Genua, 4 november 2016

We sluiten de dag af in de Enoteca. De metalen luiken zijn al halfdicht. Paulo schenkt nog even uit, zijn vrouw is al met de zwabber bezig. De smaak van Limoncello blijft plakken en de dames willen de variaties proeven. Ik houd me aan Cynar. Blijkt goed te zijn voor de lever. Stel je voor: alcohol die goed is voor je lichaam.

Het is een dag van liften geweest. Elevatori[i] genoeg. Ik heb er een zestal uitgeprobeerd. Boven uit de verticale stad opstijgen en over de daken heen eindelijk wat zee zien. De lift loopt parallel met de geschiedenis van de moderne stad. Tijdens de overgang  19^de naar 20^ste eeuw  is het hier als overal in Europa: la Belle Epoque met een groei van Art-Nouveau naar Art-Deco. Samen met de stadsuitbreidingen worden de liften langs de heuvel ingebed. Soms kort rechtop omhoog, of schuin schuivend tussen monumentale woonblokken waarvan het neoklassiek op de rand van bombastisch komt. Genua blijft in wijken een stad van extremen: neoklassiek tegen de heuvels,  gefortificeerde paleizen in de stad, modernisme op de nieuwe pleinen en een beetje hedendaags bij de druppels Renzo Piano. En terwijl je van de ene naar de andere lift wandelt, doorkruis je de stad waarvan je ook in de herfst vleugjes Superba  kan terugvinden. Individuele, bijna gepersonaliseerde blokkendozen in pasteltinten met Florentijnse rustieke herinneringen, de renaissance uit de vriezer gehaald. Inclusief overhangende cassettes , ornamenten op de lage daken, smeedijzeren poorten, ballustraden, bruggetjes, ... Zelfs in dit bloemloos seizoen blijft er iets van een warmte hangen. Luxe-Favelas.

Een kloosterlinge in de lift. Dit is geen statement. Maar een aanwezigheid. Iedereen groet haar, zij knikt bescheiden. Ik zoek naar een juist woord: non, religieus, ‘ma soeur’, kloosterlinge. Het verschil tussen de diepere betekenis en het eenvoudig beeld waarvoor dat woord staat. Daarbij: waarom gebruik je een bepaald woord en een ander niet. Ze leest uit een boek met gekraakte rug. In bruin papier. Overal steken kleine stukjes papier of bidprentjes uit. Ze leest gans het traject naar beneden. Dit is geconcentreerd zijn, leven met wat direct voor je en tussen je ogen gebeurt, ver van al dat vreemde in de steegjes en pleintjes van Genua. Wanneer je zo intens op boekafstand leeft, leef je ook met de inhoud van dat boek, met de betekenis die jij geeft aan de woorden in de context van dat boek dat zij waarschijnlijk al zoveel keer gelezen heeft. Een bijbel, een godsdienst verhaal, een heiligen-biografie, een intentie, een suggestie. Handvaten.

Italianen praten bijna onafgebroken. Zwijgen enkel als ze alleen zijn  - denk ik – terwijl ze zo snel mogelijk een woordje willen wisselen met de eerste de beste passant. Ik antwoord ik het Frans. Zij verontschuldigen zich en wensen me een goede dag. Ik wandel langs die huizen waarin ze wonen. Vaak vergeet ik dat: huizen zijn meer dan architectuur. Ze zijn omhulsels waarin mensen hun leven uitzetten. Achter gordijntjes, kantwerkjes half hoog, bij blikken potten met planten die op de volgende lente wachten. Twee oudjes in schort op een terras met zich op de Golf van Genua. Een ander oudje op het koertje van haar gelijkvloers dat in de schuinte van de heuvel bijna een kelder wordt. De postbode heeft niets mee, maar wil wel even praten. Zie je: je hoort constant de Italianen. Ook met een zware Zwart-Afrikaanse bas.

Afdalen. Naar een van de pleinen en de Cattedrale di San Lorenzo. Gedrongen tussen zijn eigen plein, een schaakspel van steegjes en een statige via S. Lorenzo, waar op mooie dagen de handmade stalletjes staan. Giorgio Dapino maakt eenvoudige schetsmatige aquarelletjes van de haven[ii]. In de kerk een soort intimiteit die ik niet meteen herken. Niet het toeristische doorschuifluik zoals in Brugge of de oude mensjes zoals in de dorpen. Geen intellectuele mist van de mannen die tegen elkaar fluisteren, zacht in een orgelwolk. Er is zoiets als een doelgericht passeren, knielen, kruisjes maken (of slaan), kaarsjes zetten of gewoon even stilstaan en dan in gedachten naar buiten, naar een andere vertelling bij een caffè e dolce. Een oma legt uit wat die kaarsjes betekenen. Een papa wijst naar getormenteerde figuren die oplichten wanneer je een euro in een gleuf schuift. Het verhaal van Sint-Jan, met de nodige dramatiek, on-naakte adam en eva, wijze heren en beulen. In wit marmer. Carrara is quasi naast de deur.  Het kleine meisje kijkt op naar oma. Oma is lief, ze houdt van oma en wat oma doet is goed. En omdat oma het doet, is het goed en doet ze het ook. Om oma.

De pastoor is nog in rok. Elegant Italiaans, trefzeker tred, doffe wrijven van kledij en kraken van echt lederen schoenen. Hij denkt in Italiaans en Latijn; In de lift daarnet was een studentje voluit aan het oreren dat Grieks eigenlijk makkelijker is dan Latijn, en hij somde allerlei grammatische redenen op. Alle wachtstoelen voor de biecht zijn bezet. In de duistere kerk is het biechthokje een lichtbron. Helemaal niet discreet: twee felle silhouetten achter reliëfglas. De biechteling gesticuleert zijn zonden, de pastoor luistert onbeweeglijk. 5 minuten. Dan een handbeweging, uitstappen en nog even naar een stoeltje. Is hij opgelucht? Wat heeft hij vergeten en is alles even belangrijk. Ik neem een foto. De bewaker zegt: Alleen ‘fotografia artistica’. Ik zeg: ze zijn artistiek. Neen zegt hij: er staan mensen op. De ethiek, mijnheer. ’s Avonds zal een Egyptenaar zonder vrouw (ze is met de bus naar Mekka, onder vriendinnen) zeggen: de wereld is economie en geen ethiek. Tussen Limoncello, Cynar en gin on the rocks, voor de eenzame reiziger die niet meteen weet wat hij met zijn fundamentaliserende vrouw moet aanvangen.