Geachte Heer Duyck,

“ Nergens gaat het leesniveau in tien jaar tijd meer achteruit dan in Vlaanderen” . Zo staat het in DS van 16 december.  Begrijpend lezen is zwak, wiskunde beneden de maat, kortom u besluit “ Met onze grijze cellen hebben we maar de helft zoveel potentieel als onze buurlanden.”

U suggereert dat de beste leerlingen minder uitgedaagd worden, de zesjescultuur. En u geeft het voorbeeld van uw zoon die blijkbaar misschien toevallig in een klas zit waar differentiatie betekent dat de sterke leerlingen strips lezen terwijl de anderen over de lat geholpen worden. Op de scholen waar leerkrachten ongelijke kansen geven is differentiatie een zegen voor de besten, want zij worden uitgedaagd met bijv. projectwerk, of boeiende vraagstukken, terwijl andere kinderen binnen hun mogelijkheden en potenties uitdagingen aangaan.

Ik ben het volledig met u eens dat daarbij sterke leerkrachten cruciaal zijn. Maar hoe krijg je die in het onderwijs? In de samenleving worden jongeren met aanleg om onderwijzer of leraar te worden geconfronteerd met allerlei opleidingen die een financieel aantrekkelijker toekomst voorspellen. We leven immers in een maatschappij waarin aanzien en status belangrijker lijken dan de opvoeding en het onderwijs van kinderen en jongeren. De herwaardering van het ambt gaat dus niet enkel via de educatieve masters maar ook via een financiële herwaardering van het beroep.

De herwaardering van het beroep zal ook gepaard moeten gaan met een andere onderwijspraktijk. Op dit ogenblik hebben de uitgeverijen een sterke greep op het onderwijs. Kinderen en jongeren hebben invulboeken en naslagwerken, die ertoe leiden dat een deel van de onderwijspraktijk verschraalt tot het invullen van woorden en het maken van oefeningen, grotendeels niet differentiërend. Kinderen en jongeren hebben er nood aan inhouden te noteren, samenvattingen te maken en te structureren, te onderzoeken, en bovenal les te krijgen in materies. Hoe lees je een tekst zodat je begrijpt wat de schrijver bedoelt moet je leren. Daarvoor is een onderwijzer of leraar nodig die zelf met teksten werkt, er geïnteresseerd in is, en kinderen op hun niveau teksten aanbiedt waar zij op hun beurt dienen op te werken.  Ik hoop dat er vele onderwijzers en leraars zijn die dit ook doen. Want je moet toch op school leren hoe je met vraagstukken omgaat. In mijn omgeving hoor ik vele ouders zuchten als hun kinderen met opgaven en toetsen thuis komen die ze niet begrijpen, laat staan ze zelf  verwerken en opnemen.

In dit verband is het herhalen van onderwerpen in de klas een belangrijk gegeven. Het is niet genoeg onderwerpen via invulboeken aan te raken en die dan niet meer aan de orde te stellen tot er examens zijn. Dan verliezen kinderen het overzicht, vergeten ze de geleerde items en is er een berg te beklimmen op ogenblikken dat er toetsen of examens zijn. Met grote stress als gevolg, vooral bij de zwakkere leerlingen.

Uw argumenten voor centrale examens zijn wellicht ingegeven door concurrentieoverwegingen. Dan zullen we eens weten welke school goed presteert en welke niet denkt u wellicht. Ik was 12 jaar directeur van een plattelandschool en werkte dus met leerlingen van ter plaatse. Ik had getalenteerde leerlingen , leerlingen die hun best deden maar minder cognitief getalenteerd waren en leerlingen die met veel moeite over de lat gingen. Dat zal in vele plattelandsscholen zo zijn, afhankelijk van de sociaal-economische achtergronden van de gemeente. En af en toe ging er een leerling vroeger weg van mijn school, naar één van die stadsscholen die blijkbaar beter voorbereiden op middelbare studies. Die scholen recruteren dus niet uit één dorp, zij krijgen de beste leerlingen uit de streek. Een centraal examen uitschrijven en genoemde scholen vergelijken is niet ernstig. Een centraal examen dat elke school een score geeft die enkel vergeleken wordt met gelijkaardige scholen zou nog te overwegen zijn. Maar voor zover ik weet gebeurt dit al binnen de netten.

Er zou een ideologische agenda zitten achter het gelijkheidsstreven in het onderwijs. Maar er is geen gelijkheidsstreven in het onderwijs want dat leidt tot ongelijke behandeling van ongelijke kinderen. Er is wel eenheidsworst want iedereen moet hetzelfde kunnen. Ook in uw idee van een centraal examen.

Goed onderwijs veronderstelt juist dat er rekening gehouden wordt met de capaciteiten en mogelijkheden van kinderen en dat ze daarin excelleren. Kinderen moeten niet onderling vergeleken worden maar hun individuele vooruitgang moet gemeten worden. En die vooruitgang is altijd uitgangspunt voor nieuwe doelen. Ons onderwijs geeft heel dikwijls geen ongelijke kansen aan ongelijke mensen, wel worden voor iedereen gelijke doelen gesteld en daarop afgerekend. Dat is een ideologische manier van kijken naar het onderwijs. Iedereen is gelijk, krijgt gelijke kansen en moet over dezelfde lat. Ik kan u zeggen dat dit niet werkt. Dat is rigide denken over onderwijs en houdt de noodzakelijke veranderingen tegen o.a. in het middelbaar onderwijs. In andere landen zijn curriculi minder omvangrijk en keuzemogelijkheden veel groter. Maar dat vraagt  een andere organisatie van het onderwijs.

U betwijfelt of kinderen door examens burn-outs krijgen. Welnu, ik kan als voormalig directeur, en nu als opa, getuigen dat de manier waarop nu in vele scholen gewerkt wordt voor veel kinderen examens en de veelvuldige toetsen een zware last zijn. Ik heb hierboven een aantal redenen aangehaald waarom dit zo is. Onvoldoende herhalingen, invulboeken en inhouden die ver van het bed liggen, baren vele ouders in deze weken hoofdbrekens. En misschien ligt hier wel de grootste ongelijkheid voor kinderen. Ouders die tijd kunnen en willen maken en hun kinderen in deze tijden begeleiden voorkomen dat kinderen afglijden in de trechter die ons onderwijs nog steeds is. De negatieve spiraal voor kinderen van ouders die dit niet kunnen of willen doen is oneerlijk. Kinderen en jongeren moeten op school de kans krijgen de leerstof te begrijpen. Thuis dient voor recuperatie en studie van datgene wat men op school heeft verwerkt.

Tenslotte geloof ik sterk in de rol van de directie. De eerste taak van een directie zou een pedagogische moeten zijn. Als manager van de pedagogie op school moet de directeur zijn team kennen, en een werking ontwikkelen die ertoe leidt dat de school een lerend netwerk is waarin de leerkrachten hun beste krachten wijden aan de toekomst van alle kinderen, met oog voor hun welbevinden en uitgaand van de doelstellingen die duidelijk moeten zijn en de leerkrachten de ruimte geven voor goed onderwijs. De directeur is de spin in het web van de school die aangepast is aan alle kinderen. Directeurs onderbrengen in pools, hen na een aantal jaren in scholen laten roteren, en hen in groep bijscholen, begeleiden en ondersteunen is een opdracht voor grensoverschrijdende schoolbesturen, netten en onderwijsministers.

Guido Steenkiste

Voormalig directeur lager onderwijs.