In Vlaanderen leven ongeveer 43 miljoen dieren op landbouwbedrijven. Er komen steeds meer runderen ( megastallen) iets minder varkens en meer pluimvee. Die leveren een enorme mestproductie op ( 126,7 miljoen kg stikstof en 60,5 miljoen kg fosfaat) met een bemestingsnorm van 170 kg stikstof per hectare. Van die norm wordt in 14 % van de gevallen afgeweken, dus komt er meer op de landerijen terecht.

De milieu- en natuurbeweging wijst er al jaren op dat de verschillende mestactieplannen niet voldoende zijn om grondwater en oppervlaktewater te beschermen. Tevens hameren steeds meer verenigingen erop dat vlees produceren via bijvoorbeeld ingevoerde soja de grote wouden in de derde wereld aantasten. En dat dierenwelzijn hoog op de agenda zou moeten staan.

Het World Economic Forum wijst er op dat 2,4 % van de stergevallen kunnen voorkomen worden door minder vlees te eten. In rijke landen kan dit zelfs oplopen tot 5 %.

Daarnaast woedt de constante strijd om grond tussen landbouw en de andere actoren. De landbouw wil gronden behouden omdat zij voor het ogenblik al niet genoeg ruimte heeft om mest uit te voeren binnen de normen. Daarom stijgt ook het gebruik van kunstmest.

In onze eigen praktijk in het Meetjesland weten we dat het geen sinecure is met de landbouw daarover een gesprek te voeren. Immers de inkomens van velen staat op het spel. Zo liggen de gesprekken over bebossing nog steeds moeilijk zoals de gesprekken rond het Drongengoed aantonen. Heeft de coördinator van het Landschapspark Drongengoed hier niet zijn tanden op stuk gebeten?

Er zijn verschillende manieren om landbouwers te overtuigen dat er iets moet gebeuren.

Enerzijds is er de controle en de handhaving. De vele administratieve handelingen die boeren moeten uitvoeren levert een schat aan gegevens op die door de overheid gehanteerd kunnen worden om bij te sturen en te handhaven. Zo weet de mestbank wat een boer met zijn mest doet, hoeveel hij er zelf kan uitspreiden en hoeveel hij over heeft die getransporteerd wordt en waarheen. Zo controleert de overheid ook of de verplichte teeltvrije meterzone rond waterlopen. In het Meetjesland houdt men bijzonder de Hollemeersbeek in Assenede, een waterloop zonder naam in Sint Laureins, de Ede in Maldegem, en de Biestwatergang in Maldegem in het vizier. In het voorjaar 2018 werden 780 percelen gecontroleerd in heel Vlaanderen waarvan 293 niet in orde waren. Na een schriftelijke aanmaning bleek in de zomer dat slechts 1 proces verbaal diende te worden opgesteld.

Zou het geen mooie actie zijn voor plaatselijke groepen om eens te turven hoe de landerijen er bij liggen bij onze onbevaarbare waterlopen?

Anderzijds is er de transitie naar een milieu- en natuurvriendelijker landbouw.

De landbouwer een inkomen garanderen wanneer hij/zij stappen doet naar een milieu- en natuurvriendelijker landbouw is een belangrijke doelstelling. Het blijft echter een kleine minderheid die op 1,1 % van de Vlaamse landbouwoppervlakte voor het grootste deel uit grasland, bomen en natuurterreinen aan het werk is. De verkoop van bio-producten groeit gestaag, een verdubbeling van de verkoop tot 586 miljoen € in vergelijking met 2008. Een strategisch plan biologische landbouw 2018-2022 moet de sector ondersteunen.

1,1 % in transitie of biologisch wijst er natuurlijk op dat een beperkt deel van de landbouwers overtuigd zijn dat er werk aan de winkel is. De overheid heeft dan ook een aantal instrumenten in stelling gebracht om landbouwers te verleiden een deel van hun inkomen te verwerven via beheersovereenkomsten.  Voor al die overeenkomsten zijn budgetten op Vlaams niveau. We sommen ze hier even op:  beheerovereenkomst aanleg en onderhoud bloemenstrook, hamster, grauwe kiekendief, akkervogels, weidevogels, erosiebestrijding, kleine landschapselementen, soortenrijk grasland, perceelranden, waterkwaliteit.

Op de site van de VLM vind je onder beheersovereenkomsten alle voorwaarden en werkwijzen om een subsidie te bekomen. Daarbij worden bedragen uitgekeerd tussen 245€ per hectare( waterkwaliteit) en 4000 € per hectare ( verschillende ingrepen voor weidevogels)

Epiloog

De verandering in de landbouw gaat te traag om de problemen die vele boeren hebben aan te pakken. Tevens is het nodig de natuur op het platteland zijn plaats te geven, in de ruimte die natuur al heeft, maar dat is het probleem niet, maar ook daarbuiten. Verweving heette dat vroeger. De beheersovereenkomsten zijn stappen in de goede richting. Als we er al zouden in slagen landbouwers te overtuigen er massaal in te stappen, zouden er toch al een aantal doelstellingen verwezenlijkt worden zoals verhogen van de biodiversiteit, de mogelijke terugkeer van akker- en weidevogels, waterplanten en –leven, het verlevendigen van de landschappen met struwelen en aanplantingen waar vogels verblijven, fourageren, die stepping stones zijn tussen de grotere gehelen natuur. Laat ons praten met de boeren en hen overtuigen dat zij mee kunnen werken aan een groener Vlaanderen door mee de natuur te beheren. Het complete boerenland zal anders moeten ingericht worden, om de insectenstand weer op een gezond peil te krijgen, weide- en akkervogels een natuurlijke biotoop te geven waarin ook de roofvogels hun plaats krijgen.

Guido Steenkiste