Mededelingenblad van de Leuvense Germanisten
Jaargang 15 (2002)

Piet Thomas (promotie 1957)
Verhalen boven zijn hoofd

Het huis van Piet Thomas ligt op een heuvel. Het valt meteen op door zijn soberheid. De meeste andere huizen in de buurt zijn immers villa’s. Maar toch past dat huis in de omgeving. Door de glazen deur zie je een hal waarvan de wanden uit boeken te lijken bestaan.

Piet Thomas (°Aalst, 1929) is een aimabel man. Hij ontvangt ons hartelijk en stelt ons meteen op ons gemak. Je voelt je welkom in zijn huis. Al het overbodige is uit de woonkamer gelaten. Een ruim salon, een grote tafel en een huisaltaar vullen de kamer. En verder boeken, boeken en boeken. Het lijkt alsof deze man behouden heeft wat voor hem de essentie is: mensen, religie en boeken. Die drie staan overigens niet los van elkaar.

Orde in de chaos

Het huis van Piet Thomas is erg sober ingericht. Zo blijft er ruimte over voor zijn boeken. Thomas denkt dat hij er 20 à 25.000 heeft. Zowat alle kamers zitten vol boeken. Hoe komt een mens aan zulke hoeveelheden? De verzamelaar geraakt op drie manieren aan boeken. Ten eerste heeft hij een hoop boeken geërfd. Verder heeft hij veel boeken gekregen om te recenseren. En de derde manier is boeken kopen. Bijna al zijn geld gaat er naartoe.

Als je zulke stapels boeken hebt, moet je natuurlijk een goed opbergsysteem hebben of je vindt veel niet meer terug. Thomas ordent zijn boeken niet volgens thema of stroming, maar volgens uitgeverij. Dat is op het eerste gezicht een beetje vreemd, maar er is een praktische uitleg voor. Boeken van dezelfde uitgeverij hebben vaak hetzelfde formaat. Als je die dan in de kast zet, bespaar je ruimte en bovendien komt er zo minder stof tussen. Piet Thomas heeft ook een archief dat vol laden staat. In elke lade ligt de poëzie van één schrijver. Hij heeft een unieke verzameling Oostenrijkse poëzie, waarvan hij een aantal gedichten heeft vertaald.

Iets wat je ook bij zijn bibliotheek mag rekenen, is zijn indrukwekkende collectie klassieke cd’s. Hij vindt een goede tekst erg belangrijk bij muziek. Zo heeft hij bijvoorbeeld de teksten van Bob Dylan in huis. Hij vindt het niet onterecht dat men Bawb heeft willen voordragen voor de Nobelprijs voor literatuur. De man heeft volgens hem erg sterke teksten waarmee hij een heel groot publiek heeft kunnen bereiken. Literatuur is dus niet enkel iets voor ingewijden, ze is er voor iedereen. Om die reden zal hij later ook een groot deel van zijn bibliotheek wegschenken. Een deel ervan gaat naar familieleden en de rest zal waarschijnlijk in universitaire bibliotheken terechtkomen.

Verboden lectuur

De oudste herinnering van Piet Thomas brengt ons naar de wolwinkel van zijn ouders. Die winkel bleef vaak tot 11 uur ’s avonds open. De kleine Piet moest dan eigenlijk al lang in bed liggen, maar hij werd onder de toonbank op een hoop papier en touw gelegd. Boven zijn hoofd hoorde hij allerlei klanken en verhalen die hij niet begreep. De mensen praatten maar en hij wist niet waar ze het over hadden. Maar hij luisterde wel. Blijkbaar werd hij toen al gegrepen door woorden en verhalen die hem te boven gingen. Het heeft hem nooit meer losgelaten.

De jonge Piet Thomas las zowat alles wat hij te pakken kreeg. Zijn ouders wisten dat hun zoon een slimme knul was en hij mocht gaan studeren. Hij wilde priester worden en ging naar het seminarie. Hij studeerde filosofie en theologie. De literatuur die daar gelezen werd, had enkel betrekking op die twee onderwerpen. De seminarist las echter ook stiekem het verzameld werk van Karel van de Woestijne, dat hij in een koffertje bewaarde. De president van het seminarie wist daar uiteraard niets van. Meegenomen was dat de bibliotheek van het seminarie goed voorzien was. Thomas slikte niet zomaar wat men hem in de colleges vertelde. Hij ging ook wel eens opzoeken of wat men hem vertelde wel correct was en hij verruimde zijn horizon door zelf op zoek te gaan naar meer en andere literatuur. Zijn leeswoede was al vlug bekend en Leo De Kesel, de president van het seminarie, gaf hem Vondel te lezen "om zich te kunnen inleven in een religieus dichter".

Germaanse

Piet Thomas kreeg na het seminarie de kans om Germaanse talen te studeren. Hij greep die met beide handen. Het lijkt een logische stap voor iemand met zo’n honger naar literatuur. Hierbij was taalkunde vooral nodig om de literatuur te begrijpen. In Leuven legde hij contacten met gelijkgezinden en zo rolde hij het literaire wereldje in. Hij was een tijdlang aalmoezenier van Germaanse. Na zijn licentie mocht hij doctoreren. Hij hield zich in die periode al bezig met het recenseren van literatuur (o.a. voor Dietsche Warande en Belfort). Westerlinck, één van zijn voorgangers, gaf hem eens twintig bundels die hij moest recenseren. Hij voegde eraan toe: "En aan uw doctoraat werken, hé!" Zoals zo vaak voor wie erop terugkijkt, ligt er allicht meer plezier in het vertellen van de anekdote dan in het meemaken ervan. Maar goed, hij doctoreerde met een studie over de literair-psychologische inzichten van Freud en zijn eerste volgelingen en doceerde daarna jarenlang in Kortrijk en Leuven.

Literatuur als antidotum en Wim Kan

Drie studieobjecten vindt Piet Thomas erg belangrijk. In Leuven werd daar te weinig aandacht aan besteed, maar hij probeerde ze in zijn lespraktijk te verwerken. Het zijn de taal van het verhevene, het polemische en het komische. Ook bij het lezen van profane literatuur trok vooral de taal van het verhevene hem aan. Dat leunt natuurlijk dicht aan bij zijn religieuze overtuiging. Zo vond hij onder meer bij Rilke een religieuze visie waarin God gezien wordt als "de onder de aarde verborgen wortels waaruit hij als boom groeit". De profane en de religieuze literatuur liggen dus dicht bij elkaar en op die manier werkt literatuur voor hem als een antidotum voor het leven. In de literatuur kan hij even afstand nemen van de rauwe werkelijkheid.

De polemiek vinden we onder andere terug in het scheldwoordenboek Lik op stuk, dat hij samen met Jozef Van Haver en Dries De Bleecker in 1990 publiceerde. Als je hem in het seminarie gezegd zou hebben dat hij ooit een scheldwoordenboek zou maken, dan had hij je waarschijnlijk gek verklaard. Nu, die scheldwoorden gebruikt hij natuurlijk niet zelf; ze komen onder andere uit kranten en conferences zoals die van Youp van ’t Hek.

Over het komische heeft hij ooit examenvragen gesteld. Hij had een eindejaarsconference van Wim kunt uit 1973 op plaat en het examen handelde over de technieken van het komische die in de les behandeld werden. De studenten moesten de lacheffecten op de plaat verklaren. Niet alle studenten konden daar om lachen, als je groen lachen niet meerekent tenminste.

Troost in Rilke

Als we naar zijn favoriete boek vragen, antwoordt hij meteen: de bijbel. Dat is volgens hem een bibliotheek op zich. Een schrijver die hem na aan het hart ligt, is Rainer Maria Rilke. Die treft hem vooral door zijn zintuiglijkheid en zijn getormenteerde hunker naar zingeving. Toen Thomas zijn legerdienst deed en dril moest ondergaan, vond hij naar eigen zeggen troost in Das Stundenbuch van Rilke. Ook toen werkte literatuur voor hem als een antidotum.

Piet Thomas heeft een erg verscheiden collectie. Naast Duitse, Nederlandse en Engelse klassiekers staan er ook minder bekende werken, boeken over religie, kunst, psychologie en encyclopedieën. Zelfs een Brusselmans ontbreekt niet, al gebruikt hij die misschien vooral als inspiratiebron voor zijn scheldwoordenboek. Hij heeft geen oude, eerste drukken of erg waardevolle boeken. Die interesseren hem ook niet zo, zegt hij. Het gaat hem om de inhoud, niet zozeer om de verpakking. Het spreekt voor zich dat hij niet alle boeken die hij bezit, gelezen heeft. Verschillende van die boeken zijn referentiewerken, en romans kan je heel snel of heel traag lezen. Dat scheelt een slok op de borrel. En een boek niet helemaal lezen, daar is eigenlijk toch niets mis mee.

Als priester heeft hij natuurlijk erg veel met religieuze teksten gewerkt. Hij vertaalde psalmen, gaf gebedenboeken uit en zo meer. Vertalen is volgens hem een proces van verliezen en terugnemen. De vertaler is altijd een beetje een verrader. Dat houdt je bescheiden, zegt hij. Met zijn gebedenboeken wil hij een bijdrage leveren tot de gebedscultuur. Op de vraag wat hij van de liedteksten uit eucharistievieringen vindt, antwoordt hij heel eerlijk. Hij beseft dat veel van die teksten na het Tweede Vaticaans Concilie erg snel gemaakt zijn en dat de kwaliteit soms te wensen overlaat. Maar veel teksten - vooral Huub Oosterhuis verdient hier een pluim - vindt hij erg goed. Zelf is hij voor vernieuwing van die teksten. Hij wil ook de poëtische kracht van de psalmen redden. Daarom is hij voor de vernederlandsing en actualisering van het brevier en probeert hij daar een bescheiden bijdrage aan te leveren.

Streuvels

In 1994 heeft Thomas het Streuvelsgenootschap opgericht. Op zich is dat niet vreemd. Hij was sowieso al bezig geweest met het onderbewuste – zijn verhandeling en zijn proefschrift handelden over Freud – en in Streuvels’ werk zitten ook dergelijke elementen. Wat hem persoonlijk in Streuvels aanspreekt, is het kijken en bekeken worden, het tonen en verbergen. Dat heeft bij Streuvels een narratieve betekenis. Men verwijt Streuvels wel eens dat zijn landschapsbeschrijvingen net weerberichten zijn, maar Thomas denkt daar zeker niet zo over.

Thomas is niet van plan om op zijn lauweren te gaan rusten. In zijn woonkamer wachten enkele stapels boeken om te worden gelezen en in een bloemlezing te worden opgenomen. Hij zit ook in de jury van een aantal literaire prijzen. Daarom wil hij zich zo volledig mogelijk inlezen in het werk van een schrijver. 
Piet Thomas: een zeer belezen man, die bovendien ook de wijsheid van zijn levensjaren mee heeft. En toch voel je je bij hem meteen op je gemak. Misschien is dat wel omdat hij uit een lang vervlogen verleden weet dat er zich boven zijn hoofd nog veel afspeelt.

Heleen Persoons
Jasmin Collier
Bart Vliegen