In de jaren vijftig van de vorige eeuw reed ik met mijn vader door de velden langs een smal wegeltje, dat heette toen nog niet trage weg, naar de boeren. Mijn vader was slager en kocht elke week een tiental varkens, meestal pietrains, fokvarkens, om ze te slachten en te vermarkten op de veemarkt in Gent. Zo kwam ik als klein jongentje bij de boeren en zag hoe zij kleinschalig,  met enkele groepjes varkens in afzonderlijke stalletjes, het verbouwen van enkele gewassen en een grote moestuin, leefden. Die ervaringen hebben er zeker toe bijgedragen dat ik altijd sympathie heb gehad voor het boerenleven, en met lede ogen heb gezien hoe dit romantisch beeld werd verdrongen door de grootschaligheid. Ik begrijp natuurlijk dat de landbouwers in de loop van de tijd mee evolueerden zodat zij de armoe die er in mijn kinderjaren zeker was konden overwinnen.

In de jaren 80 van de vorige eeuw werd ik voorzitter van de Bond Beter Leefmilieu en wij zagen met lede ogen aan dat de kleinschalige landbouw, die voor 99%  circulaire landbouw was, voor het grootste deel verdrongen werd door de grootschaligere, milieuonvriendelijke landbouw die de ruimte aantastte, mestoverschotten produceerde, grootschalig bestrijdingsmiddelen gebruikte, hormonen en antibiotica misbruikte. In onze publicatie van 1988, Landbouw en Milieu, naar een duurzame landbouw, schreven wij: “ De milieubeweging kan de tendens tot verder industrialiseren onmogelijk als een positieve ontwikkeling zien omdat deze landbouw de effecten op natuur en milieu niet in rekening brengt, de landbouwer degenereert tot een werknemer in dienst van een productiemachine, de Derde Wereldlanden afhankelijker maakt en voedsel enkel beschouwt als koopwaar.”

Mijn verbondenheid met de landbouwers kwam in dezelfde tekst tot uiting als ik het over het inkomen van de landbouwer had.” Het inkomen van de landbouwer is voor ons een belangrijk gegeven. Dat inkomen veilig stellen, zonder uitstoot van nog meer landbouwers maar integendeel door financiële ruimte voor de landbouwers terug te veroveren op die sectoren die de landbouw hebben afgeroomd.”

Verweven waar mogelijk, scheiden waar nodig  en de circulaire landbouw als beschermer van natuur en milieu, proefvelden en –bedrijven, inkomensondersteunende maatregelen en onafhankelijke voorlichting zouden de transitie mogelijk maken.

Wat nu?

Het is niet gegaan zoals wij in onze prognoses en voorstellen hadden voorzien. We hebben gepoogd het gesprek over onze voorstellen op allerlei fora te verspreiden. Telkens botsten we op de belangen van de boerenbond en hun verdedigers, veelal politici die op een goed blaadje wilden staan met hun electoraat. We constateren dat de grootschalige landbouw het pleit voor een groot deel wint. De megastallen veroveren het platteland, zowel in het Meetjesland, West- Vlaanderen als in de Kempen. Actiegroepen zoals in Waarschoot houden er wel eens één tegen en het stikstofprobleem plaatst de landbouw weer in de verdomhoek. De kleine landbouwer is verdwenen en zijn kinderen zijn meegegroeid met de zogenaamde noden van de tijd of hebben een andere bestemming gezocht. Enkelingen zijn overgeschakeld naar een natuurvriendelijke manier om voedsel te verbouwen en hebben daarvoor een klantenbestand opgebouwd. Brave burgers verenigen zich in coöperatieven of andere verenigingen die in samenspel met een landbouwer gezond voedsel verbouwen en consumeren, en betalen daar een eerlijke prijs voor. Maar de mestproductie verhoogt nog , het aantal dieren in productie stijgt, het landschap verschraalt, de biodiversiteit neemt af, het aantal dieren en vogels op de zwarte lijsten groeit. Ik zal de laatste zijn om te zeggen dat de landbouw voor alles verantwoordelijk is maar ik heb moeten constateren dat de omslag niet is gemaakt in die sector. De stikstofbijdrage van de landbouw liegt er niet om.

Zolang het model dat Europa hanteert, waarin enorme sommen geld de  grootschalige landbouw subsidieert zal er weinig of niets veranderen. Elke landbouwer in Europa heeft een gegarandeerd gemiddeld inkomen van ongeveer 17000 € per jaar. Die kraan kan niet dicht gedraaid worden zonder een bloedbad. Dat weten onze politici en daarom hebben zij niet de moed om tegen de landbouwers te zeggen dat het met minder zal moeten, niet met meer. Minder dieren, minder stikstof, minder mest, minder water en minder grond.  Zolang er vergunningen worden afgegeven die leiden tot meer van hetzelfde is er geen verbetering op komst. Hoe erg ik het ook vind voor natuur en milieu, en in de eerste plaats voor het beroep, dat voor mij nog steeds één van de mooiste beroepen ter wereld is, tussen de dieren, op het veld in een landschap waarin biodiversiteit welig tiert. Romantiek? Neen.

Guido Steenkiste