Weinig muziekvormen kennen de expressieve mogelijkheden van free-jazz : authenticiteit en avontuurlijke creativiteit gekoppeld aan collectief samenspel
Freejazz en avant garde jazz ( dat laatste is wat de eerste contesterende en rebelse freejazz -golf heeft mogelijk gemaakt ; haar erfenis in de " post free" periode (1 )zijn de emotioneel en muzikaal rijkste muziekjes die tot nu toe zijn gemaakt( althans in de westers gedomineerde wereld ).
Klassieke muziek kent vooral een esthetische emotionaliteit: * ze werd wat emotioneler in de romantiek (dreigender vooral, opzwepender), maar dat is het dan zowat. er is natuurlijk ook het zuiver estetische genoegen van een rationeel bouwwerk ( net zoals wiskundige stelling zulk een verrukking soms kan veroorzaken )
De jazz ( eigenlijk de eerste goedgekende en goedontwikkelde wereldmuziek) bracht plezier in de performance, in het luisteren ("fingerpopping"!), in het dansen. De blues ( een andere soort wereldmuziek die een pijler werd van de jazz ) bracht er "bitterzoete " melancholische droefheid in, maar ook wat fun met de boogies.
De rock bracht woede en protest in de muziek. Maar die drie vermelde niet-klassieke muziekvormen , brachten ook verrukking : nml de hypnotiserende kracht en trancheachtige betrokkenheid voor diegenen die ze zonder vooroordeel ( of opgelegd taboe ) ondergingen
Freejazz biedt gewoon alles wat de mens wenste te uiten maar ( als westerse mens ) nooit goed of echt durfde te doen Droefheid, woede, plezier, vertwijfeling, dreiging, eenzaamheid, aarzeling, pijn, genot, vreedzaamheid, ontzetting,...
Communicatie en interactie ook ...wars van conventies en artisanale bekommeringen , esthetische credo's en traditionele , akademische en gevestigde "achteraf" doorslagjes,en/of na-apende epigonetiek : dingetjes die allen fungeren als jukken en dwangbuizen of akademische directieven ...
Maar freejazz ( en voornamelijk de eropvolgende tweede vorm ervan : de nieuwe avant garde (1) biedt ook de streng beredeneerde opzet en de komplete vernieuwing want je veroverd de vrijheid niet louter uit of om de balorigheid , of uit onkunde of omdat je de chaos en het anarchisme om zichzelf wilt ...eenmaal de vrijheid bereikt is het tijd om iets kompleet nieuws in de plaats te kunnen zetten ( en vooral onmiddelijk uit te drukken )
De freejazz muzikant is uitvoerder en componist , terzelfdertijd ( een Instant Composer ) en drukt onmiddelijk rechtstreeks en kompleet expressionistisch , uit wat hem op dat moment bezighoud , wat hij voelt , wat hij interpreteert , wat hij wil en wat "goed voelt" op het moment van uitvoering Tuurlijk is dat een "life" gebeuren , bij uitstek en weinig geliefd bij de muziekindustrie die het moet hebben van "meer van hetzelfde geldezeltje "waarbij de muzikant de minst dure grondstof is en producent van muzak , cocktailmuziekjes en behangmuziek .....
Het publiek is bij een freejazz optreden meestal gewoon een getuige bij een creatie van een werk , en op zijn best ook inspirator ...net alsof er een goep mensen samen een schilderij maken , waarbij de niet -schilders -consumenten in de werkruimte aanwezig zijn
Freejazz biedt die directe uitdrukking die niet langer wordt gevat in ( vooraf vastgelegd stereotiepe ritmes, melodieen, akkoordenschema's, instrumenteel( en stem)gebruik.
Maar om freejazz echt te kunnen genieten, moet je naar de volledige stukken intens luisteren, je moet bij momenten de chaos erbij nemen om het genot te kunnen ervaren. Je moet je betrokken voelen bij de muziek Freejazz is geen behangmuziek, je moet er naar luisteren. Freejazz is geen dansmuziek , je moet erop dansen in je hart en in je hoofd ( Dancing in your head = ornettte Coleman ) Freejazz is geen muzak of amusementsmuziek ; het is ruwe onverpakte communicatie en soms rauwe oerschreeuw Luister naar ( en heken ) dwingende menselijke uitingen (hijgen, fluisteren, aarzelend, bedeesd, maar ook brullen en schreeuwen),
Luister naar de uit het akademische keursklijf en dienende rollen bevrijde bas luister naar de trompet die dingen wil spelen die niet kunnen op dat instrument , luister naar de sax die uithaalt , erg barok versieringen aanbrengt , eigenzinnig rubato's debiteerd ,overal kralensnoeren uitstrooit , de boel opzweeptof soepele katachtige bewegingen maakt luister naar de piano die ongehoorde clusters en nieuwe klankkombinaties en alternate samenklanken brouwt als zovele herinneringen aan of evokerende samples uit een kosmos waar een mens slechts nederig ontzag kan voor hebben
Luister naar hun collectief gesprek.naar hun meditatieve momenten en hun uitbarstingen ... Freejazz is rauwe emotionaliteit , de grootste naive ( net zoals je grote naive schilderkunst hebt ) en intuitieve klankkunst gekoppeld aan het meest doorgedreven technische meesterschap ;de amateur en de master , de dilettant en de oude rot ... allen samen op het podium en net als de oudste jazz en alle "great black music"is het collectief , polyfoon , polyrithmisch , maar met de verworvenheden van de moderne instrumentatie en technieken en/of de jarenlange ervaring ( of juist het ontbreken eraan )
Freejazz is het absolute symbool voor alles wat belangrijk is in het leven : absolute vrijheid, openheid van geest, luisteren naar anderen, openheid naar de wereld, creatief zijn, doorgroei mogelijkheden voor persoonlijkheden , emotioneel rijk en intelligent. ( ahah niet voor wie geld belangrijk vindt : je wordt er niet rijk van).
Geen enkele muziekvorm is zo open naar andere muziekjes als freejazz. En dat is ook normaal : door de afwezigheid van enige opgelegde vorm, is het heel gemakkelijk om andere muziek te incorporeren. Dat was de grote ambitie/ missie van bijvoorbeeld Don Cherry - de grote muzikale rijkdom van de wereld te kunnen onderbrengen in zijn muziek.
Freejazz is ingaan tegen patronen, ook die van jezelf. Dat is ook één van de redenen waarom freejazz ( voor sommigen ) zo moeilijk is om te spelen. De meest muzikanten krijgen automatismen in hun spel, patronen die in de vingers zitten en die spontaan overnemen als je begint te improviseren.(niets verkeerd mee , je kan niet altijd geinspireerd zijn , en je kweekt altijd routine waar je dan op moet kunnen terugvallen )
Maar de inventieve improvisator moet zich daar juist regelmatig van kunnen van losmaken. ...hij kan geinspireerd zijn ... hij heeft het dan zeker niet nodig om zijn emotionele armoede te verbergen achter techniek : hij moet kunnen luisteren naar de andere spelers : thema's die je nooit gehoord hebt, plots overnemen en er zelfs iets mee doen. er op inpikken
De freejazz speler stelt zich altijd op in zijn blootje en steekt altijd zijn nek uit en maar al te graag zullen betweters , tegenstanders , concurenten , epigonen-vereerders , emotieloze zombies en jaloerse pseudo's van de gelegenheid gebruik maken om die speler te onthoofden
Free en avant garde zijn de echte kern van de jazz = de impromptu improvisatie en de kracht van de creatieve persoonlijke inbreng in wervelend gesprek met zijn gelijken
waarom free jazz ? = waarom echte jazz ?
Het is meer dan ooit noodzakelijk dat muzikanten "free " spelen .. want echt improviseren ( niet alleen maar op een paar stramientjes en op een paar geassimileerde licks ; die niet eens van jezelf zijn ) en jazz leer je niet op akademies (natuurlijk leer je daar wel de technische bagage en artisanale bekwaamheid en eventueel een diploma .........zodat je dan zelf weer les kunt geven of leven van de subsidiepot ? ); het is immers zaak van iets autenthiek en persoonlijk te doen , met wat je op een bepaald ogenblik kunt ...en dat leer je slechts met vallen en opstaan en dat is meteen ook de connectie met de grote jazzpioniers uit het verleden
Oh ja , het is reeds gezegd , om het geld hoefde je het nooit te doen ...
Freejazzmusici zijn echte zangvogels die zingen zoals ze gebekt zijn Alleen krassende kraaien hebben er moeite mee ....
(1) De post free kende een zogenaamde nieuwe avantgarde en een paar mengvormen ( waaronder de niet erg levenskrachtige third stream van =Gunther shuller, Friedriech Gulda etc )
* de door de free music veroverde vrijheid en " tabula rasa " operatie veroorloofde terug vooraf (summier ) "gekomponeerde " stukken : maar nu vooral met concepten ipv kompleet uitgedokterde en neergescheven stukken ( Monk en , Mingus deden dat ook al ) De arrangeur is geworden tot een echte componist die voor elk "stuk "afzonderlijk een kompleet nieuw muziektheorietje ( het concept) en zelfs bepaalde muzikanten gaat opstellen
Er is tenslotte ook een teruggrijpen op de mainstream( Shepp,)en op elementen uit de klassieke avantgarde , maar met de verworvenheden van de free : Tchicai , Antony Braxton , Treadgill , jo Carter etc .... en er is nog de totaal alleenstaande en het veel te jong gestorven genie Eric Dolphy als trendsetter van een nieuwe richting (far out impro ) instant composers / virtuozen
