fABULEUS / MOLDAVIË – POPCORN

Deze workshop is georganiseerd door Mooss. Jaarlijks organiseren zij voorbereidende workshops bij theater- en dansvoorstellingen onder de naam PAR64. Met PAR64 willen ze een omkadering bieden die aanleunt bij de makers en die op maat van de voorstelling is gemaakt. De voorstellingen zijn gericht op kinderen en jongeren. Door de workshops ontwikkelen de jongeren een bredere blik en leren ze voorstellingen appreciëren.

Deze workshop is gericht op jongeren vanaf 10 jaar. Men gaat op zoek naar de essentie van ritme. De focus ligt op het plezier van dansen.  

Op welke manier werkt deze organisatie aan de essentie van de culturele functie van het sociaal-cultureel werk?

Kinderen en jongeren worden voorbereid op een voorstelling. Op die manier begrijpen ze beter wat ze te zien krijgen. Hun interesse wordt aangescherpt.

Benaderen ze cultuur smal of breed?

Met het project PAR64 benaderd Mooss cultuur smal. Ze richten zich enkel op voorstellingen. Dit zijn hoofdzakelijk dans- en theatervoorstellingen.

Gaat de aandacht naar het product of het proces?

Er is aandacht voor het product: de kinderen en jongeren gaan effectief kijken naar de voorstelling. Daarnaast is er ook aandacht voor het proces: vooraleer de kinderen en jongeren naar de voorstelling gaan kijken, volgen ze een workshop die hen een beter inzicht biedt.

Welke functies herken je?

1)    Cultuuroverdracht: de jongeren worden begeleid in het begrijpen van de voorstellingen.

2)    Cultuurbemiddeling: Moosse zorgt ervoor dat er een brug wordt gebouwd tussen de makers van de voorstellingen en jongeren in onze samenleving.

3)    Cultuurbeleving: door de workshops worden kansen geboden aan jongeren om de cultuur te beleven.

Welke interventiestrategie komt op de voorgrond?

Cultuurconsumptie staat hier sterk op de voorgrond. De jongeren en kinderen worden zoveel mogelijk betrokken bij cultuur, bij de voorstellingen en de workshops.

Kunstenfestival Watou

Elke zomer wordt in Watou het kunstenfestival georganiseerd. Kunstenaars van erg uiteenlopende disciplines komen er hun werk tentoonstellen. De werken worden tentoongesteld op verschillende locaties doorheen het dorp. Ieder jaar wordt een ander thema aangebracht. In 2016 was dit het thema ‘over de kracht van mededogen’.

Op welke manier werkt deze organisatie/project aan de essentie van de culturele functie van het sociaal-cultureel werk?

Door het festival is het mogelijk om kunst op een andere manier te beleven. Veel mensen staan niet open voor een museumbezoek of een bezoek aan een tentoonstelling, maar wel voor een leuke wandeling door een gezellig dorpje. Alle kunstdisciplines worden er vertegenwoordigd waardoor er voor iedereen wat is.

Benaderen ze cultuur smal of breed?

Cultuur wordt breed benaderd. In plaats van één discipline is het mogelijk om kennis te maken met theater, dans, beeldhouwwerken, schilderijen … .

Gaat de aandacht naar het product of naar het proces?

De aandacht gaat naar het product. De kunstwerken zijn toegankelijk voor de bezoekers.

Welke functies herken je?

1)    Cultuurspreiding: kunstwerken van alle mogelijke kunstdisciplines worden tentoongesteld.

2)    Cultuurbeleving: bezoekers kunnen de kunstwerken beleven op een andere manier. De context maakt het aangenaam.

Welke interventiestrategie komt op de voorgrond?

We hebben te maken met cultuurconsumptie: de bezoekers komen in aanraking met verschillende vormen van cultuur tijdens hun bezoek. 

16-08-2016 om 21:05 geschreven door jhiele  

Kwam je zelf al in aanraking met kunsteducatie? Wat blijft je daarvan bij?

Voor deze opdracht bracht ik een bezoek aan het Dr. Guislain museum en het MSK in Gent. Voor een bezoek aan het Dr. Guislian museum vind je op hun website tal van educatieve middelen om je bezoek te sturen. Zo vond ik er een bundel met vragen die je doorheen het museum loodsen. In het MSK in Gent kun je normaal gebruik maken van audioguides. Tijdens mijn bezoek waren deze stuk en kon ik gebruik maken van de app ‘izi.travel’. Door gebruik te maken van het educatief aanbod verloopt een museumbezoek heel anders. In het verleden heb ik al verschillende musea bezocht in grootsteden. Meestal geniet ik enkel van de schoonheid van de werken, maar sta ik niet of weinig stil bij de achtergrond. Tijdens mijn bezoeken nu heb ik echt iets bijgeleerd en blijft een kunstwerk meer hangen.

Kunsteducatie begeleiden vergt expertise in het begeleiden van leerprocessen en expertise in de kunsten. Waar liggen jouw uitdagingen? Motiveer je antwoord.

De grootste uitdaging ligt volgens mij bij zelf participeren aan cultuur. Ik hou ervan om musea, erfgoed en kunstwerken te bezoeken. Zelf deelnemen ligt een stuk moeilijker. Ik heb helemaal geen creatieve geest. Toen ik jonger was, volgde ik muziekschool en speelde ik piano. Het is nu ongeveer 10 jaar dat ik daarmee gestopt ben en dat vind ik wel jammer. Ik zou graag opnieuw noten kunnen lezen en gitaar leren spelen. Het aanbod om dit te doen is er zeker. Nu moet ik enkel zelf nog de stap zetten en hiervoor tijd vrijmaken.

Stel je voor dat je morgen aangeworven wordt binnen de kunsteducatieve werking van een museum. Welke inhoudelijke accenten zou jij dan naar voren schuiven? Hoe zou je deze inhoudelijke accenten vertalen in concrete acties binnen het museum?

Niet iedereen wordt geprikkeld door cultuur. Velen vinden een museumbezoek een saaie bedoening. Het is belangrijk om een nieuwe, innovatieve methode te introduceren om mensen te prikkelen. Ik dacht dat een audioguide een leuke methode was, maar eigenlijk is dit meer door het museum slenteren en luisteren naar de uitleg.

Volgens mij is het belangrijk dat mensen effectief iets kunnen doen. In plaats van een invulbundel is het misschien leuker om een soort zoektocht te organiseren. Mensen echt op zoek laten gaan naar bepaalde zaken op schilderijen of in beeldhouwwerken. Ik denk dat je jong en oud hierdoor kan prikkelen. Hen zelf laten zoeken naar bepaalde details en dingen laten uitproberen. Voor kinderen lijkt het mij tof om in bepaalde galerieën een soort doe-het-zelf-hoek te installeren. Zo denk ik aan mijn bezoek aan Festival Dranouter deze zomer. Op een bepaalde plaats was er speelgoed geïnstalleerd die gemaakt is uit afval. Eigenlijk is dit ook een vorm van kunst. Zeer veel mensen hielden even halt om te kijken ‘Wat is dit hier juist?’, ‘wat kan je ermee doen?’, ‘Hoe werkt het?’. Veel mensen werden hierdoor geprikkeld.  

Wat ik leuk vond in het MSK in Gent was de tijdelijke tentoonstelling in zaal 3. Het kunstwerk kun je vanuit alle hoeken en kanten bekijken. Er zijn grote ligbedden in opgesteld waar je even kunt uitrusten en wegdromen. Dit zijn zaken die de grote meerderheid aanspreken.

“Veranderingen binnen het kunstenlandschap beginnen bij de makers, de kunstenaars. Een schouwburg vervult enkel de rol van presentatieplek.” Wat vinden jullie van deze stelling? Onderbouw je mening grondig.

Ik ga niet akkoord met deze stelling. Kunstenaars zijn creatieve geesten die vrij zijn om te maken wat ze willen. Als we kunstenaars regels gaan opleggen over wat mag en wat niet mag om meer bezoekers te trekken, zal een groot deel van de creativiteit verloren gaan. In de geschiedenis zijn er al vaker periodes geweest waarin bepaalde zaken verboden waren. Dit heeft gezorgd voor een massavernietiging van enorm veel meesterwerken.

Volgens mij ligt er een grotere rol bij de schouwburg. Het is belangrijk dat zij hun aanbod variëren zodat er voor iedere smaak wat is. Zo krijgt de bezoeker de kans om zaken die hij leuk vindt te bezoeken en andere zaken links te laten liggen. 

15-08-2016 om 12:23 geschreven door jhiele  

Effecten van deelname aan cultuur worden breed omschreven. Van goed voor je gezondheid, voor de economie, het sociale weefsel... Van welk effect ben jij het meest overtuigd en waarom? Motiveer je antwoord. 

Ik ben het meest overtuigd van het feit dat cultuur goed is voor het sociaal weefsel. Wie meer participeert aan cultuur, komt met meer mensen in contact. Toch is dat makkelijker gezegd dan gedaan. In onze huidige samenleving rust er een grote tijdsdruk op elk individu. Door deze tijdsdruk zijn we vaker geneigd onze vrije tijd door te brengen thuis bij ons gezin. Niet elk lid van de samenleving heeft evenveel kans om te participeren aan cultuur bijvoorbeeld door geldgebrek. Dat neemt niet weg dat wie participeert, meer sociale netwerken uitbouwt. Het is belangrijk om de participatiegedachte verder uit te werken zodat iedereen evenveel de kans krijgt om deze sociale netwerken uit te bouwen. 

15-08-2016 om 11:49 geschreven door jhiele  

De drie werken van Cultuur

Cultuur socialiseert

We vinden cultuur terug overal waar mensen samenkomen. Cultuur geeft het samenleven vorm, inhoud en betekenis.

Cultuur kwalificeert

Cultuur rangschikt en ordent menselijke relaties.

Cultuur subjectiveert

Er is altijd een andere kijk mogelijk op de dingen. Deze kijk wordt gevoed door het verleden, door andere culturen en door de verbeelding.

Creativiteit en de creatieve industrie

Om kunst te krijgen, moet er gecreëerd worden. Echter niet alle creativiteit is kunst. Kunst moet creatief EN mateloos.

Over wat cultuur met een mens en een samenleving doet

Effecten op het cognitieve vlak

Cultuur zorgt voor meer kennis van zichzelf en van de samenleving.  

Effecten op de gezondheid

Deelnemen aan cultuur is erg belangrijk voor het welzijn. Cultuur vervult een belangrijkere rol dan werk, sociale positie of inkomen. Door culturele betrokkenheid zijn we meer tevreden over onze gezondheid en ‘ons leven’.

Welke ervaringswaarden realiseert cultuur?

Door kunstbeleving verruimen en verrijken we onze denkkaders. Kunst levert ervaringen de we kunnen gebruiken om onze sociale identiteit op punt te stellen.

Effecten op de economie

Cultuur is erg belangrijk voor de economische groei en stabiliteit in regio’s.

Effecten op het sociale weefsel

Cultuur bevordert de samenhang tussen individuen en groepen in een samenleving. Wie meer participeert aan cultuur, houdt meer sociale relaties in stand.

Cultuur, autonomie en de Vlaamse gemeenschap: fundamenten

De onmisbare gemeenplaats

‘Het gemeen’ betekent wat van alle leden van een gemeenschap is. De economie heeft veel van wat ooit ‘gemeen’ was, geprivatiseerd.

De gemeenschap en haar politieke dimensie

Politiek bepaalt het leven. In de westerse wereld zijn er twee grote modellen: het Rijnlandse kapitalisme en het neoliberaal model. Beiden hebben voordelen en nadelen. Cultuur blijft jammer genoeg in beiden buiten beeld.

Hoe autonome ruimtes en autonome mensen samenhangen met de gemeenschap

We evolueren naar een niet-autonome cultuur. Dit betekent dat cultuur niet meer zelf de regels stelt en vaak onderhevig is aan externe factoren. De autonomie van kunst is geworteld in de gemeenschap.

Een extra dimensie voor politiek en economie

Cultuur is de bouwsteen van het gemeenschappelijke leven. Cultuur, economie en politiek moeten in balans gebracht worden. 

15-08-2016 om 11:17 geschreven door jhiele  

De culturele functie wordt als volgt omschreven: de functie, die zowel in de brede als de engere zin, gericht is op het verhogen van de participatie aan de cultuur die de samenleving te bieden heeft.

Een sociaal-culturele visie op de cultuur

Begin en midden de 20^ste eeuw dacht men bij het horen van het woord ‘cultuur’ aan volksverheffing. Nu zijn er drie verschillende benaderingswijzen om te kijken naar cultuur.

Cultuur als factor

Het gaat hier om:

-       de totaliteit van waarden, normen en betekenissen

-       de totaliteit van zinvolle acties, reacties en interacties van mensen

-       de totaliteit van cultuurgoederen.

Cultuur maakt interacties mogelijk tussen mensen onderling.

Cultuur als facet

Cultuur wordt gezien als een bepaald aspect van de sociale werkelijkheid naast andere aspecten zoals economie en politiek. We denken aan het kijken naar instituties, levensstijlen en cultuurgoederen binnen een bepaalde sociale context. Er bestaan 2 focussen: de focus van cultuur als product en als proces en de focus van een enge en bredere benadering van cultuur.

Cultuur als sector

Dit heeft te maken met een beleidsmatige en organisatorische aandacht voor cultuur. Het wordt gekenmerkt door een sterke beheersingslogica of functionele rationaliteit.

We onderscheiden hier een aantal taken voor het sociaal-cultureel volwassenenwerk:

-       Cultuuroverdracht

-       Cultuurbewaring

-       Cultuurspreiding

-       Cultuurbemiddeling

-       Cultuurschepping

-       Cultuurbeleving.

De wezenlijke bijdrage van het sociaal-cultureel volwassenenwerk inzake cultuur

Elke organisatie werkt volgens een sociaal-culturele methodiek. We onderscheiden hierbij drie interventiestrategieën.

Het organiseren van cultuurconsumptie

Dit is gericht op het ‘deel-nemen’ aan cultuur. Deelnemers moeten zoveel mogelijk worden betrokken bij cultuur.  

Het realiseren van cultuurproductie

Dit gaat over het ‘deel-hebben’ aan cultuur. Personen en groepen moeten worden gestimuleerd om bij te dragen aan cultuur.

Het faciliteren van cultuurkritiek

Hier vinden we het ‘deel-zijn’ van cultuur. De cultuurbelevingen en –ervaringen van de deelnemers zijn onderwerp van reflectie.

Samenwerken inzake cultuur

Samenwerking is geen verplichting, maar biedt wel kansen om cultuur te realiseren en bij te sturen. Het is belangrijk dat elke organisatie zich binnen een samenwerkingsverband opstelt vanuit haar eigen kracht.

De krachten van het sociaal-cultureel volwassenenwerk zijn:

-       een sociaal-constructivistische visie

-       faciliterend karakter

-       participatief karakter

-       kritisch karakter

-       normatief karakter

-       sociaal karakter

-       multifunctioneel karakter.

Het zichtbaar maken van de culturele functie van het sociaal-cultureel volwassenenwerk

Cultuur als sector zichtbaar maken

Dit gaat over het aantonen van de eigen geleverde inspanningen en gerealiseerde effecten van culturele functies.

Cultuur als facet zichtbaar maken

Dit gaat om zich bewust, expliciet en verantwoord verhouden tot verschillende mogelijk focussen.

Cultuur als factor zichtbaar maken

Dit gaat om de aanwezigheid van de organisatie in de samenleving, de maatschappij, het publieke forum, de media… .

15-08-2016 om 11:17 geschreven door jhiele  

Het artikel is geschreven als reactie op het artikel ‘Schrap educatie, onthoud kunst’ van Wouter Hillaert. Volgens de schrijver, Lode Vermeersch, is het ondenkbaar om ‘kunsteducatie’ te herleiden tot ‘kunst’. Educatie wijst namelijk op een belangrijke eigenschap van kunst. Je kan kunst leren, je kan er iets van leren en je kan er iets over leren. Om dit te bereiken is een educatieve aanpak nodig.

Een korte bocht door een veelkleurig landschap

Hillaert maakt in zijn artikel een onderscheid tussen vier types van organisaties die zich bezighouden met cultuureducatie: jeugdorganisaties, educatieve diensten van musea, instellingen voor kunstonderwijs en kunsteducatieve organisaties die worden gesubsidieerd binnen het Kunstendecreet. Er moet een onderscheid worden gemaakt, want alle organisaties moeten zich kunnen onderscheiden van de andere. Toch vindt Vermeersch dit kort door de bocht. Er zijn veel meer organisaties die zich met kunst- en cultuureducatie bezighouden.

Zoek de 20 gelijkenissen

In het onderzoek ‘The Informality and formality of learning’ van Colley, Hodkinson & Malcolm werd aangetoond dat verschillende vormen van educatie op minstens twintig kenmerken van elkaar kunnen verschillen. We moeten er rekening mee houden dat er grote verschillen zijn tussen de vele organisaties, maar ook gelijkenissen.

Let’s put the learner first

Kunsteducatie is een vorm van levenslang leren geworden. Er moet betekenis worden gegeven aan kunst. Kunsteducatie gaat niet enkel over de kenmerken van het kunstwerk, maar ook over wat er zich afspeelt tussen het kunstwerk en de omgeving, het publiek en het individu. Dit is een leerproces. Omgaan met kunst kan worden aangeleerd en doorgegeven. De laatste jaren heeft het standpunt van de lerende aan belang gewonnen in het onderwijs. Het is van belang om ook in het kunsteducatief proces aandacht te hebben voor het individu.

Koken van een wit blad, hoe dan?

Vermeersch heeft kritiek op de uitspraak van Hillaert dat men steeds vertrekt ‘van een wit blad’. Kunsteducatieve organisaties hebben wel degelijk een ‘methode’ voor kunsteducatie.

Kunsteducatie vs. cultuureducatie

Kunsteducatie spreekt louter over de kunsten zelf. Cultuureducatie daarentegen houdt ook rekening met cultureel erfgoed, media, geschiedenis… . Kunsteducatie mag zich niet terugtrekken op een eiland, maar moet meer in de samenleving staan.

Kunst- en cultuureducatie: van randgeval naar kerntaak

Beide auteurs zijn ervan overtuigd dat er nood is aan een gediversifieerde en kwaliteitsvolle kunsteducatie. Kunsteducatie moet een waardevolle plaats krijgen binnen het curriculum, het kunstenbedrijf en de samenleving. Kunsteducatie kan namelijk vaardigheden bijbrengen die ook buiten een artistieke context bruikbaar zijn. Iedereen heeft het recht om zich deze kennis en vaardigheden eigen te maken.

13-08-2016 om 00:00 geschreven door jhiele  

Onze samenleving kent een alsmaar groter wordende globalisering. Dit zorgt ervoor dat kunst en cultuur anders ingevuld worden. Zowel in onze samenleving als in de kunst stond autonomie centraal. Openheid is de nieuwe norm. De participatiegedachte moet opnieuw worden gedefinieerd zonder de autonomie volledig op te geven.

Vrij zwevende kunst

De kunst heeft zijn eigen productie-, distributie- en receptieregels. We kunnen spreken van een ‘vrij zwevende kunst’. Kunst is niet langer verbonden aan één bepaald wereldbeeld. In plaats van één religieuze, politieke of economische elite wordt ze gedragen door meerdere.

On-maat

Onze samenleving is geëvolueerd naar een netwerksamenleving. De kunstwereld wordt hierdoor beïnvloed. Er moeten nieuwe verhoudingen worden gezocht tussen kunst en samenleving. Cultuur moet blijvend worden uitgedaagd en bevraagd. Zowel de kwaliteit van kunst als de kunstgeschiedenis moeten vanuit een andere hoek worden bekeken.

Participatie

Er moet op een andere manier worden omgegaan met het publiek. De mensen moeten als actieve partners worden betrokken bij creatieve processen.

Geëngageerde autonomie

De klemtoon van de autonomie verschuift. We vinden de autonomie niet langer bij de kwaliteit van het kunstwerk, maar bij de kritische en zelfstandige houding van het individu.

Erweitertes Kunstbegriff

Letterlijk vertaalt betekent dit: verbreed kunstbegrip. De basis voor elke samenleving is creativiteit. We vinden kunst terug in de kern van iedere menselijke arbeid en collectieve activiteit. De voorstelling van kust moet worden verrijkt en verruimt door het opzoeken van de eigen grenzen.

Kunst als openbare ruimte

De relaties tussen de verschillende culturen zijn veranderd. De verhouding tussen kunst en de openbare ruimte moeten daardoor worden herschikt. Kunstenaars hebben een creatieve expertise waarmee ze deze sociale interacties kunnen weergeven.

Inter-esse

Inter-esse kan worden gedefinieerd als ‘belanghebbende betrokkenheid’. Een artistieke praktijk die gekenmerkt wordt door ‘inter-esse’ houdt rekening met zijn sociale, urbane, politieke, ecologische en educatieve context.

Resetting the stage

In de podiumkunsten is er een doorlichting nodig op alle niveaus. Vernieuwing is noodzakelijk. Het publiek moet centraal staan, maar de eigenheid en openheid van het theater moet beklemtoont worden. Het overvloedige aanbod moet transparant gemaakt worden voor het publiek. Het is belangrijk dat de theaters hun eigen media opmaken en verspreiden. Men moet zich concentreren op het jonge publiek en het publiek ouder dan vijftig.

Speelruimte

Cultuur is de speelruimte waarin we vorm geven aan onze identiteit, geschiedenis en verlangens. Door de globalisering zijn er in onze samenleving meer culturele spelers dan voorheen. Kunst heeft hierin een socialiserende rol. Vandaag blijven veel groepen en individuen buiten spel. We moeten een nieuwe visie op cultuur opbouwen om iedereen zo veel mogelijk te laten participeren. 

13-08-2016 om 00:00 geschreven door jhiele  

Voor de kunsteducatieve activiteiten besliste ik om een dagje naar Gent te trekken. Gent is rijk aan musea en aangenaam om te vertoeven. Op voorhand deed ik wat research op het internet om mijn musea eruit te pikken. Zo kwam ik terecht op de website van het Dr. Ghuislain museum en van het MSK Gent. Op vrijdag 12 augustus vertrok ik met het openbaar vervoer naar Gent.

Dr. Ghuislain museum

Op de website van het Dr. Ghuislain museum had ik een invulbundel gevonden om  wegwijs te vinden in het museum. Aangekomen op het terrein waar het museum zich bevindt, was ik erg onder de indruk. Ik wist dat ik de rondleiding rond ‘geschiedenis van de psychiatrie’ zou volgen, maar bleek dat er op het domein ook effectief nog een psychiatrische instelling is. Na het aankopen van mijn ticketje en het verplicht opbergen van mijn rugzak kon ik van start gaan. Het was nog vroeg in de morgen en ik was alleen in de ruimte. Met mijn invulbundel in de hand voelde ik mij plots terug een kind. Het was leuk om kennis te maken met de geschiedenis van de psychiatrie.

Schedelboringen

Het eerste thema betrof schedelboringen. In de vroege Middeleeuwen was men ervan overtuigd dat de waanzin ontstond door een kwaadaardige geest die zich verscholen hield in de hersenen. Om de kwaadaardige geest vrij te laten werd een gat geboord in de schedel.

Keisnijding

Het volgende thema dat werd behandeld zijn de keisnijdingen. De waanzin ontstond doordat een insect door de neusgaten de hersenen binnendrong en daar veranderde in een kei. Om dit te verwijderen werd een kleine insnijding gemaakt in het voorhoofd of achter het oor.

Hippocrates en Galenus van Pergamon

Hippocrates was ervan overtuigd dat waanzin werd veroorzaakt door een onevenwichtige verhouding tussen de vier belangrijkste lichaamsvochten: bloed, slijm, gele gal en zwarte gal.

Pergamon bouwde verder op deze theorie en onderscheidde vier types personen: het cholerisch type, het flegmatisch type, het melancholisch type en het sanguinisch type.

Niet-Westerse culturen

Chennong was de grondlegger van de Chinese geneeskunde en experimenteerde tot aan zijn dood met giftige kruiden om de effecten ervan op het lichaam vast te leggen.

In Sri Lanka werden in het verleden vaak duivelsdansen uitgevoerd. Men geloofde erin dat men met deze dans de duivel kon uitdrijven waardoor men werd genezen van waanzin.

In West-Siberië hielden vrouwen nenet-poppetjes bij zich om hun geluk en gezondheid te bevorderen.

Heksenvervolgingen & exorcisme

Om te bewijzen een vrouw een heks was werden twee methoden gebruikt: de waterproef en de heksenwaag. Bij de waterproef gooide men de heks in het water, als ze bleef drijven was het bewezen dat de vrouw een heks was. Bij de heksenwaag woog men vrouwen. Te lichte vrouwen waren heksen. Ze meenden dat men door omgang met de duivel gewicht verloor.

De heksen die schuldig werden bevonden, werden verband. Men geloofde dat het vuur een zuiverende werking had waardoor de ziel volledig vernietigt werd.

Johannes Wier, een Nederlandse arts, beschreef heksen als: ‘vrouwen die lijden aan wanen’. 

In het christelijke geloof werd vaak gebruik gemaakt van exorcisme of duiveluitdrijvingen. Deze mochten alleen gebeuren door een getrainde priester. Men gebruikte hiervoor wijwater en een kruisbeeld.

Hagiotherapie

Dit is een therapie waarbij men heiligen inroept ter genezing. Een bekend verhaal die in het museum wordt geïllustreerd is het verhaal van de Heilige Dympna. Haar vader, Koning van Ierland, vroeg haar ten huwelijk na de dood van haar moeder. Ze sloeg op de vlucht en kwam terecht in Geel. Toen haar vader haar gevonden had, vroeg hij haar opnieuw ten huwelijk. Omdat ze weigerde vermoorde hij haar reisgenoot. Uiteindelijk heeft hij Dympna onthoofd. Men beweert dat de koning bezeten was door de duivel en dat Dympna dit heeft overwonnen. Ze werd begraven in Geel en er werden zeer veel bedevaarten gedaan naar haar graf om op die manier te genezen van waanzin.

Dolhuisjes

In de 12^de eeuw werden dolhuizen opgericht. Dit waren leegstaande krochten waar geesteszieken werden weggeborgen. Ze werden er niet behandeld. Enkel afgezonderd van de maatschappij.

Morele behandeling en psychiatrie

Rond 1800 krijgen we het ontstaan van de psychiatrie. Er was veel kritiek op de dolhuizen en op het feit dat geesteszieken werden opgesloten bij misdadigers. Men ondervond dat de ziekte behandelbaar is. De boeien voor geesteszieken worden afgeschaft en er ontstaat een morele behandeling. De eerste Belgische psychiater is Jozef Guislain.

Petrus Jozef Triest

Triest is de oprichter van de Zusters van Liefde. Oorspronkelijk vangen zij weeskinderen op. Later ook bejaarden, geesteszieken en gehandicapten. De Broeders van Liefde werden ook gesticht door Triest.

Jozef Guislain

Jozef Guislain is afkomstig van een architectenfamilie en studeert af als eerste doctor in de geneeskunde aan de Gentse universiteit. Hij zet morele therapie verder. Hij is de ontwerper van het domein waar het museum zich op vandaag bevindt.

Broeder Ebergist

In het Guislaingesticht werd een afdeling opgericht voor zwakzinnige kinderen. Broeder Ebergist had hier een belangrijke taak. Hij was ervan overtuigd dat de kinderen door middel van zintuiglijke training normaal konden functioneren. Hij ontwierp verschillende methoden om de kinderen te trainen. Daarnaast had hij een hele fotocollectie van de kinderen waarvan nu een deel wordt tentoongesteld.

Bed- en badverpleging

Bij de bedverpleging moest de geesteszieke constant in bed blijven zodat ze makkelijk konden worden opgevolgd door de dokter. Het nadeel was dat veel patiënten last kregen van doorligwonden en verveling.

Bij de badverpleging werd de patiënt verschillende dagen aan één stuk in een lauw bad gelegd om die te kalmeren en uit te putten. Onrustige patiënten werden vastgebonden aan een badplank. Het nadeel was dat sommigen last kregen van huidirritatie.

Guislaingesticht

Na WOI gaat men over op een actievere vorm van therapie. De patiënten krijgen de mogelijkheid om in het gesticht te werken en te ontspannen. Het doel was om hun leven wat normaler te maken en de patiënten een gevoel van eigenwaarde terug te geven.

Psychoanalyse

Voor het eerst in de geschiedenis werd hypnose toegepast om de symptomen van de patiënt naar boven te laten komen. Men focust zich meer op het persoonlijke verhaal van de patiënt in plaats van observatie.

Experimentele therapieën

Bij de insulineshocktherapie kreeg de patiënt een bepaalde hoeveelheid insuline toegediend waardoor die in een coma terecht kwam. Na een 20 minuten werd de patiënt gewekt uit de coma door een suikeroplossing.

Bij de lobotomie sneed men de verbindingsbanen tussen de hersenen kapot om de ongezonde gedachten te doorbreken.

Bij de elektro-shocktherapie krijgt de patiënt schokken toegediend om hallucinaties te verminderen.

Medicamenteuze therapie

Men experimenteert met het toedienen van medicijnen aan patiënten. Meestal wist men op voorhand niet wat de effecten zouden zijn. Op die manier heeft men een aantal effectieve middelen ontdekt die tot op vandaag nog gebruikt worden.

Antipsychiatrie

De psychiatrische instelling verandert sterk. Er is niet meer één psychiater verantwoordelijk voor de patiënt, maar een heel team van hulpverleners. Er ontstaan alternatieven zoals begeleid wonen.

Psychiatrie nu

Naast medicatie maakt men nu gebruik van verschillende therapieën zoals praattherapieën en systeemdenken.

De wet op de psychiatrische ziekenhuizen wordt overgegeven naar het ministerie van volksgezondheid.

De nadruk in de psychiatrische instellingen vandaag ligt op herintegratie en re-integratie in de maatschappij.

Op het einde van de collectie is een slaapzaal van het gesticht nagebouwd. Dit laat een diepe indruk na. Vooral als je de geschiedenis kent en weet wat de patiënten vroeger allemaal ondergingen. Het is een heel interessant museum om er een bezoekje te brengen.

Na een snelle hap en de terugreis met de tram richting station, vertrok ik te voet naar het MSK. Om het museum te bereiken, moest ik een stuk wandelen door het Citadelpark. Het was prachtig weer. Dat maakte de wandeling erg aangenaam. Zo heb ik ontdekt dat het MSK en het S.M.A.K zich vlak bij elkaar bevinden. Het gebouw waar het MSK zich bevind is reusachtig.

MSK Gent

Voor ik naar het MSK trok, heb ik informatie opgezocht via hun website. Het MSK heeft een heel grote collectie kunstwerken. Op hun website zag ik dat je de rondleiding kan volgen met gebruik van een audioguide.

Aangekomen in het MSK bleek dat de audioguides buiten werking waren. Er werd een alternatief geboden via de app ‘izi.travel’. Ik heb de app op mijn telefoon geplaatst voor mijn bezoek in het museum. De rondleiding heet ‘Humans of MSK’. Er zijn 26 kunstwerken waarbij via de app uitleg wordt gegeven door bezoekers van het MSK.

Het duurde even voor ik mijn weg vond binnen het museum. Ik had een plannetje gekregen waarop de indeling van de zalen terug te vinden was en besliste om die in volgorde te doorlopen. Het eerste kunstwerk dat op de app was ingesproken, bevond zich in zaal 6. Naarmate de rondleiding vorderde, vond ik het jammer dat de audioguides niet werkten. De kunstwerken die in de app werden besproken, behoorden niet tot favorieten.

Het gebouw

Het gebouw waar het museum gevestigd is, vind ik erg indrukwekkend. Het museum is opgedeeld in twee stukken die volledig symmetrisch zijn aan elkaar. Vooral de zalen 14, 15, N en O vond ik prachtig. Deze bevinden zich in een boog aan de zijkant van het gebouw. Zaal III is het centrum van het museum met daarrond in een boog 8 kleinere zalen. De architectuur en de indeling spraken mij sterk aan.

Het Lam Gods – Gebroeders van Eyck

In zaal 4 kun je op dit ogenblik de restauratie van het Lam Gods bezichtigen. Dit maakt een grote indruk omdat je weet dat dit een meesterwerk is. Er waren 8 panelen uitgestald. Ik vond het leuk om de ruimte te zien en de materialen waarmee de restauratie wordt uitgevoerd. In zaal 4 hangt een schilderwerk van kinderen van een Gentse basisschool die het Lam Gods hebben nageschilderd. Het is prachtig om te zien dat kinderen zoiets kunnen creëren.

Landschap met schapen – Xavier De Cock

Dit is één van de eerste kunstwerken waarvan de uitleg mij is bijgebleven. De persoon op het bandje vertelt dat je eens dichter bij het kunstwerk moet gaan staan en dan eens verder. Als je van dichtbij kijkt naar het schilderij zie je gewoon klodders verf. Als je dan wat verder van het schilderij gaat staan, zie je dat die klodders een landschap vormen. De schapen in het landschap bevinden zich onder een mistige hemel.  

Daags na de schipbreuk – Paul Jean Clays

Dit schilderij trok onmiddellijk mijn aandacht. Het kleurgebruik van de schilder vind ik prachtig. Het is een 19^de eeuws schilderij met een romantische invloed. Het kapotte schip, de zee en de opklarende lucht worden in detail weergegeven.

De heilige Livinus – Laurent Delvaux

Dit beeldhouwwerk sprak mij erg aan. Het staat tentoongesteld in zaal 14. De kleine inkervingen die in het marmer zijn gemaakt, zijn prachtig. Ik heb een aantal keer rond het werk gewandeld. Op de mantel van de heilige Livinus staan er bloemetjes. Die zijn erg fijn en in detail aangebracht.

Metafloristiek – Steiner en Lenzlinger

Dit kunstwerk heeft het meest indruk op mij gemaakt. Het behoort tot de tijdelijk collectie van MSK Gent. Het kunstwerk is terug te vinden in zaal III.

De kunstenaars Steiner en Lenzlinger zijn bekend voor hun denkbeeldige natuurlandschappen. Ze willen de grenzen aftasten tussen droom en werkelijkheid. Het kunstwerk bestaat uit planten takken en allerhande voorwerpen.

De eerste keer dat ik het zag, was ik verkocht door het kleurgebruik. Het ziet er zo levendig uit en het is net alsof je droomt. Na een paar keer door het kunstwerk gewandeld te hebben zie je verschillende voorwerpen die er niet lijken thuis te horen. Zo zag ik plots een bundel gsm’s en een bundel afstandsbedieningen. Het geheel en de uitleg maken het echter duidelijk.

Na mijn bezoek aan het MSK vertrok ik te voet richting station om de dag af te sluiten. Het was een leerrijke en aangename dag. 

Bijlagen:
Dr. Guislain museum - invulbundel + toegangsbewijs.jpg (24.5 KB)   
MSK - grondplan + toegangsbewijs.jpg (87.2 KB)   

In Mac’s, een museum in Grand-Hornu, loopt de tentoonstelling: ‘Le Grand Atelier’. Deze tentoonstelling is speciaal gericht op kinderen. Het debat over de kwaliteit van kunsteducatie is door de tentoonstelling opnieuw leven in geblazen. 

Speciaal aan ‘Le Grand Atelier’

In elk museum is er tegenwoordig een aanbod voor kinderen. Deze tentoonstelling is uitzonderlijk omdat heel het museum werd aangepast aan jonge bezoekers. Toch is ‘Le Grand Atelier’ voor iedereen toegankelijk en is het ook aangenaam vertoeven voor volwassenen.

Blik van de blik

Het doel is niet om de blik van kinderen te veranderen of te onderwijzen. Wel wil men leren uit de blik van kinderen. Uit de reactie van kinderen op kunst kunnen we veel aflezen.

De kwaliteit van kunsteducatie

Kunstervaringen kunnen kinderen helpen om te gaan met kritieke situaties in hun leven. Vandaag zijn de meeste musea gericht op massaconsumptie. Er wordt weinig tijd geïnvesteerd in de individuele omgang met kinderen. Kunsteducatie bestaat niet alleen uit kunstgeschiedenis, technieken en zelf kunst leren maken. Waar kunsteducatie om moet draaien, is de confrontatie aangaan met jezelf na een intensief onderzoek. Door het open karakter van kunst leert men omgaan met diversiteit in het leven.

Vrije associatie

In ‘Le Grand Atelier’ mag iedereen gewoon rondlopen om vrijuit te associëren. Het is niet de bedoeling dat kinderen leren om serieuze kunstwerken te accepteren. Ze willen een boodschap brengen over hoe men moet kijken naar kunst. Kijken naar kunst moet een nieuwsgierige verkenning zijn. Dit maakt kunst toegankelijker.

13-08-2016 om 00:00 geschreven door jhiele  

Participatie speelt op verschillende vlakken een grote rol in onze samenleving. Het meest voorkomende probleem bij participatie is sociale ongelijkheid. Het zijn de hoger opgeleiden en de mensen van de middenklasse die participeren in de samenleving. De laaggeschoolden vallen uit de boot.

We zien drie systemen van reproductie van sociale ongelijkheid:

1)    In de politiek: laaggeschoolden worden niet betrokken bij de politieke vormgeving.

2)    In de economie: het kapitalisme veroorzaakt wereldwijd meer en meer sociale ongelijkheid, een alternatieve maatschappelijke ordening wordt niet besproken.

3)    Op cultureel niveau: kansengroepen en laaggeschoolden hebben geen toegang tot de culturele wereld, het aanbod spreekt hen niet aan omdat hun leefwereld niet aan bod komt.

Om deze ongelijkheid in de samenleving weg te werken, kunnen we gebruik maken van participatiestrategieën. Dit zijn een aantal condities waaraan een goede participatiestrategie moet voldoen:

1)    Participatie moet gericht zijn op de mogelijkheden en talenten van de mens, niet op hun tekorten.

2)    We moeten steeds in vraag stellen welk mensbeeld en wereldbeeld we willen uitdragen.

3)    Participeren vind altijd plaats binnen een context die we moeten begrijpen en respecteren.

4)    Er moet geïnvesteerd worden in de culturele ontwikkeling tijdens de kinder- en jeugdjaren.

5)    We moeten rekening houden met de bestaande hiërarchieën in een cultuur.

Dit zijn enkele participatiestrategieën die de emancipatie van kansengroepen benadrukken:

1)    Kunstinteractie als methode

Kansengroepen worden benaderd vanuit hun competenties en talenten. Ze kunnen actief participeren aan het creëren van artistieke symbolen.

2)    Lokale trajecten als afstemming

Men installeert lokale trajecten waarbij de verschillende betrokken lokale actoren samenwerken aan een gedeeld beleid.

3)    Traversaal handelen als vernieuwing

Een grensoverschrijdende aanpak die de verschillende levensdomeinen met elkaar verbindt. Om de participatie van de meest kwetsbare groepen te bevorderen is het belangrijk dat problemen niet meer worden bekeken vanuit één bepaalde sector.

4)    Naar vitale coalities:

Men moet werken over de verschillende beleidsniveaus en beleidssectoren heen. De wederzijdse dialoog tussen praktijk en beleid moet in leven worden gehouden.

13-08-2016 om 00:00 geschreven door jhiele  

Kunst heeft naast een extrinsieke waarde ook een intrinsieke waarde. De laatste tijd wordt hier meer en meer belang aan gehecht. De intrinsieke waarde is belangrijk voor de ontwikkeling van individuen en van de samenleving.

Wat is de intrinsieke waarde?

Volgens Van Dale betekent intrinsiek: ‘wezenlijk’ of ‘tot het wezen behorend’. Een mogelijke omschrijving van de intrinsieke waarde van kunst is: ‘effecten die inherent zijn aan de kunstbeleving en iets waardevols toevoegen aan het leven van mensen’. Om te weten wat de effecten zijn van de intrinsieke waarde moet men kijken naar de persoonlijke, subjectieve ervaring van het individu. Mogelijke effecten van de intrinsieke waarde van kunst zijn: ‘plezier’, ‘positieve genotervaring’ en ‘geboeid zijn’.

Kunst verruimt de horizon

Door te kijken naar kunst doen we ervaringen op die we niet vinden in ons eigen leven. Dit zorgt ervoor dat we grenzen verleggen en onze horizon verruimen. We komen in aanraking met een andere wereld dan de eigen leefwereld. Een mogelijk instrumenteel effect hiervan is dat ons referentiekader wordt uitgebreid waardoor we meer open staan voor andere mensen, gebruiken en culturen.

Kunst is een voertuig

Een kunstwerk wordt vergeleken met een voertuig. Door het kunstwerk kunnen we op verkenning, ontdekking en avontuur gaan. Dit is de reden dat kunst zo aantrekkelijk is voor kinderen.

Kunst slaat een brug

Kunst geeft ons een inkijk in de innerlijke wereld. Iedereen ervaart kunst op zijn eigen manier en geeft er zijn eigen betekenis aan. Kunst fungeert als uitlaatklep voor opgekropte gevoelens, onvervulde wensen en onverwoordbare gedachten. Op die manier vormt kunst een brug tussen de innerlijke wereld en de buitenwereld.

Kunstloze samenleving

Een kunstloze samenleving heeft en zal nooit bestaan. De reden is dat kunst onlosmakelijk verbonden is met het menselijk bestaan. 

13-08-2016 om 00:00 geschreven door jhiele  

Cultuurparticipatie en artistieke waarde

Cultuurparticipatie en artistieke waarde hebben geen onderlinge relatie. De kwaliteit van een voorstelling of een kunstwerk mag niet worden gemeten aan de hand van het aantal bezoekers. De kwaliteit van de kunst moet worden gemeten aan de hand van de intrinsieke waarde.

De wortels van cultuurparticipatie

Eind jaren ’70 was men overtuigd van de positieve effecten van cultuurspreiding. De kunst moest bij het volk worden gebracht. Cultuur moest voor iedereen toegankelijk worden gemaakt. De beperkingen hiervan werden langzaam duidelijk. Het spreiden van het aanbod alleen was niet voldoende voor participatie. Het vermogen om met kunst om te gaan moet ontwikkeld worden.

Participatiedrempels

Interesse voor participatie ontstaat door socialisatie. Zowel de primaire socialisatie, in het gezin, als de secundaire socialisatie, op school, nemen een belangrijke rol in bij participatie. School, scholing en thuismilieu zijn de sleutels voor een op participatie gericht beleid.

Cultuurparticipatie: een kwestie van kunnen kiezen

Cultuurparticipatie betekent dat mensen de kans moeten krijgen om te kiezen. Ze kunnen kiezen om deel te nemen aan cultuur of om niet deel te nemen. Toch zijn er nog veel factoren die de keuzevrijheid belemmeren. De uitdaging bestaat erin deze hindernissen te laten verdwijnen.

Cultuurparticipatie herontdekt?

De term cultuurparticipatie werd sterk geïntegreerd in 1999 toen Bert Anciaux Minister van Cultuur werd. Ondertussen vinden we de term terug in vele beleidsplannen.

Cultuurparticipatie: verbreding, verdieping en vernieuwing

Cultuurverbreding: ‘Een ruimer en ander publiek bereiken’.

Cultuurverdieping: ‘De belevingswaarde van de bestaande participant verhogen.’

Cultuurvernieuwing: ‘Participeren aan nieuwe en vernieuwde kunstvormen.’

Participatiestrategieën

1)    Participatie moet gericht zijn op het vergroten van de positieve vrijheid van de mens.

2)    Participatie mag niet worden gereduceerd en geïsoleerd tot een middel.

3)    Participatie gebeurt altijd in een context.

4)    Er moet worden geïnvesteerd in de culturele habitus.

5)    Het gebrek aan participatie heeft steeds te maken met duidelijke of verborgen uitsluitingsmechanismen.

Bemiddeling

Bemiddeling wordt omschreven als: ‘Het werk dat moet verricht worden om de artistieke creatie in contact te brengen met het publiek.’ We zien dat er niet steeds een actieve bemiddeling is en zelden een educatieve omkadering. Bemiddeling kan op veel verschillende manier aan de hand van heel uiteenlopende middelen.

Cultuureducatie

Onze schoolloopbaan start uitzonderlijk artistiek, maar tegen het einde ervan is er nergens nog creativiteit te bespeuren. In ons onderwijs moet er meer ruimte gegeven worden aan creativiteit. Het is de plaats waar we onze culturele competentie ontwikkelen.

Cultuurcommunicatie

Cultuurcommunicatie speelt een belangrijke rol bij cultuurparticipatie. De communicatie moet verbeterd worden om potentiële bezoekers en deelnemers te prikkelen. De media spelen een uiterst belangrijke rol in communicatie. Er moet meer aandacht worden besteed aan kunst en cultuur in de media omdat ze de goesting om aan cultuur te participeren kunnen vergroten.

Misverstanden over cultuurparticipatie verklaard

13-08-2016 om 00:00 geschreven door jhiele