|
We leven in vreemde, onzekere en verwarrende tijden. Er komt van alles
op ons af wat we niet kennen en niet begrijpen, en waar we (al dan niet
terecht) bang voor zijn. Het "onbekende"
jaagt ons altijd angst aan, en om met die angst te kunnen omgaan, proberen we
het te begrijpen.
Dat is de ideale voedingsbodem voor complottheorieën, want die lijken
ons een antwoord te geven op onze onzekerheden, en die lijken ons te helpen om
te begrijpen wat er gaande is. We voelen ons daardoor gerustgesteld, en gaan
niet de moeite doen om te checken of de uitleg wel klopt, want dan komen onze
onzekerheden en vragen en twijfels weer piepen. Het is comfortabeler om de
uitleg gewoon te accepteren, zéker als die door massa's andere mensen ook
geaccepteerd wordt. "Als iedereen het
gelooft, dan zal het wel waar zijn, zeker?" Trouwens: we hebben ook niet de
kennis en de informatie die nodig is om alles zélf te controleren. We moeten
dus wel rekenen op anderen die wél die kennis hebben, of beweren te hebben.
Het grote "voordeel" aan een
complottheorie is dat je eigenlijk niets hoeft te bewijzen. Je brengt een
aantal zaken die (toevallig) min of meer rond dezelfde tijd gebeurd zijn, met
elkaar in een "oorzakelijk" verband,
en je theorie kan gelanceerd worden. Je hebt dan alléén nog iemand nodig met
een groot bereik, en daar komt Facebook van pas, of Twitter. En zo kan je "bewijzen" dat het corona-virus
ontwikkeld is om 5G te kunnen lanceren, of om de wereldpopulatie te decimeren.
En zo kan je "bewijzen" dat de Chinezen
opzettelijk de opkomst van het virus hebben stil gehouden om de andere
grootmachten economisch ten val te brengen. Of ook dat de bron van alle
besmettingen bij de windmolens ligt.
Complottheorieën zijn van alle tijden. Zelfs Adam en Eva zijn er al het
slachtoffer van geworden, toen ze geloofden wat de slang hen influisterde. En
in de Middeleeuwen waren het de "heksen"
die het slachtoffer waren van complottheorieën, verspreid door de priesters die
een "zwart schaap" nodig hadden als
schuldige van al het onheil dat de mensen overkwam. Het scenario lijkt zelfs
een beetje op de huidige tijden: het was de periode van de "pest" die massa's slachtoffers maakte
(en dan gaat het naar schatting over een derde van de Europese bevolking), en
de mensen angstig en onzeker maakte. Voor de christelijke priesters was het een
koud kunstje om met een beschuldigende vinger naar de "heksen" te wijzen.
Maar het is nu pas, met de opkomst van het internet en de sociale
media, dat de impact van complottheorieën globale en wereldwijde proporties
begint te krijgen, en écht een gevaar voor ons allemaal wordt. Want er is wel
degelijk een "complot" gaande: het
complot dat gesmeed wordt door diegenen die de complottheorieën de wereld in
sturen om de mensen te manipuleren.
Het is een truc die in de jaren dertig van de vorige eeuw al eens met
succes toegepast is door het Naziregime in Duitsland. Alles wat er fout liep
was de schuld van "de joden" (want er
waren "bewijzen" genoeg): de
werkloosheid, de instorting van het sociaal netwerk, de globale depressie. De
boodschap werd luidop verkondigd en voortdurend herhaald en benadrukt. Tot
iedereen het ook écht ging geloven, en het pad was geëffend om, met instemming
van zowat de hele Duitse bevolking, die Joden uit de weg te ruimen.
Zo werkt een complottheorie: als ze maar voldoende luid verkondigd
wordt, als ze maar voldoende dikwijls herhaald wordt, als ze maar door
voldoende aantallen mensen geloofd wordt, dan wordt ze "de waarheid". En dan is iedereen bereid om er "de consequenties" van te dragen.
Complottheorieën hebben maar één bedoeling: de mensen tegen elkaar en
tegen anderen op te zetten, en hen te overtuigen dat "de anderen" slechte bedoelingen hebben. Door simpele "oplossingen" en antwoorden aan te
bieden, moeten we gekneed worden tot argeloze volgelingen van mannen die macht
willen verwerven of hun macht willen versterken. Mannen zoals de katholieke
priesters in de Middeleeuwen, mannen zoals Adolf Hitler in de vorige eeuw.
Mannen ook zoals Donald Trump in deze tijden. Want ook Donald is niet
vies van een complottheorie op tijd en stond: over de Chinezen, over de
Democraten, over de "radicaal linksen",
over het corona-virus. En de meerderheid slikt zijn betoog zondermeer, omdat
het voldoende luid verkondigd wordt en voldoende dikwijls herhaald wordt.
De sociale media zijn hét favoriete wapen bij uitstek voor die
complot-bedenkers. De geschiedenis had er misschien helemaal anders uit gezien
als Adolf Hitler indertijd een Twitter-account had gehad.
|
