Het dringt nauwelijks tot ons door waar we zijn terecht gekomen. We denken eigenlijk helemaal niet! Als kleine kinderen die de wereld buiten hun tuintje verkennen, zo voelt het. Het is alsof je in een sauna loopt. De hitte valt over ons heen en bedwelmt ons. De stress van de reis valt van ons af. Als we de omgeving verkennen vervallen we in een langzaam -afrikaans- tempo. Al lopend maken we kennis met wat collega's. Enthousiaste mensen, ze zijn van onze komst op de hoogte. Al lopend langs de rivier ontmoeten we Tim, een Nieuw-Zeelandse collega die aan het rennen is. De nijlpaarden in de rivier laten zich horen, maar we zien ze niet. Over een week kunnen we in ons huis en voorlopig logeren we bij Mr. Mutomba, de directeur van de school. Aan tafel eten we zwijgend, het eten is op en top Engels. Het enige verschil met Engeland is dat Mrs. Mutomba het eten soms op een vuurtje buiten klaarmaakt....als de stroom weer eens uitgevallen is. 'No problem at all', zegt Mrs. Mutomba, ' hout genoeg'! Als haar man er niet bij is praat ze graag... Het is een vreemde gewaarwording, we zijn in een totaal andere wereld terecht gekomen. Met andere geuren, een onbekende sterrenhemel en soms een tropische bui. En heel, heel veel insecten.... Ik probeer mijn lessen voor te bereiden: natuurkunde, scheikunde en biologie, maar heb geen idee wat ik kan verwachten. Op de dag voordat de school weer open gaat, kondigen zwarte rookpluimen de komst van de bussen aan. Een voor een rijden bussen het terrein van de school op, uit alle streken van het land. De leerlingen begroeten elkaar enthousiast en hebben elkaar veel te vertellen. Chaos, drukte, gekwetter en gelach, de school komt tot leven! En nog steeds dringt het nauwelijks tot me door dat ik ze morgen in de klas krijg.. Dan is het zover. Alle leerlingen komen naar de kerk en worden welkom geheten door Mr. Mutomba......Hij heet ze welkom en brengt ze regelmatig aan het lachen.....en dan worden de nieuwe leraren voorgesteld. Tim komt naar voren, de leerlingen reageren opgewonden op zijn komst. En dan.....komt ik naar voren.......ik kijk de leerlingen aan.....honderden zwarte gezichten....en ik denk: hoe hou ik ze ooit uit elkaar?????? En op dat moment dringt het tot me door:je bent in afrika, of te wel: je bent in Afrika!!!!!!!!!!!
Ons nieuwe Afrikaanse leven beleven we als in een droom. Ik zie ons wandelen in de omgeving van de school en verdwalen. Overal Msasa-bomen, niet hoog, niet groot, niet dicht op elkaar maar toch genoeg om het zicht te ontnemen. Dan stuiten we op een rivier, dit moet de Ngezi river zijn. Maar welke kant moeten we op?? De schemering duurt hier maar kort en de duisternis valt snel. En hier is het echt donker! De sterren geven geven geen aanknopingspunten, de zuidelijke sterrenhemel zegt ons niets, de Grote Beer schijnt te zijn weggelopen. We zijn er niet gerust op, denkend aan alle goedbedoelde waarschuwingen vooraf over luipaarden en slangen...
Maar de redding is nabij, bij de rivier duikt een nijlpaard op en biedt ons een lift aan. We stappen voorzichtig op zijn rug en het enorme beest begint rustig te zwemmen. Het lijkt of hij (of zij?) dit vaker heeft gedaan.. In het stilstaande water passeren we een groepje krokodillen en luisteren naar de geluiden van de tropennacht. Oorverdovend, het getsjilp van de krekels overheerst. Maar verder zien we weinig. Na een bocht flikkeren lichtjes in de verte, zou dat de school zijn? We zien gedaanten bij de rivier, als we dichterbij komen blijken het zwemmers te zijn, leerlingen waarschijnlijk, zeker niet bang voor krokodillen...
Na ons te hebben afgezet, gaapt het nijlpaard met zijn bek wijd open, alsof dit de gewoonste zaak van de wereld is. Tatenda (bedankt)!! We lopen de heuvel op, in de richting van een blauw huis. Uit de verte klinkt gezang van meisjes, prachtig! Dan komt er iemand naar ons toe. Hij stelt zich voor als Benard en biedt zich meteen aan als tuinman. "Leuk, een tuin, maar hebben we ook een huis? Yes, mr. Jim, dit blauwe huisje is voor jullie"!! Dit is vandaag bekend gemaakt! Een eigen huis, een plek onder de zon. Het is te mooi om waar te zijn!! En Tim wordt onze Nieuw-Zeelandse buurman!! En wat een uitzicht!! We zitten op de grond, op ons eigen terras. Meubels en spullen hebben we nog niet , maar de sterren stralen. Wat een leven! Als buurman Tim op zijn gitaar tokkelt komen de woorden vanzelf:
Uitzicht op de velden, mist bij de rivier. Verre landen roepen, maar wij blijven hier. Heel, andere sterren, maken ons soms klein, moeilijk telefoneren, met een party- lijn. Soms, soms breekt de hemel, en bliksem flitst omlaag, maar meestal is het heet en droog, en het leven gaat hier traag.
Twee jongens komen druipend uit de rivier de Ngezi, het is een hete dag in januari en ze hebben net gezwommen. Het is streng verboden om in de rivier te zwemmen, dat weten ze, maar het zijn jongens... Een eindje verop ligt een groepje krokodillen in de modder en het geloei van nijlpaarden schalt door het hele dal. En wie goed luistert kan in de verte de machines van de goudmijn horen, waar het ertshoudende gesteente wordt verpulverd. 'Als ik toch eens rijk was', verzucht Kuda terwijl hij een steentje wegschopt, 'dan koop ik misschien wel die goudmijn daar en dan word ik pas echt rijk! Misschien ziet Lovemore me dan staan...'
'Je bloost', is het antwoord van zijn vriend Tinashe. . 'Al ken ik niemand die zo'n donkere huid heeft als jij, je staat in brand!! Inderdaad is Kudakwashe iemand die je in het donker makkelijk voorbij loopt. Zijn vrienden lachen hem vaak uit, maar daar kan hij wel tegen. Alleen van Lovemore kan hij het niet hebben... Lovemore -daarover zijn beide jongens het volledig met elkaar eens- is met afstand het mooiste meisje van de klas en van heel Dadaya Highschool. Mooi, maar onbereikbaar..
'Ssssssst'. Al wijzend naar de rivier maakt Tinashe het bekende sissende geluid van een slang. 'Zie je dat? Het lijkt wel of dat nijlpaard iemand op zijn rug draagt, als ik me niet vergis is dat onze nieuwe klasseleraar uit Nederland'!! Kuda ligt in een deuk van het lachen: ' hij ziet er met dat roodverbrande hoofd uit als een soort Livingstone die voor het eerst in Afrika komt...alleen de tropenhelm ontbreekt'!!
Stil kijken de jongens toe hoe de roodhuid op de oever klautert en in de richting van het blauwe huis loopt. Later als ze uitgezwommen zijn zien ze Livingstone met zijn vrouw op de grond zitten, op het terras voor het huis. 'Ik heb nog nooit een blanke op de grond zien zitten', merkt Tinashe op. 'Zijn ze zo arm of komen de meubels nog? '
De etensbel gaat en Kudakwashe schrikt op uit zijn droom. In gedachten zag hij zichzelf al studeren in Nederland, Mr. Jim zal dat wel voor hem gaan regelen..En na de studie een goede baan en dan zal hij genoeg geld verdienen om die goudmijn te kopen.. En dan zal Lovemore....
Morgen de eerste les van de nieuwe leraar. Spannend!
In de tropen heb je geen wekker nodig, om zes uur gaat het licht aan en ontwaakt de savanne in een oorverdovend spektakel. In de slaapzalen bij de rivier de Ngezi springen de jongens uit hun bed, ze zijn opgewonden voor de eerste schooldag. In de slaapzalen van de meisjes op de heuvel is het al een drukte van belang, iedereen kwebbelt en kakelt dwars door elkaar heen. Overal ziet het groen van de uniformen van de leerlingen van Dadaya Highschool, een groene stroom gaat in de richting van de klaslokalen, er wordt gelachen en gezongen en iedereen is vrolijk. In de verte hoor je het lage geblaf van de bavianen die elkaar waarschuwen voor al die mensen... Ergens in de massa loopt Kuda naast Tina en ze hebben een hoop succes met hun imitaties van leraren.. Uit de blikken van de jongens is goed te zien waar Lovemore loopt met haar vriendinnen.. En Mr. Jim??? Tja, die kijkt vooral naar de grond......zijn moed bevindt zich momenteel ter hoogte van zijn enkels of nog lager...in zijn schoenen! ('dutch courage' noemen ze dat ook wel..) Jim is voor zijn doen netjes gekleed, Veronica heeft hem vanochtend geholpen met het knopen van zijn stropdas. Hoe warm het ook is, een leraar hoort zich netjes te kleden.. Als de schoolbel gaat verdwijnen de leeringen in hun lokaal: daar blijven ze de hele dag zitten, de leraren komen naar hen toe. Mr. Jim's hoopt op een plaatselijke aardbeving maar alleen zijn buik rommelt, er zit niets anders op dan gewoon het lokaal in te stappen. Bij zijn binnenkomst staan alle 40 leerlingen op: ' Good morning sir, how are you, sir?????" Daarna zijn ze stil. Voor een leraar uit de lage landen een vreemde gewaarwording. Ze luisteren een uur of desnoods de hele dag, dat maakt niet uit. Ze luisteren!! De spierwitte blanke leraar met zijn roodverbrande neus is hier een exotische verschijning! Ze moeten erg om hem lachen. Mr. Jim neemt ze in de eerste les mee op een wereldreis. Terwijl de meesten nog nooit het land uit zijn geweest of zelfs maar de beroemde Victoria watervallen hebben gezien! Er hangt een reusachtige zeppelin boven de school, iedereen stapt in. De 'grote sigaar' vliegt over het afrikaanse continent, beneden in de diepte kun je het glinsterend gele zand van de Sahara zien, gevolgd door het kobalt blauwe water van de Middellandse zee.. Wat een tocht!! De leerlingten verbazen zich er over hoe plat Nederland is en schrikken als ze horen dat dit land deels onder de zeespiegel ligt! Verder hebben ze horen zeggen dat mensen hier op klompen lopen, klopt dat?? Ja, in Volendam tenminste.. In dit vissersdorp eten ze rauwe haring met uitjes. En natuurlijk gaan ze met zijn allen op de foto, in klederdracht en op klompen.... Dan weer verder. Mr. Jim vertelt ze alles, over Job van Melle en Dienst over zijn jeugd en hoe hij als kind fantaseerde over Afrika...
Terug naar het zuiden, de warmte en de zomer. Weg met de winter!! De harde noordenwind blaast ze in een flits terug en ze dalen en dalen en stappen uit de zeppelin. Terug in de tropen!!!
De bel gaat, de volgende les begint!!!
Veronica wacht me op: hoe gingen je eerste lesjes????' 'Zvakanaka'' (best!).
Om zes uur gaat het licht buiten weer uit. We zitten buiten op het terras van ons blauwe huisje. Het is drukkend en warm en pikkedonker, buurman Tim speelt op zijn gitaar. En we weten het zeker: We gaan hier nooit meer weg!
Het is aardedonker, drukkend en warm en er hangt onweer in de lucht. We zitten op lage krukjes op het terras van het blauwe huis en kijken in de richting van de rivier de Ngezi. Ver weg achter de heuvels is het aan het weerlichten, een prachtig gezicht. We luisteren naar de wereldradio en proberen ondertussen op een vuurtje te koken: pompoen en zoete aardappelen. De stroom is weer eens uitgevallen en een vuurtje is snel gemaakt. De verslaggever van de wereldomroep wenst ons een goede nacht...
Benard- onze tuinjongen- heeft een groot gat in de grond gemaakt waar we in het vervolg ons afval kunnen verbranden, want een vuilniswagen komt hier niet. Ook is hij begonnen het erf kaal te maken en alle struiken weg te halen, daar kunnen anders slangen in gaan zitten. Verder komt er een siertuin en een moestuin, waarin we groenten en mais willen verbouwen. Geen schuttingen , wel doornstruiken om de tuin. Maar het is de vraag welke dieren hierdoor worden afgeschrikt... De nijlpaarden en bavianen in ieder geval niet!
Van een afstandje houden de bavianen alles goed in de gaten: wij filmen hen en zij bekijken ons! Maar ze kijken vooral naar onze maisplantjes...
Dat zal je altijd zien: het eten is gaar en op dat moment floepen de lichten weer aan! Ook het onweer komt nu dichterbij en het duurt niet lang of het begint te stortregenen, alle sluizen worden open gezet ! We zitten nog redelijk droog onder het afdak en genieten van het natuurspektakel, met aanrollende donder en bliksem die weerkaatst tegen de rivier en uren blijft hangen, grandioos! Vuurvliegjes, grote insecten die de lamp bestormen en overal bliksemstralen die de hele omgeving tot aan de rivier in een helle gloed zetten....dit is beter dan een aktiefilm in de bioscoop!
Als we in de klamboe kruipen is het al laat. Dit is zo'n totaal andere wereld dan we kennen..ik voel me even Marten Toonder die in zijn zelf bedachte wereld als Olivier B. Bommel verdwaalt....Maar dit is echt! Buiten horen we een beest door de tuin banjeren...het zal toch geen nijlpaard zijn????
We houden het erf, helemaal kaal, de slangen gaan dan meteen aan de haal. Wat ook goed helpt, is veel kabaal, de slangen gaan dan meteen aan de haal.
He wat is dat, een baviaan.... de mais kon hij zeker weer niet laten staan. Het was bijna rijp, zou morgen geplukt...., maar is heden door apen al afgerukt!
beesten beesten, oh wat een beesten..
Geloei in de verte, uit de rivier, de nijlpaarden komen gelukkig niet hier..., alleen als het droog is, jaren lang, dan komen ze hier en worden we bang.
Geluid in de tuin, vlak bij het huis.., het hek was toch dicht, het is hier niet pluis. Wat zou het zijn, nijlpaard of koe?? Maar gelukkig, gelukkig, het beest zegt boe!!
beesten, beesten, oh wat een beesten...
De leerlingen vinden het allemaal rot..., maar 't zwembad is al jaren kapot.. Krokodillen of niet, het doet ze geen zier..., ze zwemmen gewoon weer in de rivier!
Loop in de avond nooit zonder schoen.., je wilt toch geen zoen van een schorpioen..., maar al die beesten, ach, dat went....., zolang je maar niet......in Holland bent!!!!
In het postkantoor van Zvishavane staat een lange rij mensen te wachten voor de loketten. Het is heet in het gebouw, opschieten doet het niet en iedereen weet: dit kan uren duren! Maar het wonderlijke is dat niemand daar last van lijkt te hebben, er wordt vrolijk gepraat en gelachen.....dit kan je je in Europa echt niet voorstellen.. Veronica staat ook in de rij. Ze is met meneer Vuma -de administrateur van de school- meegereden in de schooltruck. Onderweg hebben ze veel lifters zien staan, wachtend in de hete zon, maar helaas kunnen ze niet iedereen meenemen. Via de bochtige Dadaya Road zijn ze gereden tot de T-splitsing met de Bulawayo Road en dan linksaf naar het mijnstadje Zvishavane, bekend om zijn asbestmijn. Nu staat Veronica in de rij te wachten en lijkt net zoveel plezier te maken als de mensen om haar heen, het lange wachten doet haar niets. Waarschijnlijk heeft ze behalve Fries- toch ook Afrikaans- bloed!! Na een lange tijd haalt mr. Vuma haar weer op. Hij heeft een grote zak post opgehaald voor de hele school. Post uit het binnenland doet er 3 dagen over, brieven uit Nederland zijn gemiddeld 8 dagen onderweg. Eens per week krijgen we de weekeditie van de NRC, zo blijven we toch op de hoogte
Op de terugweg staan de meeste lifters er nog steeds, ze zwaaien even enthousiast. Morgen maar weer proberen..
In mijn eerste lesweek probeerde ik tussen de lessen door wel eens thuis koffie te drinken, in de pauze. Maar ik had geen rekening gehouden met de gewoonte hier: met iedereen die je tegenkomt maak je een praatje! Mensen hebben hier altijd alle tijd, ik moet er echt aan wennen. Zelf zou ik gek worden in dat postkantoor in Zvishavane...
Thomas en Kuda zijn de eerste leerlingen die de moed hebben om bij ons blauw huis langs te komen, voor een praatje. Ze zijn erg geinteresseerd in deze 'murungu (blanke)', hun klasseleraar. Als ik vraag: 'zijn hier al eerder blanke leraren geweest' liggen ze dubbel van het lachen. Blijkbaar zijn 'murungu's erg grappig. 'Maar wat is er dan zo leuk aan blanken?', vraag ik. Grijnzend kijken ze me aan: 'jullie hebben altijd..... HAAST!! En- kijkend naar mijn pols- zegt Kuda: 'jullie hebben de horloges, maar wij hebben de tijd!!'
Veronica komt met een leuke brief aanzetten uit de postzak : onze spullen uit Nederland zijn aangekomen, de zeecontainer is gearriveerd!!!
Zimbabwe anno 2012 is een slapende vulkaan die elk moment wakker kan worden en als een vuurspuwende draak heel zuidelijk Afika in lichterlaaie kan zetten. Het is zeker geen land voor toeristen... Ik heb de brieven van Jim en Veronica even weggelegd en lees de krant: mislukte oogsten, armoede, oneerlijke verkiezingen en een oude president die ziek is maar weigert te vertrekken..
Het is voorjaar, wat is Nederland groen! Lopend rond het kleine meer denk ik aan Zimbabwe: het lijkt verder weg dan ooit. De herfst is daar nu begonnen, sommige bomen verliezen hun bladeren. En nog steeds komen er brieven , met de hand geschreven. En dat in het digitale tijdperk! Op deze manier komt er nooit een einde aan deze blog. Waar houdt dit op??
Dan valt er een brief op de mat: van Manford, hun latere tuinman. Manford wordt door onze familie financieel gesteund, want hij is ziek en kan zijn medicijnen niet betalen. Dat en zijn geloof houdt hem op de been. Afgelopen Pasen heeft hij vooral in de kerk gezeten. Nou ja gezeten.., er is geen gebouw, alles vindt plaats in de open lucht. En stoelen zijn er ook niet veel.. Het is een groot feest, er wordt gezongen en gedanst en het duurt meerdere dagen en nachten. Dansen en zingen en bidden en hopen dat alles ooit weer goed komt. Wat een kracht gaat hier vanuit! Dansen op een vulkaan!!
Waar is het toch misgegaan met dit prachtige land, hoe is het zover gekomen?? Ik duik weer in de stapel brieven, wat schreef Jim over Manford? En ik luister naar..
Voordat we uit Nederland vertrokken hebben we onze kamerplanten weggegeven en de warme kleren, schaatsen en meubels in opslag gedaan. De rest zou worden opgestuurd naar Zimbabwe in een zeecontainer die er zeven weken over zou doen. Ik moest denken aan een reisje naar Texel waarbij wij als kinderen flessen met briefjes erin over de reling van de veerboot gooiden....zouden we de spullen ooit terug zien?? Maar nu is er dus toch een brief gekomen dat onze spullen in Harare zijn. Daar kunnen we heen reizen -niet om de spullen op te halen, maar om ze 'in te klaren'... Een lange busreis staat ons voor de boeg, mr. Hove- de onderdirecteur- geeft me er drie dagen (!) vrij voor...
En zo gaan we op weg. Mr. Hove is zo vriendelijk om ons af te zetten bij het busstation in Zvishavane: heel veel bussen, soms met draaiende motor en zwarte rook uitstotend, een onoverzichtelijke menigte mensen- op ons na allemaal zwart, want witte mensen rijden niet in bussen, dat is 'gevaarlijk'! Zij hebben 4x4 Toyota's en Nissan's zoals in heel Afrika....
Er is ons op het hart gedrukt om de goede bus te nemen, de goede bus..., wat is de goede bus?? Goede bussen rijden over asfaltwegen en brengen je in ruim 4 uur in de hoofdstad, via Masvingo: op de bus staat 'Masvingo ne tara, d.w.z. Masvingo over het asfalt. 'Maar kijk uit, neem niet de andere bus naar Masvingo, die gaat over het zand..." In tegenstellling tot in Europa rijden bussen in Afrika niet volgens een tijdschema. Nou ja, er bestaat wel zoiets als een tijd-tabel maar geen busschauffeur houdt zich er aan! Je gaat hier pas weg als de bus vol is!! En dat duurt lang! (voor Veronica geen probleem, maar voor mij...)
Natuurlijk nemen we de 'verkeerde ' bus........we draaien van het asfalt en komen terecht in een andere wereld. Hier geen Toyota's met witte mensen erin maar overal donkere mensen langs de weg lopend, dorpjes met hutjes op heuvels en overal spelende kinderen. De snelheid van de bus loopt terug, de chauffeur probeert behendig alle kuilen te ontwijken..wat niet altijd lukt. Bij elke stop -d.w.z. bij elke boom waar mensen staan te zwaaien- stoppen we en moeten er mensen bij. De bus vol, hoezo?? Er kan altijd meer bij!! Kippen, geiten, haveloze tassen met oude spullen en we schikken maar weer in..en als er in de bus geen plaats is, op het dak kan er nog wel wat bij!!
In de dorpjes stoppen we op de markt en wordt er op de bus geklopt. Verkopers stormen naar binnen met coca cola, maiskolven en suikerriet en andere lekkernijen. Zimbabwe smaakt naar naar meer!!
Iedereen die in Zimbabwe weleens in een bus heeft gezeten zal de muziek herkennen: uitgelaten en schetterende klanken. Deze muziek heeft ook een eigen naam......... busmuziek! Je wordt er in ieder geval zeer vrolijk van!! De voor ons toepasselijke hit 'Masvingo ne tara' schalt door de bus... Als dan ook nog de hemel breekt en de regen zich op de bus stort kan de sfeer helemaal niet meer stuk. Tropische warme regen!! Een oude man naast ons grijnst van oor tot oor! Hij vertelt ons over de zeven droge jaren die het land op de rand van hongersnood hebben gebracht, maar januari 1993 is gelukkig een echte ouderwetse regenmaand....tja, wat wil je als je Nederlanders uitnodigt.........en een heet ook nog Lucky Jim!!
Buiten in de lege ruimte staat een meisje in haar eentje te dansen in de regen en de chauffeur toetert naar haar, want het is een mooi meisje en bovendien danst ze sierlijk en ....ze danst in de regen!!! Een beeld om nooit te vergeten...
Bij een steile heuvel krijgen we onverwacht pech, de motor slaat af. Iedereen klimt naar buiten en schaart zich achter de bus en ..... dan maar duwen! Met vereende krachten duwen we de zwaar beladen bus naar de top van de heuvel. Het was al warm maar dit is echt zweten!! Boven stappen we weer in en al dalend slaat de motor gelukkig weer aan en kunnen we onze weg vervolgen... alsof het de normaalste zaak van de wereld is. Eigenlijk staat deze bus symbool voor heel Zimbabwe: een jong land, arm met hoogbejaarde bussen die bij inspanning zwarte rook uitbraken. Maar.... de mensen helpen elkaar, jong en oud, arm of rijk, Zimbabwiaan of ingevlogen ontwikkelingswerker... samen staan we sterk! (waar heb ik dat trouwens eerder meegemaakt, dat wij kinderen een auto- met caravan (!)- naar boven moesten duwen....oh ja, in Engeland)
Vlak voor Kwekwe (ik zie sloten noch kikkers..) draaien we het asfalt op. We stappen in Kwekwe over op de bus naar Harare, de hooggelegen hoofdstad van het land. Als we daar aankomen zijn we bijna 8 uur onderweg geweest en we snakken naar een hotelletje. Morgen zal ons bij het inklaren van de spullen uit Nederland nog een aardige verrassing te wachten staan...
Luisterend naar de allerlaatste (snik..) uitzending van de wereldomroep zie ik Jim en Veronica zitten op het terras van hun blauwe huis en luisteren naar de geluiden van de tropennacht en...naar een heel klein zwart radiootje met stemmen uit het moederland. Het waren andere tijden...
Op zeeniveau lees ik de handgeschreven brieven die me meenemen de lucht in naar het anderhalve kilometer hooggelegen Harare, waar de tropengangers ontwaken in een heerlijk hotelletje met -nog steeds- hun hoofd in de wolken. Dezelfde wolken die vandaag weer bakken regen gaan brengen en de taxichauffeur doen zingen en fluiten van vrolijkheid, terwijl hij in zijn gammele bak de diepste plassen op de weg probeert te ontwijken, maar niet kan voorkomen dat er af en toe een golf water de taxi inklotst......in dit land bestaat geen APK....
Bij het inklaren van onze spullen uit Nederland grijnst de verhuizer ons toe: 'ik breng jullie straks alles en er zit een aardige verrassing bij!!!'
Dan gaan we nog even stadslucht snuiven voor we weer naar het platteland zullen gaan. Grote, moderne winkels en ik ben Veronica al snel kwijt. Zelf duik ik een boekwinkel in op zoek naar schoolboeken. We ontmoeten elkaar op een terras met uitzicht op het drukke verkeer. Plotseling klinken sirene's en getoeter en lijkt er paniek en alle auto's stuiven naar de kant..... de colonne van president Mugabe met motoren en grote sleeen moet er langs....We zijn in Afrika!
Nog steeds enigszins dromend lopen we door het centrum en....laten ons als de eerste-de-beste toerist op klaarlichte dag beroven van.. ons fototoestel....Met een daverende klap belanden we weer met beide benen op de grond!
De terugweg gaat sneller dan de heenweg, alleen over asfalt dit keer. Van 1500 meter dalen we af naar 900 meter en de temperatuur stijgt en het wordt droger. Het laatste stuk naar Dadaya voelt als thuiskomen. Kumba! ('thuis' in het Shona). 's Avonds luisteren we als altijd naar die goeie ouwe wereldomroep en horen....dat de elfstendentocht ook dit jaar weer niet doorgaat!! Zo blijven we toch op de hoogte. Leve de radio! En aan het eind van deze week zullen onze spullen worden gebracht, we kijken er naar uit! Vooral naar.....(foutje....) onze schaatsen!!!!!
Mensen kijken is het leukste wat er is! Ik ken veel mensen en wil ze met u gaan besluipen en bespioneren en misschien zien we verrassende exemplaren....houd uw fotocamera's dus maar in de aanslag, daar gaan we: op...... 'mensen-safari'!!
Jim en Veronica zijn druk bezig, vandaag ben ik uw kleine, maar dappere gids. Ik zal u rondleiden over het terrein van de school en wijzen op interessante mensenkinderen.....trouwens, in de verte ben ik nog een ver familielid van u, geachte lezers!! (van u beiden ha ha..)
Sluit uw ogen en waant u zich maar in een warm land,ver van huis...in de verte klinkt het eentonige gehamer van een goudmijn. We lopen in de richting van de eetzaal....hier lopen mooie exemplaren rond, ze dragen witte schorten en hoge koksmutsen, ze rammelen met pannen en kunnen heel hard zingen..maar pas op voor ze, voor je het weet komen ze op je af en beginnen ze te meppen met pannedeksels!!
Nu heel zachtjes, onder de klaslokalen door, niemand mag ons zien. Je hoort de leraren praten en praten, dat kunnen ze uren volghouden... Nu staan we bij een lokaal met een andere stem...een exotisch exemplaar, Mister Jim geheten, waarschijnlijk een albino, hij is zo wit!! De leerlingen moeten steeds heel hard lachen, maar ik kan het niet goed verstaan.....wat zijn toch 'schaatsen'?????
Al sluipend komen we bij de ingang van de school. Een gebouwtje met een zeer donker kijkende man, hij ziet er uit als de leider van de hele troep. Mensen die bij hem komen buigen onderdanig...Hij is duidelijk de baas, Mutomba wordt hij genoemd. Ik noem hem altijd 'de mensen-koning...'
We moeten door, straks klinkt de bel en komen alle kinderen met hun groene uniformen naar buiten, we lopen snel verder en verschuilen ons in de struiken...tring!! De klaslokalen stromen leeg en het is meten een herrie van belang! Blijf hier maar even zitten, ik sluip even rond om te kijken of we ergens een mooi mensen-exemplaar kunnen spotten.
Hier ben ik weer, we hebben geluk, er is nogal wat opwinding, en er schijnt iets bijzonders aan de hand te zijn. Mensen zijn opgewonden, maar helemaal volgen kan ik het nog niet..vooral de mannetjes-mensen kijken elkaar verbaasd aan en slaan elkaar van dolle pret op elkaars ruggen...ze kunnen iets niet helemaal geloven..iets over een wonder-vrouw die mannenwerk doet of zoiets, ik kan er geen touw aan vast knopen...
Het schijnt allemaal te gebeuren op de heuvel, bij het blauwe huis..volg mij, we zullen proberen dichterbij te komen.
Dwars door de struiken met hun gemene doornen klimmen we naar boven. In de verte blinkt de rivier, een nijlpaard zwemt lui voorbij . Uit de richting van het blauwe huis klinken harde en vreemde geluiden....van hamers en boren en beitels en wat al niet meer, het lijkt wel of er opeens een complete scheepswerkplaats uit het niets is ontstaan! Ik gids hier al jaren, maar zoiets heb ik nog nooit mee gemaakt! Wat voor mensen zijn dit??? We sluipen dichterbij en naderen nu het terras achter het huis. Er staat een groepje mannen te kijken en hun ogen rollen er bijna uit!! Net als die van ons...we geloven onze ogen niet.....het klinkt als of er een heel leger aan het klussen is, maar er is slechts een persoon aan het hakken en beitelen. En die persoon maakt houten kasten en tafels en een groot bed ...en die persoon is.......een vrouw!! Zoiets hebben we hier nog nooit gezien!!
Mister Jim staat er nu ook bij te kijken. Hij doet alsof dit alles de gewoonste zaak van de wereld is. De spullen uit Nederland werden netjes gebracht in een houten container en dat hout, daar kan zij prachtige meubels mee maken... (en hij zet wel thee...)...
Straks zullen Jim en Veronica weer alleen zijn. De goudmijn zal zwijgen en de nachtvogels, de insecten en de vuurvliegjes zullen ontwaken, het inmiddels bekende zwarte kleine doosje zal knetteren en het nieuws van de wereld rondbazuinen....dit alles onder de stralende tropische hemel met zijn miljoenen sterren.....En straks duiken ze onder de klamboe in...het door haar getimmerde bed!
Dit was het eind van onze wandeling, hartelijk dank voor uw aandacht, ik hoop dat u van deze kleine safari genoten hebt. Laat dat fooitje maar zitten, ik pak over een paar maanden wel een lekkere maiskolf uit deze tuin....die tuinjongen is echt goed bezig!! En wie weet komen we elkaar nog wel een keer tegen. Ti cha ona (tot ziens)! En doet u de groeten thuis- in uw koude landje- aan mijn familieleden in ........de APENHEUL!!! (pas op, ze springen zo op uw schouder!!)
We trouwden op de enige droge dag in juni (1991) en vierden ons feest op de boot van Sinterklaas: de Hydrograaf. Helaas hadden we geen geld om de boot ook te laten varen op het IJ, maar dat mocht de pret niet drukken. De muzikanten van Kees Ouwejan liepen rond en maakten overal muziek, liefst op de trappen. Ierse en Nederlandse liedjes over drank, geluk, tegenspoed, en de liefde. Kortom: over het leven ! Toen Veronica me na een half uur meenam naar het dek had ik nog niets door....maar... we voeren toch! Verrassing ....
Nu is het anderhalf jaar later en wonen we in Zimbabwe, een droom kwam uit! De stoomboot van de Sint - het laatste stuk met trein en truck- heeft vele pakjes gebracht naar ons mooie blauwe huis op de heuvel. Het meest geniet ik van mijn muziek: veel cassettebandjes (soort cd-tjes) met muziek van mijn LP's (??...even googelen..). Ook muziek van Kees Ouwejan... Met de vrolijke Ierse deunen in ons hoofd lopen we naar de rivier. Daar ligt de boot op ons te wachten en de loopplank is al neergelaten. Ook de muzikanten zijn al aan boord, en we gaan echt varen. Nu kijkt zij verrast....
Verderop dobberen nijlpaarden lui in de stroom en dezelfde muzikanten van toen zingen een prachtig lied. Misschien hebben ze dit lied op onze bruiloft ook gezongen, ik weet het niet meer, ik was zo in de wolken..En dat ben ik nog!!
Gooi de trossen maar los, we vertrekken. We zijn in Afrika,en hebben alle tijd. Dit wordt.....ONS .AVONTUUR!!
CHRISTOPHER MARLOWE 1564-1593 the passionate shepherd to his love
Come live with me and be my Love, And we will all the pleasures prove That hills and valleys, dales and field, And all the craggy mountain yield.
There we will sit upon the rocks And see the shepherds feed their flocks, By shallow rivers, to whose falls Melodious birds sing madrigals.
A belt of straw and ivy buds With coral clasps and amber studs; And if these pleasures may thee move, Come live with me and be my Love.
Thy silver dishes for thy meat As precious as the gods do eat, Shall on an ivory table eat, Prepared each day for thee and me.
The shepherd swains shall dance and sing For thy delight each May-morning; If these delights thy mind may move, Then live with me and be my Love
Dadaya Mission ligt ver van de bewoonde wereld op de overgang tussen het lage land en de hoogvlakte. Waarom hebben missionarissen uit Nieuw-Zeeland aan het einde van de 19e eeuw juist deze plek uitgekozen voor een kerk, een ziekenhuisje en een school? Misschien omdat er water in de buurt te vinden was, de rivier de Ngezi stroomt langs het gebied. Of was het een toevallige keuze? Later is de school verplaatst naar de huidige plek, een school die zou uitgroeien tot een van de belangrijkste 'highschools' van het land. Veel leerlingen komen van ver want de school heeft een goede naam. Ik zie de rook uitstotende aftandse bussen nog aankomen in januari, vol enthousiaste leerlingen in groene uniformen, moe van de lange reis maar oh zo blij om elkaar te zien. Maar na de hartelijke begroetingen en een dag rust moet er gewerkt worden, geblokt en gestampt en en er zullen minstens zoveel zweetdruppeltjes op de donkere hoofden parelen als ooit bij de werklui die deze school onder de altijd brandende zon hebben opgebouwd.
Een schooldag duurt lang en in de lokalen wordt het steeds warmer. Leerlingen buigen zich over hun boeken en proberen zich te concentreren. 's Ochtends lukt dat nog vrij aardig maar 's middags is het moeilijk om de ogen open te houden. Er valt wel eens iemand in slaap en wie neemt ze dat kwalijk? In de pauze loop ik even naar huis waar Benard in de brandende zon in de siertuin bezig is. Klagen doet hij niet maar zweten des te meer. Maar het resultaat mag er zijn en ook de moestuin begint al aardig groen te worden. Bavianen laten zich nog even niet zien..
Na drieen zijn de leerlingen vrij. Een paar meisjes zijn gestrikt om Veronica te helpen. Ze is door de directeur gevraagd om een paar honderd gordijnen van voering (!) te voorzien, voor de meisjesslaapzalen. Zeer ijverig zijn ze bezig en na een paar middagen worden ze beloond met een extra feestmaaltijd, en zo'n buitenkansje laten ze zich niet ontzeggen. Hoe dat eruit ziet? Het lijkt een beetje op de Afrikaanse versie van onbeperkt spareribs eten..
De missionarissen hebben het idee in deze streken ooit gebracht: eerst werken, dan pas de beloning. En 's avonds moet er weer gestudeerd worden. Een paar leraren hebben tot taak om dan de rust te bewaren. Deze week ben ik aan de beurt. Maar om de een of andere reden lijk ik nu weinig gezag te hebben....achter mijn rug gebeurt van alles wat niet de bedoeling is.....donkere hoofden verschijnen om de haverklap uit ramen en deuren! Gelukkig helpt mijn collega me uit de brand door dreigend en zwaaiend met een stok rond te rennen.... 'je moet ze slaan!!! Later zal een leerling -Precious, een meisje uit mijn mentorklas- me verzekeren: als er ooit alleen blanke leraren op wacht staan.....dan gaan we picknicken!!
Na een week hard werken mogen de leerlingen op zaterdag...lekker rennen in de zon...en ook nu gaan ze er helemaal voor, letterlijk tot twee meisjes in de brandend zon flauwvallen op de atletiekbaan..........nou ja, atletiekbaan......een hobbelveld met hier en daar een graspluk waar na afloop de magere koeien hun plek weer innemen met zo'n blik van : uitslovers!!
Al dat werken: waar doen we het eigenlijk allemaal voor??
En wat doen de nijlpaarden in de rivier, bij het zien van al die ijver? Ze gapen nog een keer en gaan een dutje doen.....zij wel!!
Het is muisstil in het witte kerkje. Honderden leerlingen luisteren ademloos naar Mr. Mutomba, de directeur van Dadaya Highschool. Zijn dwingende blik houdt alle aanwezigen in de ban. Niemand die kucht of hoest. Wat een kracht straalt deze man uit met zijn felle ogen...soms de ogen van een slang die zijn prooi hypnotiseert, soms de pretoogjes van een dominee die iedereen moeiteloos in zijn greep houdt. Een verhalenverteller pur sang...
Na een week van hard werken is het nu tijd om te rusten. Het is zondagochtend en het terrein van de school ademt een diepe rust uit. Klaslokalen staan open, hier en daar staan groepjes mensen te praten. Ondanks het vroege tijdstip- het is half 8- begint het al aardig warm te worden in de kerk. De deur blijft open en ver na half 8 sluipen laatkomers nog naar binnen. Na de openingszin van Mutomba is de stilte om te snijden. Je hoort de leerlingen denken: 'waar moet dit heen??? Wat weet die oude man van Michel Jackson en van Billy Jean??" De stilte lijkt uren te duren en Mutomba kijkt maar rond. Links de jongens, rechts de meisjes, een zee van groene uniformen en een man op een verhoging. Even waan ik me in Londen, in een park, Hyde park corner, waar iemand op een krukje gaat uitleggen hoe de wereld in elkaar zit, tot .. Mutomba verder gaat en bijbelverhalen terug brengt naar deze tijd, naar deze leergierige leerlingen afkomstig uit alle hoeken van het jonge land Zimbabwe. En ze kunnen hier nog luisteren!!
Straks gaan we zingen. Altijd meerstemmig, alsof je in een koor zingt. Het is heerlijk om met de jongens mee te zingen, met hun donkere bassen en brommende stemmen. Dan word ik licht in mijn hoofd en heb ik het gevoel langzaam op te stijgen... Als het koor begint te zingen slaat de vlam in de pan. Wat is dit prachtig!! Soms heel gevoelig, dan weer opzwepend, de beste zangers en zangeressen van de school maken er een waar feestje van, soms met eigen interpretaties of met voor ons onbegrijpelijke grapjes brengen ze het publiek in extase...in het publiek slaat Thomas zich op de knieen slaan van pret. Wat gebeurt hier allemaal??
Het is niet te beschrijven, zo mooi. Ik zweef nu ver boven de school in een Zeppelin, in de diepte stuiven giraffen en zebra's verschrikt uiteen, de muziek wordt zachter en serener. Zonder orgel of piano, zelfs zonder trommels, alleen maar de menselijke stem, het brengt me elke week weer in hoger sferen en doet mijn Zeppelin stijgen, rechtstreeks....de hemel in.
In mijn hart ben ik altijd een lifter gebleven. Met een grote rode triplex duim liftten we naar Berlijn, Kopenhagen en Griekenland. Later met Veronica naar Zuid-Italie. Heerlijk om te liften, maar toch gaan we nu een auto kopen. In Harare. Vandaag!
We liften mee met Mr. Hove die handig de kuilen in de Dadya road ontwijkt. Zal ons dat straks ook lukken? Linksaf de Masvingo road op richting Zvishavane. Op het busstation nemen we afscheid en stappen dit keer wel in de goede bus: Kwekwe ne tara! (Kwekwe over het asfalt). Op de zijwegen kondigen stofwolken de komst aan van een enkele auto, het asfalt voor ons glimt in de zon. Vrouwen lopen kaarsrecht langs de weg met geweldige bossen hakhout op hun hoofd. De hitte lijkt ze niet te deren. De bus kraakt en piept aan alle kanten, stopt en trekt weer op, de warmte en de schetterende muziek brengen me in een lichte roes. Ik zit weer aan het stuur van onze mooie rode Skoda die zovaak langs de weg stond om bij te komen van alle vermoeienissen dat de Wegenwacht een goede bekende werd...en Veronica de man zelfs een keer spontaan bloemen aanbood! Een beetje zijwindgevoelig zou het autootje altijd wel blijven, al verbeterde de wegligging aanzienlijk door een extra gewicht voorin de auto: een zak zand uit Wijk aan Zee...
In Kwekwe schrikken we wakker van de drukte om ons heen. Verkopers van papaya's, bananen of flesjes Sisi bonken op de ramen of komen met hun hele handel de bus in. We zijn de enige blanke gezichten in de bus en vallen op. De echte Rhodies (blanke Zimbabwianen) rijden nooit in bussen, maar rijden Japanners! En wij straks ook..
We rijden verder noordwaarts. Het wordt steeds drukker op de weg en het asfalt lijkt te branden. Ook in de bus stijgt de temperatuur. In gedachten waan ik me weer terug in mijn allereerste autootje:een Peugeot 104. Gekocht van een goede kennis. Wat was ik er trots op. Een hele zilvervloot-spaarrekening was er aan opgegaan. En na vier (4!!) dagen gebeurde het. Ik zie een rode streep achter me op de weg, stop, en krijg de schrik van mijn leven...BRAND!! Vlammen slaan onder de auto vandaan....ik moet hier weg!! Van een afstandje zag ik mijn kapitaal in vlammen opgaan....het waren vier mooie dagen.
Als Veronica me aanstoot schrik ik wakker: we zijn in Harare, stop met dromen. We gaan een auto kopen!!
We hijsen de rugzakken op onze schouders . Zou het lukken allemaal? Zitten de verkopers echt al in het vliegtuig? Zijn de papieren wel in orde? En zou deze auto het langer dan 4 dagen uithouden zonder in brand te vliegen?? We zullen zien. Al sjokkend in de richting van de taxi-standplaats neurie ik m'n lifters lied- op een oud Schots wijsje- en denk:
Anders maar weer liften!!
ik heb een Grote, Rode Duim, verzin verhalen voor mijn krant. Ik neem de waarheid nogal ruim, en ga liefs liftend door het land
Toen Manford Khanya op een mooie septemberdag in zijn dorpje Ndineni-de Ndebele-benaming voor de diep in de rotsige heuvels verscholen oorspronkelijke missiepost oud-Dadaya, gelegen 10 km ten noordwesten van Dadaya Highschool aan de spoorlijn naar Zvishavane- wakker schrok van een kraaiende haan vlak buiten zijn hut ("kieriekierie, kieriekierie!! Shona voor kukuleku, ook hanen spreken hun dialecten.. ), schoot hij met een ruk omhoog, wreef de slaap uit zijn ogen en probeerde zich uit alle macht zijn heerlijke droom te herinneren. Helaas, hij kwam er niet op. Goedemorgen! Mangwanani! Opstaan! Kieriekierie!!"
Bekende geluiden drongen tot hem door: rammelende emmers van kinderen die water halen in de put buiten het dorp, het gemekker van geiten, het gehuil van baby's en het zacht neurien van hun moeders, het blazen in de bijna gedoofde kookvuurtjes om het vuur weer op te porren, het gekrijs van bontgekleurde vogels in de overweldigende natuur. De morgen loeit weer aan in de tropen en dat gaat gepaard met een oorverdovend lawaai. Maar auto's zijn hier niet te horen.....
Na een ontbijt van maispap en sterke thee volgt Manford het kronkelige pad langs de moestuintjes van zijn dorpsgenoten en loopt verder door de heuvels, voorbij de rotsen met de verborgen grotten waar de oudste bewoners van Afrika- de bruine en kleine San of Bosjesmannen zoals ze vroeger werden genoemd- hun rotstekeningen maakten: veel taferelen van de jacht. Primitieve tekeningen van duizenden jaren oud toen hier nog geen zwarte of witte mensen rondliepen. Als jongen tekende Manford het liefst deze tekeningen van neushoorns en giraffen na tijdens de tekenlessen op zijn schooltje in Ndinaneni. Maar nu moet hij voortmaken, hij wil niet te laat komen bij zijn werkgevers. Hij loopt daarom stevig door, langs de begraafplaats waar ook familieleden van hem liggen begraven.. Tijdens perioden van jarenlange droogte is dit de plek waar de dorpsbewoners bijeenkomen om contact te maken met hun voorouders en al dansend te smeken om hun hulp: Regendansen, ze helpen echt!! Maar nu merkt hij niets van geesten, blijkbaar zweven ze elders rond. Anders had hij ze zijn droom kunnen vertellen...alhoewel...,waar ging die toch over??
In de verte ziet hij Dadaya Highschool al liggen. Het geluid van opgewonden stemmen van leerlingen draagt ver. Op de Dadaya Road ziet hij in de verte een rookkolom naderen van de enige bus die Dadaya eens in de twee dagen aandoet. Bij het zien van de bus schiet zijn droom hem plotseling weer te binnen. Zijn droom die hem zo blij deed ontwaken, de droom van een arm maar gelukkig man.....:
vandaag mag hij de nieuwe Toyota Highlux van Mr. Jim wassen!!!!!!!!!!!
En weer is het herfst in Nederland. Ik kijk naar buiten, we leven in 2012 en de regen valt bij bakken uit de hemel...terwijl Nederlanders niet bekend staan als goede dansers en ook een regendans heb ik hier nog nooit iemand zien doen.... Als ik mijn pc aanzet weet ik het weer: deze blog bestaat 1 jaar!! Felicitaties uit de hele wereld stromen binnen en op Facebook regent het gelukwensen. En Merthe schijnt weer een feestje te geven, niet in Haren deze keer maar in .....Harare! Ook wordt er gefluisterd dat vannacht Thomas Mapfumo- de Lion of Zimbabwe- een gratis concert gaat geven in het grote stadion... De oude bard voelde zich al jaren geleden vanwege zijn kritische teksten niet meer veilig in Zimbabwe en ondanks zijn hartstochtelijke liefde voor dit land en zijn volk heeft hij toen zijn biezen gepakt naar Amerika. Hij zingt daar nog steeds de sterren van de hemel, maar nu gaan er geruchten dat hij terug is voor een eenmalig optreden....Is dit een goed teken? Are the times a-changing?????
SMS-jes (!) van Manford uit Ndinaneni en een mailtjes uit Bulawayo: 'Ga zo door met bloggen!!! Hoe is het bij jullie? Hier is het heet en droog, niet uit te houden, de warmste oktobermaand sinds 50 jaar!!'
Lees ook onderstaand krantenbericht in the Bulawayo Chronicle:
Allemaal tegelijk wc doorspoelen!!
BULAWAYO -De 1 miljoen inwoners van de stad Bulawayo in het Afrikaanse Zimbabwe moeten zaterdagavond om 19.30 uur allemaal tegelijk de wc doorspoelen. De golf water moet de rioolbuizen ontstoppen, zo is het plan van het stadsbestuur.
De inwoners konden de afgelopen 72 uur lang weinig doorspoelen, wegens watergebrek. Twee van de vijf waterdammen waren drooggevallen. De watertoevoer is voorlopig hersteld. De 'Big Flush' moet de buizen goed schoonspoelen. De massale doortrekactie moet ook voorkomen dat er nieuwe ophopingen ontstaan, omdat er in de komende periode opnieuw droogte wordt verwacht, aldus Afrikaanse media
P.S.: trouwe lezers van deze blog, blijven jullie me allen volgen tot mijn tweede lustrum???????
Onze droom begon tijdens het kijken naar de film 'Out of Africa', ergens in bioscoop in Zwolle. Daar wilden we heen en dankzij de vasthoudendheid van Veronica kwam de droom uit: in 1993 reisden we af naar Zimbabwe, waar we drie jaar hebben gewoond en waar onze kinderen zijn geboren, in een klein ziekenhuisje in Zvishavane, een ziekenhuis met 1 dokter. Het waren 3 bijzondere jaren...
Terug in Nederland droomde ik ervan om alles wat we hebben meegemaakt vast te leggen in een boek, maar het kwam er niet van. Tot ik enige jaren geleden door toeval terecht kwam in het Dominicanenklooster in Huissen. Ik kwam voor stemproblemen, maar leerde waar ik diep in mijn hart eigenlijk voor kwam: ik wilde mijn stem laten horen...
Zeer geduldige mensen om mijn heen hielpen mij bij het overwinnen van mijn computerangst, en dat resulteerde uiteindelijk in het maken van deze blog. Onze geweldige toppers van kinderen tenslotte bewerkten de blog uiteindelijk tot een boekje: terug naar Zimbabwe (blog 1 t/m 28)
Eens een dromer, altijd een dromer, en ik wil u bij deze graag uitnodigen om met mij mee te gaan. Stap maar in de Zeppelin en vlieg met mij mee naar het diepe Zuiden van Afrika waar ik u een zachte landing beloof. Het is het jaar 1993 en het is een bijzonder jaar. Niet omdat wij komen, maar vanwege het feit dat het na 7 jaren van grote droogte eindelijk weer overvloedig regent. En regen hier betekent alles: oogsten, voorspoed, geluk en geld. Een gouden toekomst voor Zimbabwe, daar duimen we voor.