Laudatio Piet Thomas

Rede uitgesproken door Rik Van Gorp bij de emeritaatsviering (1994)

Mijnheer de Rector van de KU Leuven, Mijnheer de Rector van de Campus Kortrijk, Mijnheer de Dekaan, Beste collega’s  en vrienden,

Beste collega’s,

Er zijn wel duizend theologen
Gedoken in je naam als in de nacht

Zo schreef Rainer Maria Rilke, de lievelingsauteur van Piet Thomas in een vertaling van hemzelf. In een ongeoorloofde applicatio pas ik deze hooggestemde verzen op zijn naamgenoten toe, van Aquino tot A Kempis. Wanneer ik Piet ietwat dichter bij A Kempis plaats, dan is het niet omdat ik zijn theologische onderlegdheid onderschat, helemaal niet, maar wel omdat ik hem veeleer met een ‘hamerken’ associeer. Aalstenaar van origine en opgeleid bij de Jezuieten, is hij altijd een vrijgevochten man geweest, rebels als Boon en Daens. Hij heeft menigeen in de letterenwereld  ‘lik op stuk’ gegeven. Dat was reeds te merken toen hij als doctorandus in de vroege jaren 60 de poëziekroniek verzorgde  voor DWB. Piet met het hamerken, wellicht een psychoanalytisch te duiden reflex ter bescherming van zijn eigen ‘microcosmos’, de emotionele wereld van zijn belangrijkste dichtbundel uit 1963. Want u moet weten, dames en heren, Piet is begonnen als dichter.

Zijn academisch leven nam een aanvang in 1966 toen hij assistent werd aan de KULAK, met een voor die tijd reeds erg ruime interpretatie van de residentieplicht. Er waren goede redenen voor: een doctoraat over Sigmund Freud maak je niet zonder Wenen. In 1969 is het zover: Piet Thomas wordt docent benoemd en begint zijn echte Kortrijkse jaren. Ze gaan niet ongemerkt voorbij. In zijn Microcosmos van 1963 had hij nog een gedicht geschreven over ‘zeven manieren van zwijgen’. Nu mocht hij spreken! Het verborgen leven was voorbij. Het openbare leven kon beginnen. Ik weet niet of hij ooit een aggregatie heeft behaald, maar het was voor hem alvast niet nodig. ’Ge kunt dat of ge kunt dat niet’ zei Westerlinck in die tijd, en Piet kon het. Zijn colleges in de Nederlandse en de Europese literatuur werden watervallen van welsprekendheid waarin hij zijn eigen poëtische bezieling en belezenheid met enthousiasme over de jonge Westvlaamse hoofden liet neerkomen. Hij heeft er laten verdrinken, dat is waar, maar hij heeft er ook een aantal dronken gemaakt, dronken van het schone geheim van de poëzie.
De Nederlandse poëzie van zijn tijd was voor Piet overigens geen geheim. Hij stond er mee op en gin er mee slapen. Een begrijpelijke sublimatie voor een priester-docent die in Freud was geschoold. Zat die sublimering er ook voor iets tussen dat hij in zijn kritische commentaren en essays telkens weer een dubbelspoor leek te volgen? De titels van zijn opstellen en kritieken liegen er niet om: ‘liefde en dood’, ‘roes en beheersing’, ‘weemoed en hoop’, ‘vleugels en hoeven’, ‘machtswil en onrust’, ‘demonie en genade’. De polen van deze spanningsvelden roepen de geest van de tijd op in het hoofd van Piet Thomas, een Januskop. Diens beeld heeft hem later wellicht nog geïnspireerd voor een versje:

Thuis bij de lampekap
Blinken de borrels.
De vaders sleuren Janus
Voor de spiegel

Dit dubbelspoor verklaart ook de bijzondere interesse van Piet Thomas voor ‘Woord en Beeld’, voor letter en figuur. Het resulteerde in menige tentoonstelling aan de KULAK en in een reeks gedegen publicaties.

Ook de Europese literatuur werd verslonden, omdat hij met zijn hart, omdat hij ‘par coeur’ wilde doceren. Zijn ‘livre de chevet’ werd Rilke; voorwaar geen slechte keuze. Hij kon en wou diens rijkdom aan schoonheid en ideeën niet voor zich houden en zo groeide uit de dichter, de criticus en de docent allengs ook de vertaler. Rilke heeft voor hem dezelfde rol gespeeld als Eliot voor Servotte. Piet Thomas heeft in de jaren tachtig honderduit vertaald, vechtend met moeilijke teksten, in respect voor de aangevers: Rainer Maria Rilke in de eerste plaats, maar ook Louise Labé, Peter Huchel, Heinz Kahlau, Ilse Aichinger en zovele anderen.

“Wer den Dichter will verstehen, muss ins Land des Dichters gehen”, dat moet ook Piet Thomas hebben gedacht. Hij was niet alleen een belezen en beroesd, maar ook een bereisd man, een homo viator in het literaire circuit. De  binaire tussentitels van zijn kritische essays (‘tussen gisteren en vandaag’, ‘tussen weelde en waarheid’)  kregen geografische dimensies. De academische route tussen Kortrijk en Leuven, waar hij ‘Kritiek en Essay’ en ‘Psychoanalytische Literatuurstudie’ doceerde en een keertje ook een vergadering van het departement moet hebben bijgewoond,  werd al vlug omgeleid naar Gent, Antwerpen, Brussel of waar ook in Vlaanderen theater werd gespeeld. Hij voelde zich goed in de loges, de foyers en zelfs in de coulissen, waar hij het culturele nieuws van de dag, heet van de naald, wist op te pikken. Ook dat ield hij niet voor zich. De Kortrijkse studenten hebben vele teksten uit de Nederlandse en Europese literatuur overigens via moderne ensceneringen toegelicht gekregen. Piet Thomas ging ook hier wel eens, en tot ieders genoegen, ‘zijn Boekje te  buiten’.

1. van Gorp, 15 september 1994

Copyright © Katholieke Universiteit Leuven | reacties op de inhoud: Annie Van Avermaet, Vik Doyen