Rechter veroordeelt katholiek rusthuis omdat het… katholiek is

Volgende uitspraak van de Zwitserse natuurwetenschapper en filosoof Max Thuerkauf (1925-1993) is mij altijd bijgebleven: “Wie beseft dat God Liefde is, heeft het in principe niet moeilijk om te weten dat de christelijke godsdienst de ware is. Het is namelijk de godsdienst met het hoogste liefdesgebod.” Christus vraagt ons om allen te beminnen, tot zelfs onze vijanden toe.

Deze ‘nieuwe’ evangelische wet, uitgedrukt in de bergrede van de Heer, doet daden stellen vanuit de liefde ingestort door de heilige Geest, eerder dan uit vrees. Een wet van genade, eerder dan van rituele en juridische verplichtingen; een wet die ons aanzet om onder de impuls van de liefde te handelen.

De reden waarom het niet goed gaat met onze westerse beschaving is dus niet ver te zoeken. De wet van God staat geschreven in het menselijke hart. Iedereen heeft een geweten dat hem oproept om het goede te doen en het kwade te laten. Maar zonder het geloof en zonder de Kerk en haar sacramenten functioneert het menselijk geweten per definitie gebrekkig. Het geweten kan gemakkelijk de mond gesnoerd worden en compleet misvormd geraken.

Dat is wat we in deze tijden van veralgemeende geloofsafval in feite overal rondom ons heen zien gebeuren. De mensen kennen het verschil tussen goed en kwaad niet meer, en erger nog het kan hen nauwelijks nog wat schelen. Ze noemen goed wat kwaad is. Bijvoorbeeld omdat ze het morele gehalte van een handeling verwarren met de goede gevolgen ervan. Zo wordt abortus goed genoemd, omdat er eventueel goede gevolgen aan verbonden zijn voor de vrouw.

Het is evenwel nooit geoorloofd het kwade te doen om het goede te bewerkstelligen. De Kerk vormt het menselijke geweten door te leren dat abortus altijd (intrinsiek) verkeerd is en ruimt op die manier de hindernissen op die de inspiratie van de heilige Geest in de weg kunnen staan. Eenzelfde redenering geldt trouwens voor euthanasie. Het is altijd en overal verkeerd om voor God te spelen en leven en dood van de naaste zelf in handen te nemen. God is Meester van leven en dood.

Het is in ieder geval buitengewoon moeilijk, zo niet onmogelijk, om juist te oordelen over het geweten van de ander. Soms is er sprake van een dwalend geweten, wat impliceert dat er geen schuld is. Talloos dezer dagen zijn diegenen die min of meer verplicht worden om tegen hun (christelijk) geweten in te handelen, of verplicht worden om met hun geweten te worstelen, bijvoorbeeld om hun werk of hun leven niet te verliezen. De Christenen worden wereldwijd vervolgd. Openlijk en gewelddadig in sommige delen van de wereld, geniepig en gemeen in andere (zoals bij ons).

Hoezeer de christelijke beschaving teloor aan het gaan is, hoezeer de ware naastenliefde en het ware geloof onder druk staan, werd onlangs duidelijk gemaakt door twee nieuwsberichten die ongeveer gelijktijdig de wereld ingestuurd werden.

(1) Een overkoepelende vzw van een katholiek rusthuis in Diest werd door de burgerlijke rechter in het ongelijk gesteld omdat ze geweigerd had euthanasie in haar instelling toe te laten. De vzw werd veroordeeld tot het betalen van een morele schadevergoeding van 6000 euro aan de familieleden die klacht hadden ingediend. De kinderen vonden het niet kunnen dat moeder per ambulance naar huis werd vervoerd om daar de gevraagde dodelijke injectie toegediend te krijgen.

(2) In een andere casus oordeelde de Raad van State dat het een ongeoorloofde inbreuk betekende op de godsdienstvrijheid van de moslims om onverdoofd slachten algemeen bij wet te verbieden.

In het ene geval werd er ten koste van vermijdbaar dierenleed rekening gehouden met de gewetensgevoeligheden van de islamieten. In het andere geval werden de rechten van de directie van een katholiek rusthuis ernstig met voeten getreden in een uiterst gevoelige gewetenskwestie.

Enige verduidelijking is wel op zijn plaats. Het is natuurlijk ondoenbaar om elk gewetensbezwaar van elkeen te honoreren, precies omdat gewetens kunnen dwalen, misvormd kunnen zijn, soms overdreven pretentieus en ook wel overdreven angstvallig (scrupuleus) kunnen zijn. Werkgevers komen regelmatig in aanraking met werknemers die vanuit religieuze of levensbeschouwelijke overtuiging bepaalde taken niet wensen uit te voeren. Soms gaat het zo ver dat de werknemer eist dat de hele onderneming aangepast wordt om te voldoen aan bepaalde specifieke wensen en verlangens.

Een moslima verpleegster die vanuit haar geloofsovertuiging geen man wil wassen, heeft wellicht het verkeerde beroep gekozen, omdat het nu eenmaal tot de kerntaken van de beroepssector behoort om de hulpbehoevende naaste te verzorgen. Meestal wordt er vanuit gegaan dat voorkomende gewetenskwesties in een onderneming best in onderling overleg worden besproken. Daarbij wordt onder andere rekening gehouden met de ernst van de gewetenskwestie, de oprechtheid van de vraag, de aard van het beroep, en of de lasten voor andere betrokkenen (patienten, collega’s) aanvaardbaar klein zijn.

Tot hiertoe was het in Belgie zo dat het normaal werd bevonden dat katholieke artsen in een zorginstelling niet verplicht konden worden medewerking te verlenen aan abortus en euthanasie en dat katholieke instellingen recht hadden om in hun beleid rekening te houden met de eisen van geloof en geweten aangaande abortus en euthanasie. De uitspraak van de rechter die het rusthuis in Diest in het ongelijk stelde, toont nog maar eens aan dat de Belgische katholieken in toenemende mate vervolgd worden omwille van hun geloof en hardhandig genoopt worden hun gewetens het zwijgen op te leggen. Kunnen katholieke instellingen nog katholiek genoemd worden als de rechter hen met boetes verplicht medewerking te verlenen aan abortus en euthanasie?

Ten tijde van het tot stand komen van de euthanasiewet (2001-2002) heette het nog dat katholieke instellingen het recht hadden om de toepassing van euthanasie te verbieden binnen de muren van de instelling. Althans zo werd de wet algemeen geinterpreteerd. Terugblikkend lijkt het vrij duidelijk dat de vaagheid in de wet opzettelijk ingebouwd werd door de vrijzinnigen om op een niet nader bepaald punt in de toekomst katholieke zorginstellingen te verplichten euthanasie toe te laten op verzoek van de patient. Hun strategie heeft duidelijk goed gewerkt – want we zijn nu zover.

Aan de ene kant is de rechter buitenproportioneel grof ten aanzien van katholieke instellingen die hun naam eer willen aandoen. Aan de andere kant wordt de wetgever geadviseerd onnodig tegemoetkomend te zijn ten aanzien van de godsdienstvrijheid van de moslims die ritueel willen slachten. In een opiniestuk in Knack argumenteerde journalist en historicus Luckas Vander Taelen overtuigend dat de Raad van State zo partij koos voor een nodeloos rigide beleving van voorbijgestreefde religieuze regels binnen de islam en dat zij daarmee een historische kans gemist had (en tevens haar boekje te buiten was gegaan).

De kern van het probleem ligt evenwel dieper. Het kernvraagstuk is of men gelooft dat er zoiets bestaat als objectieve moraliteit. Bestaat er goed en kwaad los van het individu? Is er een goddelijke wet van boven die binnen in het hart geschreven staat, en die in principe door iedereen kan begrepen en aanvaard worden? Van het gezamenlijke antwoord op die vraag hangt zoveel af, hangt alles af, onder andere de vrede in het hart en de vrede onder de mensen; en uiteindelijk zelfs het voortbestaan van de beschaving zelf, niet enkel van de christelijke beschaving, neen, wel degelijk van de beschaving zelf.

Uit: Pro Vita – Gezin en Leven nr 473