Spijt het je echt heel erg?

De eerste stap in dit sacrament is dat je alle zonden opbiecht waarvan je je bewust bent. Dat je er echt spijt van hebt, zou voor zichzelf moeten spreken, maar we willen het toch nog even zwart op wit zetten: het berouw voor je zonden moet oprecht zijn. De priester geeft iedereen het voordeel van de twijfel, maar God laat zich door niemand voor het lapje houden. Als een man bijvoorbeeld opbiecht dat hij overspel heeft gepleegd, maar dat alleen maar doet omdat zijn vrouw hem nu betrapt heeft en niet omdat hij er echt spijt van heeft, worden hem geen van zijn zonden, ook niet zijn pekelzonden, vergeven. Zijn biecht was namelijk niet oprecht. Woordelijke belijdenis van de zonden moet samengaan met innerlijk berouw.

Het is voor katholieken absoluut noodzakelijk alle doodzonden te belijden waarvan ze zich bewust zijn en die ze nog niet eerder hebben opgebiecht. De Kerk drukt gelovigen op het hart ook eventuele pekelzonden op te biechten die ze sinds de laatste biecht hebben begaan, hoewel dat niet verplicht is.

We spreken van volmaakt berouw als je spijt hebt omdat God goed is en zonde Hem beledigt. We spreken van onvolmaakt berouw als je spijt hebt omdat je bang bent voor de kwellingen in de hel. De Kerk neemt met beide genoegen, hoewel het volmaakte berouw uiteraard beter is. Maar tijdens een moment van zwakte kunnen de angstbeelden van vuur en zwavel je natuurlijk wel op het smalle, rechte pad houden.

Als je je zonden hebt opgenoemd, vraagt de priester je een akte van berouw op te zeggen, maar je moet wel echt menen wat je zegt. Net zoals de gelovige er zelf verantwoordelijk voor is dat hij zonder doodzonden op zijn ziel de eucharistie ontvangt, zo weet ook alleen de boeteling zelf of zijn biecht geldig is. De priester kan niet weten of je je in een staat van doodzonde bevindt, of je al je zonden opgebiecht hebt, of je werkelijk spijt hebt en of je echt van plan bent geen zonden meer te begaan. Jij wel. Daarom weten alleen jij en God in welke staat je ziel zich precies bevindt.

Penitentie doen

Nadat je je zonde hebt beleden, geeft de priester je een penitentie die je moet volbrengen. Tegenwoordig kan een penitentie bijvoorbeeld zijn dat je een week lang elke dag een vriendelijk gebaar naar je vijand moet maken. Of misschien moet je een maand lang een dag in de week naar een verzorgingstehuis of ziekenhuis gaan om te helpen. Misschien moet je vrijwilligerswerk doen in een gaarkeuken of een opvangtehuis. Misschien moet je een van de lichamelijke of geestelijke daden van barmhartigheid uitvoeren. Maar heel vaak bestaat de penitentie uit gebed: bijvoorbeeld het bidden van vijf of tien Onzevaders of Weesgegroetjes.

Wat de penitentie ook is, het is in feite niet meer dan een symbool, omdat katholieken geloven dat Christus door Zijn offer aan het kruis onze zonden op zich heeft genomen. Je penitentie is voor jezelf, om je eraan te herinneren dat God op de eerste plaats komt en jij op de laatste plaats.

Absolutie voor de zondaar

Voordat je de penitentie doet, maar nadat de priester je de penitentie heeft opgedragen en je ermee hebt ingestemd, geeft hij je zijn sacramentele absolutie.

God, de barmhartige Vader heeft de wereld met zich verzoend door de dood en de verrijzenis van Zijn Zoon en de heilige Geest uitgestort tot vergeving van de zonden. Hij schenke u door het dienstwerk van de kerk vrijspraak en vrede, en ik ontsla u van uw zonden in de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest. Amen.

Als de boeteling geen spijt heeft en niet van plan is zijn gedrag te wijzigen, kan de priester geen absolutie geven. Als een man bijvoorbeeld opbiecht dat hij een overspelige relatie heeft, maar daar geen einde aan wil maken en niet wil terugkeren naar zijn vrouw, kan de priester hem geen absolutie geven. De man voelt namelijk niet alleen geen spijt, hij is ook van plan zijn zonde voort te zetten; hij is niet vastbesloten zijn leven te veranderen. Maar ook als hij de priester voor de gek houdt en alleen maar doet alsof hij spijt heeft, is de absolutie ongeldig. Want God kun je niet voor de gek houden.

Alleen een priester of bisschop (en dus ook een kardinaal of de paus) kan absolutie verlenen. Diakens mogen dit sacrament niet bedienen.