La boîte aux disques

“Het speelt het liefste ver weg op het strand,
het kind dat nooit zijn eigen vader ziet,
die overzee is in dat andere land.”

Eenvoudig en ontroerend begint het gedicht van Ida Gerhardt. Het is een gedicht van alle tijden. Het gaat over een kind dat speelt op het strand, met een verwijzing naar de vader die in een ander land vertoeft.  Het is opgenomen in de rijke verzameling van gedichten met commentaar die de Thomaswebsite biedt en staat ter beschikking van leraren en leerlingen die aanknopen bij actuele gebeurtenissen en meer willen vernemen over de gedichten die ze lezen. Wie nader kennis neemt van het aanbod van gedichten op de Thomaswebsite, zal vlug merken dat prof. dr Piet Thomas in belangrijke mate bijgedragen heeft aan deze collectie. Hij heeft besprekingen en uitleg aan de gedichten toegevoegd, die de lezers toelaten om hun interpretatievermogen aan te scherpen en de gedichten in een context te verkennen en te doorgronden.

Met de Thomaswebsite hebben bezieler en programmaverantwoordelijke prof. dr Didier Pollefeyt en de medewerkers voor een krachtig medium gezorgd. Geloofsopvoeding, vorming van leraren, samenwerking en interactie zijn sleutelconcepten in dit initiatief van de Faculteit Theologie en Religiewetenschappen van de KU Leuven. De website speelt heel snel in op actuele gebeurtenissen en beoogt verdieping en reflectie. Poëzie krijgt daarin een belangrijke plaats. Haar taal laat toe om woorden op een andere manier te laten werken dan in een prozatekst en om mensen, jong en oud, te raken op plaatsen waar andere teksten niet bij kunnen.

Zo zijn we beland bij de grote verdienste van professor Piet Thomas. Hij heeft niet alleen vele gedichten samengebracht en van commentaar voorzien, maar heeft er ook voor geijverd dat ze opgenomen zijn in een vlot toegankelijke, aantrekkelijke en druk bezochte website. De ordening van de gedichten volgens thema verhoogt de ontsluiting en de zinvolle inschakeling in lessen en cursussen en laat toe snel aan te sluiten bij actuele gebeurtenissen.  De Thomaswebsite is daarom een uitgelezen plaats voor deze collectie, die een verdere uitwerking is van wat voorheen terug te vinden was op de website ‘religie en poëzie’ van Kerknet.be en gebaseerd was op een opdracht die prof. Thomas gekregen had van de Interdiocesane Commissie voor Cultuur. Tal van prominente poëziekenners hebben destijds meegewerkt aan die website, die later niet langer door Kerknet ondersteund kon worden en nu dus – aangevuld en bijgewerkt – geïntegreerd is in de Thomaswebsite.  

Religieuze poëzie is sinds vele jaren een werkterrein van professor Thomas. Hij verzamelde een indrukwekkend corpus van religieuze gedichten, schreef er commentaren en essays bij en maakte literaire vertalingen. In aansluiting op de colleges ‘Christelijke thematiek in de letterkunde’ die hij aan de KU Leuven gedurende vele jaren doceerde, belichtte hij in verschillende publicaties de band tussen religie en poëzie en de samenhang met de religieuze ervaring. De verwoording van deze ervaring in taal maakte deel uit van de weg die hij samen met de studenten ging om toegang te krijgen tot de wereld van de dichter.

Het vergroten van de toegankelijkheid van poëzie en literatuur naar de samenleving is een opvallende karakteristiek in het wetenschappelijke werk van Piet Thomas. Dat gebeurde in eerste instantie voor hele generaties studenten die zijn colleges volgden. Waar de KULAK op vandaag met het Edulab een voortrekkersrol vervult in educatieve technologie en multimediaal leren, was ze ook destijds al pionier in het inschakelen van nieuwe en aantrekkelijke onderwijsvormen, zowel in het leren van talen in het talenpracticum als in het literatuuronderricht. De studenten van de cursus ‘Inleiding tot de voornaamste moderne literaturen’ zullen zich de colleges in de literaire mediatheek (voorheen auditiekamer genoemd) van de KULAK herinneren. De integratie van beelden en gesproken teksten was heel vernieuwend en versterkte de literatuurbeleving. Dat Piet Thomas heel regelmatig tussen de middag naar Rijsel reed om daar in ‘La boîte aux disques’[1] de recentste uitvoeringen op plaat en beeldband te kopen, weten weinigen. Het zegt veel over de gedrevenheid van de literatuurprof om gedoceerde materie zo dicht mogelijk bij studenten te brengen en hen er optimaal van te laten genieten. Dat hij op die manier ook collega’s overtuigde om gebruik te maken van de beschikbare infrastructuur ondersteunde de ambitie van de KULAK om een unieke onderwijservaring aan studenten te bieden.

Het verbreden van de toegang tot poëzie en literatuur kwam ook tot uiting in de aandacht en zorg voor de bibliotheekcollectie. Het knipselarchief, een vorm van datamanagement ‘avant la lettre’, is daar een mooi voorbeeld van. Recensies in tijdschriften en kranten over Nederlandse auteurs waren nergens zo goed bijgehouden als in het knipselarchief van KULAK. Veel studenten hebben er uren gesleten om de bijdragen te ordenen en toegankelijk te maken. Hun beloning was dat ze nadien konden deelnemen aan receptieonderzoek en dat ze wisten dat ze in het knipselarchief heel wat boeiend materiaal konden vinden voor het maken van hun licentieverhandeling of masterproef.

Tentoonstellingen zijn een andere manier om literatuur dichter bij de samenleving te brengen. Professor Thomas heeft er verschillende georganiseerd: o.m. Reizende Bladen, Streuvels in woord en beeld, Versmaat en vergezicht. De tentoonstelling ‘Woord en beeld’ die drie strekkingen in de Nederlandse poëzie en de schilderkunst na 1945 evoceerde, is daar wellicht het mooiste voorbeeld van. Ze was van 10 tot 25 mei 1980 te zien in de gebouwen van de KULAK. De tentoonstelling ging gepaard met het verschijnen van een boek, waarin verschillende aspecten van de thematiek uitgewerkt werden. Meteen merken we dat de verbinding tussen woord en beeld ook hier terug te vinden is en niet los te zien is van de didactische benadering van teksten in de literaire mediatheek. Opvallend bij het opzetten van deze tentoonstellingen is de bijzondere zorg voor afwerking én volledigheid die eigen is aan de gedrevenheid en bezieling waarmee hij tewerk ging.

Ook de vele lezingen en bijdragen voor literaire programma’s op radio en televisie zijn gericht op het vergroten van de participatie aan een indringende en verdiepende literatuurbeleving. Denken we maar aan de vele lezingen over de poëzie na 1945. Of over de humor bij Wim Kan en Toon Hermans, waar beleving en eruditie hand in hand gingen in de verbinding van hun humor met de ‘Konstanten in de komedie’ van Hans van den Bergh.  

Dat Piet Thomas erkend werd voor de manier waarop hij literatuur en poëzie toegankelijker maakte voor velen, bewijst onder meer de veelzijdige en uitgebreide lijst van intekenaars voor het boek dat naar aanleiding van zijn emeritaat verscheen. In dit boek ‘Tekens voor Thomas’ verbindt prof. Vic Nachtergaele in hem de literatuurwetenschapper en de literatuurminnaar. Die beide kwaliteiten zijn terug te vinden in de manier waarop hij mensen aanspreekt en raakt met zijn passie voor literatuur en poëzie. Die passie en enthousiasme nodigen ons uit om deel te worden aan zijn blijvende nieuwsgierigheid en leergierigheid en om met die gedichten en boeken zelf een leesavontuur te beleven. Is dat niet de beste motivatie voor ons allen om levenslang te leren en te lezen?

Blij en dankbaar dat ik een tochtgenoot mag zijn.
Frank Baert