Rita verkoos het Augustinessenklooster van de H. Maria Magdalena. Maar tot haar grote ontgoocheling werd haar aanvraag tot toelating geweigerd. Deze weigering steunde niet alleen op het feit dat ze weduwe was, maar vooral op het feit dat haar familie behoorde tot een politieke partij waartoe een aantal zusters niet behoorden. Haar intrede in de gemeenschap kon de politieke tegenstellingen binnen het klooster verscherpen. Deze weigering ontmoedigde Rita niet en verschillende malen herhaalde zij haar aanvraag, maar steeds opnieuw weigerden de kloosterlingen haar toe te laten. Toen nam ze haar toevlucht tot haar 3 schutspatronen en na vele maanden werd het onmogelijk gewaande toch werkelijkheid : Rita werd toegelaten in het Augustinessenklooster te Cascia. Een legende vertelt hoe deze toelating gebeurde. Op een nacht, toen ze aan het bidden was in haar huis te Roccaporena, verschenen haar drie schutspatronen : H. Johannes de Doper, St. Nicolaas van Tolentino en St. Augustinus. Ze zeiden haar dat ze hen moest volgen. Zonder moeilijkheden leidden zij Rita binnen in het klooster, waar de volgende morgen de zusters haar aantroffen in de kapel. Toen gaven zij Rita de toelating om bij hen te blijven. Het is een vrome legende, maar zoals steeds schuilt hierin een kern van waarheid. De H. Rita werd niet in letterlijke zin door gesloten deuren het klooster binnengeleid, maar door de hulp van haar schutspatronen en door haar inzet slaagde zij erin de politieke tegenstellingen in het klooster te verwijderen, een onmogelijk gewaande taak. Zo kon ze haar ideaal verwezenlijken : kloosterzuster-Augustines worden.

Het klooster waar Rita omstreeks 1407 binnentrad behoorde oorspronkelijk toe aan de Benedictijnen, maar na de aardbeving van 1328 werd het toegewezen aan de Augustinessen. Van de huidige kloostergebouwen behoren nog slechts het heiligdom en de daarbij horende resten van het toenmalige kerkje tot gebouwen uit de tijd van de H. Rita. Nog voor haar intrede in het klooster had Rita dit kerkje op haar kosten laten herstellen.

Eenmaal in het klooster toegelaten moest Rita, vooraleer de drie geloften van armoede, zuiverheid en gehoorzaamheid af te leggen, haar ‘postulaat’ en ‘noviciaat’ doen. Zo noemt men de periode voor de definitieve toelating van een kloosterlinge. Gedurende deze tijd kunnen de oversten nagaan of een nieuwe zuster inderdaad een roeping heeft en of ze geschikt is om deel uit te maken van de kloostergemeenschap.

Waarschijnlijk trad Rita ook in het slotklooster met de belofte ‘te leven op water en brood’. Deze belofte had de waarde van een religieuze gelofte. In die tijd van de H. Rita was dit slotklooster nog ‘open’. De algemene verplichting van een slot voor beschouwende zusters werd pas ingevoerd door het Concilie van Trente, dat eindigde in 1563. Toen Rita in het klooster trad, bestond er dus geen slot en de zusters konden vrij uit en in gaan.

Nadat haar noviciaat beëindigd was, sprak Rita haar geloften uit en trad zo toe tot een der oudste religieuze gemeenschappen van de Westerse Kerk : deze van Augustinus. Zij volgde met haar medezusters de regel van Augustinus, die hij zowel voor vrouwelijke als mannelijke religieuzen had geschreven. Deze regel wordt nu nog altijd gevolgd, niet alleen door de paters Augustijnen en de zusters Augustinessen, maar ook door andere religieuzen die deze regel als leidraad voor hun kloosterleven hebben genomen.

Levend volgens deze regel heeft Rita meer dan 40 jaar in het klooster van de Heilige Maria Magdalena doorgebracht. Vanuit haar kloostercel kon ze door een klein vensterluik de hoge bergen en het natuurschoon van Cascia bewonderen.

Haar heiligheid

De echte christelijke heiligheid bestaat uit de liefde voor God en de evenmens. God is liefde en schenkt ons de kracht Hem te beminnen. Rita had na haar intrede in het klooster geen enkel ander bezit meer dan God zelf en zij schonk zich helemaal aan Hem.

Het aan God geschonken leven door de kloostergeloften is een liefdegave van Jezus aan de mens en evenzeer een liefde-antwoord van de kloosterlinge aan God. Om deze reden beschrijft de geschiedkundige Cavallucci de roeping van Rita als volgt : ‘Doordat ze met een volmaakte liefde haar Heer beminde, volgde hieruit dat Hij haar riep tot de hoogste vorm van volmaaktheid’. Echte liefde is niet tevreden met een franje !

De woorden van de Heer : ‘Ik ben de weg, de waarheid en het leven’ moeten een buitengewone indruk op Rita hebben gemaakt. Toen ze deze woorden eens hoorde uitleggen in de kerk werd ze door de goddelijke genade zo verlicht dat ze op een vurige wijze Jezus begon lief te hebben. Van toen af scheen het haar toe dat ze enkel nog moest ‘de waarheid nastreven’, ‘op weg gaan’ en ‘leven met Hem’.

Uit zuivere liefde verlangde ze er ook naar zeer intiem verenigd te worden met het verlossende lijden van Jezus. Dit groot verlangen werd in 1432 verhoord. Tijdens een meditatie over het lijden van Christus werd ze door een buitengewone godsvrucht en vreugde aangegrepen om ‘alle lijden met Hem blijmoedig te verduren’. Hiervan was bij haar een uitwendig teken (= stigmata) overgeble-ven : een wonde op het voorhoofd. Dit van God geschonken merkteken moet haar veel pijnen hebben bezorgd.

De naaste is niet steeds de liefdevolle medemens, maar toch dient hij ondanks alles bemind te worden, zelfs indien hij een vijand is. Volgens de leer van de zalige Augustijn, Simon van Cascia, die door de kloostergemeenschap van de H. Maria Magdalena werd beschouwd als hun geestelijke leidsman, moet men in het streven naar de volmaaktheid de volgende dingen onthouden : ‘Beminnen’ is een deugd, ‘bemind worden’ is enkel geluk, ‘niet liefhebben’ daarentegen is een bittere dood. Rita hield zich trouw aan deze voorschriften. Wie kan zeggen hoeveel keren ze zich, gedurende de plotseling optredende besmettelijke ziekten, spontaan inzette om moedig de slachtoffers naar lichaam en ziel te redden ? Zij was een edelmoedige verpleegster voor alle behoeftigen en in vele noodgevallen. Hoe ze ook vervolgd werd door de gruwelijke haat van een aantal inwoners van Cascia, haat die haat in haar echtgenoot en in haar kinderen had getroffen, toch paste Rita steeds de christelijke vergeving toe, zodat minstens van één kant een dam werd opgeworpen tegen de vloedgolf van kwaad.

Dit was haar nog niet genoeg en ze werkte ijverig zoals de H. Catharina van Siëna opdat de vrede terug zou keren en opdat er onder haar stadsgenoten een band van eenheid zou gesmeed worden. Op het grondgebied van Cascia met zijn vele kastelen, gelegen langs de grens tussen het koninkrijk van Napels en het hertogdom van Spoleto, werd de geschiedenis van de middeleeuwen dikwijls met bloed geschreven. Rita heeft door haar vergevingsgezindheid de mensen van Cascia geholpen om hun ongelijk in te zien.

Ondanks haar hoge ouderdom (meer dan 70 jaar) wilde Rita ook een pelgrimstocht naar Rome ondernemen. Haar overste gaf haar hiervoor toelating op voor-waarde dat haar hoofdwonde zou genezen zijn, wat inderdaad ook gebeurde. Rita begaf zich op weg met enkele van haar medezusters. De afstand tussen Cascia en Rome bedraagt 160 km. De zusters beschikten over geen enkel vervoermiddel en de reis werd te voet afgelegd. Onderweg leefden ze van de vrijgevigheid van de bevolking. Na de terugkeer van deze vermoeiende pelgrimstocht opende de hoofdwonde van Rita zich opnieuw en zou zich niet meer sluiten tot aan haar dood.

De laatste 4 jaar van haar leven was Rita bedlegerig, getroffen door een ongeneeslijke ziekte. Iedere morgen ontving ze de heilige communie, die lange tijd haar enige voedsel zou zijn. Uit deze periode van haar leven dateert ook de legende van de roos, waardoor Rita bekend staat als ‘de heilige met de roos’.

Legende van de roos

Toen Rita bijna 4 jaar te bed lag, kreeg ze op zekere dag het bezoek van een verwante. Bij het afscheid vroeg ze of Rita iets wenste uit haar huis te Roccaporena. Rita antwoordde dat ze een roos wenste uit haar tuintje. Wat ze verlangde was niet zoveel, maar wel onmogelijk in de wintermaand januari.

En toch vond deze vrouw, tot haar grote verwondering een frisse en pas ontloken roos op een rozestruik in de tuin van Rita.

De verwante haastte zich met de roos naar Rita, die het geschenk dankvol aanvaardde. Daarna gaf ze de roos door aan haar medezusters. Zo werd de heilige met de doorn, ook de heilige met de roos.

Haar heengaan

Gedurende haar laatste levensjaren bleef Rita haar medezusters aansporen om trouw te blijven aan Christus, in broederlijke liefde samen te leven en steeds trouw de regel van Augustinus te volgen.

Op een mooie lentedag, 22 mei 1447, nadat zij het sacrament van de zieken en de zegen van haar overste had ontvangen, overleed Rita vreedzaam. Het volk vertelde later dat op dit ogenblik een zwerm bijen met bruine vleugels zich neerzette op de muur van het klooster en het zo met een rouwkleed bedekte, en dat de klok van het klooster driemaal weerklonk en zo aan heel de omgeving het overlijden van Rita meedeelde.

Verering van de H. Rita

Voor haar dood werd Rita al door haar tijdgenoten als een heilige beschouwd. Volgens Cavallucci zouden reeds tijdens de laatste levensjaren van Rita een aantal wonderen door haar tussenkomst zijn gebeurd. Onmiddellijk na haar dood, lang voor haar zalig- en heiligverklaring, begonnen de inwoners van Cascia en omgeving tot haar te bidden en bekwamen zij door haar tussenkomst talrijke gebedsverhoringen.

Het lichaam van de H. Rita werd nooit begraven en bevindt zich nog altijd in een goede staat. Vele gelovigen komen nog altijd tot haar bidden en de gebedsverhoringen dank zij haar tussenkomst, zijn zo talrijk en soms zo buitengewoon en onverwacht dat de H. Rita de ‘heilige van de onmogelijke en hopeloze zaken’ wordt genoemd.

Dit is een noveengebed dat door het klooster van Augustinessen in Cascia wordt aangeboden op de achterkant van een prentje met de H. Rita geknield voor het kruisbeeld :

(het is een vertaling uit het Engels)

Heilige Rita,

Vanuit uw heiligdom in Cascia bent U de bewerkster van wonderen.

Daar waar U in al Uw glorie vredig slaapt.

Daar waar al Uw relieken, die ons doen herinneren aan ons streefdoel : de Hemel, worden bewaard.

Zie met medelijden op mij neer. U ziet mijn arm bloedend hart dat omgeven is door doornen. U ziet mijn lijden en mijn verdriet.

U ziet, Heilige Rita, dat ik geen tranen meer over heb om te wenen, omdat ik verpletterd ben door zorgen. Meer nog dan ik U kan zeggen.

Verpletterd en ontmoedigd, verstommen mijn gebeden.

Ik wordt wanhopig door al mijn zorgen.

Kom toch, Heilige Rita ! Kom mij toch helpen en red mij !

U, die de Heilige van de hopeloze zaken wordt genoemd. U, die voorspreekster bent bij God voor de wanhopigen. U doet Uw naam eer aan als U God spreekt over de gunst die ik U vraag.

(vertel de gunst die je vraagt)

Iedereen prijst Uw glorie en iedereen vertelt over de wonderbare mirakels die U verkregen hebt door Uw voorspraak.

Aanhoor Uw nederige dienaar en bid voor mij tot de Lieve Heer Jezus. Dat Hij door medelijden bewogen wordt door al mijn zorgen. En dat ik door U, Heilige Rita, mag krijgen wat ik zo graag zou willen en dat mijn zieleheil ten goede komt.

3 Onze Vaders

3 Wees gegroet Maria

3 Glorie zij de Vader, de Zoon en de Heilige Geest, zoals het was in het begin, nu en altijd en in alle eeuwen der eeuwen.