|
Marfa, een onooglijk stadje in West-Texas op 1400 mt hoogte (en dat voel je aan de temperatuur, leve de nordic sweater), is nooit het centrum van de wereld geweest, maar het heeft wel een mooi gerechtsgebouw, waarin je kan opstijgen naar de koepel. Wel de vensters dichthouden, of je komt er nooit meer uit! Van grootse panoramas is geen sprake, maar je ziet aan de einder wel de bergen van Big Bend National Park, vlak aan de Mexicaanse grens, waar wij zaterdag een dag in vertoeven. Die bergjes zijn uitgedoofde vulkanen, maar kleine aardbevingen komen hier nog wel voor (zelfs twee recente, in 1995 en 1998). Lang heeft de luchtmacht van het leger hier een basis gehad, en zo komt het dat Marfa ook een theater heeft, vroeger heel populair (het enige tussen El Paso en San Antonio, dat is een afstand van 800 km), maar nu nog maar zelden in gebruik. Ja, er is nog een deftig stadshotel (wij hebben er vanavond gegeten, maar verblijven in een Inn aan de rand van het stadje) en enkele goed onderhouden kerken, maar even vaak zie je verval zoals op foto 9, en het is maar goed dat we in Fort Worth naar de kapper zijn geweest, want de enige Barber shop van Marfa is permanent gesloten. En die aftandse fabriek van foto 11 zal ook niet veel meer produceren. Maar wie komt daar aangesloft met de fiets aan de hand? Sam, onze gids voor de Donald Judd Foundation.
Donald Judd, toch een van de groten van de 20ste eeuw, is de enige reden dat Marfa nu nog op de kaart staat. Hij werd in 1928 weliswaar in een provinciegat van Missouri geboren, maar hij kende de woestijn van West-Texas en toen hij als kunstenaar in New York net als zijn bloedbroeders Dan Flavin (Judd noemde zijn dochter naar hem), Frank Stella ed altri doorbrak, verlangde hij terug naar de rust van de SouthWest. En die vond hij in Marfa, dat net door het leger verlaten was en dus veel leegstand kende, en daardoor erg lage prijzen. Judd kocht tal van vervallen huizen op en installeerde er zowel zijn woonhuis en zijn studios, als zijn bibliotheek (13000 boeken groot) en kunstcollectie. De Foundation, geleid door Judds kinderen, is van het strenge soort. Fotografie verboten en vrij rondlopen kan ook al niet, je komt er enkel in via een vooraf gereserveerde rondgang met een gids(e). Interessant is het wel, omdat de groepjes klein zijn (amper 5 deelnemers maar het is ook geen hoogseizoen nu) en je dus veel vragen kan stellen. Het omgekeerde gebeurt ook. Sam wijst op twee werken van Theo Van Doesburg en vermeldt Judds belangstelling voor DE STIJL. Spreek ik dat goed uit, vraagt ze ons. Nee meisje, wij zeggen niet de SCHTIJL. Judd bezat natuurlijk vooral werken van mede-minimalisten (al maakte hij bezwaar tegen die term) maar bv ook 2 kleine etsen van Rembrandt, niet voor één gat te vangen dus. En onder zijn boeken (vooral over filosofie en kunst) ontwaren we ook een boek over Lee Ufan, voor ons en alle anderen toch eerder een 21ste eeuwse kunstenaar, maar Judd volgde hem dus al in zijn jonge, onbekende jaren. Boeiend is eveneens dat je hier veel schilderijen van Judd ziet, die je nooit in een officieel museum terugvindt. Hij schilderde maar 8 jaar, van 1956 tot 1964, en gaf zelfs snel de verf op toen hij driedimensionaal ging, maar het is boeiend zijn evolutie te zien van modieus abstract expressionisme naar een strakke geometrische stijl die zijn ruimtelijk werk aankondigt. Heel straf ook dat de verticale structuur van vele van Judds rijpe sculpturen gespiegeld wordt in de horizontale gangen van zijn studio, het lijkt wel of je in een neergelegd beeldhouwwerk rondloopt. Die huizen bestonden natuurlijk al, maar Judd paste ze aan naar zijn behoeften. Het beste Vb daarvan in wat vroeger een bank was die de deuren sloot toen het leger verhuisde. Judd zette een leuk opschrift boven de deur (Clemence was zijn 2de voornaam, architectuur was zijn eerste liefde) en behield de gevel, maar brak binnen de pompeuze marmeren trap af om die te vervangen door het kiekentrapje dat je vroeger in Adobe huizen van West Texas en New Mexico aantrof. Want daar hield Donald van, zodat hij rond zijn woonhuis ook een lage adobemuur optrok. Al bij al besluit je na deze twee rondgangen (1 uur in het woonhuis, een ander uur in de studios): ja, Judd was een grote meneer, met merkwaardig veel eruditie en heel veel conceptual continuity, zonder nochtans een even grote one trick pony te worden als sommigen van zijn vrienden, zoals Josef Albers. De soevereine vorm was Judds ding, maar de relatie met architectuur maakt hem speciaal, en in Marfa kan je dan ook vele schetsen zien voor bouwprojecten waaraan Judd werkte. Jammer dat velen daarvan nooit zijn gerealiseerd omdat de kunstenaar in 1993 gediagnosticeerd werd met een vergevorderde agressieve kanker, die hem enkele maanden later velde. Enfin, tot zover onze Donald Judd-dag, al krijgt die morgen zeker een vervolg in de Chinati Foundation, die door Judd werd gesticht als een ideaal voorbeeld van een Public art museum. Alleen mag, dat weten we nu al, ook daar niet gefotografeerd worden, ze vinden hier werkelijk dat kunst op ernstige wijze bekijken niet kan samengaan met fotografie. Wat een onzin. Kunst ervaren is niet hetzelfde als naar de kerk gaan, en fotografie is ook een kunst, zeker de onze! Maar goed, we zullen moeten luisteren, en eigenlijk is dat maar goed ook want fotos verkleinen voor onze blog duurt hier dermate lang dat we beter wat minder fotos hebben. En wat Marfa betreft: hoe langer je er rondloopt, hoe meer je ervan begint te houden. De cavalerie komt weliswaar niet meer langs zoals op die oude foto, maar het heeft op den duur allemaal wel iets, zij het geen instant appeal.
|
