3. Het vormsel

Als kinderen meteen vanaf hun geboorte worden gevoed, beginnen ze vanzelf te groeien. Groei is voor het menselijk leven net zo vitaal als voeding. Het lichaam en de geest moeten groeien om in leven te blijven. Katholieken geloven dat de ziel ook moet groeien in het leven van genade. Zoals het menselijk lichaam via kindertijd en adolescentie tot volwassenheid moet groeien, zo moet ook de menselijke ziel tot wasdom komen. Katholieken geloven dat het vormsel het bovennatuurlijke equivalent is van het groeiproces op natuurlijk niveau. Het bouwt voort op wat bij het doopsel is begonnen en in de eucharistie werd gevoed. Het vormsel voltooit het proces van initiatie in de christelijke gemeenschap en rijpt de ziel voor het werk dat ligt te wachten.

Het initiatiesacrament van het vormsel houdt in dat de vormelingen jongvolwassenen worden in het katholieke geloof. Tijdens de doop van een kind beloven ouders en peetouders in naam van het kind dat ze Satan verwerpen en in God en de Kerk geloven. Bij het vormsel bevestigt de jongvolwassene deze doopbeloften tegenover de bisschop en doet dat deze keer in eigen woorden.

Het vormsel maakt van een persoon geen ander mens, maar bouwt voort op wat er al is. Jong geleerd is oud gedaan, en dat is de reden waarom kinderen na de doop via regelmatige catechese, gebed, studie en wekelijkse kerkgang doorgroeien naar de eerste communie en daarna naar het vormsel. Je hebt een stevig fundament nodig om een mooi huis te kunnen bouwen.

Wat gebeurt er nu eigenlijk tijdens het vormsel? De eerste kennismaking van een katholiek met de heilige Geest vindt plaats op de dag van de doop, omdat tijdens de ceremonie de hele heilige Drie-eenheid wordt aangeroepen. Tijdens het vormsel komt de heilige Geest over de vormeling, vergezeld van God de Vader en God de Zoon, net zoals hij tijdens Pinksteren deed. Het Pinksterfeest herdenkt de gebeurtenis waarbij de heilige Geest vanuit de hemel neerdaalde op de twaalf apostelen en de maagd Maria, vijftig dagen na Pasen en tien dagen na de hemelvaart van Jezus (Handelingen 2:1-4).

De term vormsel is afgeleid van het Latijnse werkwoord firmare, dat versterken of bekrachtigen betekent. Dit sacrament heet zo omdat het geloof dat de vormeling bij het doopsel heeft gekregen door het vormsel wordt bevestigd en verstevigd.

Het vormsel betekent ook dat je zelf verantwoordelijkheid neemt voor je geloof en je lot. De kindertijd is een periode waarin iemand anders je zegt wat je moet doen en waarin je op beloningen positief reageert en op straf negatief. Volwassenheid, ook de vroege volwassenheid, betekent dat je zelf moet bepalen wat goed is, en dat je dat niet laat afhangen van erkenning of beloning, maar gewoon omdat dat het juiste is om te doen. Het juiste doen kan ook heel bevredigend zijn. Bij het vormsel ligt de aandacht bij de heilige Geest, die de apostelen met Pinksteren heeft gesterkt en hun de moed gaf hun geloof uit te dragen. Katholieken geloven dat dezelfde heilige Geest katholieken tijdens het sacrament van het vormsel sterkt en hun dezelfde geschenken en vruchten geeft.

Traditioneel zijn er twaalf vruchten van de heilige Geest : liefde, vreugde, vrede, geduld, vriendelijkheid, goedheid, trouw, zachtheid, ingetogenheid, bescheidenheid, matigheid, kuisheid. Dit zijn menselijke kwaliteiten die door de heilige Geest kunnen worden geactiveerd. De zeven gaven van de heilige Geest zijn wijsheid, inzicht, raad, sterkte, kennis, vroomheid en ontzag voor God. Deze gaven zijn bovennatuurlijke genades die aan de ziel worden gegeven.

Normaal gesproken dient alleen de bisschop in zijn bisdom het vormsel toe. Maar wanneer het gaat om het vormen van volwassen bekeerlingen van andere godsdiensten, kan hij die taak aan priesters delegeren. De nieuwe katholieken treden dan tijdens de paaswake in volledige gemeenschap met de rooms-katholieke Kerk, nadat ze in de parochie een catecheseprogramma hebben doorlopen.

Veel Latijnse (westerse) katholieken worden als baby gedoopt, doen als kind de eerste heilige communie en worden aan het begin van hun puberteit gevormd, maar de initiatiesacramenten zijn niet leeftijdsgebonden. Nog niet gedoopte volwassen bekeerlingen worden gedoopt wanneer ze in gemeenschap treden met de katholieke Kerk; ze ontvangen het vormsel en de eerste communie in dezelfde mis als het doopsel. En als ze eerder gedoopt zijn in een protestantse Kerk, leggen ze een geloofsbelijdenis af en ontvangen ze de sacramenten van het vormsel en de heilige eucharistie tijdens de paaswake op de avond van Paaszaterdag. Nu volgt er een vergelijking tussen het doopsel en het vormsel.

Tijdens het doopsel

1 Naamgeving : De priester vraagt de naam aan de ouders omdat je na de doop een kind van God wordt en Jezus je broer.

2 De priester vraagt de ouders en peten of ze hun plichten willen vervullen om het kind in het christelijk geloof op te voeden.

3 De priester maakt een kruisteken op het voorhoofd van het kind of volwassene om te onderstrepen dat het kruis van Jezus de dopeling heeft gered. De ouders en peten doen hetzelfde.

4 Bijbellezing over het doopsel.

5 De eerste zalving vindt plaats. De priester smeert een beetje catechumenenolie op het nekje van het kind. Het kind behoort niet meer de wereld toe, maar God en de Hemel.

6 De priester zegent het wijwater. Het vertegenwoordigt het wegwassen van de zonde.

7 De doopbeloften worden uitgesproken door de moeder, vader en peter en meter voor het kind. Om de duivel en het kwade af te zweren.

8 De apostolische geloofsbelijdenis wordt in vraagvorm voorgelegd.

9 De feitelijke doop. De priester giet drie keer water over het hoofd van het kindje en zegt : ‘Ik doop jou, (volledige naam van het kindje) in naam van de Vader, de Zoon en de heilige Geest. Amen.

10 De priester zalft de kruin van de nieuwe christen met chrisma. Symbool dat de pasgedoopte christen daadwerkelijk een Christen is. Het woord Christus betekent gezalfde en een christen is iemand die in Jezus Christus is gezalfd. Deze zalving betekent ook dat de gedoopte nu zal delen in de drievoudige missie van Christus: heiliging, verkondiging en christelijk leiderschap in de wereld.

11 Aan de brandende paaskaars wordt een doopkaars ontstoken, die de hele ceremonie lang brandt. De doopkaars symboliseert dat de nieuwe christen een licht voor de wereld is. Dan wordt het Onze Vader gebeden en een zegen gegeven voor moeder, vader en de rest van de familie; iedereen viert mee.

Bij een volwassen dopeling zijn de ouders niet betrokken, maar een peet is nog altijd noodzakelijk. Tijdens de doop antwoordt de volwassene op dezelfde vragen, ontvangt die persoon dezelfde zalvingen en mag hij of zij de brandende kaars vasthouden.

Tijdens het vormsel

·        Elke vormeling komt apart met zijn peet naar voren om te worden gevormd. Voor de peten bij het vormsel gelden volgens het kerkelijk recht precies dezelfde eisen als voor die bij het doopsel. De vormeling kiest zelf zijn peet. De vormeling hoeft maar 1 peet te kiezen. (Bij de geboorte hebben de meeste mensen twee peten)

·        Elke katholiek kiest een eigen vormnaam. Bij het vormsel mag de vormeling een andere naam toevoegen aan de namen die hij of zij heeft of de oorspronkelijke doopnaam gebruiken. Maar het moet wel een christelijke naam zijn.

·        De vormeling knielt voor de bisschop en de peet legt een hand op de schouder van de vormeling. De vormnaam wordt uitgesproken en de bisschop smeert chrisma op het voorhoofd, spreekt de vormnaam hardop uit en zegt vervolgens: ‘Ontvang het zegel van de heilige Geest, de gave Gods.’ De vormeling antwoordt : ‘Amen’. De bisschop zegt vervolgens: ‘Vrede zij met u.’ En de vormeling antwoord: ‘En met uw geest’.

Uit : Katholicisme voor dummies

U