Waar zoek ik naar?

Veel mensen zijn geïntrigeerd door Aikido en kunnen zelf de waarde ervan zien in de praktijk. We kunnen Aikido oefenen omwille van de oefening zelf en prachtige lessen leren en-of eveneens mentale ervaring cultiveren, om na te denken over nederigheid, ongeacht jouw leeftijd, lichaamstype, persoonlijke geschiedenis of fitnessniveau. We hebben allemaal onze uitdagingen. Bij Aikido is mogelijk om te trainen met zowat alle gebruikelijke problemen die we gedurende het leven oplopen: een slechte knie, rug en-of schouder in een lichaam dat gewoon zwak en stijf is door jaren heen. Sommige dingen zullen met de tijd "geduldig" verbeteren en met anderen lichamelijk problemen leren we mee om mee te gaan. Iedereen kan aan Aikido doen, op zijn eigen manier, of je nu jong of oud bent, onvoldoende atletisch of ongemakkelijk voelt in een dojo. Elke Aikidoka zal een techniek een beetje anders doen: de ene moet misschien ijveriger werken om zijn valtechniek "zachter" te maken, terwijl anderen misschien moet leren om langzamer te zijn. Dit zijn geen problemen, ze vereisen alleen passende aanpassingen.

Of zoals Morihei Ueshiba, de oprichter van Aikido, zei: "De Kunst van de Vrede begint bij jezelf. Werk aan jezelf. Iedereen heeft een geest die verfijnd kan worden, een lichaam dat op een of andere manier getraind kan worden. Zorg voor vrede in je eigen leven en pas dan de Kunst toe op alles wat je tegenkomt."

Door zelfanalyse verlangen we naar zekerheid. De maatschappij verankert deze wens. Onveiligheid speelt de rol van de zwaartekracht in de wereld van iedereen en trekt ons naar plaatsen waar zekerheid wordt aangeleerd, want waar staan we bij gebrek aan die zekerheid? De vragen blijven zich opstapelen zodra we ze stellen. Wat zal er met me gebeuren als ik wordt aangevallen? Wat ga ik nu doen? De eerste stap om een uitweg uit dit dilemma te creëren, kan inhouden dat we ons gevoel van zekerheid zelf langzaam gaan opbouwen in een dojo, door het cultiveren van het vermogen om te handelen in stress situaties. De Aikidotechnieken gebaseerd op harmonisatie met de aanvaller en meegaand met de kracht van de aanval dient als een moreel voertuig voor zelfbewustzijn en bewustzijnsontwikkeling van anderen. Als er wordt gesproken over deze bewegingsbewustzijn en de morele aspecten van gevechtsporten, gaat het over evenwichtige maar gedreven gevechtstechnieken ter verdediging tegen schadelijke, dominante en gewelddadige persoonlijkheden die we ego noemen.

Bomen zijn hier op deze planeet lang voordat de eerste homo sapiens ooit werd geboren. Ze hebben wereldwijde meer dan 200 miljoen jaar aan catastrofes overleefd. Bonsais kunnen meer dan 130 jaar oud worden. Ze verouderen niet, althans op de manier waarop we ouder worden begrijpen. In de genen van hun vasculaire cambium cellen (de levende cellaag onder de schors) bestaat er namelijk geen "cellulair" programma voor veroudering, zoals bij mensen, waar een biologisch proces, zgn. Programmed Cell Death (or PCD) bestaat, waarbij de celdeling stopt. Een oude boom geeft ons een les in het leven. Een boom ziet er misschien verdord en knoestig uit, maar hij leeft precies hetzelfde. Een boom kan het verstrijken van de tijd weerstaan. Alleen mensen zijn het mooist als ze jong zijn. Zelfs bonsais die zwak en krom zijn, ongeacht hoe oud, blijft van nature zijn aangrijpende esthetische zuiverheid behouden.

Aikido belichaamt een paradox die relevant is voor sociaal beoefenaars die nadenken over angst en zelfbedrog. Het doel van Aikido-training is om conflicten om te zetten in samenwerking. Dit is een gemakkelijk en elegant iets om te zeggen, maar een vrijwel onmogelijk ding om in praktijk te doen. Blootstelling aan echt geweld maakt mensen bang, maar enge dingen zijn niet noodzakelijk gevaarlijk (in de dojo toch niet). Blootstelling is vooral eng omdat de meesten verwachten dat hun verwachtingen om zich te verdedigen voor onbepaalde tijd ongrijpbaar is. Angst voor geweld, als je het onder ogen ziet, zal snel verdwijnen als je gewend bent. Blootstelling werkt beter dan vermijding op fysiologisch niveau door gewenning van het eigen zenuwstelsel, het fysiologische tegengif voor angst. Op psychologisch niveau veroorzaakt het confronteren van je angst voor geweld een gevoel van voldoening en empowerment. Elke keer dat je je angst onder ogen ziet, krijg je kracht terwijl je angst kracht verliest. Op gedragsniveau helpt het herhaaldelijk confronteren van je angst vaardigheden en beheersing te ontwikkelen. Beheersing vermindert de kans op falen en vermindert daarom de zorgen. Blootstelling aan de sensaties van angst stelt men in staat om aan deze sensaties te wennen, terwijl we tegelijkertijd proberen tussen onze emoties te navigeren, beheren en werken.

Aikido draagt bij tot zelfverdedigingsvaardigheden, discipline en een gevoel van esthetische schoonheid in onze bijdrage aan een betere samenleving. Maar gevechtsport illustreert ook hoe iemands oordeel kan vertroebelen omdat de fysieke, mentale en emotionele inzet hoog is, waardoor zelfbedrog ontstaat. In Aikido training ligt een vreemde schemerwereld waar Aikidoka's bescherming zoeken tegen angst voor fysiek geweld van anderen. Aikido mag dan veel comfort geven, het idee dat je met jouw verworven gevechtstechnieken je immuun maakt voor fysiek gevaar is een illusie, een zelfbedrog over de ware kracht van de vaardigheden van Aikidoka's. Zo'n situatie kan ontstaan omdat elke dojo een comfortzone geeft voor de Aikidoka: de wekelijkse trainingen vinden altijd plaats in een gecontroleerde, voorspelbare omgeving. De aangeleerde technieken tegen een gestileerde aanval geeft weinig voorbereiding op een echte ontmoetingen met geweld. Sommige gevechtstechnieken zijn te gevaarlijk om in een dojo uit te voeren, zodat Aikidoka's er gewoon vanuit gaan dat hun "gewone" technieken effectief zullen zijn in een echt gevecht. Ze investeren veel tijd in Aikidotrainingen, waardoor een soort tunnelvisie ontstaat waardoor hun specifieke technieken mogelijk een illusie vertonen van superieure effectiviteit tegen onverwachte aanvallen. En omdat Aikido, zoals alle gevechtsporten, ook een hiërarchische gevechtssport is, waardoor Aikidoka's respect moeten tonen aan hun sensei en seniorleden, kan dit ertoe leiden dat (beginnende) Aikidoka's deze "moraliserende" dojo-concepten overnemen, zonder deze in vraag te stellen.

Al met al kunnen deze onzekerheden mensen kwetsbaarder maken voor cognitieve vooroordelen: Aikidoka's willen geloven dat wat ze doen altijd effectief is, dat ze worden beschermd tegen alle externe bedreigingen. Dit is niet eenvoudig, maar blijven leven in de gevangenis om geweld te vermijden is echter ook niet eenvoudig en het is niet echt een leven. Beoefening van Aikido draagt bij tot een waardevol leven zonder slopende angstgevoelens. De vraag die je jezelf moet blijven stellen is: werkt deze techniek omdat mijn partner samenwerkt, of werkt mijn partner samen omdat deze techniek werkt.

Schoonheid in eenvoud.

Het fragment is vertaald uit "The Awakened Warrior: Living with Courage, Compassion and Confidence" een gereconstrueerde fonologische versie.

"Een echte krijger is altijd bewapend met drie dingen: het stralende zwaard van vredelievendheid; de spiegel van moed, wijsheid en vriendschap; en het kostbare juweel van verlichting. Aikido is het principe van niet-weerstand. Aikido is onoverwinnelijk omdat het met niets strijdt." (Morihei Ueshiba)

Het idee van een kaartspel is oorlog: wreed, verwoestend en meedogenloos. Een samoerai heeft de plicht om zich meester te maken van minstens twee kunsten die geschikt zijn voor zijn status: krijgskunst en literaire kunst, om zo de geest van de samoerai te vormen, met aandacht voor de manier van sterven wanneer het moment komt. De samoerai doet deze dingen door middel van de ware geest van krijgsstrategie: dat je op elk moment traint en aandachtig bent, ook in karuta. Karuta is een traditioneel Japans kaartspel uit de 16^e eeuw en vaak wordt gespeeld tijdens het Japanse nieuwjaar. Het woord karuta komt uit het Portugees en is deels een literair geheugenspel en deels een strijd om de reactiesnelheid. Het traditionele spel is gebaseerd op een boek met waka-gedichten (de Ogura Hyakunin Isshu), dat werd samengesteld in de dertiende eeuw en bestaat uit honderd gedichten van honderd dichters.

Onze meest directe ervaring met de aardse wereld is van een veelvoudig geanimeerde kosmos waarin elk fenomeen potentieel levend is. Alle dingen volgen hun eigen ritme, hun eigen innerlijke sociale dynamiek en complexe bewustzijn. Er is overal een microwereld, dankzij de aanwezigheid van tussenkomende technologieën (zoals met de hulp van microscopische en genetische hulpmiddelen), wild aan divers organismen in oceaanopeningen, arctische sneeuw, woestijnkliffen, menselijk haar, elk met hun eigen coöperatieve hiërarchieën en levensstrategieën, aangepast aan hun niches. Ze vormen lange, verbazingwekkende complexiteit en omvangrijke (voedsel)ketens en voorzien daarbij onze biosfeer (zowel atmosfeer als aarde) van koolstof; stikstof; suikers; fosfor en nog veel meer. Ze hervormen onze ideeën over samenwerking en mutualisme en overtreffen ons concept over harmonie of zelfs "vriendschap". Een vergeten gemeenschap, dat langzaam maar zeker verdwijnt uit onze beschaafde,  hypermoderne technologische wereld, verbannen door de verspreiding van verschillende ideologieën en antropogene percepties en visies, en een steeds vaker voorkomend gebrek aan participatieve ervaring met de natuur.

Gedachten sterven als bloesems, zonder spijt.

Do-Chu-Sei bestaat uit drie Japanse karakters en staat voor een concept in Aikido "blijf kalm terwijl je in beweging bent". Een Aikidoka probeert ten allen tijden te vermijden om niet meegesleurd te worden in een agressieve of schadelijke intimidatie, zowel lichamelijk als verbaal. Conflicten hebben de neiging om te escaleren. In Aikido proberen we ons mentaal gedrag te veranderen naar sereniteit, een volledige bewuste innerlijk kalmte. Sommigen verwijzen naar dit fenomeen als "zen in beweging", een mentaal evenwicht. Het is het vermogen om kalm, soepel en gecentreerd te blijven. Een eenvoudige tactiek die overal gebruikt kan worden. Om tot het hart van Aikido te komen: er is geen vijand. In Aikido wordt een aanval als een geschenk beschouwd, een les om de aanvaller te leren begrijpen en te kunnen beheersen. Als je kalm blijft, ben je klaar om de onvoorspelbare aanval te zien aankomen. In Aikido oefenen we om met een aanval om te gaan. Soms stappen we uit de aanvalslijn of buigen de aanval af en gebruiken we de energie van onze aanvaller (partner) om de aanval te beheersen. Als je hierbij ontspannen bent, zie je het grote geheel (perifeer bewustzijn) en vermijd je tunnelvisie. Dit ontspannen perifere bewustzijn is nodig om in een stressvolle situatie beter te focussen op een positief resultaat. De aanvaller kan maar één manier kiezen om aan te vallen en in slechts één richting tegelijk. Het is niet logisch om de aanvaller af te raden van een actie waartoe hij zich al heeft verbonden. Bekijk het vanuit zijn perspectief. Zijn aanval wordt een geschenk aan jou. Nu is het aan jou, om wat te maken van dit geschenk, om controle te krijgen waarbij de aanvaller nooit in slaagt jou pijn te doen, noch hemzelf. Blijf gecentreerd en kalm. Blijf Do-Chu-Sei. Je hoeft elkaar, zowel op de tatami als in het echte leven, elkaar niet leuk te vinden, maar je moet elkaar wel respecteren. Respect is een eindeloze weg, wees steeds bereid hieraan te werken. Van techniek tot toepassing, Aikido is vooral gezond verstand gebruiken voor een succesvolle conflictinterventie. In Aikido-technieken moeten we handelen vanuit een standpunt van mededogen. Alle technieken van Aikido zijn er om een ander niet te schaden, om de agressie te neutraliseren. We zijn sociale wezens en we hebben andere mensen nodig om nederigheid te leren om te groeien.

Wat Morihei zei: "Een geest van onenigheid, denkend aan het bestaan van een vijand, is niet in overeenstemming met de harmonie van het universum. Hun budo is die van vernietiging. Het is geen constructieve budo. Echte budo is om niet te concurreren in technieken, in winnen of verliezen. Echte budo kent geen nederlaag, omdat nooit verliezen nooit vechten betekent."

Kisshomaru Ueshiba, de zoon van Morihei Ueshiba, deelt ons een herinnering over het belang van het moment van seiza (zittende meditatie) voor en na een Aikido-les: "De trainingen van Morihei waren niet alleen beperkt tot de dojo. Het was in zijn dagelijks leven en vooral voor en na het betreden van de dojo, waar de ware betekenis van Aikido in de houding lag van Morihei, die kan omschreven worden als de zuivering van geest en lichaam (misogi). Zichzelf zittend, psychologisch voorbereidend, door zichzelf te kalmeren en te beheersen en voorzien van een verfriste geest. Evenals op het einde van de training, rechtop zittend, een moment van stilte en dankbaarheid, zijn geest beheersend, opnieuw in beslag genomen door zijn ki."

We worden allen gestrest door de activiteiten van ons dagelijkse leven. Als we even in seiza zitten, gefocusseerd op stilte in plaats van (mentale) bewegingen, om de komende Aikido-technieken onder de knie te krijgen. Even aan niets denken, genietend van de (mentale) stilte. Om de essentie van Aikido te begrijpen, moeten we rekening houden met de gemoedstoestand van de stichter, anders kan de essentie van Aikido niet worden begrepen. Daarom trainen we ook in de geest in Aikido. Van de vele vechtsporten is Aikido degene die de grootste nadruk legt op het nastreven van het pad van harmonie. Oefen in de dojo, maar train in het dagelijks leven. In stilte, om te luisteren naar de stem van Aikido: "Aikido is er niet om anderen te corrigeren, maar om je eigen geest te corrigeren." Dat is de missie van Aikido: de transformatie naar de kern van het zelf om onszelf te integreren met de leringen van Aikido waaraan we onze praktijk en training wijden: een psycho-spirituele transmutatie van wat we van onszelf waarnemen naar wat we voor anderen uitstralen.

Woorden hebben een grote kracht, of ze nu goed of slecht, gevoelig of tactloos, aangenaam of hatelijk zijn. Er huist veel betekenis in woorden. We kunnen spreken om anderen te vernietigen of om samen iets op te bouwen. Woorden die een oorlog kunnen beginnen of vrede kunnen bewerkstelligen. Er is niets dat iemand nog kan doen eens de woorden worden uitgesproken. Ze kunnen door merg en been gaan, ongeacht hun waarheid. Woorden kunnen doorspekt zijn met gif, gif dat van binnenuit verteerd. De minachting waarmee een persoon zijn of haar woorden kan doordrenken, kan zelfs het sterkste individu in puin veranderen, waardoor elke poging tot redeneren wordt verpulverd met woorden die worden gehoord. Zelfs als de woorden die we zeggen waar zijn, betekent dit niet dat ze juist zijn.

Welke woorden gebruikt Aikido?

Aikido is niet alleen hoe je je techniek effectief uitvoert met de juiste houding (Sisei) met o.a. Ma-ai (afstand) en Kōkyū-Ryoku (ademhaling), maar ook hoe je je techniek correct accepteert (ukemi), doordrenkt met de juiste concentratie (Zanshin), gecombineerd met een vlot natuurlijk ritme van je beweging, zodat dit juist kan gereflecteerd worden in je gedrag en in respect voor je partner.

De geest van eerste (schijn)aanval (atemi) is compleet anders dan de geest van aangevallen worden. Een aanval goed uitvoeren, met een sterke houding, en de aanval van de vijand goed pareren.

Deze dingen kunnen niet duidelijk in woorden worden beschreven. Je moet het zelf onderzoeken in je oefeningen. Er wordt gezegd dat veel dingen worden doorgegeven. Een gekend fenomeen is slaperigheid: dit kan doorgegeven worden door geeuwen. Probeer volledig kalm te zijn. Dit zal door de vijand worden opgenomen en zal hierdoor ook ontspannener worden. Als je ziet dat dit is doorgegeven, kan je eventueel aanvallen (atemi), met een lege geest, zodat zijn aanval voorkomen kan worden. Het is meer een uitnodiging aan de aanvaller om in actie te komen, terwijl zijn geest onbeslist is en volg je voordeel en leid hem zodat hij zijn vastberadenheid om te vechten verliest. Richt je aandacht op de handen van de tegenstander, zodat je gemakkelijk de snelheid en positie van de vijand kan beoordelen. "Perceptie" en "zicht" zijn de twee methoden van zien. Perceptie is zich sterk concentreren op de geest van de vijand en richt zeker niet je aandacht op de details, ander verwaarloos je belangrijke dinges en kan je geest verward geraken zodat jouw overwinning zal ontsnappen. Onderzoek dit principe goed en train ijverig.

Als je deze geest bereikt, is deze ook van toepassing op het dagelijks leven. Gebruik deze wijsheid. Snelheid maakt geen deel uit van de ware strategie in Aikido.

Go rin no sho is een gids voor Aikidoka's. De vijf delen hebben de natuurelementen Aarde, Water, Vuur en Wind, waarbij het vijfde element in Aikido de Leegte is (de leegte of het Niets is een boeddhistische term voor de illusionaire aard van wereldse dingen).

Het eerste deel is Aarde, de weg van harmonie, gemaakt door de aarde te egaliseren en te verharden, met als doel een oprechte Aikidoka te worden. Of het pad nu oneffen is, of moerassig of modderige rijstvelden of steenachtige grond. Een pad van harmonie moed een pad, gevuld met vrede en zelfontplooiing worden.

Het tweede deel maken we water als ons model en veranderen onze geest in water. Water past zich gemakkelijk aan in een vierkant of rond vat, verandert zichzelf in een enkele druppel of in een grote oceaan. Oppervlakkig gezien mag je geest zwak lijken, maar je moet het innerlijk sterk houden. Ongeacht jouw fysieke kracht, moet je je geest rechtlijnig houden. Kijk vanuit een open en onbevangen geest naar dingen. Je moet je wijsheid en geest cultiveren, leer onderscheid te maken tussen goed en kwaad.

Het derde deel is Vuur. De vechtersgeest van vuur is hevig, of het vuur nu klein of groot is, de manier om te vechten is hetzelfde. Een persoon kan zo snel van gedachten veranderen, zodat zijn bewegingen moeilijk te voorspellen zijn. Het is noodzakelijk in de Aikidotraining om te wennen aan de snelle veranderingen van de geest in de strijd, totdat je ze op een natuurlijke manier begint waar te nemen.

Het vierde deel is Wind, waarmee bedoeld wordt dat het moeilijk is om jezelf te kennen als je anderen niet kent. In een gevecht is het slecht om door de vijand te worden geleid. Je moet de vijand altijd kunnen leiden. Wanneer je besluit om aan te vallen (atemi), blijf dan kalm. Dan pas kan je ook verder gaan met een zo sterk mogelijke geest, om te winnen. Wanneer de vijand aanvalt, blijf dan ongestoord afwachten. Terwijl de vijand je bereikt, ga je opeens weg om aan te geven dat je van plan bent opzij te stappen, ga in de aanvalscirkel op een veilige manier, om de tegenstander veilig te begeleiden in zijn nutteloze actie.

Het vijfde en laatste deel is Leegte (*ku). Als je eenmaal de kracht van de natuur kent, zul je het ritme van elke situatie kunnen onderscheiden en zal je de vijand van nature bij elke aanval "begeleiden".

Historici en sociologen hebben het belang opgemerkt wat O'sensei schreef over ego, na WOII, toen hij verhuisde uit Tokio en zich terugtrok naar Iwama, in de prefectuur Ibaraki: "30 jaar geleden was ik extreem zwak van lichaam. In die tijd had ik in het geheim een droom. In deze droom wilde ik de sterkste man in heel Japan zijn - nee, meer dan dat, in de hele wereld. Ik besloot dat ik de bezitter zou worden van een martiale macht, door niemand geëvenaard. Met deze droom trainde ik streng. Op een dag werd ik confronteerde met marineman, een persoon die zei dat hij een 7e dan houder was in Kendo. Vreemd genoeg voelde ik mijn lichaam omringd door een stralende helderheid en wist ik dat ik gemakkelijk kon overwin. Daarna werd echter een verwaand gevoel in mij geboren en terwijl ik door een tuin liep, liepen ontelbare gouden draden vanuit het universum door mij. Toen dook een gouden licht op van de aarde en overspoelde mij. Uiteindelijk kreeg ik het gevoel dat mijn lichaam was veranderd in een lichaam van goud dat zich uitbreidde naar universele proporties. Hier voelde ik dat de Goden mij bestraften vanwege mijn steeds groter wordende verwaandheid en ik huilde van tranen van dankbaarheid. In het verleden zijn er een aantal overtreffende trap meesters van vechtsporten geweest, maar we moeten nooit het grote aantal van hen vergeten dat op het slagveld van deze materiële wereld verdween, simpelweg door gebrek aan voldoende training in de ware geest van Budo, in de strijd tegen zichzelf."

De lezingen van Ueshiba waren volgens de aanwezige sensei's en Kisshomaru, zoon van O'sensei, niet echt gestructureerd. De leerringen over het Aiki-pad en de werking van het universum werd vaak toegelicht in termen van soms het Wakayama-regionaal accent-getinte oude Japanse zinsbouwconstructies en sprong O'sensei van onderwerp (over de ontberingen van zijn project te Hokkaido) naar onderwerp (Aikido en zijn verwevenheid met kototama "woord-ziel" en de ademkracht). Morihei was wel vrijelijk in het delen van zijn kennis, inzichten en beelden die spontaan in zijn geest kwamen en gingen, gedachten beïnvloed door Chinese kosmologie, Boeddhistische epistemologie en Shinto-lezingen en Confuciaans denken). Diepe theologieprincipes kwamen vaak plotseling tevoorschijn, zonder de minste aandacht voor het vorige onderwerp en zelfs zijn verhalen over krijgskunst bevatte verwijzingen naar zijn theorieën over de spirituele geest, het universum en de Japanse religieuze cultuur. (uit  een artikel "Founder of Aikido: Day in and Day Out Training."; AikidoJournal.com)

De meeste belangstelling voor Aikido is echter gericht op de individuele Aikido-technieken en komt de onderliggende complexe Japanse theologieën, budo esoterica en boeddhistische epistemologie op de tweede plaats, met zijn spirituele essentie van "De rol van de mensheid om zijn door de hemel gezonden doel te vervullen door een oprecht hart dat in harmonie is met de hele schepping en om van alle dingen te houden." Doch elk van deze aspecten komt overeen met een menselijke innerlijke (spirituele) reis in termen van vastberadenheid, doorzettingsvermogen, vrede, creatie, evolutie en wijsheid en vormen een drijfveer om onszelf te onderzoeken om tot waarheid te ontwaken: zorgen voor anderen (en onszelf).

Aikido meer is dan alleen maar zelfverdediging. Aikido is een voertuig voor filosofisch (soms spirituele) persoonlijke en morele ontwikkeling. Morihei Ueshiba was een heel spirituele man. Hij was een toegewijd lid van de Oomoto religie. Er wordt echter heel weinig van dit werkelijke geloofssysteem aan ons doorgegeven als Aikidoka. De religie van Morihei Ueshiba was niet verplicht voor de Aikido-praktijk en zijn religieuze inzichten werden veelal doelbewust weggezuiverd toen Aikido over de hele wereld werd verspreid, zogenaamd "onder niet-Japanners". Uit wat Morihei zei, is heel moeilijk te vertalen, laat staan om hun betekenis volledig te begrijpen. Vele sensei's die bij de lezingen van O'sensei waren, hebben toegegeven dat ze niet wisten wat O'sensei meestal zei over Oomoto.