Het boeddhisme, gesticht aan het einde van de 6e eeuw voor Christus door Siddhartha Gautama (de "Boeddha"), is een belangrijke religie in de meeste Aziatische landen. Het boeddhisme heeft veel verschillende vormen aangenomen, maar in elk geval is er een poging gedaan om uit de levenservaringen van de Boeddha, zijn leringen en de 'geest' of 'essentie' van zijn lessen (genaamd dhamma of dharma) te putten als modellen voor de religieus leven. Maar niet tot het schrijvenvan de Boeddha Charita (het leven van de Boeddha) door Ashvaghosa in de 1e of 2e eeuw CE hebben we een uitgebreid verslag van zijn leven. De Boeddha werd geboren (ca. 563 vGT) in een plaats genaamd Lumbini nabij de uitlopers van de Himalaya, en hij begon les te geven rond Benares (in Sarnath). Zijn vaste generaal was er een van spirituele, intellectuele en sociale gisting. Dit was de tijd waarin het hindoeïstische ideaal van afstand doen van het gezins- en sociale leven door heilige personen die de waarheid zoeken voor het eerst wijdverspreid raakte, en toen de Upanishads werden geschreven. Beide kunnen worden gezien als een beweging weg van de centrale plaats van het Vedische vuuroffer.

Siddhartha Gautama was de krijgerzoon van een koning en een koningin. Volgens de legende voorspelde een waarzegger bij zijn geboorte dat hij een verzaker zou worden (zich terugtrekken uit het tijdelijke leven). Om dit te voorkomen, gaf zijn vader hem veel luxe en genoegens. Maar als jonge man maakte hij eens een reeks van vier wagenritten waar hij voor het eerst de ernstigere vormen van menselijk lijden zag: ouderdom, ziekte en dood (een lijk), evenals een ascetische verzaker. Het contrast tussen zijn leven en dit menselijke lijden deed hem beseffen dat alle genoegens op aarde in feite van voorbijgaande aard waren en alleen menselijk lijden konden maskeren. Hij verliet zijn vrouw - en nieuwe zoon ("Rahula" - naaister), nam verschillende leraren aan en probeerde ernstige verzaking in het bos tot het punt van bijna verhongering. Tenslotte, Omdat hij besefte dat ook dit alleen maar meer lijden veroorzaakte, at hij voedsel en ging onder een boom zitten om te mediteren. Tegen de ochtend (of sommigen zeggen zes maanden later!) Had hij Nirvana (Verlichting) bereikt, wat zowel de ware antwoorden op de oorzaken van lijden als de permanente bevrijding ervan verschafte.

Nu begon de Boeddha ('de Verlichte of ontwaakte') anderen deze waarheden te leren uit mededogen voor hun lijden. De belangrijkste doctrines die hij onderwees, waren onder meer de vier edele waarheden en het achtvoudige pad. Zijn eerste Edele Waarheid is dat het leven lijden is (dukkha). Het leven zoals we normaal leiden, is vol plezier en pijn van lichaam en geest; genoegens, zei hij, vertegenwoordigen geen blijvend geluk. Ze zijn onvermijdelijk verbonden met lijden, omdat we lijden omdat we ze willen, willen dat ze doorgaan en willen dat pijn verdwijnt, zodat genot kan komen. De tweede Edele Waarheid is dat lijden wordt veroorzaakt door hunkering - naar zintuiglijke genoegens en dat de dingen zijn zoals ze niet zijn. We weigeren het leven te accepteren zoals het is. De derde Edele Waarheid stelt echter dat lijden een einde heeft, en de vierde biedt de middelen om dat doel te bereiken: het Achtvoudige Pad en de Middenweg. Als iemand dit gecombineerde pad volgt, zal hij of zij nirvana bereiken, een onbeschrijfelijke staat van alwetend helder bewustzijn waarin alleen vrede en vreugde is.

Het achtvoudige pad - vaak picturaal weergegeven door een acht-spaaks wiel (het wiel van Dhamma) omvat: juiste opvattingen (de vier edele waarheden), juiste intentie, juiste spraak, juiste actie, juist levensonderhoud / beroep, juiste inspanning, juiste Mindfulness (totale concentratie in activiteit) en juiste concentratie (meditatie). Het Achtvoudige Pad is doordrongen van het principe van de Middenweg, dat kenmerkend is voor het leven van de Boeddha. De Middenweg vertegenwoordigt een afwijzing van alle uitersten van gedachte, emotie, actie en levensstijl. In plaats van een ernstige versterving van het lichaam of een leven van toegeeflijk onzinnige genoegens, pleitte de Boeddha voor een gematigde of 'evenwichtige' zwervende levensstijl en het cultiveren van mentale en emotionele gelijkmoedigheid door meditatie en moraliteit.

Na de dood van de Boeddha vestigden zijn celibataire zwervende volgelingen zich geleidelijk in kloosters die werden verschaft door de getrouwde laitya's die geschenken voortbrachten. De leken kregen op hun beurt door de monniken enkele leerstellingen van de Boeddha onderwezen. Ze hielden zich ook bezig met praktijken zoals het bezoeken van de geboorteplaats van de Boeddha; en het aanbidden van de boom waaronder hij werd verlicht (bodhiboom), Boeddha-beelden in tempels en de relikwieën van zijn lichaam die in verschillende stoepa's of grafheuvels waren ondergebracht. Een beroemde koning, Ashoka genaamd, en zijn zoon hielpen het boeddhisme te verspreiden door heel Zuid-India en naar Sri Lanka (Ceylon) (3e eeuw voor Christus).

Onder de volgelingen van de Boeddha ontwikkelden zich veel kloosterscholen. Dit komt gedeeltelijk doordat zijn praktische leringen op verschillende punten raadselachtig waren; hij weigerde bijvoorbeeld een ondubbelzinnig antwoord te geven over de vraag of mensen een ziel (atta / atman) hebben of niet. Een andere reden voor de ontwikkeling van verschillende scholen was dat hij weigerde een opvolger aan te stellen om hem te volgen als leider van de Sangha (kloosterorde). Hij zei tegen de monniken dat ze lampen voor zichzelf moesten zijn en de Dhamma tot hun gids moesten maken.

Omstreeks de eerste eeuw GT deed zich een grote breuk voor binnen de boeddhistische kudde - die tussen de takken van Mahayana en Hinayana. Van de Hinayana ("het kleine voertuig") tak van scholen is alleen de The Ravada school (gesticht in de 4e eeuw v.Chr.) Overgebleven; het wordt momenteel gevonden in Sri Lanka en alle Zuidoost-Aziatische landen. Deze school benadrukt de historische figuur van Gautama Boeddha, en de centrale plaats van de levensstijl en beoefening van de monnik (meditatie). De ravada-monniken zijn van mening dat de Boeddha een leerstelling van anatta (geen ziel) leerde toen hij sprak over de vergankelijkheid van het menselijk lichaam / vorm, perceptie, gewaarwordingen / gevoelens, bewustzijn en wilskracht. Ze geloven echter dat mensen doorgaan met 'hervormd' en herboren worden en karma verzamelen totdat ze het nirvana bereiken.

De mahayana ("grotere voertuig") tak van scholen begon omstreeks de eerste eeuw na Christus; Mahayanisten zijn tegenwoordig vooral te vinden in Korea, China, Japan en Tibet. De drie meest prominente scholen zijn Pure Land, Chanor Zen en Tantra. Mahayana-scholen gebruiken in het algemeen teksten die soetra's worden genoemd, waarbij ze benadrukken dat leken ook goede boeddhisten kunnen zijn, en dat er naast meditatie andere effectieve paden naar nirvana zijn - bijvoorbeeld het zingen en goede werken die in Zuiver Land worden gebruikt. Ze geloven dat de Boeddha en alle mensen hun oorsprong vinden in wat afwisselend Boeddha-natuur, Boeddha-geest of leegte wordt genoemd. Dit is niet 'niets', maar het is de volkomen onbeschrijflijke Bron van al het Bestaan; het is tegelijkertijd verlichtingspotentieel. De vorm van de historische Boeddha was, zeggen ze, slechts één manifestatie van Boeddha-natuur. Mahayana spreekt dus over vele vroegere en ook toekomstige Boeddha's, van wie sommigen 'goddelijk' zijn en de leiding hebben over Boeddha-werelden of hemelse paradijzen. Vooral belangrijk zijn bodhi sattva's - die personen zijn die het punt van verlichting hebben bereikt, maar terugkeren en een gelofte afleggen om hun verlichting-mededogen, wijsheid en kracht te gebruiken om anderen te helpen verlossen van hun lijden. De Mahayana-canon zegt dat er tenslotte geen onderscheid is tussen 'zelf' en 'ander', noch tussen samsara (transmigratie, wedergeboorte) en nirvana! Hierdoor zijn de bodhi sattvais in staat het lijden van anderen in samsara op zich te nemen en zijn eigen verdiensten aan hen over te dragen. en presideren Boeddha-werelden of hemelse paradijzen. Vooral belangrijk zijn bodhi sattva's - die personen zijn die het punt van verlichting hebben bereikt, maar zich omkeren en een gelofte afleggen om hun verlichting-mededogen, -wijsheid en -kracht te gebruiken om anderen te helpen bevrijden van hun lijden. De Mahayana-canon zegt dat er tenslotte geen onderscheid is tussen 'zelf' en 'ander', noch tussen samsara (transmigratie, wedergeboorte) en nirvana! Hierdoor zijn de bodhi sattvais in staat het lijden van anderen in samsara op zich te nemen en zijn eigen verdiensten aan hen over te dragen. en presideren Boeddha-werelden of hemelse paradijzen. Vooral belangrijk zijn bodhi sattva's - die personen zijn die het punt van verlichting hebben bereikt, maar zich omkeren en een gelofte afleggen om hun verlichting-mededogen, -wijsheid en -kracht te gebruiken om anderen te helpen bevrijden van hun lijden. De Mahayana-canon zegt dat er tenslotte geen onderscheid is tussen 'zelf' en 'ander', noch tussen samsara (transmigratie, wedergeboorte) en nirvana! Hierdoor zijn de bodhi sattvais in staat het lijden van anderen in samsara op zich te nemen en zijn eigen verdiensten aan hen over te dragen. De Mahayana-canon zegt dat er tenslotte geen onderscheid is tussen 'zelf' en 'ander', noch tussen samsara (transmigratie, wedergeboorte) en nirvana! Hierdoor zijn de bodhi sattvais in staat het lijden van anderen in samsara op zich te nemen en zijn eigen verdiensten aan hen over te dragen. De Mahayana-canon zegt dat er tenslotte geen onderscheid is tussen 'zelf' en 'ander', noch tussen samsara (transmigratie, wedergeboorte) en nirvana! Hierdoor zijn de bodhi sattvais in staat het lijden van anderen in samsara op zich te nemen en zijn eigen verdiensten aan hen over te dragen.

Hoewel het boeddhisme in India vrijwel is uitgestorven (ca. 12e eeuw n.Chr.) - misschien vanwege de alomvattende aard van het hindoeïsme, mosliminvasies of een te grote nadruk op de manier van leven van de monnik - heeft het als religie haar meer dan bewezen levensvatbaarheid en praktische spiritualiteit in de landen van Azië waarnaar het is vervoerd. De vele vormen en praktijken die binnen de boeddhistische kudde zijn ontwikkeld, hebben het ook mogelijk gemaakt dat veel verschillende soorten mensen door deze grote religie in hun spirituele behoeften konden voorzien.