GEORGIÃ/ARMENIÃ 2021: dag 5 (b) 11/9, YEREVAN: Cafesjian Center of The Arts
Nadere tekst volgt, maar het paradepaardje van present day Yerevan is zeker het Cafesjian Center of The Arts, waarmee de Amerikaanse Armeniër Cafesjian (zakenman en filantroop, overleden in 2013) een oud prestigeproject van de Sovjet-Unie rond de eeuwwisseling nieuw leven inblies. Het is zeker evenzeer design als kunst (zie bv de Swarovski light socks van de New Yorkse groep Diller Scofidio + Renfro), maar je vindt er ook bekend stadsanimatie-werk van Botero, Robert Indiana en Jaume Plensa. En zelfs Belgische inbreng, van beeldhouwer Guy Buseyne (op foto 3). Wij zagen er een uitstekende, zij het kleine gelegenheidsexpo van alweer een Amerikaanse Armeniër: Gagik Acoutiunian. De straatdanseres op de laatste foto is zowel design als kunst!
GEORGIÃ/ARMENIÃ 2021: YEREVAN: Opera Square - Matenadaran - Kochar Museum - National Gallery
Tekst volgt, maar over de schilders: Ervand Kochar is DE internationalist van Armenië, o.a. op grond van zijn lang verblijf in Parijs. Zijn meesterwerk is het grote doek dat Disaster of war (1962) heet en duidelijk bezwangerd werd door Picassos Guernica. Kochar werd gepest in de Sovjet-Unie (zelfs een tijd gevangen gezet), wat niet gold voor de gezagsgetrouwe landschapsschilder Hakob Kojoyan (voorlaatste foto) en nog minder voor langlever Martiros Sarian (1880-1972) die in Yerevan ook een eigen museum heeft. Hij werd geboren in Rusland en nam via zijn schilderijen actief deel aan de industrialisatie van de Sovjet-Unie (laatste foto). En kreeg dan ook driemaal de Lenin-orde. Gezagsgetrouwheid loont!
GEORGIÃ/ARMENIÃ: dag 3, 9/9: YEREVAN: Kond District - ISABEKYAN Galerie - Modern Art Museum - Blue Mosque - Armenian Genocide Museum - Republic Square
Tekst volgt eind sept, veel te vertellen, vooral over het Armenian Genocide Museum en ons toevallig gezelschap daar. Maar toch al even onze TOP 7 uit het Modern Art Museum (het oudste van de Sovjet-unie, gesticht in 1972 ten behoeve van al die niet-sociaal realistische schilders die in de USSR doorgaans niet aan de bak kwamen) - vanaf foto 4 hieronder, na het waterverfje van Edouard Isabekyan: 1. Gagik Ghazanchyan, Trajectory of crisis (2001). Eigenlijk een enorm zesluik, waarvan de foto het enige onderdeel weergeeft dat vrij was van lichtspotreflectie. De foto doet dit magistrale werk geen recht. De schilder verbindt hier de aankomst van de heilige familie in Bethlehem met het lot lijdende lot van Armenië. In een stijl die het het midden houdt tussen Francis Bacon en de vele lagen van Julie Mehretu. Groots!
2. Armen Gevorgiyan, Emigration series (2020). Pas geschilderd! Wat een vervreemding. Nee, Armeniërs zijn geen vrolijke snaken.
3. Valentin Podpomogov, Requiem (1981). Als je naam niet op Yan/Jan/ian eindigt, ben je geen Armeniër. Toch wel in dit geval, Valentin werd geboren in Yerevan en zou er ook sterven, maar zijn vader was een Oekraïener. Eens te meer heeft een tragedie plaatsgevonden, dat zie je zo. Maar wat een sfeer van vervreemding weer. Podpomogov was ook een bekend animatiefilmer, je kan het hier aan af zien.
4. Hakob Hakobyan, Woman in a mirror (1969). Een van de stichtende kunstenaars van dit museum, de enige die onze top haalde. Magritte zou hier wel brood van lusten,
5. Vaman Rumelyan, Gesture nr 10 (2013). Dacht misschien dat hij Franz Kline heette, maar erg knap en elegant uitgevoerd!
6. Rudolf Khachatryan, Apparition of The image (1992). Het betere abstracte werk, zoals 5. Doet wel wat aan Picassos Guernica denken, met al die ogen en voeten. Die Guernica past heel goed bij het Armeense aanvoelen, we zullen dat nog zien.
7. Ruben Adalyan, Two female images (1977). Superieure lijnvoering, en sexy. Wij stellen een verzoeningsvergadering tussen The Belgian Cats en Eddy Demarez voor onder dit schilderij.
GEORGIÃ/ARMENIÃ 2021: dag 2, 8/9: Tbilissi, Museum of Georgia - Museum of Fine Arts - Georgian Museum of Jewish History
Heel de dag motregen, zodat we na drie musea reeds om 15 hr terug in ons hotel zijn. En dus tijd voor een tekst hebben. Geen erg, de komende vijf dagen zullen we bakken en braden in de hete zon van Armenië, dat weten we nu al. Ofschoon wegens Corona (nog maar 25% vaccinatiegraad hier) elke vorm van openbaar vervoer in Tbilissi stil ligt (geen bussen, metro, kabelbaan of funicular dus), zijn de meeste musea wel geopend - behalve de National Gallery, maar iconen en kerkfrescos zullen we nog genoeg tegen komen onderweg.
Het Museum of Georgia is een goede start. Niet voor het aardewerk of de munten, maar interessant hier iets te vernemen over de archeologische opgravingen in Dmanisi, 85 Km van Tbilissi. Lach ze niet uit, die Georgiërs, de hier gevonden hominiden zijn 1,8 miljoen jaar oud en leren antropologen veel over de oorsprong van Homo Sapiens. Wel ja, de afgebeelde ouderlingen hebben iets weg van onze eigen grootouders. We verwijlen hier echter vooral op de 4de verdieping, waar in een grillige ruimte de moeilijke geschiedenis tussen Rusland en Georgië in beeld wordt gebracht. Ja, Stalin, jij mag ons wel toewuiven, maar de meeste Georgiërs kunnen het allang niet meer met jou vinden. En ook niet met Poetin, die Abchazië en Zuid-Ossetie inpalmde (de rode vlekken op de foto) - geen sprake van dat het huidige Georgie die gebieden zal terugkrijgen, en de Georgiërs zijn te beducht voor de macht van Rusland om er een staatszaken van te maken. Een mooi, ontroerend beeldje hier is dat van die geknielde man. Van een Georgisch beeldhouwer die weigerde zich neer te leggen bij het juichende sociaal-realisme. Hij werd er in 1936 met een executie voor beloond, en hij was zeker niet de enige Georgiër die aan de zuiveringen ten prooi viel.
Het fraaiste gebouw aan de grote avenue Rustaveli is sinds 2018 zeker het nieuwe Museum of Fine Arts, zowel van buiten als binnen een meesterstukje. Alle, werkelijk alle moderne Georgische schilders hebben er een eigen zaal. Natuurlijk zijn daar veel afkijkers van Westerse stijlen bij, maar nauwelijks onderdeurtjes, dat valt best mee. Ons podium:
1. Temo Japaridze (1937-2012). Eerder een schrijver, niet eens een opgeleide schilder, maar wij eren onze non-conformistische topper met drie fotos. De eerste verbeeldt Odysseus op een brommer getrokken door een slak, vreemd. De tweede installatie (links op de foto) heet komisch Unable to escape, thinking of a woman en de derde foto stelt een Neighbourhood philosopher voor. Zou het een zelfportret zijn?
2. Edmond Gabriel Katadatze. De twee kleurrijke fotos hieronder. Op zijn zelfportret lijkt hij op een hooligan van RC Antwerp, maar de man was vast een begaafd colorist/fauvist.
3. Dimitri Eustavi, die wel iets van satire afwist. Of afweet, want deze nu negentigjarige leeft nog. De Georgische Ensor? De tweede foto stelt Poor Georgia voor, het doek dateert uit 2002. Dat was een jaar voor de Roze Revolutie, die een einde maakte aan de duistere jaren 90 van Georgië. Gedaan met je klauwen te zetten in moedertje Georgia (die op een van de heuvels boven Tbilissi staat te blinken).
Tevens eervolle vermeldingen voor modernist David Gabashvili, Koki Makharadze (knappe visie op Tbilissis Old Town!) en Oleg Timchenko, een avant-gardist die o.a. uitpakt met een serie van bekende wagens. Met daarop de bekendste uitspraken van de eermalige bezitters: links Hitler, in het midden Stalin, rechts Al Capone. En nog de moeite: de gelaagde landschappen van olieverfspecialist Iraki Sutidze.
De laatste foto geeft een beeldje van de synagoge van Tbilissi in 1904. Die bestaat niet meer en het eerste Joodse museum van de stad werd in 1951 gesloten door de toen erg antisemitische Sovjets, maar sinds 1992 is er een nieuw en wij passeerden er toevallig. Veel soeps is er niet te zien, maar wel een aantal interessante teksten. Over Georgische Oskar Schindlers, maar vooral over de eeuwenoude Joodse diaspora in Mtskheta, de oude hoofdstad van Georgië. Volgens de overlevering waren zij er welkom omdat voormalige Georgische koningen meenden af te stammen van de koningen David en Salomo. En als u dat niet gelooft, maken ze u iets anders wijs want Georgiërs zijn behoorlijke verhalenvertellers, daar komen we vast nog op terug in onze langere tekst eind september.
