Liefde

De ergste ziekte in het Westen is tegenwoordig niet tuberculose of lepra, maar ongewenst, onbemind en verwaarloosd zijn. We kunnen lichamelijke ziekten met medicijnen genezen, maar de enige medicijn voor eenzaamheid, wanhoop en hopeloosheid is liefde. Er zijn veel mensen op de wereld die snakken naar een stuk brood, maar er zijn er veel meer die snakken naar een beetje liefde. De armoede van het Westen is van een andere soort en wordt niet alleen veroorzaakt door eenzaamheid maar ook door gebrek aan spiritualiteit. Er heerst net zo’n honger naar liefde als honger naar God.

Je kunt onmogelijk in die behoeften voorzien zonder Gods genade om je te helpen. Eerst zal zuster Dolores dit uitleggen en vervolgens zuster Kateri:

‘We moeten eerst door God worden bemind voordat we liefde aan anderen kunnen geven. Als we liefde aan anderen willen geven, moeten we eerst zelf vol liefde zijn. Zo werkt God. Hij zet ons allemaal aan onze taak en als wij Zijn liefde voelen, straalt die liefde van ons af. Zijn liefde kent geen grenzen.’

‘Er bestaat slechts een liefde en dat is de liefde van God. Als we God diep genoeg liefhebben, zullen we onze naaste op dezelfde manier beminnen omdat we, terwijl we groeien in onze liefde voor God, alles wat Hij heeft geschapen leren eerbiedigen en alle gaven die Hij ons heeft gegeven leren herkennen en waarderen. En dan willen we er natuurlijk voor zorgen.

God heeft de wereld geschapen zodat wij mensen er allemaal van kunnen genieten. We hoeven alleen maar Zijn goedheid om ons heen te zien, Zijn bezorgdheid over ons, Zijn begrip voor onze noden: het telefoontje waarop we wachten, het aanbod om mee te rijden, de brief in de bus, al die kleine dingen die Hij elke dag voor ons doet. Hopelijk denken we eraan Hem te bedanken en als we bij Zijn liefde voor ons stilstaan, moeten we wel van Hem gaan houden. Hij heeft het zo druk met ons dat we Hem gewoon niet kunnen weerstaan. Ik geloof niet dat er zoiets als geluk in het leven bestaat. Dat is ook Gods liefde, het komt van Hem.’

Als je weet hoeveel God van je houdt, kun je die liefde gedurende je hele leven alleen nog maar uitstralen. Ik zeg altijd dat liefde thuis begint: eerst komt je gezin en daarna je eigen dorp of stad. Het is makkelijk om mensen die ver weg wonen lief te hebben, maar het is niet altijd even gemakkelijk om van onze huisgenoten of naaste buren te houden. Ik ben er niet voor om de zaken in het groot aan te pakken, liefde moet beginnen bij het individu. Om van iemand te gaan houden, moet je contact met hem hebben en hem nastaan. Iedereen heeft liefde nodig. Iedereen moet zeker weten dat hij gewenst is en belangrijk voor God.

Jezus heeft gezegd: ‘Heb elkaar lief zoals Ik u liefheb.’ Hij heeft ook gezegd: ‘Al wat gij gedaan hebt voor een dezer geringsten van mijn broeders, hebt gij voor Mij gedaan.’ Daarom hebben we Hem lief in de armen. Hij zei ook: ‘Ik had honger en gij hebt Mij te eten gegeven, Ik was naakt en gij hebt Mij gekleed.’

Ik herinner de zusters en broeders er altijd aan dat onze dag bestaat uit vierentwintig uur samenzijn met Jezus. Zuster Theresina licht dit toe en daarna geeft pater Bert White zijn mening:

‘We zijn contemplatieven in de wereld, dus is ons leven gericht op gebeden en daden. Ons werk is een uitvloeisel van onze bezinning, onze verbondenheid met God in alles wat we doen en door ons werk (dat we ons apostolaat noemen) voeden we onze verbondenheid met God, zodat gebed en daden, en daden en gebed zonder onderbreking doorstromen.’

‘Gandhi heeft gezegd: “Handel, maar zoek niet naar de vruchten van je daden.” Je daden komen voort uit wie je bent en dat zijn de vruchten. Het is zo ongeveer hetzelfde als van iemand houden, dan stroomt die liefde vanzelf naar de persoon toe van wie je houdt.’

Het volgende gebed wordt door iedere Missionaris van Barmhartigheid opgezegd voordat hij of zij naar zijn apostolaat gaat. Het wordt ook gebruikt als het Gebed van de Heler in Shihu Bhavan, het kindertehuis in Calcutta:

Lieve God, Grote Heler, ik kniel voor U neer omdat ieder volmaakt geschenk van U moet komen. Ik vraag U om mijn handen kundig te maken, mijn geest helder en mijn hart deemoedig. Geef me vastberadenheid, de kracht om een deel van de last van mijn lijdende medemens te verlichten en een oprecht besef van het voorrecht dat mij ten deel is gevallen. Neem uit mijn hart alle valsheid en wereldwijsheid zodat ik met het eenvoudige geloof van een kind op U kan vertrouwen.

De warmte van onze hand

Liefde is niet betuttelend en liefdadigheid is geen medelijden, maar liefde. Liefdadigheid en liefde zijn hetzelfde, met liefdadigheid geef je liefde. Dus geef niet alleen maar geld, steek ook je hand uit. Toen ik in Londen was, ben ik daar waar onze zusters een gaarkeuken hebben, de daklozen gaan bezoeken. Een man, die in een kartonnen doos woonde, pakte mijn hand en zei: ‘Het is al heel lang geleden dat ik de warmte van een mensenhand heb gevoeld.’

Mary, een van onze vrijwilligers, geeft een aantal suggesties hoe we onze hand naar iemand kunnen uitsteken:

‘Ik heb gemerkt dat praktische hulp mensen kan vernederen, tenzij die met liefde wordt geboden. Niemand heeft graag dat een ander dingen voor hem doet of regelt. Ik heb ook gemerkt dat het contact met de mensen stukje bij beetje tot stand komt en dat het beter lukt in georganiseerd verband, door bijvoorbeeld de zusters een handje te helpen in de gaarkeuken. Dan is het het beste om niet te druk bezig te zijn met het uitdelen van het eten of het opruimen van de borden, maar om even een praatje met iemand te maken of naast iemand te gaan zitten, om je aandacht steeds op een persoon te richten. Een heleboel mensen hebben foto's bij zich, dus kun je vragen of je die mag bekijken. Je kunt bijvoorbeeld ook een grapje maken over hun haardracht!

Het gaat erom dat je even met iemand communiceert, ook al vraag je alleen maar of hij lekker gegeten heeft. In plaats van op de achtergrond de afwas te doen, kun je ervoor zorgen dat je de vuile borden gaat ophalen. Als je moeite met dat soort dingen hebt, kun je er ook langzamerhand aan wennen door naar iemand toe te gaan die ergens alleen rondloopt, staat of zit.’

Hier komt nog een verhaal van Mary, dat een andere manier aangeeft om met behoeftige mensen in contact te komen:

‘Een groepje van ons is een poos geleden naar Albanie geweest om de zusters daar te bezoeken. We hadden gehoord over een tehuis voor gehandicapte kinderen en we zijn ernaartoe gegaan, maar het was gewoon een ramp. Dat tehuis ontving blijkbaar wel veel hulp, maar elke keer als dit gebeurde, kwamen de mensen uit de omgeving het weer leeg plunderen omdat ze ook van alles nodig hadden. Het viel me bovendien op dat er heel veel per vliegtuig naartoe werd gebracht. Er stonden loodsen vol hulpgoederen, maar die kwamen niet bij de mensen terecht. Dus namen we de volgende keer een kist appels mee en gaven er een aan ieder kind. We wisten dat, als we die kist daar lieten staan, andere mensen die appels voor hun kinderen wilden hebben en dan zouden de kinderen in het weeshuis ze niet krijgen.’

Liefde heeft geen betekenis als je er niets mee doet. Liefde moet omgezet worden in daden. Je moet liefhebben zonder verwachtingen, de dingen alleen maar uit liefde doen en niet om er misschien iets voor terug te krijgen. Als je er iets voor terug verwacht, doe je het niet uit liefde, want ware liefde kent geen voorwaarden of verwachtingen.

Als je ergens nodig bent, zal God je ernaartoe leiden, net zoals Hij ons ertoe leidde om aidspatienten te dienen. We veroordelen die mensen niet, we vragen niet wat er met hen is gebeurd en hoe ze ziek zijn geworden, we zien alleen hun behoeften en verzorgen hen. Ik geloof dat God ons door middel van aids iets probeert te vertellen, dat Hij ons een gelegenheid wil geven onze liefde te tonen. De mensen met aids hebben een tedere liefde opgewekt in mensen die die liefde misschien hadden uitgebannen en vergeten.

Zuster Dolores beschrijft hoe het vaak al genoeg is om vol liefde naast hen te staan:

‘In het begin zijn degenen met aids die bij ons komen, heel bang. Ze vinden het heel moeilijk zich neer te leggen bij het feit dat ze gaan sterven. Maar het helpt hen om bij ons te zijn en te zien hoe we met andere mensen omgaan in hun laatste ogenblikken. Ik herinner me dat in New York de moeder van een Puertoricaan aanbood hem te verplegen als hij naar huis kwam. Hij bedankte haar en zei dat hij bij ons wilde blijven maar haar wel zou bezoeken. Hij zei een keer tegen me: “Ik weet dat u als ik doodga mijn hand zult vasthouden”, want hij had gezien dat wij dat bij anderen ook deden en dus wist hij dat hij niet alleen zou sterven.

Het is eigenlijk heel eenvoudig. De stervenden voelen zich geroerd door de liefde die ze ontvangen, die alleen maar hoeft te bestaan uit een aanraking, een glas water of een zoete lekkernij waarnaar ze verlangen. Je brengt hun gewoon waar ze om vragen en dan zijn ze al gerustgesteld dat er iemand is die voor ze zorgt en van ze houdt, dat ze gewenst zijn. Dat alleen al helpt ze enorm. Het doet ze geloven dat God nog vriendelijker en vrijgeviger moet zijn en dus stijgt hun ziel omhoog naar God. Omdat we niet prediken maar alleen onze taak met liefde vervullen, worden ze aangeraakt door Gods genade.’

Broeder Geoff, General Servant van de broedergemeenschap, heeft ook iets te zeggen over de beste manier om liefde te tonen:

‘Als mensen, gewend om afgedankt en aan hun lot overgelaten te zijn, ervaren dat anderen hen accepteren en liefhebben, als ze zien dat er mensen zijn die hun tijd en energie aan hen besteden, krijgen ze de boodschap dat ze toch meetellen.

Liefde wordt in de eerste plaats uitgedrukt door bij iemand te zijn, voordat je iets voor hem doet. We moeten hier steeds aan blijven denken, omdat we het zo druk met het doen kunnen krijgen. Als onze daden niet voortkomen uit onze wens om bij iemand te zijn, wordt het niet meer dan maatschappelijk werk, begrijp je? Als je bereid bent bij een arm mens te zijn, kun je zijn behoeften zien en als je liefde oprecht is, wil je die natuurlijk tot uitdrukking brengen door te doen wat je kunt.

Dienstbaarheid is in feite niet meer dan er voor die mens zijn. Bij de allerarmsten is je aanwezigheid vaak het enige wat je hun kunt geven en maakt de kleinste daad die je voor hen kunt verrichten al een groot verschil. De boodschap die we aan de allerarmsten willen geven is: we kunnen je problemen niet oplossen, maar God houdt van je ondanks je handicap, je alcoholisme of je melaatsheid en of je nu genezen wordt of niet, God houdt evenveel van je en wij zijn hier bij je om die liefde tot uitdrukking te brengen. Het is fijn als we hun lijden een beetje kunnen verzachten, maar het is belangrijker dat we hen eraan herinneren dat God in al die pijn en dat lijden van hen houdt.

Dat is natuurlijk een moeilijke boodschap om over te brengen, maar we geloven dat het in de eerste plaats belangrijk is dat we er voor hen zijn. Als je je tijd aan iemand schenkt, geef je daarmee net zozeer uitdrukking aan je liefde als wanneer je iets voor hem doet.’

Hieronder beschrijft een van onze vrijwilligers, Nigel, een ervaring in ons tehuis voor de stervenden en behoeftigen in Calcutta:

‘Toen ik in Nirmal Hriday ging helpen, vond ik het er verschrikkelijk vanwege al dat lijden. Ik voelde me totaal nutteloos en dacht: Wat doe ik hier in vredesnaam?

Toen ik later weer terug was in Engeland, had ik er een lang gesprek over met een van de zusters. Ik vertelde haar dat ik snel de gebarentaal had geleerd zodat ik het verschil wist tussen de vraag naar water of een beddepan en me daar niet in vergiste. Maar afgezien daarvan had ik niet veel gedaan. Ik had meestal bij iemand op bed gezeten en hem gestreeld of eten gegeven. Soms herkenden ze je, maar vaak ook niet want meestal was het einde nabij. Dus toen de zuster vroeg hoe het me vergaan was, antwoordde ik: “Ik was er.” Toen vroeg ze: “Wat deed Johannes of Onze Lieve Vrouw aan de voet van het kruis?”’

Kijken we vol medeleven naar de armen? Ze hongeren niet alleen naar eten, maar ook naar erkenning als menselijke wezens. Ze hongeren naar waardigheid en verlangen ernaar net zo behandeld te worden als wij. Ze hongeren naar onze liefde.

Iedere daad van liefde is een gebed

Het gaat er niet om hoeveel je doet, maar om de hoeveelheid liefde die je stopt in je daden en je delen met anderen. Probeer niet te oordelen over mensen. Als je dat doet, geef je geen liefde. Probeer hen liever te helpen door hun behoeften te zien en hen daarin tegemoet te komen. De mensen vragen me vaak wat ik bijvoorbeeld van homoseksuelen vind en dan antwoord ik altijd dat ik geen oordeel over mensen vel. Het gaat er in Gods ogen niet om wat een ander misschien al of niet heeft gedaan, maar om wat jij hebt gedaan.

We hebben de volgende woorden op een bordje buiten de kapel in het moederhuis hangen. Ze zijn opgeschreven door pater Edward Le Joly na ons gesprek in 1977 en ze drukken precies uit waarmee wij bezig zijn:

‘We zijn hier niet voor het werk, we zijn hier voor Jezus. Alles wat we doen, is voor Hem. We zijn in de eerste plaats religieuzen. We zijn geen maatschappelijk werksters, geen onderwijzeressen, geen verpleegsters of artsen, we zijn religieuze zusters. We dienen Jezus in de armen. We verplegen Hem, voeden Hem, kleden Hem, bezoeken Hem en troosten Hem in de armen, de zieken, de wezen en de stervenden. Maar alles wat we doen, onze gebeden, ons werk en ons lijden, is voor Jezus. Voor ons leven bestaat geen andere reden of motivatie. Dat is iets dat veel mensen niet kunnen begrijpen.’

Hier volgt een aantal voorbeelden van zuster Dolores, broeder Geoff en een vrijwilligster (Linda) met betrekking tot dit soort liefde in daden:

‘In het Westen bestaat zoveel eenzaamheid. De meeste eenzame mensen hebben alleen maar iemand nodig die bij ze komt zitten, wat tijd met ze doorbrengt en tegen ze glimlacht. Velen hebben geen familie meer en wonen alleen en opgesloten. Toen ik in een van onze tehuizen in New York werkte, brachten we al die mensen een paar keer per jaar bij elkaar voor een gezellige dag, zodat we anderen konden ontmoeten. Daar verheugden ze zich echt op. Dan organiseerden we die speciale dag met een lekker middagmaal en cake, en alleen al het feit dat ze hun huis uit kwamen en andere mensen ontmoetten maakte hen gelukkig.

In onze gaarkeukens delen we eten uit aan zwervers. Ze komen bij ons eten, maar sommigen eten helemaal niet. Ze willen alleen maar even wat tijd doorbrengen in een atmosfeer van vrede en rust en nadat we samen een gebed of iets dergelijks hebben uitgesproken, gaan ze meestal weer weg. De meesten willen niet alleen soep, ze willen contact met mensen op een plek waar ze zich gewenst en geliefd voelen en waar ze wat vrede in hun hart kunnen vinden. Het is die persoonlijk noot die zo belangrijk is.’

‘In het Westen hebben we de neiging om op winst gericht te zijn. Alles wordt beoordeeld naar resultaat en we worden opgejaagd om steeds harder te gaan werken om meer resultaat te krijgen. In het Oosten – vooral in India – heb ik gemerkt dat mensen er meer genoegen mee nemen om alleen maar te bestaan. Ze kunnen bijvoorbeeld rustig een halve dag onder een banyanboom met elkaar zitten praten. Wij westerlingen zouden dat waarschijnlijk tijdverspilling noemen. Maar het is wel degelijk van waarde.

Tijd met iemand doorbrengen, naar hem luisteren zonder op de klok te kijken en zonder resultaat te verwachten, leert ons iets over de liefde. Het succes van de liefde ligt in het liefhebben zelf, niet in het resultaat ervan. Natuurlijk is het vanzelfsprekend om het beste te willen voor degenen die we liefhebben, maar als we hun dat niet kunnen geven, wil dat nog niet zeggen dat onze liefde geen waarde had. Hoe meer we dat streven naar resultaat opzij kunnen zetten, des te meer kunnen we leren over de geestelijke kant van liefde. Liefde kan uitgedrukt worden in dienstbaarheid, maar ook in contemplatie. We moeten streven naar de balans tussen die twee. En liefde is de sleutel tot het vinden van die balans.’

‘Het was een heel bijzondere ervaring om de kinderen in Shishu Bhavan in Calcutta te mogen helpen. Ze ontroerden me diep. Op een morgen zaten we boven in een kring – dat deden we vaak en dan zongen we – en ik had een gehandicapt jongetje op schoot dat me met ogen vol vreugde en liefde aankeek. Hij was heel sereen. Ik herinner me dat als een heel spirituele ervaring.’