De avonturen van een straatmuzikant in de Wetstraat
28-09-2010
De rechtsstaat nieuwe stijl?
Het is ongetwijfeld een boeiend beroep, speurder. Je moet er een beetje gestoord voor zijn, veel fantasie hebben, over een ongelooflijk incasseringsvermogen beschikken, en permanent alert zijn. Stresserend is het zeer zeker ook, want als je op de plek van een misdaad aankomt moet je oog hebben voor elk zichtbaar detail, maar ook de niet direct zichbare sporen moet je kunnen herkennen, teneinde ze niet te beschadigen en dus onbruikbaar te maken. En ik heb op TV al enkele interviews gezien waarin speurders hun frustratie ventileren als ze echt geen enkel aanknopingspunt vinden, want ook dat gebeurt. Dit was bijvoorbeeld het geval bij de moord op Annick Van Uytsel, waar zes dagen na haar verdwijning het lijk gevonden werd, maar verder niets dat kon wijzen in de richting van een eventuele dader. Na drie jaar ononderbroken zoeken kwam de dader plots uit de lucht vallen, nadat die eerst 2 andere lijken aan zijn palmares had toegevoegd. Het pleit voor de speurders in deze zaak dat ze aan de verleiding hebben weerstaan om per sé een dader te willen creëren die er niet was. Jammer genoeg zijn er in onze recente rechtsgeschiedenis een aantal voorbeelden te vinden waar het aanduiden van een dader belangrijker bleek dan het oplossen van een misdaad.
In mei dit jaar vond in Gent het proces plaats tegen de enigszins marginale Olav Herreman, die beschuldigd werd van de moord op Joke Van Steen. Dit op basis van een 8 maal gewijzigde getuigenverklaring van een achterlijke jongen, die ooit homofiele sex had gehad met de beklaagde, en die rancuneus was toen dat voorbij was. Nu schijnt het nogal vaak voor te komen dat vooral figuren uit enigszins achtergestelde milieus het gevoel hebben dat een ondervraging automatisch betekent dat ze gepakt zullen worden, en het gebeurt meermaals dat verklaringen gewijzigd worden als de ondervraagde het gevoel heeft dat hij zichzelf vastgereden heeft. Dat is dus iets waar een speurder rekening moet mee houden, hij moet eerst en vooral proberen voldoende empathie op te bouwen om op een vertrouwelijke manier met zijn gesprekspartner te kunnen praten. Maar ondanks het feit dat zowel de geruige als de beklaagde onderworpen werden aan test met de leugendetector, die positief uitviel voor de beklaagde, besloot de speurder in kwestie dat Olav de dader moest zijn, en hij fixeerde zich hier zodanig op dat andere sporen niet meer werden onderzocht. Dat leidde in de rechtszaal tot een bijzonder genant moment, toen een film van de reconstructie werd vertoond. De speurder ging er namelijk van uit dat Olav het lijk achterop zijn bromfiets had vervoerd (over een moerassige en hobbelige veldweg!) over een afstand van honderden meters. De beelden toonden duidelijk aan (eerst met een pop, vervolgens met een levende stand-in) dat deze hypothese echt uitgesloten moest worden. Bovendien waren de taferelen die vastgelegd werden zo hilarisch dat zowat de ganse rechtszaal dubbel lag van het lachen, wat toch niet echt gepast was, gezien de ernst van de feiten. Het Openbaar Ministerie en de verdediging konden niet anders dan de vrijspraak vragen, en de jury ging daar gelukkig op in. Olav verklaarde in zijn Laatste Woord:
Ik heb niet genoten van de belangstelling. Ik ben 10 jaar van mijn leven kwijt. Ik hoop dat het vandaag de laatste keer is dat ik moet zeggen dat ik niets met die zaak te maken heb.
Justitieminister De Clerck vond dat vrijspraak nog geen reden was om een schadevergoeding uit te betalen, hoewel volgens de logica van ons rechtssysteem na de uitspraak bleek dat de beschuldigde toch ten onrechte meer dan 4 maand in hechtenis had gezeten.
Maar we hebben hier niets uit geleerd. Want hetzelfde doet zich vandaag opnieuw voor in het proces van de parachutemoord. Let wel, ik doe hier geen enkele uitspraak over schuld of onschuld van de beklaagde. Maar van meet af aan blijkt dat de speurders vooringenomen waren, en overtuigd dat Els Clottemans wel schuldig moést zijn. Tijdens het onderzoek werd geen middel onbenut gelaten om een bekentenis af te dwingen. Intimidatie, afzondering, foltering (of hoe moet je het anders noemen als een gevangene s nachts om het kwartier gewekt wordt?), vernedering, urenlange ondervragingen weken en weken aan een stuk Toch slaagden die speurders er niet in de vrouw te breken, althans niet zo ver tot ze bekende. Evenmin slaagden ze er in het minste materieel bewijs te vinden. Net zoals in het geval Olav Herreman worden de rechtsregels omgedraaid in functie van het onderzoek: de beklaagde moet blijkbaar bewijzen onschuldig te zijn, terwijl in principe toch de aanklager moet bewijzen dat een dader schuldig is. Voorwaar, ik hoop dat dit geen voorbode is van de rechtsstaat nieuwe stijl
Overigens doet de pers niet voor niets de Vierde Macht genoemd driftig mee aan het ondergraven van de elementaire rechtsregels. De eerste en belangrijkste daarvan is het vermoeden van onschuld: een verdachte is onschuldig tot zijn schuld bewezen wordt, en hij veroordeeld wordt. De tendentieuze beeldvorming in kranten en op TV maken de facto een eerlijk proces onmogelijk. Al meer dan een week staan de kranten vol met beschrijvingen over het psychopatische karakter en de beruchte woedeaanvallen van het meisje met een laag zelfbeeld dat al sinds haar vijftiende met zelfmoordplannen rondliep. Van het slachtoffer is er een filmpje opgedoken, ooit door ROB gedraaid over de vrouwen van de DIVA, (dames in volle actie), een club binnen de club van valschermspring(st)ers. Dat moet het lieve en joviale karakter van het slachtoffer onderstrepen. Wat de zin daarvan is om dit op TV te tonen ontgaat me. Ook de gedetailleerde beschrijving over de in de rechtszaal afgespeelde video van de fatale sprong lijkt me totaal irrelevant om aan te tonen wie de riemen heeft doorgesneden, want dat die doorgesneden waren staat vast en is al lang bewezen. Maar het is natuurlijk sappig materiaal om de media te bespelen. En het gaat verder. De verslaggever van De Morgen slaagt er zelfs in om in het hoofd van de beklaagde te kijken, want hij kan aan de krop in de keel opmaken dat de verdachte spreekt met ingehouden woede over haar ondervraging. En gisteren wist hij te melden dat ze goed voorbereid was door haar advocaat, omdat ze tijdens de ondervraging door de voorzitter niet een keer uit haar lood geslagen werd. Schandelijk vond ik ook de poll in Het belang van Limburg, waarin de lezer kon aangeven of hij Clottemans schuldig of onschuldig achtte.
Tijd dat de media zichzelf eens serieus onder de loep nemen, en zich beperken tot objectieve verslaggeving over de FEITEN in plaats van tendentieuze en vooringenomen verhalen te brengen die meestal gebaseerd zijn op eigen interpretaties van roddels die vaak tweede- of derdehands vernomen zijn in de wandelgangen
