Mijn twee zonen en hun naakte vader (Jesaja 7-20)

Jesaja heeft twee zonen die, net als Immanuel, symbolische namen krijgen:

·        Sear-Jasub is niet zo erg als het klinkt. Het betekent ‘een overlevende al terugkeren’. De naam kan als volgt worden uitgelegd: hoe erg de situatie ook is, er zal altijd een overlevende van Gods volk zijn. Het kan ook anders uitgelegd worden: een heel leger kan ten strijde trekken, maar slechts 1 overlevende zal terugkeren. Dat is niet goed.

·        Maherswalalhasbaz betekend ‘vlugge buit, snelle roof’. Positief hieraan is dat Assyrie spoedig de Syrisch-Israelitische coalitie zal verslaan die koning Achaz bedreigt. Negatief is echter dat het volk van Juda dan het slachtoffer zal worden van Assyriers agressie. Dat is echt niet goed.

Later trekt Jesaja zijn kleren uit en loopt drie jaar naakt rond. Sear-Jasub en Mahersalalhasbaz zullen wel heel wat uit te leggen hebben gehad aan hun vrienden, maar de historische achtergrond voor dit ongewone gedrag is de Assyrische inname van de Filistijnse stad Asdod (711 v. Chr.). De inwoners van Asdod hadden gehoopt dat hun machtige bondgenoten Egypte en Kus (Nubie, ten zuiden van Egypte, nu Soedan/Ethiopie) hen zouden helpen bij deze aanval. Dat doen ze echter niet. Daarom trekt Jesaja zijn kleren uit om de ‘uitrusting’ van krijgsgevangenen te symboliseren. Daarmee waarschuwt hij de mensen van Egypte en Kus dat ook zij in de handen van Assyrie zullen vallen. Verder zegt Jesaja tegen Juda dat ze niet op Egypte moeten vertrouwen voor militaire steun.

Jeruzalem op het nippertje gered (Jesaja 36-39)

Niemand mag de Assyriers, maar dat kan hen niet veel schelen. Ze houden zich met niets anders bezig dan verkrachten en het roven en plunderen van koninkrijken om zichzelf te verrijken en zich ervan te verzekeren dat de mensen te bang zijn om in opstand te komen. Omdat Israel wel in opstand komt, verwoesten de Assyriers in 721 v. Chr. Het noordrijk. Bijna twintig jaar later valt Juda als de Assyrische koning Sanherib meerdere steden verwoest en zelfs Jeruzalem in handen krijgt.

Gelukkig luistert koning Hizkia van Juda naar Jesaja en toont berouw in naam van het hele volk. We lezen in de bijbel dat een engel 185.000 Assyrische soldaten in hun slaap doodt, terwijl Jeruzalem onder vuur ligt. Sanherib keert noodgedwongen terug naar huis.

Een profeet voor elk seizoen: de tweede en derde Jesaja

Door de verschillen in woordgebruik, theologische standpunten en historische perspectieven denken veel bijbelwetenschappers dat het boek Jesaja de woorden bevat van meer dan een profeet. Volgens hun theorie zijn Jesaja 1-39 grotendeels daadwerkelijk van de achtste-eeuwse profeet uit Jeruzalem. De tekst waarschuwt Israel en Juda vanwege hun fouten en dreigt met ballingschap als zij hun leven niet beteren. In Jesaja 40-66 kondigt de profeet (door geleerden ‘tweede’ of ‘deutero-‘ Jesaja genoemd) het einde van Gods boosheid aan en belooft de terugkeer uit de ballingschap.

Deze profeet zou volgens deze theorie kort voor de val van Babylonie in 539 v. Chr. In ballingschap hebben geleefd. Hierna mogen de joden terug naar huis. Sommige wetenschappers zien in de hoofdstukken 40-66 ook nog eens de ‘derde’ of ‘trito-‘ Jesaja (56-66). Door nieuwe veranderingen van woordgebruik en standpunten denken zij dat deze hoofdstukken zijn geschreven door een vijfde-eeuwse inwoner van Juda die is teruggekeerd naar Jeruzalem. Hoewel dit allemaal theorieen zijn, geeft het wel aan dat de sfeer van Jesaja verandert als historische veranderingen plaatsvinden, waardoor Jesaja een profeet ‘voor elk seizoen’ wordt.

De lijdende dienaar (Jesaja 53)

Het boek Jesaja bevat verschillende passages over de activiteiten van een naamloze ‘dienaar’ van God. Het best bekend is het ‘Lied van de lijdende dienaar’ in Jesaja 53. Het lied vertelt het verhaal van een onaantrekkelijke man vol leed die gehaat is en door anderen wordt afgewezen. Hij draagt de pijn van anderen, maar ze doen hem nog meer pijn. Zelfs God dot zijn dienaar pijn door de zonden van iedereen op zijn schouders te laden.

Om de lijdende dienaar naamloos is, is hij aan talloze figuren uit Israels verleden verbonden. Hieronder vallen Jesaja zelf, Jeremia en zelfs het volk Israel. De schrijvers van het Nieuwe Testament interpreteren hem als Jezus, die ook veel emotionele en lichamelijk pijn te verduren heeft, zwijgt voor zijn aanklagers en ‘doorboord wordt (gekruisigd) voor onze zonden’.

In de bijbel lezen we niets over Jesaja’s dood. Volgens de overlevering executeert Manasse, koning Hizkia’s zoon en de kwaadaardigste koning van Juda, Jesaja door hem in tweeen te zagen. In Hebreeers 11:37 van het Nieuwe Testament lezen we dat een van Gods profeten ‘in tweeen werd gezaagd’, een duidelijke verwijzing naar bovengenoemde gebeurtenis.

J E R E M I A

Jeremia is ook bekend als de ‘wenende profeet’. Hij is ongetwijfeld de depressiefste figuur in de bijbel en niet ten onrechte: hij is actief van 626 tot 580 v. Chr. En is lijfelijk aanwezig bij de verwoesting van Jeruzalem door de Babyloniers. Het ergste is dat veel van deze gruwelen voorkomen hadden kunnen worden als de mensen naar zijn oproep tot berouw hadden geluisterd.

De gevreesde en fatale roeping van een profeet (Jeremia 1)

Jeremia werd geboren in Anatot, een klein dorp zeven klilometer ten noorden van Jeruzalem. Hij is priester, net als zijn vader Chilkia en lijkt af te stammen van Mozes, Israels grote bevrijder en wetgever. Het is daarom interessant dat Jeremia, die volgens God al in de ‘schoot’ werd uitverkoren, allerlei smoezen verzint waarom hij niet geschikt is voor de baan. Hij herinnert God eraan dat hij nog erg jong is en, net als Mozes, niet goed uit zijn woorden komt. God zegt hetzelfde tegen Jeremia als tegen Mozes: Ik zal je bijstaan en je vertellen wat je moet zeggen. Vervolgens symboliseert hij hoe hij woorden in Jeremia’s mond zal leggen door zijn lippen aan te raken. Met tegenzin accepteert Jeremia zijn opdracht als Gods profeet.

Nu mag jij het juk dragen, Chananja (Jeremia 27-28)

Enkele van de meest gedenkwaardige passages in Jeremia gaan over zijn voortdurende strijd tegen de valse profeet Chananja. Een van deze confrontaties vindt plaats als enkele buurlanden van Juda afgezanten naar Jeruzalem sturen voor de kroning van koning Sedekia. Om hun aandacht te krijgen, legt Jeremia een juk op zijn schouders, om te laten zien dat alle naties in de omgeving spoedig gebogen zullen gaan onder het juk van Babylonie. Jeremia gaat zelfs zover dat hij de Babylonische koning Nebukadnessar ‘dienaar van God’ noemt. Verder waarschuwt hij de volken dat God hen zal straffen met het zwaard, de pest en hongersnood, als zij zich niet aan Babylonie onderwerpen.

De mensen willen dit slechte nieuws natuurlijk niet horen en Chananja helpt hen daarbij. Hij zegt dat Nebukadnessars dagen geteld zijn. Hij haalt het juk van Jeremia’s schouders en breekt het om te symnoliseren dat God het juk van Babylon gebroken heeft. Jeremia heeft echter het laatste woord in deze confrontatie. Hij keert zich tot Chananja en zegt hem dat hij weliswaar het juk heeft gebroken, maar dat God een nieuwe van ijzer zal maken. Verder voorspelt hij dat God Chananja binnen een jaar zal doden. Kort erna sterft de valse profeet.

De druiven van gramschap zijn zuur (Jeremia 31)

De uitdrukking ‘de druiven zijn zuur’ komt van Jeremia. In de bijbel heeft de uitdrukking echter niet met veinzen, maar met aansprakelijkheid te maken. Jeremia zegt dat de mensen weldra niet meer zullen zeggen: ‘De ouders eten zure druiven, maar de kinderen krijgen stroeve tanden’ (Jeremia 31:29). Dit gezegde wordt blijkbaar vaak gebruikt in de dagen van Jeremia, aangezien ook Jeremia’s tijdgenoot Ezechiel de uitdrukking noemt (Ezechiel 18:2). Het drukt uit wat de meeste mensen denken in de moeilijke tijden waarin Jeremia leeft: dat de huidige problemen het gevolg zijn van de zonden van hun voorouders. Jeremia verzekert de mensen er echter van dat iedereen verantwoordelijk is voor zijn eigen handelingen en dat kinderen weliswaar kunnen lijden onder de gevolgen van hun ouders’ zonden, maar daarop niet afgerekend worden.

Jeremia’s nieuwe verbond (Jeremia 31)

De meest ontroerende passages in Jeremia zijn de beschrijvingen van Gods toekomstplannen voor Israel: ‘een hoopvolle toekomst beloof ik’ (Jeremia 29:11). Een van Gods plannen is het aangaan van een nieuw verbond met Israel waarbij mensen Gods wetten zullen gehoorzamen omdat ze ‘in hun hart’ geschreven staan. God zal ‘hun zonden vergeven en niet meer denken aan wat ze gedaan hebben’ (Jeremia 31:33-34). Deze voorspelling geeft de joden nieuwe hoop na de verwoesting van Jeruzalem door de Babyloniers in 586 v. Chr. De vroege christenen passen hem toe op Jezus, wiens dood aan het kruis alle zonden vergeeft en een nieuw verbond aankondigt (Lucas 22:20).

Ga niet naar Egypte! Jeremia’s verhuizing en dood (Jeremia 42-43)

Na de verwoesting van Jeruzalem door de Babyloniers komen de overlevenden bij Jeremia en geven toe dat ze naar hem hadden moeten luisteren en hebben berouw van hun zonden. Ze vragen hem wat ze nu moeten doen. Jeremia zegt dat ze in geen geval naar Egypte moeten gaan (Jeremia 42:19). Dan laat het volk zien dat ze geen steek veranderd zijn en noemen Jeremia een ‘profeet van leugens’. Vervolgens nemen ze hem mee naar Egypte.

In de bijbel staat niet hoe Jeremia aan zijn einde komt, maar latere tradities geven twee opties: hij sterft een natuurlijke dood of wordt gestenigd vanwege zijn onpopulaire boodschappen. Hoe Jeremia ook gestorven is, zijn leven is een schoolvoorbeeld van hoe zwaar het is om uitverkoren te zijn als profeet van God.

De wenende profeet: Klaagliederen

De klaagliederen zijn vreselijk moeilijk om te lezen, maar zeker de moeite waard. De moeilijkheid zit niet in de lengte of het woordgebruik, maar in de inhoud. In Klaagliederen staan de verdrietige verzen over de verwoesting van Jeruzalem door de Babyloniers in 586 v. Chr. Omdat Jeremia, de wenende profeet, leeft ten tijde van deze vreselijke gebeurtenissen en omdat ergens anders staat dat hij klaagliederen schrijft (2 Kronieken 35:25), is hij volgens de overlevering de schrijver van deze klaagzangen. Ze zijn echter anoniem, wat wel toepasselijk is omdat ze het verdriet van een volk uitdrukken.

In de bijbel komt Klaagliederen na het boek Jeremia door de associaties met deze profeet. In Tenach behoort Klaagliederen (ook wel Eicha of ‘Hoe’ genoemd, naar het beginwoord) tot de Geschriften.

Klaagliederen begint met: ‘Verlaten licht de stad, eens zo vol mensen.’ En het boek wordt er niet vrolijker op. Het beschrijft hoe de Babylonische strijdkrachten Jeruzalems stadsmuren neerhalen, de mensen doden of tot slaaf maken en de stad in brand steken. Degenen die de aanval overleven, hebben geen voedsel en worden zo wanhopig dat ze hun eigen kinderen opeten (Klaagliederen 2:20 en 4:10). Zaken die voorheen als waardevol golden, zoals goud en edelstenen, hebben geen enkele betekenis meer in het licht van de verschrikkingen die het volk heeft meegemaakt (Klaagliederen 4:1). Temidden van alle verwoestingen en wanhoop blijft er tot een reden voor hoop in God:

Wie hij verwond heeft, troost hij weer. Zijn liefde is groot. Niet van harte vernedert en pijnigt hij mensen. –Klaagliederen 3:32-33

Uit : De bijbel voor dummies