Maurice Vandebroek over stellingen van Ruud Hendrickx
Maurice Vandebroek op 1/02/06 op de website van Taalschrift(http://taalschrift.org/discussie/000949.html):
"Volgens mij [=Maurice Vandebroek ] oogst de Taalunie wat ze zelf gezaaid heeft.
Bij de aankondiging van de spellingaanpassing-die-geen-spellingaanpassing-mag-genoemd-worden van 2005 werden alle toeters en bellen bovengehaald. Er werd een waar evenement van gemaakt, en uitgevers moesten dure eden zweren dat ze niet voortijdig over de ânieuweâ spelling uit de biecht zouden klappen. De schrijver van de nieuwe leidraad gaf in een artikel in Onze Taal een antwoord op de verontrustende vraag hoe het komt dat er nu meer woorden een nieuwe spelling krijgen dan tien jaar terug (http://www.onzetaal.nl/nieuws/rimpeling.html). In de barnumreclame van de betrukken uitgeverijen werd het er dik opgelegd: âon-mis-baarâ - âruim 11.000 verschillen met het Groene Boekje van 1995â (= meer dan 10%, dus) - http://www.hetgroeneboekje.nl/.
Het leek wel een langgerekte kreet: âNeem deze spelling alsjeblieft ernstig en ons erbij!â. En dan neemt de goegemeente die spelling eindelijk ernstig genoeg om ze te verwerpen, is het weer niet goed. Snel verschijnen er artikelen dat een boycot voor chaos zal zorgen (alsof een spellingverandering om de 10 jaar, hoe klein ook, dat niet doet), dat de aanpassingen minimaal zijn, 0,04% van de woorden in een gemiddelde krant - http://taalunieversum.org/nieuws/1207 (waarom was die hele aanpassing dan helemaal nodig?) en tenslotte dat mensen die de nieuwe spelling niet aanvaarden regelrechte egoïsten zijn (van een rationeel argument gesproken).
Het klopt dan wel dat de spellingaanpassing van 2005 een heleboel inconsequenties uit die van 1995 wegwerkt, maar is dat echt zoân verdienste? De woordenlijst van 1995 was een ramp die de leidraad die erbij hoorde zelf niet volgde. En die extra regels, maken die de spelling echt consequenter? Ik begrijp wel waarom âreïncarnatieâ met een trema moet en âre-integratieâ met een koppelteken (best een beangstigende gedachte, eigenlijk â help, ik denk zoals de leden van de spellingscommissie), maar de gewone taalgebruiker die beide woorden in dezelfde tekst leest, denkt dat er een ergerlijke fout staat. En zoals Ruud Hendrickx het zelf formuleert: âErgernis bij het publiek moeten we koste wat kost vermijden, want iemand die geërgerd is, luistert niet naar de boodschapâ - http://vrttaal.net/taaldatabanken_master/ taalbeleid/taalcharter.shtml. Op die manier bemoeilijkt de spelling de communicatie, en dat kan toch niet de bedoeling zijn.
Heel vreemd vind ik dat je nooit leest waarom bepaalde veranderingen doorgevoerd zijn. Waarom werd de spelling âpaddestoelâ tien jaar lang verdedigd omdat het een versteende uitdrukking zou zijn terwijl het nu weer een springlevende âpaddenstoelâ wordt? En is de spellingcommissie van plan om deze arbitraire aanpassingen om de tien jaar door te voeren, tot grote vreugde van de betrokken uitgevers? Die zijn in ieder geval gelukkig met de recentste aanpassing: http://www.boekblad.nl/ - Nieuwe spelling commercieel succes.
Het schrijnendste voorbeeld van zelfoverschatting stond in De Volkskrant van 14 oktober 2005: Piet van Sterkenburg, lid van de Taalunie en verantwoordelijk voor de nieuwe woordenlijst, durft zelfs de stelling aan dat âweâ de beste spelling van Europa hebben. âHet Engels wordt in Engeland en Amerika verschillend gespeld, de Duitsers zijn het onderling ook oneens en de Fransen zijn helemaal waardeloos op het gebied van spelling.â
Hoe kan een spelling, niet meer dan een afspraak over hoe taalgebruikers die taal wensen te noteren, beter zijn dan een andere? Consequenter misschien, makkelijker of zo, maar beter? Bovendien klopt het niet: de Fransen hebben een moeilijke, maar wel een heel consequente spelling. Vraag maar aan mensen die met dyslectici werken: de spellingregels voor het Frans kun je met wat moeite behoorlijk aanleren. Uitzonderingen zijn er niet veel, heel anders dan in het Nederlands. De spellingregels voor het Engels zijn heel moeilijk, toegegeven, maar dat heeft het Engels niet tegengehouden om de lingua franca van tegenwoordig te worden.
Die hele boycot van de Nederlandse media stelt volgens mij trouwens niet veel voor. Ik kan me niet voorstellen dat al die redacties hun eigen spellinggidsen en spellingprogrammaâs gaan maken. Als er twijfel is over de schrijfwijze van een woord, grijpt een journalist of redacteur toch naar het dichtstbijzijnde naslagwerk. En dat zal wel een recent Groene Boekje, een Van Dale of woordenlijst.org zijn, vermoed ik.
Zelf heb ik besloten de spelling maar te nemen zoals ze is. Helemaal consequent krijg je die toch niet, dus dat moet je echt niet om de tien jaar proberen. Ik hoop vurig dat de mensen van de Taalunie er ook zo over denken, maar ik vrees het ergste: Het Instituut voor Nederlandse Lexicologie zoekt een projectleider spelling - http://taalunieversum.org/vacaturebank/vacature.php?id=206. Een paar kernwoorden uit de advertentie zijn âstevige persoonlijkheidâ, âdaadkrachtigâ en âresultaatgerichtâ. Het lijkt alsof ze iemand zoeken die zijn stempel wil drukken op de spelling. Dat belooft wat voor 2015."
Hieronder citeren we enkele van zijn opmerkingen, en geven we er enig commentaar bij. We beginnen met... de titel. (het volledige artikel staat op http://taalschrift.org/discussie/000949.html).
1) âWie de nieuwe spelling niet wil, denkt vooral aan zichzelfâ: die titel verwijt de tegenstanders egoïsten te zijn. De titel is dus op zich al scheldproza.
5) "Zeker niet als je argumenten meer emotioneel â de nieuwe spelling is lelijk, meneer! â dan rationeel zijn." De pot moet de ketel niet verwijten dat hij zwart ziet: in beide kampen zijn er mensen met emotionele argumenten. De titel van dit artikel is op zich al een poging om emoties te gebruiken.
6) Op de argumenten over al of niet consistent wil ik hier niet ingaan. De reden daarvoor: het is elders al veel gedaan, en bovendien heb ik daarvoor hier nog de tijd, en hoogstwaarschijnlijk evenmin de plaats.
7) "Dankzij de Spelling 2005 zijn we ook af van de verschillen tussen het Groene Boekje en de woordenboeken." Waarom moet je de spelling veranderen om die verschillen weg te werken? Hadden die verschillen ook niet vermeden geweest als de woordenboekuitgevers de spelling van het GB overal hadden toegepast? Is dat argument van Ruud Hendrickx dan ook niet een non-argument?
9) "De Spelling 2005 beregelt kwesties waar vroeger geen regels voor bestonden. Daardoor krijgen sommige woorden nu een ander spellingbeeld." M.a.w.: sommige woorden zijn veranderd doordat er regels voor zijn gekomen. Er klopt iets niet in die redenering. Immers: als er geen regels voor waren, dan was er toch niets te veranderen? Ze kunnen toch alleen maar zijn veranderd als er een regel op werd toegepast?
10) "Et alors?": zwaktebod! Geef toe...
11) "Veel mensen zullen blij zijn dat er nu ook duidelijker regels zijn voor het spellen van getallen in woorden," Voor zover ik weet waren die er allemaal al sinds GB95. GB05 was daarvoor niet nodig.
12) "Veel mensen zullen blij zijn dat er nu ook duidelijker regels zijn voor (...) het gebruik van hoofdletters." Daarover wil ik me niet volledig uitspreken, omdat we dan ook bij de afkortingen belanden. Maar als we geen rekening houden met afkortingen en andere speciale gevallen, dan kunnen we wel stellen dat er ook al in GB95 regels waren voor het gebruik van hoofdletters in zinnen, namen, titels, etc.
15) "Is dat niet toevallig de spelling die de redacteuren geleerd hebben?" Toevallig? Ja. Maar dan wel 'toevallig'. De klacht is dat er na tien jaar weer een verandering is. (Ik weet het, ik val in herhaling, maar ik kan ook alleen maar merken dat het bij sommigen niet doordringt.)
16) "Hebben de mensen die terug willen naar 1954 er al bij stilgestaan dat voor miljoenen kinderen in Nederland en Vlaanderen de Spelling 1995 met de aanvullingen van 2005 de enige spelling is waar ze mee vertrouwd zijn?" Laten we duidelijk zijn: die kinderen klagen dat wat zij hadden geleerd in 1995 weer is veranderd.
17) "Ik begrijp het niet." Daar zijn we het over eens.
Dezelfde Sijtze Reurich verzamelde ook enkele interessante en vooral originele argumenten over het al of niet aanpassen van de spelling, en over de weg daarbij te volgen. Zie: http://www.sijtzereurich.nl/artikelen.html#X09
De conclusie van Sijtze Reurich over de spellinghervormingen 1995/2005: "Wat hebben we daarmee weer terug? Precies, de spellingscholen, waar we in 1995 afscheid van genomen hadden." Lees het hele artikel op: http://www.sijtzereurich.nl/meningen.html#X11
Van Dale ontslaat 15 werknemers. Resultaat van de spellingoorlog?
Vandaag werd bekend (zie De Morgen, 12/1/2006) dat Van Dale Lexicografie 15 werknemers ontslaat. Er werken er nu nog 36.
De omzet van Van Dale is stabiel, maar er zit geen groei meer in. De verkoop van de papieren woordenboeken aan particulieren daalt. Alleen bedrijven en scholen zijn nog klanten.
De pc en Internet zouden de verkoop benadelen. Volgens Van Dale is dat geen goede zaak. "Woordenboeken als Van Dale hebben in twisten over spelling eenscheidsrechterfunctie. Op Internet bestaat die functie niet," stelt Van Dale.
Daar zijn we het mee eens, maar we denken ook dat Van Dale een fout maakt door zo veel in te zetten op spelling. De Van Dale gebruik je niet om spelling te controleren, maar woordenschat. Alleen voor spellingcontrole is de Van Dale veel te duur, en het gebruik van een spellingcontroleprogramma is bovendien veel gemakkelijker.
De spellingoorlog van de laatste jaren is er misschien wel in geslaagd om het gezag van de Van Dale te ondergraven. Door de voortdurende veranderingen verliest het boek zijn eeuwigheidswaarde. Het is geen boek meer dat je koopt "voor de rest van je leven". Het idee om na tien jaar weer zo'n duur nieuw exemplaar te moeten kopen, zal veel particulieren afschrikken. De Van Dale is geen waardevol monument meer, het is een wegwerpproduct geworden. Daardoor verloor het zijn prestige, en daar heeft niemand geld voor over.
Dat de verkoop bij bedrijven en scholen goed overeind blijft, kan ook door die spellingoorlog worden verklaard: in die sectoren heeft men immers nood aan kwaliteit en zekerheid. De particulier heeft dat niet.
Het is dus best mogelijk dat Van Dale Lexicografie het eerste grote slachtoffer is van de voortdurende spellingwijzigingen.
Dat levert problemen op: - taal verandert voortdurend, en wat vroeger perfect volgens regels verklaarbaar was, is nu een uitzondering geworden - de toekomstige regels zijn niet voorspelbaar, zodat het niet mogelijk is te voorspellen welke van de nieuwe uitzonderingen later regels zullen worden
Dat heeft gevolgen: - er zullen altijd uitzonderingen op de regels zijn, m.a.w.: er zullen altijd taalvormen zijn waarvoor het niet mogelijk is om er regels voor te maken- het heeft ook effecten op de spelling: een deel van de spelling kan dus niet in regels worden gegoten. Het huidige gedrag van de Taalunie lijkt dan ook erg op een zoektocht naar de Heilige Graal: de ideale spelling. Die is echter totaal onmogelijk. Je merkt dan ook dat de huidige Spellingcommissie taalvormen in regels probeert te gieten, terwijl dat eigenlijk nog niet kan. Voorbeeld: 1995 compactdisc, 2005 compact disc. Waarom? In 1995 ging men ervan uit dat het woord was ingeburgerd, en nu niet meer. De verandering aan compactdisc is daardoor een goed voorbeeld van te kort op de bal willen spelen.
Het schandaal: de leden van de Spellingcommissie zouden genoeg van taal moeten weten, om te beseffen dat je taal niet volledig in regels kunt persen, ook niet iets tamelijk eenvoudigs zoals spelling. Dat ze het dan toch proberen, bewijst veel, maar niets goeds. Het is dan ook niet verwonderlijk dat ze na tien jaar sommige regelsterugdraaien. De onvoorspelbaarheid van taalontwikkelingen kan niet anders dan daartoe leiden. De voorkeur is dan ook vaak niet meer dan de persoonlijke voorkeur van de commissieleden. Aangezien die commissie om de tien jaar verandert, mogen we dus verwachten dat ze over tien jaar weer andere voorkeuren hebben. Het is dus best mogelijk dat er de volgende keer weer beslissingen worden teruggedraaid. En daardoor voert de commissie inderdaad zomaar willekeurig veranderingen in, al beseffen ze het zelf niet.
In De Morgen van vrijdag 30 december 2005: "Ook uitgevers willen nieuwe spelling boycotten".
De boycottende uitgevers zijn: - uitgeverij Augustus - uitgeverij De Bezige Bij - uitgeverij Querido - uitgeverij De Tijdlijn (de voortzetting, jawel, van het tijdschrift DeTijdlijn)
Boycottende auteurs zijn: - Connie Palmen - A. F. Th. van der Heijden - Herman Koch - Charlotte Mustaers - Peter Motte
Of Maarten 't Hart de spelling boycot, is me niet bekend, maar hij heeft er wel al tegen geprotesteerd. Zowel in Nederland als in Vlaanderen zijn er protesterende leerkrachten.
Ophttp://www.standaard.be/Meningen/Polls/kun je stemmen of de Vlaamse kranten de spellingboycott ook moetentoepassen.
Wel irritant is dat ze het wel mogelijk maken om voor of tegen de boycott te stemmen, maar zo'n keuze is beperkt. Er zijn veel mensen (o.a. leraren) die de nieuwe spelling niet willen boycotten, maar die evenmin de veranderingen willen onderwijzen. Dat is de facto een boycott.
Er zijn ook uitgeverijen die niet uitgesproken tegen de boycott zijn, maar als hun correctoren vragen wat ze moeten aanvangen met die nieuwe spelling, zeggen ze dat ze er zich niets van moeten aantrekken. Ook dat is in de praktijk een boycott.
Ook woordenboekmaker vindt spelling ââ¬Ëniet helemaal lekkerââ¬â¢
In de Volkskrant http://www.volkskrant.nl/binnenland/1135317449183.html sijpelt voor de eerste keer iets naar buiten over de interne keuken van het GB05.
âWe begrijpen de achterliggende gedachten, maar het is toch niet helemaal lekkerâ, zegt Alexander Bekkers van uitgeverij Het Spectrum.
Wat betreft een klein aantal woorden zou Het Spectrum graag zien dat de Taalunie nu al op haar schreden terugkeert. Sommige veranderingen druisen te zeer in tegen het intuïtieve taalgevoel, aldus Bekkers. Zo moet onder meer de verandering van appèl in appel worden teruggedraaid.
En hij klaagt ook dat de betrokkenheid van de woordenboekmakers bij het project minder groot was dan de Taalunie wil laten geloven: âWe mochten alleen wat zeggen over de procedures. Inhoudelijke betrokkenheid werd niet op prijs gesteld.â
Planet.nl en Tekstnet willen niet aan de nieuwe spelling
Tekstnet is een beroepsvereniging van tekstschrijvers in Nederland en Vlaanderen. Een toelatingsprocedure garandeert de kwaliteit van leden.
Dat Tekstnet schrijft op http://www.tekstnet.nl/
Dat de nieuwe spelling afleidt van de boodschap.
Klazien Laansma,voorzitter Tekstnet, vereniging van tekstschrijvers, schrijft dat "Als dienstverleners volgen tekstschrijvers in principe de spellingswens van de opdrachtgever." En: "Leden van Tekstnet zullen echter zonodig adviseren om op onderdelen van de officiële spelling af te wijken, omdat de âjuisteâ spelling lezers kan afleiden van de kernboodschap van een tekst."
Ook zij hebben problemen met de tienjaarlijkse veranderingen.
De Morgen: Ook Vlaamse leerkrachten ontevreden met nieuwe spelling
Ook Vlaamse leerkrachten ontevreden met nieuwe spelling (De Morgen, 22/10/2005)
Om het artikel kort samen te vatten: de Vlaamse leerkrachten roepen niet op tot een boycott van de nieuwe spelling, maar velen zeggen wel dat ze geen extra tijd zullen uittrekken om de veranderingen aan hun leerlingen te onderwijzen. De facto boycotten ze het dus wel. Daarmee valt nog een steun onder GB05 weg. Overigens kreeg De Standaard vandaag in de brievenrubriek een veeg uit de pan door een lezer, die vindt dat zijn krant zich te fel engageerd voor de nieuwe spelling, en die de vraag stelt naar het niet van tienjaarlijkse aanpassingen. De Standaard zet dus ook bij zijn eigen lezers kwaad bloed door achter de kar van hun taalpaus Ludo Permentier te gaan lopen.
Op dit moment bereidt Onze Taal een nieuwe druk voor van de Spellingwijzer Onze Taal, ook wel het 'Witte Boekje' genoemd. In deze nieuwe druk zullen opnieuw enkele andere keuzes worden gemaakt dan het Groene Boekje (ditmaal de versie van 2005) maakt. Net als vele anderen is ook Onze Taal immers niet verplicht de officiële regels te volgen. Bij de samenstelling van de Spellingwijzer staat het genootschap trouwens open voor ieders bijdrage: iedere taalgebruiker kan moeilijke woorden waarbij het Groene Boekje geen uitsluitsel geeft, sturen naar spellingwijzer@onzetaal.nl.
De nieuwste regels van GB05 leiden tot de volgende verwarrende resultaten:
kerst maar Kerstmis, vwo'er maar havoër, sociaal-cultureel maar sociaalwetenschappelijk, VUT maar cao, 50 eurobiljet maar vijftigeurobiljet, Vikingschip maar eskimohond, interimwerk maar interim-manager, Sovjetburger maar sovjetcommunisme, reïncarnatie maar re-integratie, public relations officer maar publicrelationsmedewerker.
Onze Taal wil GB95 als basis gebruiken voor een spelling, die ze wil verbeteren met behulp van wat zij goed vinden in GB05. De rest knikkeren ze uit hun eigen "Spellingwijzer Onze Taal".
Onze Taal heeft zowel in Vlaanderen als in Nederland veel gezag. Zelfs al proberen de VRT en de VUM met hun ideale-schoonzoonhouding om front te vormen tegen de aanvallen op GB05, er is nu toch ook in Vlaanderen een duidelijke bres geslagen in de Atlantikwal van het GB05.
Terwijl mensen als Verkuyl het GB05 verdedigen door te beweren dat ze logischer zou zijn, merken we hier toch een verspreking: Verkuyl noemt een tekst in die spelling 'mooier'. 'Mooi' heeft met 'logisch' niets te maken. Hij gebruikt net als de eerste de beste taalamateur een gevoelsargument.
Henk Verkuyl bewijst dat de Taalunie de impact van de wijzigingen niet kent
Citaat:
"Wat hem [=Henk Verkuyl van de Taalunie] het meest verbaast, is dat de opstand [= de weigering van kranten om GB05 te gebruiken] nu is uitgebroken en niet tien jaar geleden."
Eens te meer bewijst iemand van de Taalunie niet te begrijpen wat er aan de hand is.
Hij heeft niet eens ingezien waarom er in 1995 geen zware tegenstand was, terwijl dat nochtans eenvoudig was: GB95 had voor spellingrust gezorgd. Er was geen gezeur meer over of de spelling zou veranderen en hoe ze zou veranderen, en er was geen onduidelijkheid meer doordat er meerdere spellingen waren toegelaten. Daardoor was er weinig tegenstand..
Bovenstaande mening van Henk Verkuyl bewijst eens te meer hoe wereldvreemde de leven van de Taalunie zijn. Ze beseffen helemaal niet wat ze aanrichten, zelfs niet als het grotendeels wordt aanvaard.
Wie de macht heeft gekregen om spellingwijzigingen door te voeren, blijkt altijd meer een verzameling wereldvreemde kamergeleerden te zijn, die bovendien zo erg in hun eigen redeneringen verstrikt geraken, dat ze er te koppig en arrogant door worden om de gebreken van hun hersenspinsels in te zien, laat staan toe te geven.
De uitspraken van Ruud Hendrickx (taalpaus van de VRT) en de stellingen van de redactie van de VUM-kranten (zie De Standaard 19-12-2005, p. 3) bewijzen dat ze de ideale schoonzoon willen zijn, ook als de schoonmoeder onredelijk wordt.
Citaat uit http://www.volkskrant.nl/binnenland/1134971846278.html
"De media kregen die mogelijkheid niet, maar hadden zich volgens Verkuyl wel wat beter moeten informeren alvorens hun kont tegen de krib te gooien. De suggestie dat Middeleeuwen voortaan moet worden geschreven als middeleeuwen klopt bijvoorbeeld niet. De hoofdletter blijft gehandhaafd als het werkelijk over dat tijdvak gaat, maar vervalt als een vergelijking wordt gemaakt met de Middeleeuwen, bijvoorbeeld in de zin: het is hier net de middeleeuwen. Ook hier geldt volgens Verkuyl: âHandig voor de gebruiker.â"
Eerlijk gezegd: ik zie de argumentatie al aankomen: als mensen zouden zeggen "Het is hier niet de Middeleeuwen", dan zouden ze de Middeleeuwen zelf niet bedoelen.
