De achterflap van dit boek (380 blz.) zegt:

Kureishi schetst een bizar en komisch beeld van het leven van Karim Amin, de zoon van een Indiase vader en een Engelse moeder. Karim woont in een buitenwijk van Londen en is onafgebroken op zoek naar avontuur, dat wil zeggen: naar al wat met seks en drugs te maken heeft. Er komt een einde aan zijn saaie leven als zijn vader, de 'boeddha van de buitenwijk' met zijn minnares Eva de wijk neemt en Karim met het opwindende grotestadsleven laat kennismaken.

De eerste zin:

Mijn naam is Karim Amir en ik ben een geboren en getogen Engelsman, zo goed als dan.

Hij is 17 jaar

Ze [moeder] was een mollige vrouw met een bleek, rond gezicht en vriendelijke bruine ogen, maar ze had weinig fysieke uitstraling. Ik geloof dat ze zich niet erg in haar lichaam thuis voelde, het beschouwde als een noodzakelijk kwaad, een omhulsel waarin ze was geboren zoals een schipbreukeling op een onbewoond eiland aanspoelt.

Vader vraagt of moeder meegaat op bezoek bij vrienden. Moeder weigert.

‘Zal ik dan maar met je meegaan naar Eva? Eigenlijk zou ik naar de schaakclub vanavond, maar als ik je daarmee een plezier kan doen, sla ik wel een keertje over.’
Ik liet het zo argeloos klinken als ik maar kon. Ik wilde niet te gretig lijken, want de ervaring had me geleerd dat als je te gretig was, de anderen ineens niet meer zo nodig hoefden. En dat als jij nie tzo nodoig hoefde, de anderen gretiger werden. Dus hoe liever ik iets wilde, des te minder liet ik het merken. (...)

Pa was al in 1950 naar Engeland gekomen en zat er nu dus meer dan twintig jaar(...). Toch leek het nog steeds alsof hij net van de boot was gestapt. Hij raakte om de haverklap de weg kwijt en stelde vragen als :’Dover ligt toch in Kent, niet?’ Ik vond dat iemand die in dienst was van de Britse overheid, een ambtenaar, zelfs al was hij nog zo ondergeschikt en slecht betaald als mijn vader, dergelijke dingen toch zou moeten weten.

Vader wordt door Karim aangeduid als 'de boeddha van de buitenwijk'. Hij is geïntrigeerd door en geïnteresseerd in zijn vaders levenswandel.
Goddank kwam op dat moment pa binnen. Hij kwam zo van zijn werk en droeg zijn beste maatpak, een geel vest, horloge-met-ketting (een cadeau van ma), en een roze met blauw gestreepte das met een knoop die zo dik was als een stuk zeep. Hij leek wel een parkiet. Zijn haar glom van de olijfoelie die hij er altijd in smeerde omdat hij dacht dat het een probaat middel was om kaalheid te voorkomen. Als je te dicht in zijn buurt kwam had dit helaas het neveneffect dat je je onwillekeurig afvroeg of er misschien ergens een salade stond die te kwistig met slasaus was overgoten.

Vader wordt verliefd op Eva. Dit zal verstrekkende gevolgen hebben voor het gezin van Karim.

Elke dag zag ik de fundamenten van ons gezinsleven verder afbrokkelen. Als pa van zijn werk kwam, sloot hij zich op in de slaapkamer om er niet meer uit te komen. Sinds kort had hij graag dat Allie [Karims vier jaar jongere broer] en ik hem kwamen vertellen wat we op school hadden meegemaakt. Ik geloof dat hij het prettig vond omdat onze stemen de kamer vulden als rookwolken waarachter hij zich behaaglijk kon verschuilen om over Eva te mijmeren. (...) We voelden onze harten langzaam maar zeker breken, als lekkende leidingen die steeds zwakker worden tot ze het ten slotte begeven.

Karims seksualiteit komt openhartig ter sprake. Hij voelt zich zowel tot meisjes als tot jongens aangetrokken. Hij is al een tijd verliefd op Charlie, Eva's zoon.

Daar lag ik dan, de tranen stonden me in de ogen, maar ik probeerde net te doen of het geen pijn deed. Charlie bleef intussen al ijsberend gebloemde kledingstukken uit het raam gooien, terwijl hij een fantastisch verhaal ophing over een op te richten politiekorps dat tot taak zou hebben rockgitaristen te arresteren en gevangen te zetten die tijdens het spelen wel eens door hun knieën zakten. 

Ook met Jamila heeft hij een losse relatie.
 
Als ik zo naar Jamila keek, bedacht ik dat er drie soorten mensen zijn: mensen die vanaf het begin weten wat ze willen, mensen die daar later achter komen en mensen die er nooit achter komen (degenen die het het slechtst getroffen hebben). Ik nam aan dat ik tot de tweede categorie behoorde, al had ik graag gewild dat ik tot de eerste behoorde.

Oom Ted en tante Jean spelen een belangrijke rol in het leven van Karim.

Daar stonden ze dan, twee doorsnee ongelukkige alcoholici, hij keurig in het pak, zij op haar roze hoge hakken. Ze zagen eruit als bruiloftsgasten, ma's lange zuster Jean en haar echtgenoot Ted, de eigenaar van Peter's Heaters, een bedrijfje dat verwarmingsketels installeerde. En ze moesten aanzien dat hun zwager, door hen steevast Harry genoemd, ten overstaan van de buren in meditatie ging. Jean zocht wanhopig naar woorden. Het was waarschijnlijk de eerste keer in haar leven dat ze ergens moeite voor deed. Eva legde haar vinger op haar lippen. Langzaam zakte Jeans mond dicht, als de Tower Bridge.

Nadat vader moeder verlaat om bij Eva in te trekken, verhuist moeder samen met Allie naar tante Jean en oom Ted. Karim besluit om samen met zijn vader naar het huis van Eva te verhuizen.

De dag dat ze bij Jean was ingetrokken, was mam meteen in bed gaan liggen en sindsdien was ze er niet meer uitgekomen.
(...) Ik belde haar elke dag, maar ik was sinds de dag dat we bij introkken niet meer bij haar geweest. Ik kon het niet opbrengen.



Deze schrijver hanteert een lichtvoetige, humoristische stijl. Het is aangenaam om lezen en zeer geschikt voor jeugdige lezers.

(deze bespreking is nog in opbouw)

24-05-2012, 00:00 Geschreven door Muilpeerd  

16-05-2012, 00:00 Geschreven door Muilpeerd  

16-05-2012, 00:00 Geschreven door Muilpeerd  

Pas aan het einde van het boek komen we te weten hoe de ik-figuur in een tuchthuis is beland.
We komen terecht in een wereld die zowel poëtisch als schrijnend en wrang is. Een groep jongens die worden voortgejaagd als een kudde dieren.

11-05-2012, 00:00 Geschreven door Muilpeerd  

04-05-2012, 00:00 Geschreven door Muilpeerd  

Dit boek ( 253 blz.) plukte ik op goed geluk, haast blindelings, uit de bibliotheek.

De ondertitel luidt Terugkeer naar een verloren land.

Op de binnenflap staat:

Wanneer ik voor de eerste keer naar Afghanistan ga, vind ik een land in oorlog. Wat ik eigenlijk wil is uitzoeken waar ik vandaan kom, waar de romantische mythen eindigen en mijn werkelijkheid begint.

Als kind groeide ik op in Turnbridge Wells, Engeland. Maar mijn vader vertelde altijd dat ik eigenlijk ergens anders vandaan kwam. Uit een sprookjesland van helden en veroveraars, prinsessen en schurken, het verloren land van mijn familie: Afghanistan. Jaren later, toen ik daar rondreisde, begreep ik de werkelijke waarde van mijn vaders verhalen. Hij had een schatkaart in mijn hoofd getekend - kleurrijk, exotisch en geïdealiseerd - die mij in staat stelde mijn erfenis op te eisen.

Binnen in me wonen twee mensen
Net als twee echtelieden die nauwelijks met elkaar praten, zijn ze onverenigbaar
Mijn westerse kant is een gevoelige, liberale, burgerlijke pacifist
Mijn Afghaanse kant
Kan ik alleen beschrijven als een strijdlustig roofdier
Die geniet van bloedvergieten, graag risico's neemt en nergens bang voor is

Dit zijn de eerste zinnen van het boek:

Ik ben drie jaar oud. Ik zit bij mijn vader op schoot. Hij vertelt me over een toverachtige plek, een sprookjestuin waar je alleen maar van kunt dromen. Fonteinen sproeien druppels als diamanten in caleidoscopische vijvers. Kleurige vogels zingen in boomgaarden vol vruchten. De granaatappels barsten open en de pitjes zijn robijnen. Er is zoveel fruit dat zelfs de geiten meloenen te eten krijgen. Het water heeft magische eigenschappen: je kunt geurige pilaf eten totdat je ploft, dan naar de beek lopen om te drinken, en je kunt weer een heel nieuw maal eten.

Het is duidelijk dat we midden in het aards paradijs zijn beland.

Elk hoofdstuk begint met een sprookje of een sage. Eén van die verhaaltjes zijn:

Een groep Hindoes stelde een olifant tentoon in een tent, en er stroomden veel mensen toe om dit wonder te aanschouwen. Omdat het in de tent te donker was om de olifant te kunnen zien, moesten ze voelen met hun handen om een idee te krijgen hoe het dier eruitzag.

De een voelde zijn slurf en verklaarde dat het beest op een waterslang leek. Een ander voelde zijn oor en zei dat het een grote waaier moest zijn. Weer een ander raakte zijn poot aan en dacht dat het een pilaar was. Nog weer iemand anders voelde zijn rug. 'Jullie zitten ernaast, broeders,' beweerde hij. 'Dit schepsel is net een grote troon.'

Het oog is te vergelijken met een handpalm;
de handpalm kan niet het gehele voorwerp bevatten ...
Ach, jij die slaapt in deze boot van je lichaam,
je ziet alleen het water; aanschouw het water der wateren!


Dit boek is een zoektocht van een vrouw naar haar roots. We komen veel geografische en politieke feiten te weten, afgewisseld met indrukken die de vrouw opdoet bij het bezoek aan haar land. Gekleed in een volledig verhullende burqa moet ze zich voorzichtig door de straten bewegen.

Als jong kind verhuist Saira van Pagham, een stad in Afhanistan, in de buurt van Kabul, naar het Britse Kent. Daar groeit ze op met haar broer Tahir, haar zus Safira, haar vader die een schrijver is en haar moeder die uit India komt. En met hun labrador Honey. Ze heeft een gelukkige jeugd.
Vader vertelt haar vaak verhalen over zijn geboorteland.

In 1842 werd het hele Britse leger in Kabul, vijfduizend man in totaal, door een Afghaanse horde in de pan gehakt. (...)Slechts één man wist zichzelf in veiligheid te brengen, vernederend genoeg op een ezel. De uitgeputte dokter Brydon was de enige vertegenwoordiger van de Britse bezetter die het bloedbad had overleefd en kon vertellen wat hij had meegemaakt.

Het is de gewoonte dat er jong getrouwd wordt. Saira heeft veel moeite met de huwelijkskandidaat die voor haar werd uitgekozen af te wijzen:

Toen oom Mirza onthulde dat hij een huwelijkskandidaat voor me op het oog had, liet hij me tijdens de lunch aan zijn rechterhand zitten. Dit was een bijzondere gunst, maar bepaald geen onverdeeld genoegen. Het stelde hem namelijk in staat om lekkere hapjes van zijn eigen bord op het mijne te leggen. Vaak haalde hij een half gekauwde lekkernij uit zijn eigen mond om het hapje liefhebbend in de mijne te stoppen, een Afghaanse gewoonte waar ik nooit aan heb kunnen wennen. Het was zijn manier om me te vertellen dat hij me waardeerde en dat ik bij de familie hoorde.
(...)
Ik was eenentwintig. Ik was niet langer tevreden met het Afghanistan van onze mythes en legendes. Ik wilde de feiten en was vastbesloten om zelf de waarheid te ontdekken. (...) Omdat Afghanistan in oorlog was, besloot ik journalist te worden. Ik begon mijn zoektocht naar de waarheid in de kantoren van hoofdredacteuren, die ik allemaal leugens op de mouw speldde. Ik sprak vloeiend Perzich, ik kende de meeste leiders van de mujahedeen persoonlijk, ik was een ervaren verslaggever, gehard door de strijd. Terwijl ik al die verzinsels opdiste, verbaasde ik me erover dat serieuze mensen me geloofden. In die tijd besefde ik het niet, maar onbewust volgde ik in de voetsporen van dezelfde mythes die ik achter me wilde laten. Er was eens een schoenlapper die Maruf heette. Hij leende geld van verschillende rijke kooplieden, want hij beweerde dat er een rijk beladen karavaan naar hem onderweg was. Uiteindelijk begon hij het verzonnen verhaal zelf te geloven. In plaats van het geld te investeren, gaf hij het weg. Zijn schulden werden steeds groter, evenals de wonderbaarlijke schatten van zijn mythische karavaan, niet alleen in zijn eigen fantasie, maar ook in die van alle mensen in de stad.

Enkele bladzijdes verder volgen we Saira die als journaliste in opdracht van Channel Four een televisiedocumentaire over het Afghanistan van de Taliban gaat filmen, Beneath the Veil. De ploeg laat ze achter zich om incognito verder te kunnen reizen met de Vereniging van Revolutionaire Vrouwen in Afghanistan.
(...)
Het is een zoektocht naar een beter begrip van mijn eigen identiteit, en het bewijs van de kracht van een mythe.
(...) Mijn eigen identiteit werd eerder gevormd door mythes, legendes en gekoesterde historische verhalen dan door mijn paspoort of geboorteplaats.(...)
Ik trilde bij de gedachte aan de eerste echte reis van mijn leven, de terugkeer naar het vaderland waar ik nog nooit was geweest. De avond voor ons gesprek stond ik op Zahir Shahs binnenplaats en keek ik in extase naar de sterren. 'Eindelijk ben ik er,' zei ik hardop. 'Ik ben gekomen, precies zoals ik altijd heb beloofd.'
De gelaatstrekken van de Afghanen vertonen sporen van ontelbare invasielegers: de lichte huidskleur van de Turkse hordes, de schuine ogen van de Mongolen, het blonde haar van Alexanders mannen, de haviksneus van de Arabieren. De meeste indringers zagen niets in dit onherbergzame land in Azië, de plek waar God volgens de Afghanen lachend zijn afval weggooide toen hij klaar was met de schepping.
(...)
Toen ik in september 1986 eindelijk terug was in Peshawar, fronsten de wijze oude mannen van de mujahedeen hun borstelige wenkbrauwen, ze krabden in hun baarden en keken van het jonge meisje naar de stapel papieren die ik op tafel had gelegd. Vervolgens stemden ze erin toe mij naar de frontlinie te brengen.
(...)
Ik heb een verzonnen verhaal ingestudeerd en de antwoorden die ik zal geven als ik word aangehouden en ondervraagd uit mijn hoofd geleerd. Mijn naam is Fatima. Ik kom uit de zuidelijke stad Ghazni. Ik ben een Afghaanse vluchteling en keer terug naar mijn familie in Kabul omdat mijn zus gaat trouwen. Ik spreek Perzisch, geen Pushtu, de taal van de Taliban.

'Mijn moeder en zus,' legde mijn gastvrouw uit. Ik ging met gekruiste benen zitten, en de vrouwen haastten zich om kussens onder me te schuiven. Ik vond het prettig in de vrouwenvertrekken, in Afghaanse huizen meestal de gezamenlijke kamers. Ik zou al snel leren dat het fijn is om een vrouw te zijn als je in huizen komt waar mannen en vrouwen gescheiden leven. Mannen moeten in de formele en ongezellige gastenkamer blijven en beleefde gesprekken voeren. De vrouwenvertrekken zijn daarentegen de machinekamer van het huis, daar hangt de zwart geblakerde kookpot boven het vuur, daar zwermen kinderen rond en lopen kippen in en uit.

In gesprek met de onderwijzeres van een clandestiene meisjesschool komt ze volgende zaken te weten:

Wist ik dat zeventig procent van het onderwijzend personeel in Kabul vroeger uit vrouwen bestond? Het zijn dus niet alleen meisjes die geen onderwijs meer krijgen, maar ook jongens. Als de Taliban dit 'schooltje' ontdekken, wordt iedereen in de deze kamer - ook de kinderen - geslagen en naar de gevangenis gestuurd.

In dat jaar, 1982, waren er alleen in Pakistan al tweeënhalf miljoen Afghaanse vluchtelingen.  Het werden er elke dag meer.
(...)
Af en toe kwamen we door een wat vlakker gebied, en dan wist ik niet wat ik zag. Het leek wel een maanlandschap, met enorme kraters in de egaal grijze grond. Ik werd gewaarschuwd voor landmijnen. Die werden vanuit de lucht uitgeworpen, ook wel als een soort boobytraps rond verlaten dorpen. Het was een aanval zonder kaarten, er werden geen gegevens bijgehouden. Afghanistan worstelt tot op de dag van vandaag met ontelbare landmijnen.
De mijnen werden strategisch gebruikt om gebieden te ontvolken als men vermoedde dat de bevolking de mujahedeen steunde. Ik begon te begrijpen waar de vluchtelingen die ik in Pakistan had gezien voor op de loop waren gegaan, en welke gevaren ze onderweg hadden getrotseerd.

Saira vestigt zich in Peshawar en werkt voor verschillende kranten en tijdschriften:
 
Dat was eind 1986 tijdens het dieptepunt van de Koude Oorlog van president Reagan. Pakistan werd als een frontlijnstaat beschouwd en had steun nodig nu het Koude Leger voor hun deur stond. De militaire dictator generaal Zia ul Haq ontving miljarden dollars aan militaire hulp van de VS, in ruil daarvoor namen ze tweeënhalf miljoen Afghaanse vluchtelingen op, plus de ruziënde facties van Afghaanse mujahedeen.

Toen de Russen in 1988 onverwacht aankondigden dat ze zich terugtrokken, besloot ik begin 1989 naar Europa terug te keren.(...)De oorlog had Afghanistan veranderd. Anderhalf miljoen mensen, bijna acht procent van de bevolking, was gedood. Nog eens vier miljoen mensen waren verbannen naar troosteloze vluchtelingenkampen. Een hele generatie kinderen had geen onderwijs gehad, en hun toekomst was zo goed als kapot. Van de landbouw was door alle bombardementen niets meer over, de terrassen in de bergen -  door vele generaties met de hand aangelegd - waren vernield, en het hele land lag bezaaid met onvindbare mijnen. (...) Er was een hoge prijs betaald voor de overwinning. De geërodeerde aarde was  stoffig onder mijn voeten.

Begin 1989 trouwt Saira met haar vriend Beat en begint een nieuw leven in Zwitserland.
Het was me te veel geworden, dus ik was weggelopen. Ik was op zoek geweest naar een sprookjesland, maar had in plaats daarvan een nachtmerrie gevonden. (...)Net als de rest van de wereld stond ik vanaf de zijlijn toe te kijken terwijl Afghanistan instortte. (...)
Bijna zodra de mujahedeen in 1992 aan de macht kwamen, liep de rivaliteit tussen de verschillende krijgsheren uit op een burgeroorlog.
In 1992 begon een obscure islamitische geestelijke, mullah Omar, zij carrière door het leven van twee jonge meisjes te redde. (...) ...en de Taliban waren geboren.
In tegenstelling tot de plunderende mujahedeen waren mullah Omar en zijn islamitische leger niet geïnteresseerd in geld, goederen of seks. Ze wilden gewoon een einde maken aan de oorlog en een rechtvaardig islamitisch bewind installeren. Al snel raakte de Pakistaanse geheime dienst in hen geïnteresseerd. Pakistan wilde een Pushtun-regering in Afghanistan en had daarom steeds Gulbudding Hekmatyar gesteund, maar ze begonnen schoon genoeg te krijgen van de voortdurende oorlog bij de buren. Vandaar dat Pakistan in de herfst van 1994 stilletjes van koers veranderde en de Taliban hielp met het innemen van Kandahar.

Tot slot dit prachtige verhaaltje:

Een koopman had een papegaai in een kooi. Op een dag vroeg de papegaai of de koopman iets voor hem mee wilde nemen uit India, waar hij vandaan kwam. 'Ga alsjeblieft langs bij mijn familieleden in de jungle en vertel ze dat ik hier gevangen zit,' zei de papegaai. De man beloofde het. 'Ik heb slecht nieuws, ' zei hij toen hij terugkwam van zijn reis. 'Ik stond in de jungle en schreeuwde naar de papegaaien dat jij hier in een kooi woont. Een van je familieleden tuimelde uit de boom en viel aan mijn voeten - ik denk dat hij dood is gegaan door de schrik.' Zodra de koopman dit had verteld, viel de papegaai met een plof op de bodem van zijn kooi. Verdrietig haalde de man zijn dode huisdier uit de kooi en hij legde hem op de vensterbank. Zodra hij vrij was, kwam de papegaai weer tot leven en vloog hij weg.

Het is een leerzaam boek, al is de chronologie van het verhaal niet altijd even duidelijk aangegeven.
De lectuur is aanvankelijk veelbelovend maar lost in het tweede deel de verwachtingen minder in.
Tevoren wist ik nauwelijks iets over Afghanistan en met dit boek heb ik een klein stukje kennis verworven over dat verre land, dat voor mij tot nog toe enkel bestond uit nieuwsberichten over oorlog.

29-04-2012, 00:00 Geschreven door Muilpeerd  

27-04-2012, 00:00 Geschreven door Muilpeerd  

De inhoud wordt als volgt omschreven:
Dit is het verhaal van Fransje Hermans, die na een ongeluk aan een rolstoel is gekluisterd en niet kan spreken. Hij ontwikkelt een grenzeloze fascinatie voor een nieuweling in het dorp, Joe Speedboot, een jongen die zijn eigen naam heeft verzonnen en al op jonge leeftijd vliegtuigbouwer en bewegingsfilosoof is. Tussen deze twee jongens ontwikkelt zich een betoverende dynamiek.

Het verhaal begint met de veertienjarige Frans die in coma ligt. Over de aard van het ongeval komen we weinig te weten. Hij ontwaakt echter uit zijn coma en na 220 dagen is hij opnieuw in staat om een arm te bewegen. In een rolstoel die hij met zijn arm kan bedienen, gaat hij opnieuw naar school en volgt daar het derde jaar. Hij komt samen in de klas te zitten met Joe Speedboot en Christof, twee bevriende jongens. Frans wil graag zelf bevriend worden met Joe en slaat het duo gade. Het verhaal speelt zich grotendeels af in Lomark, het dorp waarin Frans woont.

Wat opvalt is de luchtige humoristische toon ondanks het zware onderwerp.

Maar Christof was niet zo, en hij zou ook nooit zo worden. Daarvoor was hij te zenuwachtig en te veel een twijfelaar. In zijn wens om net zo te zijn als de jongen uit de vrachtwagen zat ook dat soort jaloezie waar je jeuk van in je hoektanden krijgt, en de vampierachtige neiging om het leven uit iemand te zuigen.
(...)
Koeien zijn idioot, die staan altijd maar zo'n beetje te dromen op niks af. Nee, dan paarden, als die stilstaan lijkt het of ze tenminste ergens over nadenken, echt diep nadenken over een bepaald paardenprobleem, terwijl koeien kijken zoals de hemel naar ons kijkt: groot en zwart en leeg.

Frans sluit vriendschap met een vogel, een kauw. De vogel wordt een onafscheidelijke vriend die meestal op Frans' schouder zit.

Frans is samen met Joe en Christof en Christof voelt aan zijn arm.

- Heeft hij daar beton in ofzo? vraagt hij. (...)
- Mag ik even? vraagt Joe. Hij rolt de mouw op tot boven mijn biceps en fluit zacht tussen zijn tanden.
- Wat een monster (...)
Het was me eigenlijk nog niet zo opgevallen hoe groot die arm inderdaad is.
- Vooral als je dat lichaampje erbij ziet, zegt Christof.
Hij heeft wel gelijk want het lijkt of al mijn groei de laatste paar maanden in die arm is gaan zitten, het lijkt wel de arm van een volwassen vent met van die bobbels en aderen overal. Een berenarm, al zeg ik het zelf.  Joe begint te lachen en roept als een circusdirecteur: 'Dames en heren, hierrr isss...Frans de Arrum!'

Toen ik vijftien was, heb ik mijn ouders laten weten dat ik in het tuinhuis achter het huis wilde wonen. Ik kon nu een aantal dingen zelf en een blik met knakworsten opwarmen zou ook wel gaan. Ma was tegen, pa isoleerde het huisje en maakte er een gaskachel, een klein keukenblok en een plee in.

In zijn dorp Lomark arriveert een nieuw gezin.

Julius en Kathleen Eilander hebben een dochter, Picolien Jane, afgekort PJ, uitgesproken als Piedzjee. Na Joe en India [Joes zus] is zij de derde exoot bij ons op school.
We weten niet wat we zien. Ze draagt een kroon van ontstuimig krullend haar, dat bruisend rond haar schouders valt. Ik denk aan zee en schuim, mijn dagboeken zijn vol van haar. Haar huid is bleek, ik heb nog nooit zulke blauwe ogen gezien, ze staan een beetje schuin in haar brede gezicht. In de pauze verdringen de meisjes zich rond haar om met hun handden de kurkentrekkerkrullen te volgen die terugspringen als elastiek wanneer je eraan trekt. De meisjes willen allemaal PJ's vriendin zijn.  Haar manier van praten brengt iedereen in verrukking. Het nabije en toch geheimzinnige Afrikaans maakt je beurtelings aan het lachen en aan het rillen van het soort genot dat mooie taal opwekt.
We horen dat ze uit Durban komt. Die naam  wordt even toverachtig als Ninivé of Isfahaan. Boven Durban is de lucht knisperig en het zout op je huid smaakt er naar salmiak. Ik denk aan PJ die door Durban loopt; in mijn dagboek fluit de kaketoe en masturbeert het aapje. (...)
PJ is geboren uit een fusie van licht, haar huid is bleek als aardappelscheuten in de kelder, ze lijkt wel transparant maar haar haar is vlammend koren...

Engel is een klasgenoot die Frans' pismaatje wordt. Telkens wanneer Frans moet plassen helpt Engel hem namelijk. Hij treedt ook toe tot het vriendenclubje. Maar Frans' fascinatie blijft naar Joe uitgaan.

Hij was niet zozeer een buitengewone jongen, hij was een kracht die vrijkwam. Je had verwachtingsvolle tintelingen in zijn buurt - er was een energie die vorm aannam in zijn handen, in een los verband toverde hij bommen, racebrommers en vliegtuigen te voorschijn en jongleerde ermee als een lichtzinnige tovenaar. Ik had nooit iemand ontmoet bij wie het idee zo vanzelfsprekend leidde tot uitvoering, op wie angst en conventies zo weinig greep hadden. Hij durfde het onmogelijke te denken en merkte niets van de afwijzing die zich achter zijn rug voltrok.

Het is de sprankelende stijl die zo plezierig om lezen is. Het is een opvallend opgewekte,vlotte schrijfstijl die je vaak een glimlach ontlokt.

Er kwam weer zo'n lange vakantie aan. Zo'n periode waarin je langzaam smelt en in eigen uitwasemingen wordt gemarineerd. Dat was altijd een slechte tijd voor mij. (...)
Wel ging ik zomers door het leven in korte broek en uitzinnige hawaïhemden die ma voor me kocht, maar dat trok alleen maar meer de aandacht. (...) Dus zat ik erbij als een afgestreken lucifer en keken de mensen naar me alsof ik imbeciel was. (...)
Ik zat het liefst met Mahfouz aan de rivier, aan wie ik niks hoefde uit te leggen. De zon blikkerde op het water; het licht was zo schel dat het de binnenkant van je hoofd verlichtte en iedereen zo bij je naar binnen kon kijken. (...)
Op de rivier was het een en ander aan pleziervaart, van die drijvende koelkasten die ons vertellen dat algemene welvaart en wansmaak bij elkaar horen als zout en peper. (...)
We rookten. Sommige rokers blazen rook uit als een vliegtuig, in zo'n rechte grijze streep, maar zoals de Arabier rookte had ik nog nooit gezien - hij rookte, hoe zal ik het zeggend, verdwijnend. Hij nam een dot rook in zijn mond en liet die in witte flarden rond zijn gezicht dwarrelen op de manier waarop wolken een bergtop aan het zicht onttrekken.

Je komt uiteindelijk ook te weten welk soort ongeval heeft gezorgd voor zijn verlamming

Wie gaat er nou in het gras liggen als ze maaien.
Het voorwiel van de trekker verbrijzelde mijn borstkas en brak mijn rug, maar de messen van de cylomaaier hebben mij niet bereikt. De man bovenop zag me wel maar te laat.
Sommigen noemen dat geluk, anderen zeggen pech.
Naar wat er daarna is gebeurd kan ik alleen maar gissen.
Hoewel ik duidelijk op weg was naar het einde denk ik soms dat ik gewacht heb - op één reden om terug te komen, één reden om een tak langs de doodsrivier te grijpen en aan de weg terug te beginnen, centimeter voor centimeter, terug naar waar ik vandaag kwam.
Misschien dat Joe die reden was.

Moeder heet voluit Maria Gezina Putnam.

- Dag jongen, zegt ma wanneer ze 's morgens binnenkomt.(...) Hoewel klein gebouwd is ze een bergachtige vrouw. Haar flanken zijn bedekt met een jurk met bloemenmotief. Ze vertelt me dingen die ze weer heeft gehoord van andere vrouwen. Meestal over rampen. Ze houdt van rampen als van koekjes bij de koffie. (...)
We zijn tot elkaar veroordeeld, ik, haar gekneusde vrucht en hoogstpersoonlijke ramp, en zij, die net als oude paarden het leed van de wereld op haar rug draagt.

Frans toestand verbetert met veel moeite.

Ik hees me uit de kar en greep de rand van de tafel. Als een gedrogeerde chimpansee op ongelijke benen slingerde ik door de kamer, waarbij ik stoelen, tafels en kasten vastgreep. Joe draaide zich om en keek met stomme verbazing.
- Hé man, je loopt!

In april begint het te waaien zoals je vergeten was dat het kon waaien. Je huis krimpt onder de dreunende bijlslagen van de  wind. Op straat roepen ze 'rare wind hé?' naar elkaar, waarmee ze bedoelen dat hij in de kieren van je hersenen kruipt en je stapelgek maakt. Als een klein kind loopt ie overal aan te trekken, je dacht dat alles goed vastzat maar de hele wereld klappert en schuurt.

Dan volgen we de ervaringen van de vrienden als ze achttien worden.

Christof ging rechten studeren in Utrecht. Ik zou hem niet missen. Toch, wanneer ik erover nadacht, hoorde hij net zo goed bij mijn leven als Joe en Engel. (...)
PJ was toen al vertrokken, ze had een kamer gevonden in Amsterdam waar ze zich had ingeschreven bij de Letterenfaculteit. (...)
De situatie was niet ideaal: in het domein van de fantasie moest ik haar delen met Christof, die dezelfde visioenen had als ik. In mijn dagdromen schakelde ik hem uit met bijlen, vrachtwagens en dingen die door mijn toedoen boven op hem vielen.

Ik droom de KLEUR van mijn liefde voor PJ, het verbijsterend oranje van een zon die opgaat. Dit zal ik haar niet kunnen zeggen. Dit is volkomen kut. Ik bedoel, ik had net zo goed dood of een Chinees uit Wuhan kunnen zijn, zo raakt mijn bestaan nergens aan het hare.

Joe zet Frans aan om te gaan armworstelen. Omdat zijn ene arm zo ontwikkeld is heeft hij enorme spieren gekweekt.
Aanvankelijk weigert Frans dit maar:

' Wat bleef mij anders over dan te proberen armworstelaar te worden? Ik ging in training, Joe en ik richtten ons op het eerste toernooi in Luik, eind oktober. (...)
Hij [Joe] begreep dat de aansporing om veel te oefenen betekende dat ik tegenstanders nodig had,(...)
Ik verlangde hevig naar iemand op wie ik mijn toegenomen kracht en inzicht kon loslaten. Om kort te gaan, Joe vond Hennie.  Hennie Oosterloo was bordenwasser in De Uitspanning en woonde al zo lang iedereen zich kon herinneren in Lomark.(...)
Hoewel hij al over de vijfitg moest zijn leek hij onschuldig als een baby.Hij was lomp sterk maar deed geen vlieg kwaad zeiden ze. (...)
Ik weet niet of er licht doordrong in het brein van Hennie Oosterloo, of hij vreugde had beleefd aan zijn overwinning [van hun partijtje armworstelen] of een knagend gevoel van onbehagen ervoer over zijn leven dat verstreek in de spoelkeuken, maar aan zijn gezicht was in ieder geval niets af te lezen. Hij had altijd dezelfde gelijkmatige uitdrukking, geen uitdrukking eigenlijk; het gezicht stond als het ware altijd in zijn vrij.

Joe en Frans rijden samen naar Luik om aan het eerste toernooi deel te nemen. In het Franstalige Luik wordt Frans als volgt aangekondigd:

- Mesdames et messieurs! galmde de spreekstalmeester, François le Bras!
(...)
Ik denk dat ik zo van armworstelen hield vanwege de vrolijke stompzinnigheid ervan. Er waren geen verborgen boodschappen en bedoelingen. Geen woord, en toch was er sprake van indringend primair contact.

Frans wint verrassend veel partijtjes en Joe en hij gaan helemaal op in het trainen en het deelnemen aan toernooien. Als PJ meegaat op toernooi is dit voor Frans een extra stimulans om te winnen.

Het deed me plezier om PJ te horen klappen van verrukking. Wacht maar tot het echt begint, zei ik in gedachten tegen haar. (...)
- Die arm van jou! Het lijkt wel een bovenbeen, bijna eng om te zien...die aderen!
Joe knikte tevreden.
- Een soort bovenbeen ja. Zit maanden werk in.
Ik grijnsde ongemakkeliijk en zoog bier door het rietje. Deze dag, alle wedstrijden, ik zou het allemaal aan haar opdragen, ik zou ze één voor één verpletteren tot er geen meer over was.

Dan doet Frans een vreselijke ontdekking. Na een toernooi, tijdens de nacht dat Frans, Joe en PJ op hotel overnachten wordt Joe wakker. Joe sliep met Frans op een kamer en PJ had een aparte kamer.

Toen ik wakker werd stond er 03:52 op de display van de wekkerradio. In alarmrode getallen. Het licht brandde, ik had mijn kleren aan, Joe's kant van het bed was onbeslapen. De schok was later dan de waarneming: hij was al bijna twee uur weg. Een verlammend besef verspreidde zich door mijn lichaam: Joe en PJ...
Ik zat rechtop in bed, bestormd door beelden van Joe en PJ die een wereld waren binnen gegaan waar ze mij niet meer nodig hadden. Aan een eenpersoonsbed hadden ze genoeg. Dat ik alleen op een tweepersoonsbed lag verdikte het gif. Ik had het zelf veroorzaakt, ik had haar meegevraagd, uit ijdelheid, omdat ik wilde dat ze me zou bewonderen. Voor haar had ik het toernooi gewonnen - en Joe nam de hoofdprijs. Het hete beest van jaloezie vrat in mijn innerlijk.

Dan worden de vrienden geconfronteerd met het overlijden van Engel.

Joe telefoneerde naar huis vanuit de hotelkamer, het raam stond open en liet straatgeluiden en lenteadem binnen. Even later legde hij de hoorn behoedzaam op het toestel en keek me aan.
- Engel is dood, zei hij.
Ik begreep eigenlijk maar één ding en dat was dat ik een blind verlangen had naar de tijd voor die mededeling, toen de constructie van de wereld nog niet was ontwricht. (...)
- Maar hoe is het gebeurd, vroeg Joe schor, weet u dat?
Eleveld [Engels vader] schudde zijn hoofd.
- Mijn talen zijn niet zobest...zoals ik het begrepen heb heeft Engel een hond op zijn hoofd gehad. Van het balkon van een flat. Een hond. (...)
Wat voor hond het was geweest wisten we niet, alleen dat het beest van de negende verdieping van een flatgebouw was gevallen in een buitenwijk van de Franse hoofdstad, precies op het hoofd van de op één na laatste Eleveld van Lomark.

Tijdens een partij breekt Frans zijn arm waardoor hij voor lange tijd niet meer kan deelnemen aan toernooien.

Pas toen werd ik me bewust van een razende, gekmakende pijn in mijn onderarm, de vlammen sloegen eruit, en zag dat Mansur mijn hand losliet en verbaasd naar me keek. Halverwege mijn onderarm balde de pijn zich samen als een gloeiende knoop, ik wist dat het bot gebroken was. De spieren hadden het gehouden tegen Mansurs onmenselijke kracht maar het spaakbeen of de ellepijp was niet sterk genoeg geweest. Geknapt als een twijg; ik schreeuwde het uit van woede en pijn. Joe schoot op me af.
- Fransje, wàt?!
Ik schudde het hoofd, dit was het einde van alles, het bot was mijn achilleshiel gebleken, ik kon weer helemaal van voor af aan beginnen.

De relatie met PJ evolueert maar ik wil niet te veel verklappen.

Ook komen we te weten wat de echte naam van Joe Speedboot is.
- Ben jij niet nieuwsgierig dan?
Natuurlijk was ik nieuwsgierig, daar ging het niet om. Kutkreng, leg neer! Maar haar ogen gleden al over de identiteitspagina. Ze trok haar wenkbrauwen op en glimlachte. Toen draaide ze het opengeslagen paspoort naar mij toe, ik zag Joe's foto in een flits voor ik mijn ogen sloot. Ik mocht het niet zien. Alles kraaide alarm in het donker, ze had het recht niet, het was heiligschennis, niemand mocht zich zijn ware naam stiekem toe-eigenen, het was zijn enige geheim. Ik deed mijn ogen open toen ik dacht dat ze het begrepen zou hebben, maar op twintig centimeter voor mijn neus bungelde nog altijd Joe's identiteitspagina. Ze zocht een medeplichtige, ze lokte me haar verdorven universum in (...), o godverdomme, hoe kon ik haar niet ter wille zijn?

Dit is een mooi, ontroerend en vaak hilarisch boek over vrienschap, over verlies, over de eerste grote verliefdheid. Een aanrader!

13-04-2012, 00:00 Geschreven door Muilpeerd  

Het is precies om die laatste reden dat ik de boeken van Pearl Buck zo hoog acht. Ze slaagt erin de mensen die in het land gebukt gaan onder allerlei onrechtvaardigheden een eigen stem te geven.

Bovendien bieden haar boeken een kijk op het leven van de verschillende lagen in de bevolking, ook op het leven van de grondbezitters en de rijken.
Van de pakweg zes boeken die ik van haar las viel me telkens op hoezeer zij begaan is met het lot van de plaatselijke bevolking.

Over de inhoud vertelt de achterflap:
Wang Lu is een eenvoudige, ongeletterde boer die geen enkele kennis bezit, behalve de waarde van zijn land. Door het harde werken lukt het hem steeds meer land te kopen en te  bewerken zodat hij zich na een aantal jaren tot grootgrondbezitter weet op te werken. Als rijk man maakt hij echter dezelfde fouten die alle andere rijke mensen in zijn omgeving maken: hij bekommert zich niet om de levens van zijn arbeiders, hij verwaarloost zijn echtgenote en hij trouwt met een tweede, veeleisende jonge vrouw met gebonden voeten. Als Wang Lu oud is, verdeelt hij zijn land onder zijn kinderen, die zich nauwelijks voor landarbeid interesseren. De ondergang van de familie Wang is onvermijdelijk: de manier waarop grootgrondbezitters als Wang Lu met land en mensen omgaan, moet wel tot geweld en revolutie leiden.

De eerste zinnen
Het was Wang Lungs trouwdag. (...)
Vandaag zou hij zijn hele lichaam wassen. Sinds hij als kind op zijn moeders  knie had gezeten, had niemand zijn lichaam meer gezien. Vandaag was dat voor het eerst het geval en hij wilde dat het schoon zou zijn.

Wang Lung, die samenwoont met zijn vader, trouwt met een slavin van het huis van Hwang, een rijke familie. Hij gaat naar het huis en daar wordt hij te woord gestaan door de vrouw des huizes.

Wang Lung schaamde zich diep maar vermande zich toen en keek voor zich uit naar de plek waar hij een zeer oude dame zag zitten op een zetel in het midden van het vertrek; haar tere, nietige gestalte was gehuld in glanzend, parelgrijs satijn. (...) 'Wat doet die man hier?' vroeg zij onverwacht boos. (...) Ik wacht op de vrouw, Grote Dame,' zei Wang Lung hoogst verbaasd.
'De vrouw? Welke vrouw?....' begon de oude dame, maar de slavin aan haar zijde bukte zich en fluisterde iets waarop de dame zich herstelde. 'O, jusit, ik was het even vergeten - een onbelangrijke kwestie- je bent hier voor de slavin, O-lan. Ik herinner mij nu weer dat wij haar aan een of andere boer als vrouw beloofd heben. Ben ij die boer?'
'Dat ben ik,' antwoordde Wang Lung. (....)
En vrijwel direct verscheen de slavin weer met aan haar hand een hoekige, vrij lange gestalte, gekleed in een zindelijk blauwkatoenen jas en broek.

O-lan past zich heel vlot aan aan het leven van Wang Lung. Al spoedig is zij zwanger.
Wang Lung stond stil. Wat viel daarop te zeggen?Zij bukte zich om een stuk van een baksteen op te rapen en wierp het buiten de voor. Het leek wel of ze had gezegd:'Hier is je thee,' of : ' We kunnen eten.' Zoiets gewoons leek het voor haar te zijn. Maar voor hem...hij kon niet onder woorden brengen wat het voor hem was. Zijn hart leek te zwellen en stil te staan, alsof het ineens onverwachte grenzen tegenkwam. Ja, het was hun beurt op deze aarde!

De dag nadat het kind was geboren, stond de vrouw net als anders op en maakte eten voor hen klaar, maar ze ging niet naar het veld met Wang Lung en hij werkte alleen tot na het middaguur. (...) Hij ging regelrecht naar de markt en kocht vijftig eieren voor een stuiver per stuk, '...) en hij kocht rood papier om in het water met de eieren mee te koken om ze rood te verven. Toen ging hij met de eieren in zijn mand naar de snoepwinkel, en daar kocht hij rode suiker, ietsje meer dan een pond, en hij keek toe terwijl de suiker in bruin papier werd gepakt en de koopman glimlachend een strook rood papier onder het touwtje schoof.
'Is het misschien voor de moeder van een pasgeboren kind?'
'Een eerstgeboren zoon,' zei Wang Lung trots. (...)
Toen hij in de brandende zonneschijn door de stoffige straat liep, meende hij dat er nog nooit een man was geweest die zo begunstigd was door het lot als  hij.
Hij bedacht dit eerst met vreugde en toen met plotselinge angst. Het was niet goed al te zeer met voorspoed gezegend te zijn. De lucht en de aarde waren vol boze geesten die stervelingen het geluk niet gunnen, vooral diegenen niet die arm zijn. Hij draaide zich abrupt om in de richting van de kaarsenmakerswinkel die ook wierook verkocht, en daar kocht hij vier staafjes wierook, een voor ieder lid van zijn gezin, en met deze vier staafjes ging hij het kleine tempeltje van de goden der aarde binnen en stak ze in de koude as van de wierook die hij daar de laatste keer samen met zijn vrouw had geofferd.

Wang Lungs waardering voor zijn vrouw groeit elke dag. O-lan is een ijverige, stille vrouw. Woorden waren voor haar dingen die één voor één gevangen en slechtsmet moeite weer losgelaten werden.

Wang Lung heeft een goede oogst en is zelfs in staat met zijn spaargeld een stuk land bij te kopen. Het stuk land is afkomstig van het huis waar O-lan gewoond heeft.
En zijn vrouw, die slavin in de keukens van deze trotse familie was geweest, zou de echtgenote worden van een man die in het bezit was van een stuk land dat het Huis van Hwang generaties lang groot had gemaakt. (...)

Dit stuk land, dat nu in het bezit wwas van Wang  Lung, veranderde zijn leven voorgoed.

Wang Lung komt aan in het huis van Hwang en hoopt de transactie met de heer des huizes maar deze slaapt.

Tenslotte moest de zaak geregeld worden met de rentmeester, een gladjanus, de handen zwaar van het geld dat er na elke transactie aan was blijven hangen.

De oude man paste nu op het kind en de vrouw werkte samen met de man van de vroege morgen totdat de zonsondergang zich over de velden uitspreidde, en toen Wang Lung op een dag merkte dat zij opnieuw zwanger was, voelde hij in eerste instantie slechts ergernis omdat zij nu tijdens de oogst niet in staat zou zijn te werken. Hij snauwde haar, geïrriteerd door vermoeidheid toe:'Je kon zeker geen andere tijd uitkiezen om weer een kind ter wereld te brengen!'
Zij antwoordde dapper:'Ditmaal stelt het niets voor. Het gaat alleen de eerste keer moeilijk.'

Korte tijd later meldt ze hem:
'Het is weer van het mannelijk geslacht.'
Ze zeiden niets meer tegen elkaar, maar hij was verheugd, en het onophoudelijk buigen en bukken leek minder inspannend.
Wang Lung is heel gelukkig.
Ieder jaar meer zoons; er was geluk in zijn huis - deze vrouw bracht hem niets dan geluk. Hij riep zijn vader toe:'Nu wij weer een kleinzoon hebben, zullen wij de grote in uw bed moeten leggen!'
De oude man was verrukt.

O-lan krijgt nog een kind, een meisje ditmaal en is opnieuw zwanger.Dan breken er echter zware tijden aan. De oogsten mislukken en overal heerst hongersnood. Ook het huis van Wang Lung wordt getroffen. Want ook al heeft hij grond bij kunnen kopen, door de aanhoudende droogte leveren ze geen voedsel op. Iedereen is wanhopig.
Op een dag kwam Ching, zijn buurman, nu nog slechts de schaduw van een menselijk wezen, aan de deur van Wang Lungs huis en fluisterde met lippen die droog en zwart waren als aarde: 'In de stad eten ze honden en overal eten ze paarden en allerlei  soorten gevogelte. Hier hebben wij al de beesten opgegeten die ozne akkers beploegden, en het gras en schors van de bomen.Wat blijft er nog over als voedsel?'
Want Lung schudde moedeloos zijn hoofd. Tegen zijn borst lag het vederlichte, uitgemergelde lichaampje van het kleine meisje, en hij keek neer op het broze benige gezichtje en in de indringende, droevige ogen, die hem onophoudelijk aanstaarden. Wanneer die ogen zijn blik ontmoetten, gleed er telkens een bevend glimlachje over het kindergezichtje dat zijn hart brak.
Ching bracht zijn  gezicht dichterbij.
'In het dorp eten ze mensenvlees,' fluisterde hij.

O-lan is totaal uitgeput door de hongersnood.
Zij wilde alleen zijn als zij haar kind baarde, neergehurkt boven een oude tobbe die zij voor dit doel bewaarde om daarna zoals een dier de vlekken verbergt van zijn jong, door de kamer te kruipen om de sporen van hetgeen daar had  plaatsgevonden te verwijderen. (...)Hij [Wang Lung] luisterde ingespannen naar de ijle, doordringende kreet die hij zo goed kende, en hij luisterde vertwijfeld. Mannelijk of vrouwelijk, dat was hem op dit moment onverschillig, nu betekende het voor hem slechts een mond erbij, die om voedsel vroeg.
'Het zou een teken van erbarmen zijn als het kind niet ademde,' mompelde hij, en toen hoorde hij - maamr hoe zwak ditmaal- de ijle kreet een ogenblik sidderend in de stilte hangen. 'Er is geen genade in deze dagen!' eindigde hij bitter.
(...)
'Waar is het kind?' vroeg hij.
Zij maakte een lichte beweging met de hand en toen hij naar de grond keek, zag hij een kinderlichaampje liggen.
'Dood!' riep hij uit.
'Dood,' fluisterde zij. (...) Haar ogen waren gesloten, haar gezicht was asgrauw en haar botten staken als spitse punten onder de huid naar voren - een arm en stil gezicht dat het allerergste sprakeloos had verduurd, en er was niets dat hij kon zeggen. (...) Maar welke folteringen had deze vrouw in haar uitgemergelde toestand moeten uitstaan, terwijl het hongerende wezen in haar binnenste aan haar had geknaagd, vechtend voor het eigen leven! (...)
Het ronde hoofdje zakte opzij en aan de hals zij hij twee donkere gekneusde pleken, maar hij deed wat hij moest doen.

Door de aanhoudende hongersnood ziet Wang Lung zich genoodzaakt met zijn gezin weg te trekken, op zoek naar voedsel.

Er zat nu niks anders meer op dan de deur stevig dicht te trekken in zijn houten scharnieren en de ijzeren grendel dicht te schuiven. Alle kleren die ze hadden, hadden ze aan. (...)
Toen zij door de stad waren getrokken en de zuidkant ervan hadden bereikt (...) troffen zij daar een menigte mensen aan die allemaal naar het zuiden gingen.(...)
Wang Lung (...) begreep dat als ze zich nog een dag op deze manier moesten voortslepen, ze tegen de avond allemaal dood zouden zijn, en hij zei zo opgewekt als hij maar kon:' Sta op, mijn zoons, en help jullie grootvader overeind. Wij zullen met de vuuurwagen [trein] gaan en zittend naar het zuiden reizen.

Het gezin reist  150 km naar het zuiden en tracht er een bestaan uit te bouwen. Aanvankelijk gaat het gezin uit bedelen. O-lan en de kinderen bedelen en Wang Lung loopt heel de dag rond met een riksja.  Het gezin maakt hier kennis met een grote stad. Voor de eerste keer in zijn leven ziet hij een blanke. 
Op deze dag kwam er plotseling iemand naar buiten, een schepsel zoals hij nog nooit had gezien. Hij  had er geen idee van of het iemand van het mannelijk of van het vrouwelijk geslacht was, maar de persoon was lang en gekleed in een recht, zwart gewaad van een of ander ruw, hard materiaal en droeg de huid van een dood beest om de hals. (...) 
Toen begreep Wang Lung dat dit wat je noemde een vreemdeling was, een die nog vreemder was dan hij in deze stad, en dat mensen met zwart haar en zwarte ogen kennelijk tot één soort behoren en mensen met licht haar en lichte ogen tot een ander, en daarna voelde hij zich niet meer zo volslagen vreemd in de stad.

Zijn grootste wens echter is om, zodra het kan, terug te keren naar zijn huis en zijn grond.

Dit prachtige boek (347 blz.), dat ik eerder op goed geluk uitkoos, geeft een kijk op het leven van een eenvoudige boer in China rond 1900. Ik leefde intens mee met de zorgen van het gezin. Pearl Buck heeft meerdere boeken geschreven over het leven in China, echte aanraders!

10-04-2012, 00:00 Geschreven door Muilpeerd  

05-04-2012, 00:00 Geschreven door Muilpeerd  

02-04-2012, 00:00 Geschreven door Muilpeerd  

01-04-2012, 00:00 Geschreven door Muilpeerd  

Ook schrijvers van kortverhalen wil ik voorstellen. Deze auteur moet inderdaad geen vreemde blijven hier en graag stel ik dit boek aan u voor. Ik werd geraakt door zijn prachtige verhalen en zal er een paar onder de loep leggen.

Het eerste verhaal 'Aantekeningen voor mijn biograaf' begint als volgt:
'Knoop allereerst twee dingen in uw oren: ik haat artsen en ik ben mijn leven lang nooit lid van een praatgroep geweest.'

Ik kan de schoonheid van het verhaal het best tot haar recht laten komen door te citeren:

'Een week geleden ben ik uit Baltimore vertrokken met de gedachte mijn zoon Graham op te zoeken. Ik denk de laatste tijd veel aan hem, aan de dagen die we in de schuur van het oude huis doorbrachten, aan het feit dat ik in zijn aanwezigheid het ene idee na het andere kreeg (...)Maar mijn testament is af, ik heb mijn patentrechten gelegateerd en maak nu alleen een paar aantekeningen voor mijn biograaf, die ze over enkele decennia, als de ware invloed van mijn werk duidelijk wordt, misschien nodig zal hebben om bepaalde punten op te helderen.
(...)
Alle latere diagnoses - en neem maar gerust van me aan dat er nogal wat zijn geweet - zijn het resultaat van twee krachten, beide op hun eigen manier verderfelijk: (1) het streven van het psychiatrisch establishment in de afgelopen eeuw om excentricitei als een ziekte te beschouwen, en (2) het verlangen van verschillende gezinsleden uit mijn verleden om me gezeglijk te maken en me zo mogelijk te immobiliseren. (...)
Het concept van het elektrische broodmes is me ontstolen in een wegrestaurant in Chevy Chase, door een man die verkleed was als rendier en van wie ik onmogelijk had kunnen weten dat hij in dienst was van Westinghouse.

Als Frank bij zijn zoon aankomt doet diens vriend Eric open:
Zijn gezicht krijgt iets geduldigs en in zijn glimlach begint het medeleven der onwetenden door te sijpelen: zielige ouwe kerel die ziijn leven lang al geestelijke problemen heeft, de ene maand up, de volgende maand down, een vent die hoogdravende ideeën spuit die als zand door zijn vingers glippen, waarop ik altijd zeg: zoek jij de naam Frank Singer maar eens op bij het octrooibureau.

Ik vraag om pen, papier en een rekenmachine en begin een idee te schetsen dat me zojuist is ingevallen - ik voel Grahams nabijheid nu al - voor een fiets die de energie die heuvelaf gegenereerd wordt kan opslaan in een kleine batterij en deze naar behoefte via een instrumentje op het stuur weer loslaat als je heuvelop rijdt - een potentiële goudmijn, gezien het feit dat de bevolking vergrijst en dat mensen steeds meer vrije tijd hebben ten gevolge van vervroegde pensionering. (...) Nu Graham er is, raakt mijn idee in een stroomversnelling en terwijl hij een douche neemt, pak ik mijn bagage uit, verschuif het meubilair van het tuinhuis en prik mijn tekeningen aan de muur. Als ik in het huis terugkom, vraag ik Eric of ik de telefoon mag gebruiken (...)en dan bel ik mijn advocaat, mijn ingenieur, mijn modelbouwer, drie reclamebureaus waarvan ik de nummers in de gele gids vind, de Amerikaanse Bond van Gepensioneerden - dat zal de belangrijkste markt zijn - een oude studievriend van wie ik me herinner dat hij me eens vertelde dat hij had meegereden in de Tour de France, omdat ik denk dat hij wel een invalshoek naar de fietsenindustrie zal weten, de directeur van mijn bank om over financiering te praten, het octrooibureau, het natuurkundelab van Cal Tech, de vrouw die ik de week voor mijn vertrek uit Baltimore mee uit eten heb genomen, en drie plaatselijke drankwinkels voordat ik er een vind die bereid is een krat Dom Périgon te bezorgen.

'Ik heb een suite voor ons genomen,' zeg ik, rammelend met de sleutels. Graham rolt met zijn ogen en balt zijn vuisten. 'Pap!' Er klinkt wanhoop in zijn stem door. 'Wat!' 'Hou op! Hou nou eens op! Je bent in de war. Waarom denk je dat Linda en Ernie je niet willen zien, pappa, waarom denk je? Is dat zo verbazingwekkend? Ze kunnen dit niet aan! Mamma kon het niet aan! Begrijp je dat niet? Het is egoïstisch van je om niet naar de dokter te gaan!' schreeuwt hij, terwijl hij met zijn vuisten op zijn dijen bonkt. 'Het is egoïstischom je medicijnen niet in te nemen. Egoïstisch!'

Dit verhaal over een manisch-depressieve vader die vervreemd is van zijn zoon is heel treffend, heel realistisch beschreven, de auteur weet heel goed weet waarover hij het heeft. Je kan de toenemende ontreddering bij de zoon voelen en je krijgt een kijk op het uit zijn voegen barstende gezwollen zelfvertrouwen van de vader.
Het is een pijnlijk relaas maar ik vind het heel goed geschreven.

Volgende verhaal dat ik hier voorstel is 'rouwproces' het derde verhaal in dit boek dat 9 verhalen telt in 251 bladzijdes. Dat begint als volgt:
'Een jaar na de zelfmoord van mijn moeder verbrak ik de belofte aan mezelf dat ik mijn vader niet lastig zou vallen met mijn eigen zorgen. Ik vertelde hem hoe ongelukkig ik was op school, hoe eenzaam ik me voelde.(...) De volgende middag (...) zag hij een stopbord over het hoofd. (...) Volgens de politieagent die in tranen op de voordeur klopte, was mijn vader bij de eerste daverende klap dood geweest. (...) Omdat ik nog maar anderhalf jaar naar de middelbare school moest, besloten we dat ik tot mijn eindexamen daar kon blijven en ze zorgde ervoor dat ik bij een buurvrouw mocht gaan wonen. (...) De buurvrouw besteedde geen aandaccht aan mijn komen en gaan en ik brach zo weinig mogelijk tijd in hun huis door.

Op handenarbeid op school stuit hij op Gramm Slater, een boze jongen met een engelengezicht.
Hij stak een kop boven de andere jongens uit, was nu al net zo fors als mijn vader en zijn bovenarmen waren bedekt met een laag goudblond haar.
(...) Ik gaf me over aan het lawaai en keek naar Gramm op de kruk naast de mijne. Hij zat voorovergebogen. Door zijn versleten katoenen T-shirt volgde ik de volmaakte boog van zijn ruggengraag. Ik wilde dat hij naar me keek. Ik wilde dat hij me aanraakte. Het kon me niet schelen hoe.
(...) Daarna begon Gramm me flikker te noemen en me voor schut te zetten tegenover mijn klasgenoten, die ontzet waren omdat hij zo kon doen tegen iemand van wie iedereen wist dat hij in één jaar tijd zijn beide ouders hadverloren. (...) Toen ik langs hem liep om mijn glas op het aanrecht te zetten, stak hij zijn voet uit en lichtte me beentje. Ik sloeg met mijn schouder tegen de tegelvloer, het glas vloot uit mijn hand en viel aan scherven bij de deur van de koelkast. (...)'Sta je niet op?' vroeg hij sarcastisch, al begrijpend dat ik dat niet ging doen, dat hij me van de grond zou moeten tiillen. Dat besef leek hem kwaad te maken. Hij bracht izjn been naar achteren en schopte me tegen mijn dij. Ik slaakte een kreun van opluchting toen de pijn langst mijn ruggengraat omhoogschoot. 'Daar, rotzak. Zo goed?'Hij bracht zijn glas naar zijn mond zodat de onderkant van zijn T-shirt uit de band van zijn spijkerborke schoof en ik zag een beetje lichtbruin haar rond zijn navel. Ik wilde mijn tong eroverheen laten glijden. Met heel mijn hart. Hij deed een stap naar voren en drukte de zool van zijn schoon zachtjes tegen mijn wang. 'Ik kan je pletten als een insect,' zei hij. Hij was niet de meest welbespraakte jongen die ik ooit had ontmoet. Hij was alleen degene wiens pijn ik meer dan heerlijk vond. Ik stak mijn hand uit en greep zijn enkel maar hij rukte zijn been meteen los, schopte me hard in mijn maag en ramde me tegen de kastdeur.

Dit verhaal vond ik heel mooi omdat het schrijnend pijnlijk laat voelen hoe een jongen met het massieve verlies van zijn beide ouders omgaat, niet bij machte is zijn verdriet te uiten en zich daarom stort in een gewelddadige relatie tot een medestudent.
Ook de andere verhalen gaan over moeilijke levenssituaties en hoe mensen zich daaronder gedragen. Mensen laten zich niet hoofdzakelijk leiden door rationele overwegingen maar veelal door al dan niet bewuste complexen, verborgen kwetsuren en persoonlijke eigenaardigheden.

30-03-2012, 00:00 Geschreven door Muilpeerd  

John Maxwell Coetzee, geboren als John Michael Coetzee (Kaapstad, 9 februari 1940), is een Zuid-Afrikaans schrijver.

Dit is een van de boeken (284 blz.) die ik koos omdat ik erover gelezen had in recensies en artikelen in tijdschriften.

De korte inhoud deelt mee:

Toen hij door de lucht vloog dacht hij nog direct weer op te kunnen staan, even diep adem te halen, en dan weer door te fietsen. Maar nu zit hij thuis, een been tot boven de knie geamputeerd. Met tegenzin probeert hij te wennen aan het idee dat er nu dagelijks een verpleegster over de vloer komt. (...)
Toen ontmoette hij Marijana, en zijn hart onderging een verandering. Zijn hart is niet meer wat het was. Nu smacht het ernaar om Marijana te dienen, Marijana en allen die bij haar horen. Zoals zij hem iets gegeven heeft, zo wil zijn hart iets terugggeven.

Het boek begint al volgt:

De klap komt van rechts, hard en verrassend en pijnlijk, als een stroomstoot, en tilt hem van de fiets. ‘Ontspan!’ zegt hij tegen zichzelf terwijl hij door de lucht vliegt (met het grootste gemak door de lucht vliegt!) en hij voelt zijn ledematen inderdaad gehoorzaam verslappen.

Paul Rayment heeft een verkeersongeluk, hij werd op zijn fiets door een auto aangereden. Als gevolg daarvan wordt zijn rechterbeen geamputeerd.

Paul is een eenzame zestigjarige man:

Hij is ooit getrouwd geweest, zeker; maar degene met wie hij dat waagstuk heeft ondernomen maakt geen deel meer uit van zijn leven.

Paul ziet zich voor een vreselijke toekomst geplaatst:

'Verzorging van mijn been’ Hij gloeit van woede - ‘zien ze dat dan niet? Je hebt me onder narcose gebracht en mijn been afgehakt en in de afvalbak gegooid om het door iemand in het vuur te laten gooien. Hoe kun je daar over de verzorging van mijn been staan praten?’

Ze praten over zijn toekomst, ze zeuren dat hij oefeningen moet doen die hem op de toekomst zullen voorbereiden, ze pesten hem zijn bed uit; maar voor hem is er geen toekomst, de deur naar de toekomst is dicht en op slot. Als er een manier was om met een zuiver mentale handeling een eind aan je leven te maken zou hij dat meteen doen, zonder verdere poespas.

Slechts node stemt Paul in met thuisverzorging. Hij zal tijd nodig hebben om zelfstandig te leren worden met zijn prothese na de amputatie van zijn been. Hij huivert bij de gedachte aan een bemoeial in zijn leven maar ziet in dat hij inderdaad een tijdje hulp nodig zal hebben:

Als hij met de ambulance wordt thuisgebracht, staat Sheena hem al op te wachten. (...) Ze heeft al een dagschema voor hen beiden opgesteld, met daarop maaltijden, oefeningen en wat ze sv noemt, stompverzorging, dat ze boven zijn hoofd op de muur plakt.
(...) Hij heeft er een hekel aan om als een kind of een idioot behandeld te worden, hij heeft een hekel aan het springerige, vrolijke stemmetje dat ze voor hem opzetten. 'Hoe is het vandaag met ons?' vragen ze . 'Mooi zo,' zeggen ze vervolgens, zelfs wanneer hij niet de moeite heeft genomen om antwoord te geven.

De tweede voltijdskandidate van mevrouw Putts heet Marijana. Ze is van oorsprong Kroatisch, deelt ze hem tijdens het sollicitatiegesprek mee. Ze heeft haar geboorteland twaalf jaar geleden verlaten. Haar opleiding heeft ze in Duitsland gedaan, in Bielefeld,(...)
Haar man werkt in een autoassemblagefabriek, ze wonen (...) een halfuur rijden van de stad.

Marijana heeft drie kinderen. Ze zal zes dagen op zeven voor Paul zorgen. Ze zal, naast hem verzorgen, ook voor hem koken, huishoudelijk werk verrichten en boodschappen doen.

Of de vrouw Marijana hem net zo goed bevalt als haar naam weet hij nog niet. Objectief bezien is ze niet onaantrekkelijk. Maar in zijn gezelschap lijkt ze over het vermogen te beschikken om iedere gedachte aan seks de kop in te drukken.

Al met al [vindt hij zichzelf] geen man voor hartstocht. Hij weet niet zeker of hij ooit van hartstocht gehouden heeft, of het heeft goedgekeurd. Hartstocht: vreemd gebied; een komische maar onvermijdelijke aandoening zoals de bof, die je hoopt te krijgen als je nog jong bent, in een van zijn mildere, minder rampzalige variëteiten, zodat je later niet een ernstiger vorm krijgt. Parende honden in de greep van de hartstocht, ongelukkige grijns op hun snuit, tong uit de bek.

Paul wordt echter wel verliefd en raakt totaal in de ban van zijn verzorgster. Al gauw wil hij niets anders dan zelf voor haar zorgen, voor haar kinderen en zelfs voor haar man.

Hij is als een vrouw die nooit kinderen heeft gekregen en nu ze daar te oud voor is plotseling en vurig naar het moederschap verlangt. Vurig genoeg om het kind van een ander te stelen: zo krankzinnig is het.

In dit boek doet ook Elizabeth Costello haar intrede, net zoals in meerdere boeken van Coetzee.

Terwijl hij zit te dubben gaat de bel.(...) 'Meneer Rayment?' zegt de stem op de intercom. 'Ik ben Elizabeth Costello. Kan ik u spreken?(...)
...een vrouw van in de zestig, zou hij zeggen, eerder achter dan voor in de zestig, met een zijden bloemetjesjurk aan die van achteren diep is uitgesneden en enigszins vlezige schouders vol onappetijtelijke sproeten onthult.(...)

'U bent tot me gekomen,' zegt ze. 'In sommige opzichten heb ik geen zeggenschap over wat er tot me komt. U kwam tot me samen met de bleke huid en de kromme rug en de krukken en de flat waar u zich zo koppig aan vastklampt en de fotoverzameling en wat dies meer zij. En ook samen met Miroslav Jokic, de Kroatische vluchteling - ja, zo heet hij, Miroslav, zijn vrienden noemen hem Mel - en uw ontluikende gehechtheid aan diens vrouw.'

'Er ontluikt helemaal niets.' 'Jawel. Tegen wie flapt u uw gevoelens eruit, in plaats van ze voor u te houden, hoewel u geen idee heeft en u weet dat u er geen idee van heeft wat de gevolgen zullen zijn?

Denk na, meneer Rayment. Bent u serieus van plan uw werkneemster ertoe te verleiden om haar gezin in de steek te laten en bij u in te trekken? Denkt u dat u haar gelukkig zult maken? Haar kinderen zullen boos en in de war zijn; ze zullen niet meer met haar willen praten; ze zal de hele dag in uw bed liggen, snikkend en ontroostbaar. Lijkt u dat leuk? Of heeft u andere plannen?
Heeft u bedacht dat Mel de branding maar in moet lopen en verdwijnen, zodat zijn vrouw en kinderen voor u zijn?'

'Onmogelijk ben ik bang, Paul. Of u het nu leuk vindt of niet, ik blijf nog wel een poosjebij u. Ik zal een modelgast zijn, dat beloof ik. (..)
Ik zal u niet voor de voeten lopen. Eten doe ik nauwelijks. De meeste tijd zult u niet eens merken dat ik er ben. Alleen een lichte hand op de schouders af en toe, om u op het rechte pad te houden.' 'En waarom zou ik me dat laten welgevallen? Stel da ik weiger?'
'U zult ermee leren leven. U heeft er niets over te zeggen.'

Ze sproeit haar wijsheden over hem heen:

'Weet u, je hebt mensen die ik chtonisch noem, degenen die stevig met hun voeten in hun geboortegrond staan; en dan zijn er de vlinders, schepsels van licht en lucht, tijdelijke bewoners die nu eens hier neerstrijken en dan weer daar. U zegt een vlinder te zijn, u wilt een vlinder zijn; maar dan zult u op een dag in een val geraken, een rampzalige val, en ter aarde storten; en als u zichzelf bijeenraapt zult u merken dat u niet meer kunt vliegen als een etherisch wezen, u kunt niet eens lopen, u bent alleen maar een te massieve vleesklomp. Hierin schuilt ongetwijfeld een les, waarvoor u onmogelijk blind en doof kunt zijn.'
Liefde is een fixatie. Voor hetzelfde geld zou je liefde een bliksemschicht kunnen noemen die inslaat waar hij wil. (...)

Denkt u werkelijk dat liefde te meten valt? Denkt u dat liefde in een bepaalde hoeveelheid komt, zoals bier? Dat zolang je er maar een krat van meeneemt de andere partij met lege handen mag komen - met lege handen, een leeg hart?

Onze leugens zeggen net zoveel over ons als onze waarheden.

Denkt u dat wat ik gezegd heb het ergste is dat over u gezegd kan worden - dat u zo langzaam bent als een schildpad en op alle slakken zout legt? Het kan nog veel erger, heus. Hoe noemen we het als iemand het ergste over ons weet, het ergste en meest kwetsende, en daar niet mee naar buiten komt maar het juist onderdrukt en tegen ons blijft glimlachen en grapjes maakt. Dat noemen we genegenheid. Waar anders ter wereld zult u in dit late stadium genegenheid vinden, een lelijke oude man als u?

Paul glijdt uit in de douche terwijl hij alleen in huis is.

De kranen zijn buiten zijn bereik. Hij kan hier gerust de hele nacht blijven liggen zonder dat hij het risico loopt te worden uitgelachen; maar tegen zonsopgang zal hij bevroren zijn.
Hij doet er een vol halfuur over om uit de gevangenis te ontsnappen die hij voor zichzelf heeft gecreëerd. (...)
Alle schaamte is inmiddels voorbij. Hij kruipt over de vloer naar de telefoon:(...)
'Marijana, ik heb een ongelukje gehad. Het valt wel mee maar kun je nu meteen komen?'(...)
Onder de goede zorgen van deze voortreffelijke verpleegster voelt hij het ijs in zijn binnenste smelten. (...)

Ongetwijfeld heeft de toekomst nog meer ongelukken in petto voor een invalide op leeftijd, nog meer uitglijpartijen, nog meer vernederende telefoontjes om hulp. Maar wat hij op dit moment nodig heeft is niet dat angstaanjagende en deprimerende vooruitzicht, maar deze zachte, troostende en bij uitstek vrouwelijke aanwezigheid. Kalm maar, kalm maar, het is allemaal voorbij: dat is wat hij wil horen. En: ik zal bij je blijven terwijl je slaapt.

Paul analyseert zichzelf heel scherp en concludeert:

Ik mag dan labiel zijn, labiliteit is geen afwijking. We zouden allemaal wat labieler moeten zijn, wij allemaal. Dat is mijn nieuwe, herziene mening. We zouden onszelf wat vaker wakker moeten schudden. We zouden ons ook schrap moeten zetten en een blik in de spiegel moeten werpen, ook al bevalt het ons niet wat we daar zien. Ik heb het niet over de verwoesting die de tijd aanricht.
Ik heb het over het schepsel dat gevangen zit achter het glas, wiens starende blik we gewoonlijk zo angstvallig vermijden. Aanschouw dit wezen dat met mij eet, de nachten met mij doorbrengt, "ik" zegt namens mij!

Ik spreek Engels als een buitenlander omdat ik een buitenlander ben. Ik ben van nature een buitenlander en ben mijn hele leven een buitenlander geweest.(...)
Als er geen buitenlanders waren, waren er ook geen autochtonen.

Het gezin van Marijana doet Paul een ligfiets cadeau.

Een ligfiets. Hij heeft er nooit op een gereden, maar hij heeft instinctief een hekel aan ligfietsen, zoals hij een hekel heeft aan protheses, zoals hij een hekel heeft aan alle nep. (...)
Niet enkel uren. Dagen, weken. Ze moeten er weken mee bezig zijn geweest, vader, zoon, en moeder ook.(...)
Natuurlijk zal hij er nooit gebruik van maken. (...)
Een kinderwagen, daar heeft het nog het meeste van weg: een kinderwagen met een grijze oude baby erin, mee uit genomen voor een ritje. Wat zullen de omstanders glimlachen. Glimlachen en lachen en fluiten: Goed zo, opa!

Maar misschien is dat precies wat de Jokics hem willen leren: dat hij zijn plechtstatige air moet laten varen en moet worden wat hij werkelijk is, een lollige figuur, een oude baas met één been die als hij niet rond hopst op zijn krukken over straat zwerft in zijn zelfgemaakte driewieler. Een plaatselijke bezienswaardigheid, zo'n merkwaardig type dat het sociale bouwwerk kleur geeft.

Met deze gedachte besluit ik de citaten uit dit dit boek.

Je krijgt een helder zicht op het innerlijk leven van een oudere man die plots afhankelijk wordt.
Ik heb dit boek graag gelezen en als het u aanspreekt zult u nog veel meer vinden van deze hedendaagse schrijver.

24-03-2012, 00:00 Geschreven door Muilpeerd  

Hoe best het fenomeen Amélie Nothomb (1967, België) benaderen, omschrijven, bespreken? Wel, laat ik dat maar doen door haar boeken aan u voor te stellen. Deze excentrieke, flamboyante, getalenteerde telg van het Nothomb-geslacht vaart haar eigen koers en slaagt erin al zo'n twintig jaar jaarlijks een boek(je) (het zijn steeds dunne boekjes, zo ook dit: 129 blz.) uit te geven. Een keuze maken was niet zo eenvoudig.

Het thema van dit boek is de vriendschap tussen twee jongvolwassenen. De achterflap meldt:

Wat begint als een veelbelovende vriendschap tussen de timide, enigszins kleurloze zestienjarige Blanche en de exuberante zelfbewuste Christa, verandert al gauw in een uitputtende strijd waarin Christa vastbesloten lijkt Blanche te vernederen en te domineren. Blanche wordt heen en weer geslingerd tussen gevoelens van haat en bewondering, teleurstelling en minachting. De intrigante Christa drijft zelfs een wig tussen Blanche en haar ouders. Op het dieptepunt van haar ellende besluit de anders zo verlegen Blanche te handelen en haar kwelgeest te overrompelen.

De boeken van Amélie Nothomb handelen vaak over iemand die belaagd en gesard wordt door een kwelgeest, in verschillende gedaanten: dat kan een buurman zijn, een vriendin, een werkgever, een veeleisende moeder.

Deze keer begint het zo:

Op de eerste dag zag ik haar glimlachen. Ik wist meteen dat ik haar graag wilde leren kennen. (...)
Ik vervloekte mijn verlegenheid.(...) Ze is geïntegreerd, dacht ik.
Dat woord had voor mij een immense betekenis.
Zelf was ik nooit geïntegreerd geweest in wat dan ook. Voor mensen die dat wel waren, koesterde ik een mengeling van minachting en afgunst.(...)
Ik droomde ervan bij een groep te horen, al was het maar om me de weelde te veroorloven er vervolgens uit te kunnen stappen.

Blanche is aanvankelijk verrukt over het feit dat dat populaire meisje met haar wil optrekken, maar al gauw blijkt haar nieuwe vriendin te veranderen in een kwelgeest. Deze keer verplicht zij Blanche om zich uit te kleden:

Ik was zestien. Ik bezat niets, materiële goederen noch geestelijk welzijn. Ik had vriend noch vrijer en had nog niets meegemaakt. Ik had geen benul, ik wist niet zeker of ik wel een ziel bezat. Mijn lichaam was alles wat ik had. Op je zesde vind je het niet erg om je kleren uit de trekken. Op je zesentwintigste is het al een oude gewoonte.
Op je zestiende is het een helse beproeving.

Waarom verlang je dat van me, Christa? Weet je wat dit voor me betekent? Zou je het vragen als je het wist? Of doe je dit juist omdat je het weet?
Ik vraag me af waarom ik je gehoorzaam.

'Je zou je borsten moeten ontwikkelen', zei ze op professionele toon.
'Ik ben pas zestien', protesteerde ik. (...)
'Ik zal je een oefening tonen. Mijn zus zag er ook zo uit. Geloof me, na een half jaar oefenen had ze een gedaanteverwisseling ondergaan. Vooruit, doe zoals ik: een, twee, een, twee ...'

Sinds het begin van mijn puberteit vond ik mezelf lelijk. Ik constateerde dat Christa's kritische blik de zaak nog verergerd had. Ik kon mezelf alleen nog door haar ogen zien en kreeg last van zelfhaat.

In de spiegel zag ik mijn schouders en armen de houding aannemen die Christa had aangeraden en de oefeningen doen die ze me had aanbevolen.
De stem in mijn hoofd gilde:'Nee! Niet doen! Hou op!'
Mijn lichaam ging slaafs door met turnen.

Niet alleen windt ze Blanche om haar vinger, hetzelfde gebeurt met Blanches ouders. Haar ouders zijn gecharmeerd van Christa, die alle eigenschappen lijkt te bezitten die hun dochter ontbeert:

Zodra mijn moeder de plaats van het offer binnenkwam, klonk Christa's duivelse lach plots als de onschuld zelve - een spontane hilariteit, die even gezond was als haar lichaam. Ze bleef staan en liep met uitgestoken hand op mijn moeder af.'

'We stellen je voor om door de week hier bij ons te komen wonen. Je kunt op Blanches kamer logeren. De weekends kun je dan thuis in Malmédy doorbrengen.' (...)
Ik hoorde het aan met de dood in het hart.

In afwachting van Christa's komst bezint Blanche zich over deze stroomversnelling: zij zelf had Christa niet willen uitnodigen maar haar ouders hadden dit al gedaan, en nu was er geen weg terug

In de nacht van dinsdag op woensdag genoot ik met een tragisch gevoel van onbehagen van de eenzaamheid van mijn kamer. Inderdaad, het weinige dat een mens meende te bezitten, kwam hem niet toe, of liever gezegd, de eigendom ervan was zo precair dat hij er vroeg of laat van werd beroofd. Zelfs dat wat verweesde jonge meisjes het dierbaarst is, de weelde van een eigen kamer, zou me worden ontnomen.

Met mij had ze het beslist getroffen: dankzij mij was ze verzekerd van inwoning, kost en bewassing, terwijl ze daar niets voor hoefde te doen, behalve me belachelijk maken in het openbaar, wat evengoed haar belangen diende.
Zo kwam ze zelf duidelijker naar voren als een bewonderenswaardige jongedame, doortastend, ten koste van een naïeve, niet al te snuggere trut uit een 'bevoorrecht' milieu (...)

Mijn ouders hadden geen belangstelling voor mij, want ze hadden voor zichzelf al uitgemaakt wat voor iemand ik was: te braaf, niet levendig genoeg enzovoort. Echte belangstelling is vrij van vooroordelen. Iemand met echte interesse voor mijn persoon zou hebben gezien dat ik een kernreactor was, een tot het uiterste gespannen boog, die smeekte om een pijl en een schietschijf en erom schreeuwde deze felbegeerde voorwerpen te bemachtigen.

Ik herinnerde me plots de parabel van de verloren zoon: Christus wist al dat ouders de voorkeur geven aan het kind dat zich heeft misdragen. Christa wist dat natuurlijk des te beter.
Misschien preekten Christus en Christa wel voor eigen parochie: die verloren zoon, dat waren zij zelf.

En ik was het beklagenswaardige brave kind, dat niet zo slim is geweest om met woelig gedrag, neiging tot weglopen, brutale opmerkingen en beledigingen te laten merken dat het de liefde van vader en moeder ruimschoots verdient.

Toen ging me een licht op: 'Haar naam is niet Christa, maar Antichrista!'

Blanche tracht wanhopig om van haar kwelgeest verlost te geraken, maar ze is volledig in haar ban:

Kennelijk had ik er niet meer zo'n zin in.
Was ik zonder haar niet beter af dan met haar?
Helaas, helemaal zeker was dat niet. Zonder haar was ik moederziel alleen.

'Genoeg geleuterd, wat ben je toch lichtgeraakt! Ze heeft je een beetje geplaagd, nou en? Als je meer ervaring had met vriendschap, dan zou je beseffen dat haar manier van doen heel gewoon is.
Je mag trouwens niet uit het oog verliezen dat zij je heeft meegenomen naar dat feestje.
Zonder haar zou je nooit de moed hebben gehad om erheen te gaan .
En wat je daar overkomen is, vind je heel prettig.
Het is waar dat ze een kreng is, maar ze leert je het leven kennen en dat werd tijd ook, of je dat nou leuk vindt of niet.'

Eigenlijk gedroeg ze zich in mijn gezelschap als een echtgenote die zich na een lang huwelijk niet meer geneert om in het bijzijn van haar man in een groezelige ochtendjas rond te lopen, met krulspelden en een zuur gezicht, terwijl ze haar fraaie krullen, flatteuze kleren en verleidelijke blikken voor een ander bewaart.
Bitter bedacht ik dat zo'n oude echtgenoot tenminste nog troost kon vinden in zijn herinneringen aan de tijd dat zijn eega een bekoorlijke vrouw was, die hem voor zich probeerde te winnen, terwijl Christa hooguit twee keer vluchtig naar me had geglimlacht - waarom zou je je uitsloven voor een trut als ik?

Ik besloot voortaan vrienden te kiezen die even onbeduidend waren als ik.
De muis knoopte een gesprek aan met de sardine. '
Hallo, Sabine. Heb jij toevallig de aantekeningen van het vorige college?
Bij mij ontbreken er een paar dingen.'
Het ondermaatse visje schrok zich wild en sperde haar ogen wijd open. (...)Ze schudde als een bezetene van nee. (...)
Met kieuwen die trilden van angst raapte het sardiente haar schamele krachten bijeen en jammerde: 'Wat wil je van me? Laat me met rust.'

Want al had ik nog zo'n hekel aan haar, toch was ze een obsessie voor mij.
Mijn hele wezen werd beheerst door haar aanwezigheid.
Ik was nog erger dan mijn ouwelui: zij hadden zich tenminste laten inpakken door iemand die ze aardig vonden.

Het verbaasde me niets dat haar bewering dat ze in een dorp woonde niet klopte: ze hing van liegen en bedriegen aan elkaar en scheen het leuk te vinden om mensen op het verkeerde been te zetten.
Ik vroeg me af wat ze te verbergen had. Waarom wilde ze niet zeggen waar ze woonde?

Tenslotte neemt het verhaal een horrorwending en verliest Blanche haar laatste zelfcontrole:

Ik zag haar geest op mij overgaan.
Ik zag dat mijn armen zich zijwaarts uitstrekten zoals bij een kruisiging, mijn ellebogen een scherpe hoek vormden en mijn handen met de palmen tegen elkaar werden gedrukt, in een onvrijwillige gebedshouding.

Als u de bovenstaande sarcastische en satirische zoektocht naar vriendschap kunt smaken, dan zult u nog veel meer lekkers vinden. Elk jaar namelijk zult u een nieuw boek van onze Amélie vinden, en er zijn er al minstens twintig verschenen!

23-03-2012, 00:00 Geschreven door Muilpeerd  

Mijn voornemen gestand doend om auteurs van over de hele wereld te belichten, stel ik u vandaag Maya Angelou voor. Deze Afro-Amerikaanse grande dame heeft heel veel geschreven, waarvan het overgrote deel autobiografisch is. Dit boek geeft vorm aan haar autobiografie en was daarom specifiek interessant voor mij; hier sprak tot mij een vrouw die mij haar leven wilde vertellen en ik ging er bij zitten en luisterde aandachtig.
Gedurende 340 bladzijden voert zij je, zonder enig moment van verveling, doorheen haar harde jeugd.

Het boek begint als het jonge meisje droomt over haar nieuwe jurk:

Ik zou er uitzien als een van die lieve kleine, blanke meisjes die ieders droom waren van het goede in de wereld. (...) en wanneer de mensen mij erin zagen, zouden ze naar me toe komen rennen en zeggen: 'Marguerite, vergeef ons alsjeblieft, we wisten niet wie je was.' En ik zou edelmoedig antwoorden: 'Nee, dat kon je ook niet weten. Natuurlijk vergeef ik jullie.'
Alleen al de gedachte daaraan maakte dat ik dagenlang rondliep met engelenstof over mijn gezicht gesprenkeld. Maar in de vroege ochtendzon van Pasen bleek de jurk een gewoon, lelijk, vermaakt, ooit-paars-geweest afdankertje van een blanke vrouw te zijn.

De jonge Maya heeft een - wel vaker voorkomende - heimelijke wens om een blank meisje te zijn:

Wat zouden ze opkijken als ik op een dag uit mijn zwarte, lelijke droom ontwaakte en mijn echte haar, dat lang en blond was, de plaats had ingenomen van de pluizige massa die ik van Momma niet mocht ontkroezen. Ze zouden gehypnotiseerd worden door mijn lichtblauwe ogen (...) Omdat ik eigenlijk blank was en omdat een gemene heks van een stiefmoeder, die vanzelfsprekend jaloers was op mijn schoonheid, mij in een te groot Negermeisje had veranderd met kroezend, zwart haar, brede voeten en een gat tussen haar tanden waar een nr. 2-potlood in paste.

Als opgroeien pijnlijk is voor een Zwart meisje in het Zuiden, dan is het feit dat ze zich bewust is van haar misplaatstheid als de roest op het scheermes dat haar op de keel wordt gezet.
Het is een overbodige belediging.

Marguerite (drie jaar - Maya) en haar broer Bailey (vier jaar) Johnson verhuisden van Californië naar Arkansas, na de scheiding van hun ouders. Ze trekken er in bij de moeder van hun vader, Annie Henderson, die ze Momma noemen.

Toen Maya (Marguerite) dertien was en Arkansas voorgoed verliet, was ze het liefst in de winkel van Momma.

Maya observeert het leven rondom zich, en ontmoet meneer McElroy.

'Meneer McElroy lachte nooit en glimlachte zelden, maar het strekte hem tot eer dat hij graag met oom Willy j[die invalide was] praatte. Hij ging nooit naar de kerk, wat voor Baily en mij het bewijs was dat hij ook een zeer moedig mens was. Wat zou het fantastisch zijn om later ook zo te zijn; op het geloof neer te kunnen kijken, vooral als je naast een vrouw als Momma woonde.
Ik sloeg hem met spanning gade, in de verwachting dat hij op ieder moment tot alles in staat was. Nooit werd ik dit moe of werd ik door hem teleurgesteld of ongoocheld, hoeewel ik nu, vanaf de hoge tak van mijn leeftijd omlaag kijkend, kan zien dat hij een heel simpele, oninteressante man was die patentgeneesmiddelen en tonica verkocht aan de minder wereldwijze mensen uit de plaatsen in de omgeving van de metropool die Stamps was.

Baily was de meest verheven persoon in mijn wereld. Het feit dat hij mijn broer was en dat ik geen zussen had met wie ik hem moest delen, betekende zo'n groot geluk voor mij dat ik alleen daarom al een christelijk leven wilde leiden om God te tonen hoe dankbaar ik was. Ik was groot en schutterig, met spitse ellebogen, terwijl hij klein, gracieus en soepel was.


We volgen Maya doorheen de turbulente jaren van haar jeugd en haar jongvolwassenheid. Ik vond het een mooi boek.

(Deze bespreking is nog in opbouw)

22-03-2012, 00:00 Geschreven door Muilpeerd  

Ik wil boeken van over de hele wereld voorstellen. Vanaf de 19e eeuw tot op heden. Ik zal dus zoeken naar auteurs van andere continenten en tijden.
Nu stel ik u de meermaals voor de Nobelprijs literatuur genomineerde Yukio Mishima (14 januari 1925 - 25 november 1970) voor. Wie zich aan het oeuvre van deze Japanse cultauteur waagt ontmoet volgende wederkerende thema's:

-homoseksualiteit (in een tijd die daarvoor nog lang niet rijp was)
- dweperij met de dood, en met zelfmoord in de vorm van Seppuku (traditionele vorm van zelfmoord van de samoerai in Japan, met name door het opensnijden van de buik
- aversie van het vrouwelijke
- aversie van vaderfiguren
- verheerlijking van de erezaak (welke die dan ook moge zijn) het tribale, en de hoogedele strijd voor de eer
- aanbidding van het ultramannelijke (‘Hij huilde nooit, zelfs niet in zijn dromen, want hardheid was een erezaak')

Ik kwam op dit boek door verwijzing van een kennis, die er enorm mee dweepte. Mishima's literatuur lijkt bestemd voor een publiek van jonge dwepers, al reken ik mezelf daar niet graag toe. Omdat zijn eigen schrijven zo overvol dweperij zit kun je moeilijk neutraal blijven ten aanzien van zijn verheven onderwerpen. Of je vindt zijn fascinatie voor Seppuku aantrekkelijk en geweldig, of je vindt het weerzinwekkend. Ik neig eerder naar het tweede, al vind ik dat er voldoende overblijft aan schrijfkunst en -talent om zijn boeken wel te willen lezen. Het boek beslaat 172 blz, inclusief het nawoord.

Over de inhoud zegt de achterflap:

De moeder van de dertienjarige jongen Noboru, een jonge weduwe die een boetiek drijft in Yokohama, krijgt een verhouding met de stuurman Riuji. Aanvankelijk is Noburu vol bewondering voor zijn aanstaande stiefvader, maar al spoedig blijkt zijn held een brave man te zijn die het goed met hem meent, het prototype van de gehate huisvader. Hij stelt Noburu teleur en zal daarvoor moeten boeten.

Noboru maakt deel uit van een jongensclubje, waar hij wanhopig graag zal bewijzen dat hij een echte stoere jongen is:

... ging het katje van hand tot hand. Noboru voelde het warme hart van het beestje kloppen tegen zijn blote, natte borst. Het was alsof hij de schuur was binnengelopen met een klein stukje van het diepe, gelukzalige wezen van de stralende zomerzon zelf. (...) Daar ligt een blok hout. Daar kunnen we het tegenaan slaan (...)Hij voelde het door zijn borst jagen als de ochtendbries: de wil om te doden. Hij had het gevoel alsof zijn borstkas een droogrek was, van metalen buizen, waarop witte hemden in de zon te drogen hingen. Weldra zouden de hemden gaan wapperen in de wind - en dan zou hij doden en de eindeloze keten van verachtelijke, maatschappelijke taboes verbreken.

Noboru pakte het katje bij de nek en stond op. Het hing slap tussen zijn vingers. Hij onderdrukte een opkomende gevoel van medelijden; als een verlicht raam, vanuit een sneltrein gezien, lichtte het een ogenblik op in de verte en verdween toen weer. Hij voelde zich opgelucht.
De leider beweerde altijd nadrukkelijk dat het daden als deze waren die de grote leegten in de wereld moesten vullen. Aangezien niets anders daartoe in staat was, zei hij, zou moord deze gapende leegten vullen, zoals een barst een spiegel vult. Op die manier zouden ze werkelijke macht verkrijgen over het bestaan.
Vastbesloten zwaaide Noboru het katje hoog boven zijn hoofd en slingerde het met kracht tegen het blok. Het warme, zachte ding vloog in een prachtige boog door de lucht. Maar het gevoel van het zachte dons bleef hem tussen de vingers hangen.

De dertienjarige Noboru Kuroda bespiedt zijn moeder Fusako:

En de zwarte driehoek. Op de een of andere manier had hij er geen goed zicht op en hij moest zijn ogen zo verdraaien dat ze er pijn van deden. Hij probeerde in gedachten alle schunnige woorden die hij kende, maar met woorden alleen kwam je niet door dit struikgewas. Zijn vrienden hadden waarschijnlijk gelijk wanneer zij het een armzalig, leegstaand huisje noemden. Hij vroeg zich af of dat iets te maken had met de leegte van zijn eigen wereld.

Haar donkerblauwe peignoir was opengevallen en liet het onderste deel van haar lichaam zien, dat grotesk zwaar en dreigend leek. Hoog boven de geleidelijk toelopende romp was haar gezicht, hijgend, bedroefd, ineens afschuwelijk oud, en bedekt met tranen. Het schijnsel van de lamp tegen het verre plafond omkranste haar verwarde haren en gaf haar de aanblik van een krankzinnige.

De observatie van het mannelijk lichaam ontlokt hem het volgende:

Toen staarde Noboru in verwondering naar de trotse tempeltoren die door het zwarte haar onder de buik triomfantelijk omhoogrees. (...) Het schijnsel van het maanlicht op de achtergrond tekende een gouden lijn langs zijn schouders en toverde de ader die uitstond in zijn nek tot goud. (...) Hij snakte naar adem, bezweet en in vervoering. Overtuigd dat hij een verward kluwen draad zich had zien ontwikkelen tot een heilig patroon: waarschijnlijk was hij er de dertienjarige schepper van.
Die zeeman is geweldig! Hij was net een fantastisch beest dat zo uit de zee gekomen is, doornat en wel.

De toekomstige stiefvader Ryuji Tsukazaki is een zeeman die zijn leven evalueert:

Ik heb nooit veel bijzonders gedaan, maar ik heb mezelf mijn leven lang gezien als de enige ware man. En als ik gelijk heb, dan zal eens een heldere eenzame hoorn door de dageraad klinken, en een donkere wolk met licht doorstraald zal omlaag strijken, en de dringende stem van de roem zal uit de verte om mij roepen - en ik zal uit mijn bed moeten springen en alleen verder gaan. Daarom ben ik nooit getrouwd. Ik heb gewacht en gewacht, en nu ben ik al over de dertig.

Met een hart dat, gekweld door de voortdurende strijd met de sombere deining van de oceaan en het hemelse licht dat van de wolkenranden scheen -gestuit in zijn opwellingen, maar dan weer stoutmoedig opnieuw beginnend - ,niet in staat was een onderscheid te maken tussen de nobelste en de laagste gevoelens, stelde hij de zee verantwoordelijk voor al zijn deugden en tekortkomingen. Ga je die verblindende vrijheid opgeven?

Mishima's aversie tegen vaderfiguren weerklinkt onder meer door de mond van de leider van het clubje waar Noboru deel van uitmaakt:

'Papa, heeft het leven enig doel? Je snapt wel waar ik naartoe wou, wat ik eigenlijk bedoelde? Vader, kun je me ook maar één reden geven, waarom jij doorgaat met leven. Zou het niet beter zijn om maar zo vlug mogelijk te verdwijnen?’ Maar zo'n oerduidelijke insinuatie bereikt zo'n man niet eens. Hij keek alleen maar verbaasd en zijn ogen puilden uit en hij staarde me aan. Ik haat die bespottelijke verbazing van een volwassene. En toen hij ten slotte antwoordde, wat denk je dat hij zei? 'M'n jongen, niemand kan je een doel in het leven geven; je moet er een voor jezelf weten te maken.'
Wat vinden jullie van zo'n stomme, afgezaagde moraal. Hij had maar even op een knop te drukken en wat een vader hoort te zeggen, kwam er kant en klaar uit. En heb je wel eens op de ogen van een vader gelet, op zo'n moment? Ze staan wantrouwend tegenover alles wat creatief is en ze zijn er alleen maar op uit de wereld tot iets nietigs terug te brengen, zodat ze het aankunnen. Een vader is een machine om de werkelijkheid te comoufleren, een machine om leugens aan kinderen voor te schotelen en dat is nog niet eens het ergste: diep in zichzelf geloof hij dat hij de werkelijkheid is!
Vaders zijn de vliegen van deze wereld. Ze zoemen om ons hoofd, hun kans afwachtend, en als ze iets rots in ons ontdekken, schieten ze daar op af en gaan erin wroeten. Smerige, geile vliegen die aan de hele wereld rondbazuinen dat ze onze moeders genaaid hebben. En er is niets wat ze zullen nalaten om onze vrijheid en onze gaven te bederven.

Als dertienjarige was Noburu overtuigd van zijn eigen genialiteit (...) en hij was er zeker van dat het leven uit een paar eenvoudige tekenen en beslissingen bestond; dat de dood wortel schoot op het moment van de geboorte en dat het enige wat een mens verder te doen stond, was om die plant water te geven en te verzorgen. Dat voortplanting nonsens was en dat, als gevolg daarvan, de maatschappij ook nonsens was; dat vaders en leraren (...) schuldig waren aan een doodzonde. En daarom was de dood van zijn eigen vader, toen hij acht was, een gelukkig toeval geweest, iets om trots op te zijn.

Moe van het wachten gleden zijn gedachten af naar een dwaze fantasie. Zijn moeder was teruggekomen en ze gilde hem toe: ‘Het was een leugen. Het spijt me dat ik je zo voor de gek heb gehouden. Wil je me vergeven? We gaan echt niet trouwen. Als we zoiets zouden doen, zou de wereld in een chaos veranderen: tien tankers zouden in de haven verzinken, en duizend treinen ontsporen; de ruiten van alle ramen in de stad zouden aan splinters gaan, en alle beeldschone rozen zwart als roet worden.’

Heroïek, poëzie en hooggestemde gevoelens zijn op elke bladzijde te vinden. Soms prachtig en mooi en waarlijk dichterlijk, soms wat te nadrukkelijk en obsessief:

Het is de zee die me ertoe gebracht heeft heimelijk aan de liefde te gaan denken, meer dan aan wat ook; je weet wel, een liefde die waard is om voor te sterven, een allesverterende liefde. Voor een man die de hele tijd in een stalen schip is opgesloten, lijkt de zee te veel op een vrouw. Haar stiltes en haar stormen, of haar grillen, of de schoonheid van haar borst in het licht van de ondergaande zon.

(...)
Hun lichamen klampten zich aan elkaar vast en drongen tegen elkaar op met koortsachtige, plompe bewegingen, zoals dieren in het woud zich verdringen tegenover de cirkel van vuur die hen omsluit. Fusako's lippen werden weker. Op dat ogenblik was Ryuji bereid gelukkig te sterven. Eerst toen de koele puntjes van hun neuzen elkaar beroerden, besefte hij met een klein lachje dat ze twee afzonderlijke lichamen waren.

(...)
Noboru keek naar de rails die verdwenen onder de torenhoge vracht; het gaf hem een gevoel van vreugde, vermengd met lichte teleurstelling, aan het eind gekomen te zijn van de droom die treinen nu eenmaal bij kinderen opwekken: het was alsof hij de loop van een bekende rivier had gevolgd en nu haar kleine oorsprong had ontdekt.

Fusako dacht erover hem te zeggen hoe eenzaam ze zich zou voelen, maar besloot het niet te doen. Zoals het witte vlees van een appel onmiddellijk verkleurt na de eerste beet, was hun afscheid al drie dagen geleden begonnen.

(...)
Zelfs de kleine overweg zag er onecht uit; alsof hij bij een speelgoedtreintje hoorde. De oorzaak van die onwezenlijke aanblik was de zee, want alles, de straten, de gebouwen, zelfs de stenen in de muur, waren ervoor bestemd haar te dienen. De zee had alles nietig en klein gemaakt en de pier had op zijn beurt zijn werkelijk aanzien verloren en lag als in een droom verzonken.
Noboru was verbluft. Fusako zei niets, maar ze was als een fles, haar opgekropte gevoelens borrelend tegen de kurk. Haar uitdrukking kon zowel vreugde als verdriet betekenen - het verwrongen gezicht van een vrouw. Noboru vond dat ze eruitzag als een wasvrouw.

Noboru wist dat hij zowel angst als medelijden inboezemde en het besef van zijn macht gaf hem een brooddronken gevoel; toen hij de ijzige kilheid van zijn hart naar de volwassenen keerde, speelde er een glimlachje om zijn mondhoeken. Het was nauwelijks meer dan de schaduw van een glimlach, zoals op het gezicht van een schooljongen die de klas in gaat zonder zijn les goed te kennen, maar met het zelfvertrouwen van een man die van een rots afspringt.

Hij wachtte alleen gespannen af tot waar die grote machine zou gaan die nu in beweging was gezet. In dat donkere gat in de ladekast had hij op de uiterste grens van zijn wereld gestaan; op de rand van de zeeën en de woestijnen. En omdat alles dáár zijn oorsprong vond, omdat hij gestraft moest worden omdat hij dáár geweest was, kon hij niet terug naar de lauwe steden van de mensheid, noch zijn gezicht neigen naar hun met tranen bevochtigde grasvelden. Door de eed die hij gezworen had aan dat prachtige hoogtepunt der mensheid, omhuld door het loeien van die hoorn, gezworen aan die glanzende vertegenwoordigers van de alorde die hij die zomernacht door het kijkgat had gezien, kon hij nooit meer terugkeren.

Het verhaal ontvouwt zich tot het onvermijdelijke, de ultieme wraakactie:

We moeten het verse bloed van die zeeman aftappen en het verspreiden over het stervende heelal, de stervende hemel, de stervende bossen en het uitgeputte, stervende land.
De tijd is nu gekomen.

Ten slotte vind ik dat de poëtische zeggingskracht het haalt op de kleine ergernissen.
Je zou kunnen zeggen dat Mishima geen fictie kan schrijven omdat zijn stokpaardjes er telkens opnieuw in bereden worden en zo duidelijk de letterlijke - gezwollen en pathetische - weergave zijn van zijn persoonlijke meningen en ideeën. Zijn zelfgekozen dood, al lang aangekondigd in zijn boeken, bevestigt dit. Hij pleegde zelfmoord direct nadat hij zijn magnus opus, De zee van vruchtbaarheid, had voltooid - hij was toen 45 jaar.
Toch moet men ook zeggen dat hij wél kan schrijven, al is het dan geen fictie. In zijn poëtische wereld is er geen plaats voor banaliteit. Ik vermoed dat zijn boeken erg inspirerend kunnen zijn voor jonge mensen met een hang naar het romantische verleden van Japan. Ik zelf heb zijn boeken, ook op latere leeftijd, graag gelezen.

22-03-2012, 00:00 Geschreven door Muilpeerd  

En nu iets totaal anders. Johannes Cornelis (Jan) Arends (Den Haag, 13 februari 1925-Amsterdam 21januari 1974) was een Nederlands schrijver, dichter en literair vertaler.

Deze auteur kampte met zware psychische problemen en alcoholisme en vond hier op subliem creatieve wijze een taal voor. Hij werd veelvuldig opgenomen in psychiatrische klinieken en de verhalen lijken op waarachtige, autobiografische anekdotes en meningen.

Jan Arends had een merkwaardige fascinatie voor vernedering en dan wel heel specifiek de vernedering ondergaan als huisknecht bij rijke dames. Het is echt een vreemd verschijnsel: Jan Arends die zich ootmoedig en dienstbaar beschikbaar stelt als huisknecht voor dames die hem geen knip voor de neus waard vinden. Hoe meer zij hem neerhalen en neerbuigend behandelen, des te groter is de kick die hij daarin vindt. Vanaf het moment dat zo'n dame hem wél goed behandelde, nam hij ontslag. Het tweede verhaal, Vrijgezel op kamers, is daar een prima voorbeeld van.

Dit boekje telt 166 bladzijden maar leent zich uitstekend tot herlezing. Het is een verhalenbundel waarin vervreemding, vereenzaming, isolatie en het leven in de eigen realiteit centraal staan. Dat klinkt allemaal niet vrolijk, en toch laat Jan Arends af en toe een sardonische lach weerklinken doorheen zijn kortzinnige verhalen.

In dit boekje zijn dertien verhalen gebundeld. Ook de andere publicaties van Jan Arends zijn korte verhalen. Het eerste verhaal, Keefman, is geschreven in briefvorm en begint steeds met het ironische vriend als aanhef. Hij richt zich tot zijn psychiater en voert een dialoog tegen het onbegrip. Hij doet zijn beklag over zijn levensomstandigheden.
Verblijvend in een psychiatrische instelling geeft hij volgende situaties weer:

(vriend,...), varkensvreten, dat is het. En dan al die oude vieze schooiers waar je mee aan tafel zit. Want jij zegt wel dat zijn patiënten. Maar ik zeg dat zijn helemaal geen patiënten. Dat is tuig. Weet je wat dat hier voor een huis is. Een huis voor asociale elementen. En daar hoor ik niet in thuis. Alsof al dat vreten al niet smerig genoeg is.
De een zit winden te laten en de ander zit te kwijlen. Daar word je toch kotsmisselijk van.(...)
Weet jij waarom ik die broeder een opsodemieter heb gegeven? Jij zegt natuurlijk 'Keefman is agressief. En stop hem maar in het buis als hij lastig wordt.’ Maar dat is het juist. Al maanden willen zij mij in het buis. Weet jij dat ik hier een rot-leven heb? Goed, iederen heeft hier een rot-leven. Want je wilt toch niet zeggen dat de mensen hier geen rot-leven hebben in die vieze troep. Weet jij dat mijn ingewanden bruin geworden zijn van de strontlucht die ik hier inadem.

Hij beklaagt zich over zijn achtergestelde positie, zijn gebrek aan opleiding. Toch verkondigt hij tegelijk luidkeels het bestaan zijn capaciteiten:

Wat heeft het genezen van mensen te maken met een mulo-diploma of met de universiteit. Weet je wie een dokter was? Jezus, die genas mensen. En die had helemaal geen geleerdheid nodig. Jezus genas mensen omdat hij de goedheid in zich droeg. Dat is het wat bij jullie ontbreekt.

Maar een behoorlijk gehoorapparaat is er niet bij. Omdat je de liefde niet hebt. Weet je waarom ik geen rapporten kan schrijven? Omdat ik niet kan liplezen. Want ik had helemaal nooit naar de achterlijke school gemoeten. Ik had naar een school gemoeten voor hardhorende dan wel dove kinderen (...)
Weet je wat ik ben? Een koning. Maar dat weet jij niet dat ik een koning ben. Dat wil jij niet weten. Niemand wil weten dat ik een koning ben. Maar iedereen heeft het altijd geweten. Daarom moest ik naar die achterlijke school. Omdat ze mij de kroon van het hoofd moesten stoten.

Het is een voortdurende strijd en ambiguïteit tussen opnames die afgedwongen dan wel afgesmeekt zijn:

(vriend,...) Ik heb er toch niet om gevraagd om hier in dit tuchthuis te mogen zitten. Ik heb er toch niet om gevraagd om brood met stront te vreten. Ik heb niet op mijn knieën gesmeekt om hier te mogen komen. Ik ben hier vanwege de overheid. Ik ben hier geplaatst op gezag van hogerhand. Zonder dat ik het wilde. Met geweld ben ik hier binnengebracht.
(...) Of ik gevaarlijk was. Omdat ik die huisbaas van mij een opsodemieter heb gegeven. Die vent had ik hardstikke dood moeten slaan. Dat gefluister met dat wijf. Over mij. Want je denkt misschien dat ik doof ben. Maar als er over mij gefluisterd wordt hoor ik alles. Als ze over mij fluisteren dan schreeuwt het in mijn hoofd.

En weet je wat het is? Het zou zo veel beter voor mij zijn als ik gek was. Een mens moet toch iets zijn. En zonder mulo-diploma moet je toch ook door de wereld. En als je gek bent dan ben je wat. En als je gek bent dan ben je gek.(...)
Van een gekkenhuis kan je niet genezen net zomin als van de achterlijke school. Nou moet ik van jou iedere dag de straat op om een kamer te zoeken. (...)
Vriend, Nou heb jij mij eruit gegooid. Nou loop ik op straat. Ik loop op straat. Ik loop de hele dag in mijn zak naar mijn centen te voelen. Ik verrek van de honger.(...)
Wie naakt geboren is die krijgt nooit een pak dat hem past. Die zal altijd in de maling genomen worden.(...)
Maar ik ben nog nooit zo naakt geweest vriend. Daarom heb ik schandaal gemaakt. Daarom ben ik midden in de nacht naar dat vieze huis van jou gekomen om schandaal te maken. (...)
Keefman gaat aanbellen bij alle gekkenhuizen van de wereld midden in de nacht. Ik laat mij nationaal voor gek zetten. Ik bijf net zolang bellen tot de muur van Gomorra omvalt. (...)
Vriend, Ik ben blij dat je het goed vindt dat ik weer gek ben. Een mens moet per slot eten en drinken.

Ten slotte zal ik nog enkele citaten geven uit het tweede verhaal, Vrijgezel op kamers, omdat ik geloof dat je in dit verhaal de auteur echt leert kennen, dat hij je hier echt een kijk in zijn hoofd geeft:

Toen hij de volgende avond zijn kantoor verliet, regende het. Hij had een drukke dag gehad en voelde zich gedeprimeerd. (...) ‘Het is belachelijk dat ik dit werk nog doe. Het brengt mij nergens.' (...)
Hij kocht een paar broodjes in een eethuisje. (...) Ze doen geen moeite voor mij. Zelfs niet als ik mijn geld kom besteden. Hij probeerde een gesprek met haar aan te knopen, maar de vrouw weerde hem af, met vage antwoorden. Als er nog een andere vrouw hier werkte, zouden ze samen om mij lachen wanneer ik wegging. Ze zouden zorgen dat ik het merkte. Ze zouden elkaar aanstoten en opmerkingen maken die net vaag genoeg waren om er niets van te kunnen zeggen, maar duidelijk genoeg om je te kwetsen.
Hij stond voor het huis en wilde aanbellen. (...) De vrouw die opendeed was klein en mager. Haar figuur onderstreepte het venijn op haar gezicht. Deed het beter uitkomen. Stotterend deed hij het woord. Telkens een woord uitsprekend en het weer terugnemend. Of ze een kamer vrij had. (...) De vrouw ging hem voor de gang in tot aan de keuken die open stond. (...) Het kamertje was zo klein. Het was niet groter dan een cel.(...) Er kon dus geen daglicht in doordringen. (...) Ze noemde nu de prijs die onbeschaamd hoog was, maar hij was gelukkig dat alles zo'n goed verloop had.(...)
Het is prachtig dat ik hier gekomen ben. Ik had nergens beter kunnen slagen, dacht hij.

Hij ging niet meer naar zijn werk terug. Een paar dagen na het bezoek van de procuratiehouder kreeg hij een brief thuis. Zijn ontslag en een wissel voor het salaris, dat hij nog te goed had. Hij voelde zich tamelijk fit. (...)
Hij vervuilde. De haren onder zijn oksels waren door zweet en vuil samen gekoekt. Ze waren hard en deden hem zeer.(...)
Hij bleef nooit langer dan een uur achtereen wakker. Telkens viel hij weer in slaap.(...)
De volgende dag zette zij een emmer in zijn kamer. Een oude vuile emmer. Hij kon er niet toe komen het ding te gebruiken. Hij bleef gebruik maken van de wc.
Tenslotte overwon hij zijn afkeer. ‘Ik wil u niet op de gang hebben. Het is geen gezicht voor de andere mensen die hier wonen, als zij u daar zien.' 'Ze heeft gelijk ik ben niet toonbaar meer.' (...)
Toen viel hij, toen hij een straat wilde oversteken. Een opgeschoten jongen hielp hem weer overeind. (...)

Uit de verklaring van zijn toestand weerklinkt schrijnende eenzaamheid:

Ik had het anders kunnen doen. Als ik mijn werk niet gelaten had. Ik zou in staat zijn er iets van te maken. Maar ik wil het toch niet zo. Ik houd het niet vol. Als ik een baan heb ben ik onvrij. Nergens kom je dan aan toe. Maar als ik gebleven was, had ik misschien later kunnen veranderen. Interessanter werk misschien. Iets waarbij je moet reizen. Ik moest met iemand kunnen praten. Het zou heel anders gaan.

Ten slotte escaleert de situatie in zijn pension. De hospita behandelt hem steeds slechter en alles leidt naar het onvermijdelijke en onafwendbare slot:

Als er een raam was zou ik mijn hoofd op het kozijn laten rusten en het niet meer terugtrekken, als op het schavot.(...) Toen ze voor zijn bed stond bukte zij zich. Met haar vlakke hand sloeg ze hem in het gezicht. Direct daarop sloeg zij weer. Tegen zijn schouders, omdat hij zijn hoofd had weggetrokken. Maar de derde keer sloeg zij weer raak. 'Dat zal je leren. Dat zal je leren.'

Jan Arends’ schrijven gaat inhoudelijk, qua thematiek steeds over de underdog, de kleine, getormenteerde, met psychische problemen kampende man in een boosaardig omwereld, gebracht in een stijl die zeer toegankelijk en direct is. Hij schrijft rechtstreeks tot jou als lezer, althans zo voelde ik het aan. Er zitten geen franjes aan zijn schrijfstijl maar wel een welbespraakte, eerlijke trant die me overtuigden van de authenticiteit van deze marginale literaire stem.

Zijn zelfmoord, door uit het raam te springen, past helaas helemaal in dit plaatje.Voor zijn kleine oeuvre zou hij in 1973 de Multatuliprijs hebben gekregen, maar door zijn zelfmoord is dit niet (meer) gebeurd.

21-03-2012, 00:00 Geschreven door Muilpeerd  

De korte inhoud meldt:

In ‘Een dag uit het leven van Ivan Denisovitsj’, dat in 1962 werd gepubliceerd (180 blz), beschrijft Solzjenitsyn de ervaringen van de timmerman Ivan Denisovitsj, die ten onrechte veroordeeld wordt tot een verblijf in een werkkamp in Siberië. Solzjenitsyn doet op indringende wijze verslag van het dagelijks gevecht om in leven te blijven in de Goelag.
De auteur (1918) studeerde wis- en natuurkunde, filosofie en literatuur. In 1970 ontving hij de Nobelprijs voor literatuur en werd een van de bekendste dissidenten uit zijn land.

Sommigen onder u zullen de auteur kennen van zijn grote werk De Goelag-Archipel. Wie dit boek heeft doorwrocht komt tot het vermoeden dat de auteur een verbitterd man is geworden. Niet dat dit vreemd is als een mens zoveel heeft doorgemaakt. Hij is een soort klokkenluider die een grote aanklacht schreef tegen het communisme.
Ik las het boek door verwijzing van een goede vriend, docent slavistiek.

Een dag uit het leven van Ivan Denisovitsj is een heel donker en zwaar boek. Een boek dat me met heel nare gevoelens achterliet, overpeinzend op welke wijze mensen elkaar dood willen en kunnen martelen en treiteren en terroriseren.
Ik laat hier de eerste zinnen van het boek volgen, waarin de kampdiscipline duidelijk wordt geïllustreerd:

Meestal werd om vijf uur in de ochtend de reveille geslagen, te weten met een hamer op een stuk spoorwegrail dat naast de blokhut van de kampcommandant hing. De stug afgebroken geluiden drongen haast niet door de vensterruitjes waarop een vorstlaag van twee duim dikte lag, en eindigden vrijwel zodra ze begonnen. Buiten was het ijskoud en de bewaker had geen zin heel lang het bevel tot wakker worden af te hameren.

‘Hier, jongens, heerst de wet van de taiga. Maar zelfs hier spelen sommigen het nog klaar te blijven leven. Weet je wat voor lui er in het kamp onderdoor gaan? Dat zijn de kerels die de etensrestjes van anderen oplikken, die nog geloven in de wetenschap van de dokters en die hun kameraden verlinken.'

Niets is zo wrang als het moment waarop je aantreedt voor het morgenappèl. In het donker, in de kou, met van honger rammelende ingewanden, sta je daar met een dag van werken in het vooruitzicht. Je tong is verlamd. Je hebt elk verlangen overboord gegooid om tegen wie ook maar een woord te zeggen.

En de gevangenen, die al rijen van vijf gevormd hadden, kwamen los van de grote troep en marcheerden een stukje naar voren, zodat ze aan voor- en achterkant worden bekeken: vijf koppen, vijf ruggen, tien poten.

De koude is een belangrijke factor in het overleven in het kamp:

De gevangenen haastten zich bij het knerpen van de sneeuw onder hun laarzen, ieder naar zijn eigen soort werk - sommigen naar de schijthuizen, anderen naar de opslagplaatsen, weer anderen naar het kantoor waar de pakjes werden afgegeven, anderen om een zak vol graan bij de 'individuele keuken' af te geven. Ze hielden allemaal hun hoofd diep tegen de borst of in hun hoog dichtgeknoopte jassen verstopt, en iedereen was ijskoud tot op de botten, niet zozeer door de heersende kou als door het vooruitzicht dat ze daarin een hele dag moesten verkeren.

De lucht was er zo zwaar als in het badhuis; een golf van ijskoude tocht veegde door de open deur mee naar binnen en vervloog weer in de damp van de waterdunne soep.

De temperatuur die dag was 27 graden onder nul.

Tijdens het marcheren was de gezichtslap van Sjoechov door zijn ademhaling drijfnat geworden. Hier en daar had de vorst zich er meester van gemaakt en er een korstje ijs op gevormd. Sjoechov schoof het vod van zijn gezicht tot in zijn nek en keerde zich met de rug naar de windzijde.

Honger is echter het eeuwige monster dat moet bestreden worden, elke dag opnieuw is het vechten om voldoende voedsel te krijgen:

Die ochtend - geluk moet je hebben - stond er buiten de vreetzaal geen drukke troep, geen wachtende rij. Als de donder naar binnen.
In al zijn jachtende haast likte hij toch met de lippen de suiker van het brood af, gaarde de korrels bijeen onder zijn tong (...) en monsterde zijn broodportie, waarbij hij de homp op de hand woog en haastig uitrekende of ze wel het voorgeschreven gewicht had - 550 gram.
Derhalve trok hij, de portie brood stijf in de hand geklemd, zijn voeten uit de vilten laarzen, waarbij hij er windsels en lepel met handige beweging in liet zitten, hees zich blootsvoets op zijn brits, peuterde het gat in zijn matras wat verder open en verborg zijn half rantsoen in het zaagsel. Hij nam zijn muts af, haalde er naald en draad uit (ook al terdege verstopt, want als ze je fouilleerden tastten ze ook de mutsen af; eens had een cipier zijn vingers geprikt en in zijn woede Sjoechovs schedel bijna ingeslagen.)
(...)
Dit was het ogenblik dat volledige en bewuste attentie opeiste - je schepte een bovenlaagje van de dunnne brij af die onder in het bakje lag, bracht die hap zorgzaam naar je mond en ving hem daar met je tong op. (...) Sjoechov had zijn pap weggewerkt. Omdat hij zijn maag twee porties beloofd had, was één niet voldoende om hem het zatte gevoel te verlenen dat havermoutpap hem steeds placht te verschaffen. Hij liet de hand in zijn binnenzak duiken, haalde uit de schone linnen lap de niet-bevroren, halvemaanvormige broodkorst en veegde met uiterste zorgvuldigheid alle restjes pap onder uit zijn bakje, met al wat er nog aan de rand was blijven kleven. Toen hij alles bijeengeveegd had wat hij kon, likte hij de broodkorst schoon. Daarna veegde hij het bakje nog eens met de korst uit. Ten slotte was de bak zo schoon alsof ze afgewassen was, er zat alleen nog een waasje over de binnenkant. Sjoechov reikte het bakje over zijn schouder heen aan de ophaler en bleef zitten zonder zijn muts op te zetten.
(...)

Dat leek rechtvaardig, gelijke porties voor Jan en alleman. Dat is een soort zuinigheid die bereikt wordt ten koste van onze magen. Maar een kampmaag kan tenslotte van alles verduwen. Zie maar dat je je door deze dag heen moddert, dan kijken we morgen wel weer verder.

De kampdiscipline en de angst voor represailles overheersen het hele doen en laten van de kampgevangenen:

Ze kenden de cellen, ze hadden ze zelf opgetrokken: stenen muren, betonnen vloer, geen vensters, een kachel die alleen maar brandde om het ijs aan de wand te laten smelten en waterplassen maakte op de vloer. Je sliep op blote planken, en als je nog een paar tanden in je kakement had overgehouden na al het tandgeklapper wat je daar deed, dan gaven ze je 300 gr brood per dag en watersoep alleen op de derde, zesde en negende dag.
Tien dagen! Tien dagen in de kampnor - als je dat tot de laatste seconde uithield - betekende dat je gezondheid voor de rest van je bestaan finaal naar de knoppen was. Tbc en de ziekenbarak, tot Magere Hein je kwam halen.
En zij die vijftien dagen kregen en die ten einde toe vermochten uit te zitten gingen meteen de koele grafkuil in.
Zolang je nog in de barak mag blijven zitten - prijs God en hou je koest.

Over corruptie. Ivan moet nog twee jaren uitzitten. De mannen zoeken naar overlevingsstrategieën. De manieren die er zijn om zijn leven in die tijd aangenamer te maken kent hij wel, maar …

Voor zoiets moest je in de omgang met anderen glad en uitgeslapen zijn, ietwat brutaal in je optreden, en de knepen kennen om hier en daar een handpalm in te vetten. En al reisde Sjoechov nu al veertig jaar over Gods aardbodem, al had hij de helft van zijn tanden verloren en al kreeg hij een kale kop, hij had nooit steekpenningen gegeven of aangenomen, en in het kamp dat kunstje ook niet geleerd.

Dit spel werd iedere dag gespeeld: voor ze ophielden met werken raapten de gevangenen stukjes afvalhout, stokken en gebroken latwerk op, die ze met eindjes touw of afgesleten bandjes bijeen sjorden, om ze op hun rug mee te nemen.

Met ironie wordt het leven in het strafkamp gerelativeerd:

Eén goede kant van het 'bijzondere strafkamp' lag hierin dat je er van je hart geen moordkuil hoefde te maken; in Oest-Izjma hoefde je maar te fluisteren dat er in de wereld buiten een tekort bestond aan lucifers, en ze slingerden je de nor in en telden nog eens tien jaar bij je straftijd. Maar hier kon je vanaf de hoogste brits uitschreeuwen wat je maar wilde - de verlinkers hielden er hun mond over, de veiligheidsbinken braken er zich het hoofd niet meer mee.
(...)
... maar zelfs na acht jaar strafkamp was hij nog geen hyena geworden; en hoe langer hij achter het prikkeldraad zat, des te krachtiger beheerste hij zichzelf. Maar zijn ogen kon hij toch niet goed beheersen. Zijn ogen, de haviksogen van een kampgevangene, flitsten zijwaarts en vlogen inderhaast over de inhoud van Tsezars pakjes, en al zaten de eetbare waren nog ingepakt en al waren enkele zakjes nog dicht, zijn snelle blik en het speurtalent van zijn neus deelden hem mee dat Tsezar worst, gecondenseerde melk, een dikke gerookte vis, varkensreuzel, beschuit, theebiscuit, twee kilo suikerklontjes en nog iets gekregen had dat het meeste weg had van boter, waarbij dan nog sigaretten en rooktabak - en dat was niet eens alles.

Zelfs dankbaarheid is een menselijke emotie die Ivan nog kan ervaren, uit het geloof tracht hij moed te putten:

Met het hoofd op het kussen, dat opgestopt zat met houtspaanders, de voeten in de mouwen van zijn tuniek, de overjas boven op de deken - en vervolgens: Lof en ere zij u, o Heer! We hebben er weer een dag op zitten.
Bedankt dat ik vannacht niet in de lik hoef te zitten.
Hier is het tenminste nog uit te houden.

Hier een fragment uit een gesprek met Aljosja, een medegevangene, over religie en geloof:

Met de bijbel in zijn hand schoof hij wat dichter naar Sjoechov toe, tot ze ongeveer kop aan kop lagen. 'De Heer heeft ons opdracht gegeven om van alle wereldse en vergankelijke dingen alleen te bidden om ons dagelijks brood.' ‘Ons rantsoen bedoel je, wat?' vroeg Sjoechov.(...) 'Ivan Denisytsj! Je mag niet bidden om pakjes of om een extra portie watersoep, o nee. Dingen die in menselijke ogen grote betekenis hebben, zijn in Gods ogen geen knip voor de neus waard. Wij moeten vragen om geestelijke zaken: opdat de Heer onze harten zuiveren zal van het bezinksel van de toorn.’

Daarna zegt Ivan:

'Ik heb niets tegen God, begrijp me goed. Ik geloof graag in hem. Maar ik geloof niet in de hemel en net zomin in de hel. Waarom hou je ons voor zo oerstom dat je ons wilt volstoppen met je sprookjes over hemel en hel? Dat bevalt me helemaal niet.' (...) Hoe hard je ook bidt, je straftijd kun je er niet mee bekorten. Die moet je uitzitten tot het bittere einde.'

Hierop repliceert Aljosja vol afgrijzen:

'Waarom wil je vrij zijn? In de vrijheid wordt je laatste korreltje geloof door onkruid versmoord. Je moest juist jubelen van vreugde omdat je achter de tralies zit. Hier heb je tijd om over je ziel na te denken. Zoals de apostel Paulus het gezegd heef: "Wat doet gij dat gij weent en mijn hart week maakt? Want ik ben bereid niet alleen gebonden te worden, maar ook te sterven voor de naam van de Here Jezus."

Het einde van het boek:

Sjoechov viel volmaakt tevreden in slaap. Hij had die dag het ene buitenkansje na het andere gehad: ze hadden hem niet in de petoet getrapt; ze hadden de ploeg niet naar die ijskoude buitenkolonie gestuurd; hij had bij het middageten een extra bak havermout weten te bemachtigen; de ploegbaas had het rapport over de gedane arbeid geschreven; hij had een muur opgetrokken en hij had dat gedaan met machtig veel genogen; hij dat dat brok hakmes in de barak weten te smokkelen; hij had 's avonds iets weten los te krijgen van Tsezar; hij had die tabak kunnen kopen. En hij was niet ziek geworden; hij was er fijn doorheen gerold.
Er was weer een dag om - volslagen wolkeloos,vrijwel fortuinlijk.

Zijn straftijd bestond uit drieduizend zeshonderddrieënvijftig dagen zoals deze. Van het begin tot het einde.
Die drie extra dagen had hij aan de schrikkeljaren te danken.

De levensomstandigheden zijn zo gruwelijk dat de auteur hier misschien met opzet enkele hoopvolle momenten in heeft verweven - misschien om de lezer niet te ontmoedigen om verder te lezen? Waar is de wanhoop en de neiging om alles op te geven die je in dergelijke omstandigheden zou verwachten? Het is een haast heroïsch verhaal geworden van een man die in onmenselijke omstandigheden uit de kleinste dingen tracht voldoening te putten. Zoals de werkvreugde … Zeer vreemd. Dat een man in die vreselijke omstandigheden, in die moordende vrieskou, met eeuwige honger, toch enige werkvreugde kan ervaren, komt mij haast onrealistisch over. Maar wie ben ik? Solzjenitsyn zal het wel beter weten.

Dan volgt het nawoord dat, zoals gebruikelijk voor een nawoord, erg lovend is over de auteur. Het hoofdpersonage krijgt hier de volgende eigenschappen toebedeeld: opmerkzaam, alert, schrander, nuchter, behendig, scherp, praktisch, ijverig, eerlijk, lijdzaam,even ondernemend als ootmoedig, doortastend, illusieloos maar niet cynisch, behulpzaam, bescheiden, betrouwbaar, menselijk …
We vernemen dat we in dit boek meegevoerd zijn naar zo'n ruim twintig stations, bij het passeren waarvan steeds een nieuwe dimensie van het kampleven wordt geopenbaard.

Het nawoord eindigt aldus:

Naar het schijnt nam de hoofdredacteur van ‘Novy mir’, Aleksandr Tvardovski, het manuscript (...) van een onbekende schrijver mee naar bed. Maar na twee à drie bladzijden besloot hij voor zichzelf dat je zoiets niet in bed kon lezen. Hij stond op en kleedde zich aan. Ik weet zeker dat hij zijn zondagse pak heeft aangetrokken. Die nacht heeft hij niet meer geslapen.

Ik zou zeggen: Durf het aan, zie hoe dit boek u aangrijpt, en beleef mee de ontberingen van Ivan. Ik kan niet anders dan geloven dat het goed is dat die dingen die verborgen worden gehouden, wel boven komen. Net zoals we - helaas ook veel te laat - in de toekomst vast en zeker de verhalen zullen horen over het hedendaagse leven in bijvoorbeeld Noord-Korea.

16-03-2012, 00:00 Geschreven door Muilpeerd  

Ik ben gefascineerd door taal, en door de eindeloze kronkels die je erin kunt ontdekken. Als fascinatie een werkwoord was, dan heette ik een taalfascist. Eindeloze taalverdraaiingen komen voortdurend op mijn pad. Zo zie ik mijn kat van mij weglopen en een vriend zegt: Ze heeft precies een pofbroek aan haar achterpoten. Waarop ik antwoord: Ja, precies een profbroek.

Het zijn allemaal flauwigheden die alleen worden gesmaakt door hen die ook door het taalvirus zijn aangestoken.

Voorbeelden van metathesis (plaatsverwisseling van twee letters)

schattenwijfjes - wattenschijfjes

dat zet geen doden aan de zeik - dat zet geen zoden aan de dijk

mijnschacht - schijnmacht

wereldranglijst - wereldlangrijst

generaties lang - generatie slang

werkvrouw - wenkbrauw - wenkvrouw (kan ik me wel iets bij voorstellen ) - werkbrauw (hierbij iets minder)


Homofone woorden

kozak - kotszak

momentje - medicamentje

hartelap - harteflap

flaptekst - leugenflap

fallus - fallust

postdepot - postbodepot - postbodedepot - postbodepet

staalafname - slaafafname

verfijnd - verf-eind

noodlot - noodslot - snoodlot - snotnood


Zelf mishoord op het nieuws

Het leger weigert ons toegang te geven.

Ik verstond: Het leger weigert ons stoelgang te geven.

een woonwagen - een ongewoonwagen

als beste bakker - asbeste bakker

Ik zoek naar het woord tintenkiller maar kan er niet op komen.

Tenslotte stoot ik uit : Wel, een ruitenwisser!

Een zeeman die niet meer kan varen verklaart op het nieuws vol spijt:

Het komt door mijn knie die zwaar gehavend is.

groeiland - gloeilamp

een duiker is gevallen - een duivel is gevallen

erotomanen - eretomaten

Er zal van de kant van de Christelijke vakbond …
De zalvende kant van de Christelijke vakbond …

Na zijn muzikale loopbaan begint hij nu met een solo-carrière
Na zijn muzikale loopbaan begint hij nu met een Zorro- carrière

Ik heb een notitieboekje waarin ik de voor mij grappige, gevatte taalvondsten noteer. Ik vergeet echter soms wel de bron ervan te vermelden. Alleen als het mijn eigen taalkronkel is weet ik het nog. Van de onderstaande zinnen weet ik ook niet waar zij vandaan komen.

De volgende zinnen vind ik grappig omdat ze zo visueel zijn

Als de ogen de vensters zijn van de ziel, dan zijn de vensters de wenkbrauwen van het huis.

De grote neus van Zdena wierp zelfs vanuit de verte een schaduw op zijn leven.

Maar het is een van de voordelen van het feit dat je dik bent dat je bij bijna elk gezelschap past.

Op een middag hadden we dolle pret toen we hem in een teil zetten en hem zeiden dat hij zichzelf aan de handvatten omhoog moest trekken. (George Orwell)

Met luifelende ogen

Als hij alleen is, 's nachts, ergens in de rafelranden van de stad waar hij een plek heeft gevonden om ongelukkig te zijn.

... terwijl zij die tot voor kort gezag hadden, nu plotseling hun oren lieten hangen naar het uitschot, er niet tegen ingingen en er soms mee instemden.

Hij werd er niet verder over doorgezaagd.

… verlegen of kleppend als een wekker waarvan je de knop niet kan vinden.

Een oude man in een hoekje die niets anders doet dan de bladzijden van zijn verliezen doorbladeren.

In een breder perspectief is het verlies van een been niet meer dan een repetitie voor het verlies van alles.

Hij zat zo stil dat het hem niet zou hebben verbaasd als er vogels op zijn schouders waren neergestreken.

Een scheiding is als een amputatie; je overleeft het wel maar er is iets minder van je over.

Een neuzenassociatie

Hij was moddervet. En is gewoon overlangs gebarsten.

‘Tuut tuut!' loeide de ziekenwagen met het woord ambulance in spiegelbeeld, zodat je je ondersteboven en binnenstebuiten moest keren om het te kunnen lezen.

Hij leek net een hoop bedorven vlees zoals hij daar zat.

En deze vind ik práchtig:

Ik dacht al dat jullie vandaag niet meer zouden komen, zei hij met aangename stem, en hij wiegde vriendelijk heen en weer, trok met zijn schouders en liet zijn prachtige witte tanden zien.

Dit spontaan versje kwam uit de mond van een vriend:
Mijn turnpantoffels zijn te klein
ze knellen en doen pijn
volgens 't metrum moet 't zo zijn

Mijn eigen neologismen

- sterkzaamheid: sterk zijn in het alleen aanpakken van de problemen

- idolatrine: de idolatrie die dient als beerput voor al je geprojecteerde kwalijke eigenschappen

- de folterzaal: de moderne fitnesszaal

- Jij denkt dat ik kwispelturig ben

- uniformeloosheid: een grote hoeveelheid mensen die zich slordig, vormeloos en grijs kleden

- het struikelgewas: … nogal duidelijk, niet?


Taalspelletjes

Een soort van taalspelletje dat ik wel eens pleeg te spelen is dat van het verplichte begin. Ik zoek dan bijvoorbeeld alle woorden die beginnen met oor, of met per, of met mis … Urenlang zoek- en vondstplezier gegarandeerd!

Een voorbeeld met oor:

oorwurm, -lam, -log, -deel, -smeer, -bel, - merk, - sprong, -konde, -veeg, -arts, - suizing, -ring, -dopjes, -pijn, -aap, -beest, -beschermer, -lel, -schelp, -stokjes, -stop, -kanaal, -fauteuil, -flap, -haartjes … enzovoort en zo verder.

Een voorbeeld met bloed:

bloedbaan, -doorlopen, -stelpend, -staal, -verdunner, -stolling, -worst, -verlies, -verwant, -wei, -neus, -wraak, -dorstig, -vergieten, -bad, -afname, -transfusie, -donor, -mooi, -armoede, -broeder, -serieus, -plaatjes, -vlek, -rood, -smaak, -onderzoek, -analyse, -lijn, -vergiftiging, -pens, -test, -druk, -circulatie, - groep, -geld, -diamant, -doping, -heet, -lichaampjes, -proef, -spoor, -spiegel …

Het is natuurlijk niet de bedoeling om het woordenboek erbij te nemen! Het leukste is om dit spel met minstens twee personen te spelen, al kun je het ook alleen spelen, wanneer je bijvoorbeeld in de wachtkamer van de tandarts zit.

Ieder zegt een woord dat voldoet aan de eis (een bijkomende eis kan zijn dat het woord waarmee jij het aanvult op zichzelf ook een zelfstandig naamwoord moet zijn). Zo ga je verder tot er iemand niet meer kan, of een fout heeft gemaakt; en zo zie je wie het meeste aanvulwoorden heeft gemaakt. Het woordenboek dient alleen ter staving van een poging en achteraf kun je eventueel nog gaan opzoeken welke woorden je nίét gevonden hebben … Echt een Leuk Woordspel!

Je kunt het ook omgekeerd doen en de verplichte letters aan het eind van je woord te zetten.

Bijvoorbeeld met aars:

eigenaars, huiseigenaars, teken-, fluister-, verover-, stamel-, stotter-, ratel-, babbel,- roddel-, reken-, teken-, cijfer-, jodel-, rommel-, peuter-, wriemel-, kittel-, tateraars …

Kortom, voor taalliefhebbers is er altijd wel een leuk taalspel te ontdekken!

16-03-2012, 00:00 Geschreven door Muilpeerd