Hoe ijverig of hoe lang je ook Aikido traint, je staat voor een
onvermijdelijk feit: onze leeftijd, onze menselijke mortaliteit en afnemende
mentale en fysieke vaardigheden. Vooruitgang in techniek stopt, letsels nemen
toe, kansen worden niet meer gegrepen. Leeftijd stelt harde grenzen aan hoe ver
verfijning ons kan brengen. Geen spierkracht meer, maar de kracht die ontstaat
door de natuurlijke menselijke houding en beweging. We kunnen deze beperking
accepteren en het beste ervan maken. Aikido is niet enkel fysiek. Ergens op
onze Aikido-reis kunnen we het pad betreden dat zo oud is als het leven zelf. Een
persoonlijk pad dat wordt bepaald door een perspectiefverandering waarin we
onze krijgskunststudie definiëren als de studie van instinctieve, natuurlijke
reflexen en reacties, weg van regels en ideeën over hoe we onze aanvallers
kunnen beheersen, om inzichten in het grootste potentieel in Budo te bereiken. We
gebruiken hierbij de kracht die ons door de natuur is gegeven: ademen en
bewegen met Aikido-kracht, een kracht die een manifestatie is van positieve
levenshouding, een kalme geest in een rustig lichaam, doch gedreven door alertheid.
Laat elke aangeleerde techniek, elke beweging, zichzelf kiezen en uitvoeren met
behoud van dynamische aanvalsafstand, snelheid en kracht.
Alle Aikido-bewegingen zijn als water, maar als onze geest de perceptie van
de beweging probeert te beheersen, als we te lang nadenken over welke techniek
we zouden toepassen, wordt het waterprincipe ijs, stijf en broos. Deze proprioceptie (*)
is nauw verbonden met het ontwikkelde spiergeheugen van jaren training dat ons het
vermogen geeft om nauwkeurig met onze omgeving om te gaan. Pas nadat de
techniek vanuit onszelf spontaan is verschenen, herkennen we de beweging.
Wij doen geen Aikido, wij zijn Aikido.
(*) de wetenschappelijke bewegingsleer van neuromotorische sensoren en
biologische kinesthetica van de spieren.
Iemand zei: "Ik zal vechten tot mijn laatste adem!"
Een andere zei: "Ik zal doorvechten tot de dood!"
Een Aikidoka zei: "Ik kom gewoon even langs."
Aikido is
beweging in kalmte,
er is niet alleen
hart, maar ook een ziel.
In Aikido is er
geen kracht,
er is alleen
comfort en begeleiding.
In Aikido is er
geen controle,
gewoon harmonie
en respect.
In Aikido is de
geest vrij,
geen vijand, geen
wedstrijd, geen geweld.
Aikido, waar
niets wordt genomen,
we geven en
ontvangen.
In Aikido komen Samoerai
en Budo samen,
de ware
krijgskunst: dienen, jij en ik.
Aikido, waar
stilte de geest vervangt,
waar tijdloosheid
tijd wordt, in stilte.
Weet dat het
fysieke slechts een weerspiegeling is van wat je denkt te weten.
Weet dat er voor
elk deel van Aikidotechnieken ook een mentale kant is.
Gebruik deze
kennis en laat het groeien, zodat ma-ai spiritueel onoverwinnelijk is.
Weet dat Aikido
universeel is, voor al je antwoorden.
Aikido is op
iedereen gericht, iedereen kan het op zijn gemak oefenen volgens jouw fysieke
mogelijkheden, met continuïteit en toewijding. Het is een perfecte school om te
leren, te experimenteren en om de morele en fysieke waarden van het individu te
ontwikkeling. Kortom, een complete onderwijsmethode.
In een Aikido-dojo
is er een samenwerkende leeromgeving met eerlijke aanvallen tussen Tori en Uke,
zonder concurrentie. "Eerlijk" in de betekenis met oprechte energie,
geen bedrog of intentie om je partner voor de gek te houden, duidelijkheid van
intentie om de aanval met voldoende
energie te voltooien.
Een plaats die
creativiteit en probleemoplossing en persoonlijke expressie stimuleert, waarbij
studenten zich goed voelen, niet omdat ze een andere student hebben overwonnen,
maar omdat er steeds een onverwacht en verbazingwekkend moment ontstaat, waar
iedereen glimlachend, energiek en enthousiast in staat moeten zijn om improviserende
oplossingen te vinden, zodat zowel Tori als Uke een bijzonder succesvolle
uitvoering hebben bedacht. "Geweldig, laten we dat nog eens doen!" Natuurlijk wordt
er gesproken in algemeenheden, er zijn enkele uitzonderingen. Wie kan yonkyo
waarderen?
Er zijn geen
fouten in Aikido. Als je er een maakt, kun je altijd een techniek uitvoeren die
past bij de nieuwe omstandigheden. De oprichter toonde soms circulaire
bewegingen met zijn armen en zei: "als je mijn arm aanraakt terwijl ik
cirkels beschrijf, zal er een techniek geboren worden op het punt waar je me
aanraakt." (Morihiro Saito Sensei)
Laten we erkennen
hoe zeldzaam en speciaal Aikido is. Het gaat er niet over om onszelf beter te
maken, het gaat erom onze gemeenschap beter te maken, zodat we allemaal
profiteren.
Uit Aikido Thought:
A Comprehensive Introduction.
Aikido probeert alle
delen van het lichaam harmonieuze te ontwikkelen: de toename van de
elasticiteit van gewrichten; de correctie van de ruggengraat; controle van de
ademhaling; de mentale ontspanning en legt zich toe op de studie van evenwicht,
de kennis en gebruik van bewegingsenergie, de ontwikkeling van reflecties,
enzovoort. Moreel draagt het bij tot het respect en verbetert de waarden zoals
vriendelijkheid, bescheidenheid en eigenwaarde en onderbouwd de mentale
vaardigheden zoals rust, perceptie, beslissing, aanpassingsvermogen en mondiaal
bewustzijn in de Aikidoka.
In de dojo zijn we allemaal gelijk,
naast elkaar zittend in een rij. Geen onderscheidende kleuren, geen vormen,
geen texturen. Alleen het zwart en wit, tijdens de oefening kort mengend en
dansend, maar altijd weer terugkomend. Zo verschillend van elkaar buiten de
deuren van de dojo, zo gelijkend eerlijk groeien Aikidoka's, als een logische
vooruitgang, naar elkaar toe binnen de muren van de dojo. Deze bipolaire uniformiteit
is in zekere zin schijnbaar, want er zijn in die kleine momenten van vreugde en
soms frustratie, verschillen die we zien, over de persoonlijke reis over het
pad die Aikidoka's verkennen op hun gepassioneerde Aikido-reis. De uitvoering
van iemands Aikidotechnieken toont iets over de manier waarop iemands
persoonlijkheid door zijn training naar buiten komt - hoe een draai van het
lichaam, een kanteling van de schouders iets kan vertellen over hoe iemand de
uitdaging en de druk benaderd, hoe ze zich aanpassen en hoe ze daarmee omgaan. Op
de tatami's kunnen ze eerlijk zijn in hun motivatie en expressie. En in deze
eerlijkheid kunnen ze de meest ware en meest kwetsbare delen van zichzelf
blootleggen en toch hun serene integriteit handhaven, omdat mensen uiteindelijk
in de Aikidotechnieken de diepte van het leven voor zichzelf kunnen zien. Dat
is tenslotte wat Aikidoka's ervaren zodra ze echt beginnen te zien als ze zich overgeven
aan iets dat groter dan henzelf, zo helder geschilderd als op het witte en
zwarte canvas: Aikido als kunst van de vrede, voor zichzelf.
Zwart en wit, de kleuren van zelfreflectie
op het nobele Aikidopad. Het hart van Aikido put kracht uit de acceptatie van tegenslagen,
heeft een enorm aanpassingsvermogen aan omstandigheden en de empathie van
gecontroleerd antwoord. Daarin ligt de kracht van een Aikidoka.
Aarde: Wanneer chaotische
tegenslagen van het leven op een Aikidoka inbeuken, weet dat hij zijn heupen
stabiliseert om zich te verankeren in de aarde, zijn wortels diep begraven, als
een rots, wetende ik ben de aarde.
Water: Wanneer je
verdwaald bent en helemaal alleen in hectische gedachten, onthoud dat we als
water zijn, we leren buigzaamheid als we ons alleen voelen, onmogelijk om grip
op te krijgen en verbluffend sterk in hun vloeibare vorm, de kracht van
zachtheid.
Vuur: Wanneer je
gevangen zit in het stoffige web van diegene die jou misbruiken en misprijzen,
onthoud dat we als vuur zijn, komende uit de smidse met intensieve zuiverheid
die onze wil en kracht aanwakkeren, anderen inspirerend bijlichten met ons
zelfvertrouwen, mededogen en warmte.
Wind: Wanneer
hysterische schreeuwen jouw mentale muur doen beven, weet dat we afgestemd zijn
op lucht. We zijn overal, of we nu door de keel van een slapende huiskat gieren
of de bladeren in het hol van de muis doen ritselen, hoor het gefluister van de
wind, alles aanvaardend als een windvlaag. Je bent nooit alleen, onthoud, je
bent lucht.
Leegte: Van het
vijfde element leren we leegte en begrip. Ondanks dat we zijn opgesloten in ons
lichaam, zijn we niet bang om de dynamische potentie van alle dingen in het
universum te verkennen, een zoektocht dat ons altijd verder brengt. Een
zoektocht om te weten en te voelen en alles te zijn wat je maar kunt. Jouw
enkelvoudige essentie is verbonden met de universele vibratie van de etherische
hemel, als een onderdeel in de kosmos, zinloosheid van onwetend individualisme
aanvaardend.
Aikidoka krijgt
zijn perspectief door zijn waarnemingen uit te breiden om te zien dat alles
verandering is en de realiteit op zijn best tijdelijk is. Er zijn momenten
waarop zwakte echt een kracht is en lachen een macht. Deze wijsheid is potentieel
onbetaalbaar. Laat onze blik nivelleren en doelbewust van dag tot dag in
harmonie leven. Weet, je bent een Aikidoka, in staat tot alles.
Het lijkt bijna logisch om automatisch
over het vermogen te beschikken om gevaar te zien en vervolgens op de juiste manier te handelen. Doch
het vraagt jarenlange Aikido-training om de vaardigheid te ontwikkelen om de
varianties en verschillen in gevaarlijke situaties en scenario's te zien, zodat
de juiste acties kunnen uitgevoerd worden om erger te voorkomen. Men moet zien
met een bewustzijn dat niet bezwaard is met logische denkprocessen, maar met
een bijna spontane reflexieve instinctieve actie. Alles bewust zien is een
strategie en tactiek, nodig voor alle aspecten van zelfverdediging. Aikido gaat
ook over het opnemen van alle kennis en het opdoen van zoveel mogelijk ervaring
om moreel, fysiek en mentaal correct op te treden.
Foto: gebruikt onder creatieve
gemeenschappelijke licentie.
Na de Aikido-les,
zijn we allen toe aan (zweet)rust.
We bespreken de technieken,
de successen, de mislukkingen, de algemene pijnen
en bedenken: zijn
we niet te oud om ons lichaam hiermee te verrijken?
Op naar andere
onderwerpen, over de veelvoorkomende sociale aandoeningen der
mensheid
en bedenken, zijn
we niet te oud om onze ziel hiermee te verarmen?
Maar dan begint mij
de verborgen principes van Aikido te dagen,
dus glimlach ik
en knik ik met mijn hoofd, bij de gedachte dat Aikido het universum laat
draaien, lichaam en ziel in harmonie.
Al ben ik
onwetend, ik probeer te leren, te studeren, te oefenen, te ademen.
Ik zie Aikido als
een ladder of eerder als een roltrap, langzaamaan te oud om alleen verder te
klimmen, dus ga ik gewoon zitten en geniet van de vooruitgang van mijn naaste
Aikidoka's. Daar gaat het allemaal over, de verborgen principes van Aikido.
Aikidoka's zien zichzelf
niet als apotheose van hun kunst, maar enkel als doorgevers in dit proces: samen
voor een betere wereld.
Goed uitgevoerde Aikido-technieken
zijn vloeiend en ontspannen. Ze zijn ontworpen om zowel sierlijk als krachtig
te zijn. Idealiter is er een soepele uitbreiding van kracht, een fusie van
geest en lichaam. Aikido wordt gepromoot als een holistische kunst. Een student
die met Aikido begint, begint misschien alleen op fysiek niveau, maar naarmate men
verder gaat, wordt men zich steeds bewuster van zichzelf als een geheel persoon:
lichaam en geest, harmonieus samenwerkend om vechtsportvaardigheden te
ontwikkelen.
Aikido biedt de
vrijheid om fysieke bekwaamheid uit te drukken en om mentale beperkingen die
mensen zichzelf soms opleggen, te verminderen, waardoor Aikido als een metafoor
voor het leven dient, een oefenterrein voor het leven waar men op zoek gaat naar
een pad van zelfbewustzijn, zelfexpressie en empowerment.
Woorden in
verband met Aikido zijn gratie, kracht, veiligheid, verbondenheid, snelheid,
vertrouwen, vaardigheid, evenwicht, gecentreerdheid en harmonie. Beoefenaars
zien Aikido als een grensoverschrijdend techniek: de grens tussen tegenstander
en jezelf vervagen, waarbij openheid zonder kwetsbaarheid en kracht met
integriteit ontstaat, het realiseren van kracht, waardigheid en waakzaamheid
die inherent is aan ons allemaal.
Aikido staat niet
alleen bekend als een manier om zelfverdediging te leren, maar ook een weg of
pad, die spiritueel inzicht en groei benadrukt (zoals aangegeven door het
Japanse karakter 'do'). De belangrijkste ethiek van Aikido is leren een
harmonieuze verbinding te hebben met anderen, de bredere omgeving en vooral een
steeds groeiend bewustzijn van zichzelf.
Aikido benadrukt
de harmonie tussen geest, lichaam en morele opvattingen. Tijdens de training is
er steeds een moment voor reflecties die een glimp geven van wat betekenis
geeft aan ons leven en hoe de beoefening van Aikido zich verhoudt tot onze
waarden. De fysieke activiteit van Aikido en de nauwe interactie met anderen
die het met zich meebrengt, creëert een complexe dans van de geest en het lichaam
en draagt bij aan stabielere individuen die op hun beurt bijdragen
aan een stabielere cultuur.
De Japanse krijgskunst
Aikido heeft een enorme sociale overbruggingspotentieel en toont een brug van
integratieve dimensies van sociale en culturele banden. Aikido discrimineert geen
individuen op basis van ras, kleur, nationaliteit, geslacht, religie, leeftijd,
handicap, opleidingsniveaus, politieke overtuiging, seksuele geaardheid of gezinsstatus.
Alle studenten van Aikido zijn van harte welkom om te oefenen. Aikido resoneert
harmonieus aan beide uiteinden van het culturele sociale spectrum door
gedisciplineerde structuren en concepties aan te bieden.
Fudo Myo is een toegevoegde
filosofische of mentale dimensie aan een Aikidoka om de effectiviteit van de
Kunst van de Vrede te verhogen en betekent: kalm controle houden in een gevecht.
Het geeft een zelfverzekerde persoon controle over de geest en dus ook over het
lichaam. Een onbeweeglijke geest die niet wordt afgeleid door externe invloeden
en onder alle omstandigheden kalm blijft. Het is een onbeweeglijke geest die
niet kan worden verstoord door angst, woede, verwarring, twijfel en ademt een
gevoel van natuurlijk vertrouwen en onverschrokkenheid uit.
Ueshiba heeft zich
niet alleen gewijd aan Kendo, maar ook aan "de Weg" (een manifestatie van Kami): "Leegte als de Weg, de Weg als Leegte", een concept die verschijnt
vanuit de transcendente wereld. Ueshiba bracht vele jaren door met Spartaanse
trainingsomstandigheden, maar vooral door het oude Japanse Shinto- en Kendo-beoefening
bereikte hij het stadium van Fudo Myo.
Ueshiba beschrijft
het fysieke lichaam van de tegenstander als een omhulsel voor het etherische
lichaam, het etherische lichaam is op zich een bekleding voor het spirituele lichaam.
Als het fysieke lichaam sterft, leven we als etherische lichaam, waarop het
etherische lichaam langzaam vervaagd en versmelt in het spirituele lichaam.
Mensen kunnen hun ziel openstellen voor het bewustzijn van de geest van de
tegenstander en zo grote kracht en wijsheid opnemen.
Morihei bereikte
een niveau, waarbij het doel niet meer was om anderen te overwinnen of het
eigen fysieke lichaam te beschermen, maar om een soort bewuste transcendentale
gevecht aan te gaan, waarbij zijn "Weg van de Kami naar een stralend innerlijk
licht leidde".
Morihei beschreef
de omstandigheden als volgt (in zijn typische spirituele taal), wat er gebeurt
tijdens zijn gevechten: "Ik word omringd met een paars licht, mijn adem wordt
één met alle dingen. Mijn bewustzijn gaat in het rijk van de geest en overtreft
het fysieke lichaam. Mijn tegenstander verandert in een etherisch lichaam, gescheiden
van zijn fysieke lichaam."
Verwante
ervaringen werden vanaf 2007 pas wetenschappelijk bewezen, toen het fenomeen "sterk
bewustzijnsgevoel door elektrische prikkeling van de gyrus angularis en de
supramarginale gyrus in de superieure temporale cortex" werd onderzocht. De
totale perceptie van het zelf is opgebouwd door verschillende synapsdelen van de
hersenen dat samen het bewustzijn vormt. Wanneer in dat hersengebied de
integratie (bewust of onbewust) van binnenkomende informatie niet langer in slaagt
om zelfwaarneming, tastzin en gezichtsvermogen met elkaar te integreren, ontstaat
er een "astraal" gevoel (zoals Morihei beschreef), een gevoel dat ongeveer 20
seconden duurt.
(uit "De Geestelijke Sprong" door Moritaka Ueshiba uit 1932)
Er is geen reden voor angst, ongeacht
wat de reden is. Angstige mensen denken alleen maar aan zichzelf. Je moet dit
ego durven verlaten. Angst komt voort uit het onbekende wat tegen je is. Zelfs
in een gevecht zou jouw empathie bij je vijand moeten zijn en niet ervan gescheiden.
Aikido toont ons, om die de weg versterken zodat egoïsme en angst worden vernietigd
en mushin wordt ontwikkeld. Te midden van de perikelen in de hectische wereld
rond jou, kun je alleen hiermee rust vinden in jezelf. Kalmte en beweging zijn
één in een mushin, de ongebonden geest van een Aikidoka.
Zelfbeheersing is
zelfdiscipline om een stabieler persoon te creëren als onderdeel van
overlevingsinstincten in onze maatschappij. Het is wat wij mensen doen, zodat
we beter in staat zijn om de regels of gedragscode van de samenleving te
gehoorzamen, om te leren, te doen en te leven met dingen die niet aangenaam
maar noodzakelijk zijn.
Zelfbeheersing
komt in het spel voor zelfverdediging omdat het dit aspect van discipline is
waarbij de Aikidoka zichzelf moet beheersen om te herkennen wanneer de
tegenstander zijn of haar emoties ongecontroleerd loslaat. We hebben allemaal de
neiging om te reageren met onze eigen emoties totdat er een breekpunt bereikt
wordt om het eigen ego te voeden in overdrive. Dan is er de zelfbeheersing nodig
om het doel van "niet-reageren" te bereiken, de echte vorm in zelfverdediging,
om de chemicaliën in ons lichaam en geest te beheersen die doen verlangen om schade
aan anderen aan te richten. Als we in dat geval onze zelfbeheersing verliezen,
kan dit leiden tot verschillende sociale en juridische gevolgen die jaren door
kunnen gaan en je leven en je gezin kunnen vernietigen.
Alleen door
zelfrealisatie, bereikt door zelfreflectie, kan men bekwame kennis en
toepassing van Aikido bereiken. Een Aikidoka moet zijn tekortkomingen
"zien" om met anderen te kunnen omgaan in stresssituaties, om anderen
te inspireren en om anderen te leiden.
Beginnende Aikidoka's willen graag hun
sport vergelijken met andere vechtsporten, naar hoe goed een persoon, die is
getraind in Aikido, opkomt tegen iemand van vergelijkbare grootte en kracht die
heeft getraind in een andere krijgskunst zoals karate, judo, ju jutsu of
boksen. Het is normaal om te hopen dat de krijgskunst die je hebt gekozen effectieve
vechttoepassingen heeft. Geen enkele krijgskunst kan de overwinning in alle
mogelijke omstandigheden garanderen. Alle vechtsporten, inclusief Aikido,
bestaan uit reeksen van strategieën voor het beheersen van conflicten. Morihei
Ueshiba beoogde met Aikido veel meer te zijn dan een systeem van technieken
voor zelfverdediging. Zijn bedoeling was om zijn krijgskunst te versmelten met
een reeks ethische en sociale idealen, de zogenaamde psycho-fysieke
transformatie. Het is belangrijk om te beseffen dat de oprichter van Aikido
opzettelijk ervoor gekozen heeft om zijn krijgskunst te ontwikkelen tot iets
anders dan een effectieve vechtkunst. Aangezien conflicten niet beperkt zijn
tot fysieke gevechten, legt Aikido zich vooral toe op ethische strategieën die
ook "mentale" conflicten in hun dagelijks leven beter van dienst zijn, dan een
meer gevechtsgerichte kunst.
Uiteindelijk
moet elke persoon afzonderlijk beslissen of de coöperatieve Aikido-training
geschikt is voor zijn of haar behoeften, interesses en doelen. Vergelijk je
niet met anderen, maar wees beter dan jezelf van gisteren.
Positieve psychologie is gebaseerd op de
overtuiging wat mensen willen: een zinvol en bevredigend leven leiden; het cultiveren
van gevoelens van geluk, om psychologische connectie met iemands te verbeteren;
tevredenheid hebben met het verleden, geluk hebben in het heden en hoop voor de
toekomst. Het omvat verbondenheid en geïnteresseerd zijn in iets groters dan
jezelf, zoals het vermogen tot liefde, moed, compassie, veerkracht,
creativiteit, nieuwsgierigheid, integriteit, zelfkennis, zelfbeheersing en
wijsheid, waarbij men zich inzet voor een betere gemeenschap, gerechtigheid,
verantwoordelijkheid en respect. Het is een manier om hart en geest te
ontwikkelen: samen met anderen, in respect en harmonie. Het ware doel van
Aikido is om deze bijdrages aan de wereld te leveren.
Het concept van Ki is een van de
moeilijkste geassocieerd filosofische begrippen in de praktijk van Aikido.
Omdat het woord Aikido zoiets betekent als "de weg van de harmonie met Ki", is
het niet verwonderlijk dat veel Aikidokas geïnteresseerd zijn in het begrijpen
van wat Ki precies zou moeten zijn. Etymologisch is het woord "Ki" afgeleid van het Chinese "Chi". In de Chinese filosofie is Chi een
concept dat werd opgeroepen om leven te onderscheiden van niet-levende dingen,
maar naarmate de Chinese filosofie zich ontwikkelde, kreeg het concept van Chi
een breder scala aan betekenissen en interpretaties. In Aikido wordt het
concept Ki beschouwd als gecentraliseerde en gecoördineerde levens- en geest-energie
en niet zozeer als een soort mystieke of esoterische ideologie.
Moderne Aikidokas houden zich vooral
bezig met hoe deze Ki te gebruiken. Het meest aangehaalde voorbeeld voor het
bestaan van Ki in Aikido is de zogenaamde 'onbuigbare arm'. In deze oefening
probeert de ene persoon de arm uit te steken, terwijl een andere persoon de arm
probeert te buigen. Eerst maakt men een vuist, waardoor de armspieren worden
aangetrokken, zodat meestal de arm wordt gebogen. Vervolgens ontspant en strekt
men de arm (men verlengt de Ki), waardoor het deze keer veel moeilijker is om
de arm al of niet te buigen. De conclusie is dat de activiteit van Ki het
verschil verklaart.
Tot
nu toe zijn er echter geen wetenschappelijke studies die het bestaan van Ki
overtuigend aantonen en wordt het fenomeen eerder verwezen als een soort psychologisch
placebo-effect dat tot uitdrukking komt door bijvoorbeeld subtiele
veranderingen in lichaamspositie of onbewust hardere inspanning, waardoor het
Ki-concept als een soort positief effect omvat op de intentie en aandacht om te
overwinnen. Aikido vereist een gevoeligheid voor uiteenlopende variabelen zoals
timing, momentum, balans, snelheid en kracht van een aanval, en vooral voor de
psychologische toestand van de aanvaller. De Ki kan bijdragen tot maximalisatie
van efficiëntie en aanpassingsvermogen van iemands beweging, resulterend in een
sterkere techniek en een gevoel van bevestiging van het zelf zelfverbetering
(zelfs 'satori', d.i. persoonlijke verlichting), een belangrijk onderdeel van Aikido.
