Ik moet bekennen, en ik vind dat een beetje lastig, dat ik een matig natuurkenner ben. Ik ken wel een aantal planten en bomen, maar ook niet zoveel dat ik een gids in natuurland zou kunnen zijn, niettegenstaande ik een eerbiedwaardige track record heb in de milieu- en natuurbeweging, al zeg ik het zelf. Mijn relatie met de natuur is er één van bewondering, is een esthetische, is ingegeven door te leven en te sporten in en met de natuur. Ik hou van bossen, van natuurlijke omstandigheden, van vergezichten met kleuren, heuvels en dalen, van de seizoenen die ons omringen met schoonheid en afwisseling.

Ik moet bekennen dat ik nog meer van de natuur hou omdat die me laat zien hoe afhankelijk alles op de wereld is van mekaar, hoe het één niet zonder het ander kan, hoe de mens enkel kan overleven als ook de natuur herstelt van de vele aanslagen die op haar worden gepleegd. Noem het een ecologisch bewustzijn waarin alles betekenis heeft in zichzelf en in zijn verbanden, een rationele benadering van alle processen die mij immuun maken voor fake news en geitenwollensokken benaderingen.

Ik zal u bekennen dat ik dus nogal op mijn hoede was toen een goede vriendin mij het boek ‘Het verborgen leven van bomen’ als geschenk gaf. De ondertitel verhevigde de gedachte dat ik toch niet de man was om mee te gaan in verhalen over bomen: ’Wat ze voelen, hoe ze communiceren - ontdekkingen uit een onbekende wereld.’ Mijn rationele benadering van de natuur liet mij niet toe anders te denken.

Ik beken dat ik mij dus grondig heb vergist. Bomen hebben vriendschappen, spreken een taal, helpen mekaar, houden van elkaar, zorgen voor hun nalatenschap, hebben een boomschool, vechten samen een strijd op leven en dood, zijn trots als ze ouder worden, specialiseren zich… en onder de grond is er een leven dat we minder hebben verkend dan de maan, bij wijze van spreken dan.

Enkele elementen die me overstag deden gaan:

Bomen ondersteunen mekaar via het schimmelnetwerk dat meer dan een vierkante kilometer groot kan zijn, onder de grond, of met rechtstreekse vergroeiingen. Zo geven ze voedingsstoffen door aan mekaar en fungeren ze als burenhulpje. Dat hebben wetenschappers ontdekt in natuurlijke bossen.

Bomen spreken een geurtaal. Acacia’s in Afrika verwittigen mekaar als er giraffen in aantocht zijn. Als rupsen hen aanvreten, zenden bomen elektrische signalen uit, weren ze zich en ontwikkelen geurstoffen. Zo zendt de eik looistoffen naar bast en bladeren waardoor vijanden worden afgeschrikt.

Onderling compenseren bomen zwakke en sterke punten: beuken zijn productiever als ze dicht bij elkaar staan; gedund worden het kluizenaars. Ze stemmen ook onderling af, willen samen bloeien, beheersen hun productie zodat reeën en everzwijnen om de zoveel jaar te veel eten krijgen zodat jonge boompjes die anders gegeten worden overblijven en kans hebben te groeien tot op een hoogte waarop zij niet meer gegeten kunnen worden.

Bomen groeien maar traag in het bos. Trage groei is een voorwaarde voor hoge leeftijd. En de ideale boom groeit kaarsrecht, heeft een gelijkmatige kroon, naar boven wijzende takken. Bomen zijn zuinig met water. In de winter tankt de beuk 500 liter water. Twee weken zonder water is voor veel bomen al moeilijk. Asceten overleven makkelijker dan diegene die verwend zijn. Bomen schreeuwen als ze dorst hebben en als de waterstroom wordt onderbroken krijgen bomen in het bos rillingen.

Ik kan nog even verder gaan met meer opmerkelijke passages uit het boek. Maar ik moet ophouden te citeren en ik beken dat ik onder de indruk ben omdat de schrijver, Peter Wohlleben, er in slaagt zijn kennis als boswachter te verbinden met wetenschappelijk onderzoek dat de meeste van zijn boude beweringen staaft.

Ik kijk nu anders naar bomen in het bos en daarbuiten. Die eenzame beuken langs de straten zijn er slechter aan toe dan hun lotgenoten in de bossen, omdat zij niet kunnen genieten van de vele voordelen die hun bloedbroeders hebben door de nabijheid van andere bomen en van het ondergrondse netwerk dat hen de kans geeft te overleven als het niet goed gaat.

Ik beken dat er meer is dan wat ik ooit van bomen heb verwacht. Ze zijn solidair met elkaar, waardoor je hen sociaal kunt noemen. Zij zijn ecologisch want maken deel uit van een netwerk dat ondergrond en bovengrond verbindt. Ze zijn duurzaam omdat ze voor de toekomst zorgen en eens overleden het huis zijn van allerlei ontwikkelingen die voor nieuwe leven zorgen.

Een persoonlijke kijk op het Meetjesland door Guido Steenkiste. Reageren kan via info@npmeetjesland.be.