Op 4 juli (de befaamde Independence Day) van het jaar 1776 stelden vertegenwoordigers  van de 13 Britse kolonies (fig 1) aan de oostkust van Noord-Amerika tijdens het zogenaamde Second Continental Congress een onafhankelijkheidsverklaring op. Franklin was een van de hoofdauteurs. Het Congress beschouwde zich niet langer onderworpen aan de Britse Kroon - no taxation without representation ! - en de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog ging van start. Ze hadden echter geen wapens, geen munitie, geen geld, en konden niet op tegen de Britse koloniale troepen. De vijanden van onze vijand zijn onze vrienden moeten ze hebben gedacht en Frankrijk was Engelands natuurlijke vijand nummer een. De Fransen hadden bovendien hun nederlaag tijdens de zevenjarige oorlog (1756-1763) - waarbij ze tal van hun Amerikaanse kolonies aan de Britten verloren - nog altijd niet verteerd. Alhoewel de “Vrede van Parijs” in 1763 officieel een eind had gemaakt aan de vijandelijkheden bleven de Fransen rancuneus en daar speelde het Congress op in. De bekendste Amerikaan ter wereld, Benjamin Franklin, werd in october 1776 naar Parijs gezonden om er discreet te lobbyen voor Franse steun aan de opstandelingen. Hij was toen net 70 geworden.

Franklin werd beroemd voornamelijk door zijn werk op gebied van elektriciteit, hij had aangetoond dat de bliksem niet een uiting was van goddelijke toorn - zoals toen algemeen werd aangenomen -  maar slechts een banale elektrische ontlading. Door het introduceren van de bliksemafleider redde hij talloze gebouwen van vernietiging door brand. Bekend zijn zijn experimenten met een vlieger in 1752, met de hulp van zijn (bastaard)zoon William (fig 2). Maar niet alleen op gebied van elektriciteit was hij actief. Hij vond een nieuw soort kachel uit: de Franklin kachel die minder roet en rook produceerde, hij ontdekte het hoe en waarom van de Golfstroom en bracht deze in kaart, hij ontwierp een soort “bionische arm” om een boek uit een hooggelegen rek te halen, hij ontwierp als eerste de bifocale brillenglazen, etc, etc, allemaal uiterst praktische dingen. In een essay A Proposal for Promoting Useful Knowledgeverwoordde hij duidelijk hoe hij lak had aan metafysische beschouwingen zonder praktisch nut. Hij die als 10-jarige reeds de schoolbanken had verlaten ontving later diverse academische graden van Yale, Harvard en Oxford. Hij werd dan ook beroemd in het buitenland als Doctor Franklin.

Franklin had inderdaad geen enkele formele opleiding genoten. Hij was de 15^de  in een rij van 17 kinderen. Toen hij 10 jaar werd haalde zijn vader hem van school - waar hij nochtans een uitstekend leerling was - om mee te helpen in de ouderlijke kaarsenfabriek te Boston. Maar dat lag Benjamin niet en als 12-jarige ging hij dan in de leer bij een oudere broer, James, eveneens in Boston, die drukker was en een krant uitgaf : The New England Courant. Daar voelde hij zich als een vis in het water. In zijn broers krant publiceerde hij met enorm succes verhaaltjes onder het pseudoniem Mrs Silence Dogood, een zogezegde weduwe. Franklin zou zijn leven lang gebruik maken van pseudoniemen als Harry Meanwell, Alice Addertongue, Richard Saunders, Timothy Turnstone e.a.  Maar toen zijn broer ontdekte wie er achter Mrs Silence schuilging en, jaloers op diens succes, maakte hij een einde aan zijn opleiding. Benjamin trok nu naar New York maar strandde in Philadelphia. Dit zou voor de rest van zijn leven zijn thuisbasis blijven.

Hij logeerde er aanvankelijk in het huis van ene John Read waar hij verliefd werd op diens dochter Deborah en haar in 1723 te huwelijk vroeg. Dit werd echter geweigerd door de ouders, niet vanwege zijn jeugdige leeftijd (hij was toen 17 en Deborah 15) maar omdat hij blijkbaar financieel niet solvabel genoeg was. Het jaar daarop, in november 1724, vertrok hij naar Londen waar hij bij diverse drukkers werkte en er bovendien in jeugdige onbezonnenheid met succes zijn eerste pamflet uitgaf waarin hij zich min of meer afzette tegen de Puriteinen en andere Calvinisten (On Liberty and Necessity, Pleasure and Pain). Hoewel nog immatuur gaf dit toch al aan wat zijn latere pragmatische filosofie zou worden. In zijn autobiografie schreef hij over het Deïsme : I began to suspect that this doctrine, though it might be true, was not very useful. Een groot filosoof zou Franklin echter nooit worden, hij hield zich bezig met praktische gedachten over het leven van alle dag liever dan met metafische abstracties.

Einde 1726 keerde hij terug naar Philadelphia. Daar bleek zijn voormalige liefde ondertussen getrouwd te zijn met ene John Rogers. Die man ontpopte zich echter als een nietsnut en oplichter en vervolgens verdween hij met de noorderzon.


In Philadelphia specialiseerde hij zich verder als drukker. Hij stichte er een club van jonge dynamische ondernemers, de zog. Junto Club. Het doel van deze club : het publieke welzijn bevorderen ook ten bate van de eigen business. De voorloper van de hedendaagse Rotary clubs. In 1729 werd hij  eigenaar en uitgever vanThe Pensylvania Gazette. Op sluwe wijze veroverde hij het lezerspubliek van rivalizerende dagbladen via een zeer populaire lezersrubriek, de meeste lezersbrieven, voornamelijk over “sex & crime” schreef hij echter zelf onder diverse schuilnamen.

De jonge vrijgezel had zelf ook een grote sexuele appetijt en had allerlei avontuurtjes, intrigues with low woman zoals hij later schreef in zijn autobiografie. Zijn zoektocht naar een echtgenote met een broodnodige en flinke bruidschat mislukte. Een jonge drukker was blijkbaar geen grote bruidschat waard. Later schreef hij : I could not expect money unless it was to marry a woman I should not otherwise think agreeable. Ondertussen, rond 1930, raakte een van scharrels zwanger en beviel van een zoon : William. Tot op heden is niet bekend wie de moeder was van dit kind dat later zou uitgroeien tot een belangrijke politieke figuur. William Franklin, notoir anglofiel, werd de laatste koloniale gouverneur van New Jersey en een standvastige loyalist tijdens de Amerikaanse Revolutionaire Oorlog waardoor hij hevig in conflict zou komen met zijn vader, een van de voorvechters van de Onafhankelijkheid.

Benjamin Franklin erkende de baby als zijn zoon en was nu op zoek naar een geschikte moeder voor het kind. Zo kwam hij in 1730 weer terecht bij zijn eerdere jeugdliefde Deborah Read. Maar die was, zoals reeds vermeld, getrouwd met een zekere John Rogers die echter spoorloos was verdwenen. En vermits hij niet als dood werd opgegeven bleef zij nog steeds mevrouw Rogers en kon dus officiëel niet hertrouwen. Op een bruidschat hoefde Franklin dus niet te rekenen en in 1930 ging hij met haar samenwonen als man en vrouw onder het regime van een “common law” huwelijk. Zij nam de zorg voor de kleine William over. Ben Franklin beschouwde zijn “huwelijk” waarschijnlijk meer als practisch dan romantisch.

In 1732 werd hun eerste kind geboren : Francis die echter stierf aan de pokken toen hij 4 jaar werd. Het toeval wil dat zijn vader een groot voorstaander was van de pokken “inenting”, een toen nog erg omstreden techniek die erin bestond gedroogde pokkenkorsten in poedervorm in de neus te blazen waardoor men slechts een heel milde vorm van de ziekte kreeg en vervolgens immuun werd.(Voltaire zou vanaf 1742 deze techniek verdedigen in Frankrijk). De mortaliteit van de techniek bedroeg slechts 0,5 à 2 %, heel wat minder dus dan de 30% overlijdens door de echte pokken.  De moderne methode, met een mortaliteit van 0 % door scarificatie van de huid met een koepokkenvirus werd pas vanaf 1792 door de ontdekking van Jenner toegepast.

Franklin was van plan geweest zijn zoontje in te enten maar had dat even uitgesteld omdat de jongen verkouden was. Maar ondertussen kreeg hij al de pokken en overleed. Het gerucht deed natuurlijk de ronde dat het kind was overleden door de inenting, en Franklin had alle moeite om dit te weerleggen in zijn Gazette. 

Eind 1732 begon hij met de publicatie van de immens populaire Poor Richard’s Almanack (fig 3) waarin hij schreef onder het pseudoniem van Richard Saunders, en waarvan elk jaar tienduizenden exemplaren werden verkocht. Ook in Frankrijk werd die almanak gretig gelezen, in vertaling, onder de titel Le Bonhomme Richard. Deze “almanack” was de voorloper van de nog steeds populaire dagscheurkalenders als bvb De Druivelaar. Later, in 1779, zou een Frans fregat onder die naam aan de zijde van de Amerikanen de Britse vloot bevechten. En nog later, in 1944 eerden de Amerikanen Benjamin Franklin met de naam van een vliegdekschip : de USS Bon Homme Richard (sic) dat tot 1971 dienst zou doen (o.a in Korea en Vietnam). Tot op heden wordt de herinnering aan Franklin levendig gehouden door zijn conterfeitsel op de 100 US Dollar biljetten (fig 4).

Met zijn Poor Richard’s Almanack realizeerde hij zijn filosofie : the making of money by the promotion of virtue. De jaarlijks publicatie van zijn Almanack legde de basis van wat een immens fortuin zou worden. Een van de redenen van dit succes waren de “simpele” aforismen die Richard verkondigde, bvb : Early to bed and early to rise, makes a man healthy, wealthy and wise. Hij publiceerde en verzameling van die aforismen in een zogenaamde preek van Vader Abraham onder de titel : The Way to Wealth. Het werd het meest verkochte boek ooit, vertaald in negen talen, o.a. in het frans als : La Science du Bonhomme Richard. Tot op heden zijn er meer dan 1300 edities van verschenen. 

Franklin, rijk geworden als drukker en succesvol ondernemer, werd een vooraanstaand burger in Philadelphia en zette zich vooral in voor het algemeen welzijn : hij organiseerde het eerste vrijwillig brandweerkorps en de eerste uitleenbibliotheek ter wereld, met als motto communiter bona profundere deum est (het bevorderen van het algemeen welzijn is goddelijk). Hij werd uitgenodigd toe te treden tot de “Grand Lodge of Free and Accepted Masons”. Hij zou uiteindelijk verkozen worden tot Grootmeester van de Vrijmetselaars van Pennsylvanië, de oudste loge van Noord-Amerika. Veel later zou hij samen met Voltaire ingewijd worden in de beroemde Parijse Loge  les neufs soeurs en er zelfs voorzittend meester worden.

 XXXX

Wat een leven heeft hij gehad.

Opvallend hoeveel verschillende pseudoniemen hij gebruikte om zijn stukken te publiceren (van de krant van zijn broer, tot Poor Richard's Almanack). 

Daarnaast had hij ook een zeer pragmatische focus. Hij zette zich sterk af van gedachtengangen zonder praktisch nut.

Wat me vooral bijblijft, is hoeveel verschillende publicaties en essays hij heeft gehad. Hij moet een zeer grote invloed gehad hebben op de toenmalige Amerikaanse maatschappij. Hij moet diepgeworteld zijn in de Amerikaanse maatschappij.

Ik kijk al uit naar deel 2.

30-06-2020 om 10:44 geschreven door Simon