Uitgelezen boeken ...en een bijzonder filmpje af en toe. Een lijstje voor mezelf en voor wie wat inspiratie zoekt.
02-01-2014
Mistsluier
Mistsluier./ Kristín Marja Baldursdóttir
IJsland, 1915. Na een barre tocht komt een weduwe met zes kinderen aan in Akureyri. Hier zal het leven anders zijn dan in Reykjavík. Hier zullen alle kinderen een opleiding krijgen en zal armoede voorgoed tot het verleden behoren. De werkelijkheid is anders. In Akureyri is het verschrikkelijk koud en moet er vooral hard worden gewerkt. Maar Karitas, de jongste dochter, droomt ervan kunstenares te worden. Ze is dolgelukkig als ze wordt toegelaten tot de kunstacademie in Kopenhagen.
Maar wat komt er van haar dromen terecht als ze eenmaal is teruggekeerd naar IJsland, als ze verliefd wordt, kinderen krijgt en de strijd om het bestaan opnieuw al haar aandacht opeist?
Een prachtige en ontroerende roman over een vrouw die haar innerlijke stem volgt. Een verhaal over dromen en verlangens, onverwacht geluk, ondraaglijke pijn en grote passie.
Op de hoogte./ Christophe Van Gerrewey. Antwerpen, De Bezige Bij, 2012, 192 p.
"De eersteling van Christophe Van Gerrewey (°1982) gaat over een liefdesbreuk. Een man ontwaakt in het huis van vrienden die op vakantie zijn. In het gezelschap van hun kat herinnert hij zich de vorige zomer, toen er nog een vrouw bij hem was. Hij besluit haar te schrijven om haar op de hoogte te brengen van recente ontwikkelingen. Hij brengt de plekken in herinnering waar ze verbleven, de dingen die ze tegen elkaar zeiden, de geheimen die ze met elkaar deelden. Steeds uitgebreider komt de afwezige geliefde zelf aan het woord, totdat haar stem de zijne verdringt en al zijn mankementen etaleert."(...)
""Dit debuut is met bravoure geschreven. Van Gerrewey beschikt niet alleen over het nodige schrijfmetier en compositorisch vernuft, maar is in staat de lezer te verrassen en in dit geval zelfs te verschalken. 'Op de hoogte' is een verrassende roman, met stilistisch raffinement geschreven en een ijzersterk verhaal dat de lezer bij het nekvel grijpt, aldus de jury, die onder leiding stond van Sam De Graeve (Woestijnvis)." (...)
"Onze recensente Inge Michiels noemde 'Op de hoogte' van Christophe Van Gerrewey een "hoogst origineel romandebuut, een brief aan een verloren geliefde en een pijnlijk zelfonderzoek".
Christophe Van Gerrewey heeft intussen al een tweede roman uit, 'Trein met vertraging', die ook goed is ontvangen."
"Voor zijn debuutroman heeft de Vlaamse essayist en verhalenschrijver Christophe Van Gerrewey (1982) de vorm van een brief gekozen: een beproefd genre om fictie en werkelijkheid op een natuurlijke wijze met elkaar te vermengen. Moeiteloos wisselt deze begaafde stilist dan ook lyrische liefdes- en haatverklaringen af met bijtende maatschappij- en literatuurkritiek. En zoals alle geslaagde literaire brieven, met als beroemdste voorbeeld Kafkas lange, niet verstuurde Brief aan vader, is ook Op de hoogte een middel tot introspectie." (...)
"Op de hoogte is zowel een sterk en met schwung geschreven verhaal over wanhopige liefde als een noodkreet over een door commercie en platte scoringsdrift in het slop geraakte literatuur."
De gelukkige krijgers./ Halldór Laxness. (Breda, De Geus, 2011, 411 p.) Vertaald door Marcel Otten, oorspr. uitg. 'Gerpla', 1952
In het IJsland van de elfde eeuw is het christendom de officiële godsdienst, maar bezingen de dichters nog de oude goden en de bloeddorstige heldendaden van de Vikingen. Dichter Thormod Bessason en krijger Thorgeir Havarsson worden bloedbroeders en besluiten de wereld in te trekken in de geest van hun vaders en voorvaderen. Halldór Laxness schreef met behulp van oude IJslandse teksten deze schitterende roman over de bloeddorstigheid van de mens en het nastreven van roem. Het is een van de belangrijkste werken van Nobelprijswinnaar Laxness.
Halldór Kiljan Laxness (IJsland, 1902-1998) schreef meer dan zestig romans, verhalenbundels, essays, reisverslagen, dichtbundels, toneelstukken en memoires. Hij werd in 1955 gelauwerd met de Nobelprijs voor Literatuur. Bij De Geus verschenen eerder Onafhankelijke mensen, Het visconcert, Het herwonnen paradijs, De klok van IJsland, Aan de voet van de gletsjer en Salka Valka.
Recensie
De IJslandse auteur (1902-1998) schreef een groot aantal romans, verhalen, essays, gedichten en toneelstukken en vormde jarenlang het 'kritische geweten' van de IJslandse samenleving. In 1955, d.w.z. twee jaar voor het verschijnen van 'De gelukkige krijgers', ontving Laxness de Nobelprijs voor literatuur. De (opnieuw) door Marcel Otten (die ook een verklarend nawoord schreef) zeer toegankelijk vertaalde roman speelt in het jaar 1100, toen het IJslandse parlement het christendom als staatsgodsdienst aanvaarde. Helden van deze, op de oeroude saga's gebaseerde roman zijn de krijger Thorgeir Havarsson en de dichter Thormod Bessason. Als bloedsbroeders verwerkelijken zij hun dromen en trekken vanuit de afgelegen Westfjorden de wijde wereld in om er in de geest van hun voorvaderen als helden op te gaan treden. In deze moderne versie van een eeuwenoude saga neemt Laxness stelling tegen menselijk geweld, verschrikkingen van de oorlog en de onmetelijke zucht naar roem en macht. Bevat lijst van aantekeningen. Een grootse roman! Kleine druk. G. Brandorff
De kleine bedrieger. Een jaar bij de Fransen./ Fouad Laroui. (Breda, De Geus, 2012, 252 p.)
"Als tienjarige komt Mehdi aan op een Frans Lyceum in Casablanca. Een vriend van de familie heeft hem daar gedropt. Hij staat voor de balie van de conciërge met een gedeukt koffertje in de hand en geflankeerd door twee kalkoenen (zoals het de Marokkaanse traditie betaamt, want je kan toch nergens met lege handen aankomen). Mehdi zakt door de grond van schaamte. De scène waarmee Laroui De kleine bedrieger begint, is tekenend voor de rest van het boek: twee culturen die botsen in het hoofd en de belevingswereld van een tienjarig jongetje.
Wanneer de kleine Mehdi moederziel alleen toekomt in het lyceum weet hij nauwelijks wat hem overkomt. Alles en iedereen schijnt hem vijandig toe. Het liefst van al was hij die eerste dag onder een steen gekropen om er nooit meer onderuit te komen. Maar naarmate de dagen verstrijken en hij zich de routine van het internaat eigen maakt, begint het kleine Marokkaantje zich steeds meer thuis te voelen.
Dit verhaal, bij momenten even tragisch als hilarisch, is ook het verhaal van schijver Fouad Laroui zelf. Toen hij als knappe Marokkaanse student bij de Fransen in de leer ging, stond zijn wereld zoals hij die kende op zn kop. En zo vergaat het elke migrant die uit een niet-westerse cultuur komt aangespoeld: elke referentie valt weg. Het belette Laroui niet om een ingenieursdiploma op zak te steken, om Nederlands staatsburger te worden en succesvol schrijver. Maar de thematiek die hem in al zijn boeken bezighoudt is hoe je als migrant je eigen cultuur kan verzoenen met die van je gastland."
Ook te beluisteren als radioboek op: radioboeken.eu Recensie Tamar van der Niet "De kleine bedrieger maakt je vrolijk" : cultuurbewust.nl Info over FOUAD LAROUI op Wikipedia
`Ze zei tegen me: ``Nog van jou houden, dat is uitgesloten. Nog met je leven, dat wil ik niet." Er kwam een vlaag van razernij over me. Ik trok mijn mes. Ik wilde dat ze bang werd en me om genade smeekte, maar die vrouw was een duivelin.'
Nooit werd een onontkoombare, laaiende hartstocht met noodlottige afloop onderkoelder en nauwkeuriger vastgelegd dan in de befaamde novelle Carmen, die oorspronkelijk in 1854 verscheen. Juist de ironie en afstandelijkheid waarmee hij zijn romantische en fantastische verhalen vertelt, maken Prosper Mérimée (1803-1870), vriend van Stendhal en Toergenjev, tot een ware meester van het genre en tot een van de kopstukken van de negentiende-eeuwse literatuur.
Carmen is vooral dankzij de opera van Bizet, maar ook de verfilming als die van Carlos Saura, een geliefd klassiek verhaal geworden. En dan te bedenken dat Mérimée in 1845 aan een vriend schreef: `U zult binnenkort een aardigheidje lezen van uw dienstwillige dienaar, dat onuitgegeven gebleven zou zijn als de auteur zich niet genoopt gezien had een pantalon aan te schaffen.' Terwijl hij een vriendin liet weten: `Iets verheffenders heb ik onze schone dames op het ogenblik niet te bieden.'
NBD|Biblion recensie
Tijdens een reis door Andalusië ontmoet schrijver een man die uit liefde voor de zigeunerin Carmen, aan wie hij niets kon weigeren, bandiet werd. Tot het uiterste gedreven doodt hij haar en geeft zich aan. Wachtend op de dood, vertelt hij aan de schrijver over zijn hartstochtelijke liefde voor de trouweloze Carmen. Mérimée (1803-1870) vertelt dit verhaal in een sober, ingehouden, fijn gestileerde taal; het blijft boeien, al is het wat verouderd. De vertaling is prijzenswaardig, het nawoord vormt een goed commentaar. Liefhebbers van een goed geschreven boek en van Franse taal en letteren vinden hier een juweeltje. Ook bekend geworden door de opera van Bizet en de film van Saura. Donkerrode omslag met schetsen van Carmen en haar bandiet; normale druk. (Biblion recensie, Drs. W.F. van Olffen.)
Land van grote eenzaamheid. Reisnotities over IJsland./ Gerrit Jan Zwier (Utrecht, Veen Uitgevers, 1987, 160 p.)
Ijsland is een land dat altijd tot de verbeelding heeft gesproken, zeker tot die van Nederlanders. In vroeger dagen berichtten alleen vissers en walvisvaarders, die bij slecht weer een goed heenkomen zochten in baai of fjord, over dit noordelijke eiland. Later waren het vooral natuurvorsers en sagaliefhebbers die het land verkenden. Een groot deel van Ijsland is ongetemd en onherbergzaam. Op een levendige en persoonlijke wijze brengt Gerrit Jan Zwier in dit boek verslag uit van zijn reiservaringen.
"Tien jaar later was ik er opnieuw, dit keer alleen. Ik had weer toegegeven aan het 'noordelijk gevoel'. Ik weet niet precies wat voor gevoel dat is. Het heeft te maken met een hang naar ruimte, naar eenzaamheid, naar zuiverheid misschien. Het lijkt op nostalgie, die ook nooit bevredigd kan worden. Met dweepzucht heeft dit sentiment in ieder geval niets gemeen, zoals iedereen zal kunnen beamen die de navolgende indrukken, invallen en stemmingen heeft gelezen." Citaat p. 18
The Identity of Man./ Jacob Bronowski (New York, The Natural History Press, 1971, 145 p.)
Science has called into question many traditional assumptions about human nature. In the age of the human genome project, this truism is even more obvious than it was in 1965, when scientist and historian of ideas Jacob Bronowski first delivered the lectures upon which this book is based. Has science revealed that we are essentially just complex machines? Or is human identity more than the sum of its parts? With his gift for conveying the excitement of ideas, Bronowski discusses the impact of science on our sense of self and the need to re-evaluate ethics in light of the scientific perspective. As both a practicing scientist and an author of books on poetry, he makes interesting connections between the uses of the imagination in science and in literature. Whereas science creates experiments to test hypotheses about the outside world, literature provides "experiments" in poetry and prose, allowing readers to experience what it means to be fully human and relating the individualÆs inner life to that of every human being. In the quest for understanding, science discovers the facts about reality while art depicts the truth of human experience. Bronowski argues that a true humanistic philosophy must give equal place to the inner, subjective vision of the arts and the outer, objective perspective of science since they are both products of one self-conscious creative imagination. In the final analysis, he emphasizes that these perspectives converge in revealing a more enlightened, universal ethics, one that fosters tolerance, mutual understanding, an appreciation of differences, and a sense that we all share a common destiny as human participants in natureÆs cosmic drama.
Reality without restraint. Bathtime in the Villa dall'Ava./ Christophe Van Gerrewey (2005, 30p.)
Reality without restraint' was the official debut of Belgian writer Christophe Van Gerrewey (1982) on the Dutch-speaking literary scene. It was part of his collection of 'fictional architecture criticisms' (published in 2004 by Vlees & Beton), and it appeared in 2005 in the literary magazine DWB. This handsome edition makes this remarkable short story, that takes place inside of the famous Villa dall'Ava designed by Rem Koolhaas/OMA, available to a wider English-speaking audience. The booklet is illustrated with a 'Chinese perspective' of the house, produced at the time of construction by Xaveer De Geyter.
Hús eru aldrei ein - Black sky./ Nökkvi Elíasson (photographs) & Aðalsteinn Ásberg Sigurðsson (poems) (2011, 127 p.)
Abandoned farms in Iceland possess a relentless charm in their desolation. In this unique and powerful book, Nökkvi Elíasson´s photography and Aðalsteinn Ásberg poems tell the story of the deserted buildings that litter the Icelandic countryside-echoes of a bygone era and a way of life that is all but forgotten.
In dit reisverhaal wordt een tiental architectuurprojecten van Office becommentarieerd aan de hand van een episode uit het leven van de Britse kunst-, cultuur- en architectuurcriticus John Ruskin (1819).
Alle dagen samen./ Erwin Mortier (Amsterdam, De Bezige Bij, 2004, 94 p.)
In deze novelle beschrijft Erwin Mortier zeven dagen in het leven van een jongen van vijf, wiens overgrootvader stervende is. De zomerse hitte in en rond zijn geboortehuis roepen herinneringen op aan zijn eigen ziekte, het jaar voordien, en aan de gesprekken van de volwassenen die hij, lam van de koorts, vanaf zijn ziekbed beluisterd heeft, dat 'tropische feest, broeiend in zijn binnenste'. Tegelijk is hij gebiologeerd door wat zich afspeelt rond zijn overgrootvader, in het koele, donkere hart van het huis. In de dagen van de voorbereiding van de begrafenis loopt hij steeds meer verloren tussen de volwassenen. De zomer smelt de dagen aaneen en heft alle orde op, ook die van de taal in zijn hoofd. Net als bij de andere boeken van Mortier spreekt uit dit verhaal een verlangen om de tijd teniet te doen; een streven om woorden dusdanig op proef te stellen dat ze het allerbelangrijkste, dat nooit gezegd kan worden, alsnog laten weerklinken.
Erwin Mortiers debuutroman Marcel (1999) werd bekroond met de Gerard Walschapprijs, de Van der Hoogtprijs en het Gouden Ezelsoor. In 2000 verscheen zijn tweede roman, Mijn tweede huid, genomineerd voor onder andere de Libris Literatuur Prijs en De Gouden Uil. De dichtbundel Vergeten licht (2001) ontving een jaar later de C. Buddingh'-prijs. In 2002 volgde de derde roman Sluitertijd, genomineerd voor de AKO literatuur Prijs, en de essaybundel Pleidooi voor de zonde.
Recensie(s)
De Vlaamse schrijver Erwin Mortier (1965) is zeer succesvol. Boeken als "Marcel", "Mijn tweede huid", "Pleidooi voor de zonde" en "Sluitertijd" werden bekroond en vertaald. In deze nieuwe novelle beleeft een vijfjarige jongen de dood van zijn overgrootvader en herbeleeft hij zijn eigen ziekzijn van een jaar eerder. In kort bestek slaagt Mortier erin met zeer poetisch en raak (vaak Zuidnederlands) taalgebruik de wereld van het kind en de volwassenen om hem heen te treffen. Het boek is een familieroman, teruggebracht tot een novelle, die hier en daar aan Hugo Claus' "De Metsiers" doet denken. Humor, verbeeldingskracht, taalschoonheid en psychologisch inzicht gaan moeiteloos samen. Juist bij zo'n briljante stilist storen de zetfouten die dit boekje rijk is en die ene lelijke grammaticale fout, die een redactie had moeten ontdekken! Verder is deze mooi uitgegeven novelle een uniek kunstwerkje in taal, zeer authentiek en tot herlezen uitnodigend. Normale druk. Drs. Cees van der Pluijm
A room of one's own - Three guineas./ Virginia Woolf. (Penguin books, 364 p.)
In A Room of one's Own (1929), een essay over seksisme, kunst en de vrijheid om kunst te scheppen, licht Woolf haar pleidooi voor professioneel vrouwelijk auteurschap toe. Om haar argumenten te verlevendigen, geeft Woolf het essay de vorm van een deels fictieve vertelling. Ze bedenkt een verteller, Mary, een getalenteerde maar door de maatschappij belemmerde auteur. Mary neemt de lezer mee via een onderhoudende monologue intérieur op een imaginaire tocht door Oxbridge en Londen. Een bezoek aan de bibliotheek van het British Museum inspireert Mary tot bedenkingen over de verschillende obstakels waarmee begaafde vrouwen geconfronteerd worden in het creatieve proces.
Van A Room of One's Own (1929) wordt gezegd dat het aan de basis ligt van de feministische literatuurkritiek. Woolf stelde dat de schrijver een product was van zijn of haar historische omstandigheden en dat materiële omstandigheden van cruciaal belang waren. Bovendien argumenteerde ze dat die omstandigheden een diepe invloed hadden op de psychologische aspecten van het schrijven en op de aard van het creatieve werk zelf.
A Room of One's Own lijkt in niets op enig ander feministisch manifest. Het is ontstaan uit twee lezingen over Vrouwen en Fictie die Woolf gaf op 20 en 26 oktober 1928 aan Newnham en Girton College voor meisjesstudenten (Cambridge).
Three Guineas
Woolfs volgehouden pacifisme in een tijd van oprukkend fascisme en oorlogsdreiging veroorzaakte controverse. Ze kreeg de kritiek een wereldvreemde estheet te zijn. In Three Guineas (1938) verklaart ze waarom ze als vrouw pacifist is.
"Als je absoluut wil vechten om mij te beschermen, of om "ons land" te beschermen, laat het dan duidelijk zijn dat je eigenlijk vecht uit een seksueel instinct dat ik niet deel, om voordelen te bekomen waarvan ik niet geniet en waarschijnlijk ook nooit zal genieten; want als vrouw heb ik geen land, als vrouw wil ik geen land, als vrouw is de hele wereld mijn land."
Three Guineas is niet alleen een pleidooi tegen de oorlog, maar ook het boek waarin Woolf haar feministische standpunten het duidelijkst formuleert. Vrede betekent veel meer voor Woolf dan het vermijden van gewapende conflicten. Vrede is nodig om de patronen van onderdrukking en uitsluiting, bijna altijd vertegenwoordigd door mannen, te stoppen. Die seksistische patronen strekken zich uit in het gezin, het onderwijs, de economie en de politiek. Fascisme, nazisme en oorlog zijn alleen maar verre uitwassen van seksisme. Oorlog bestrijden moet gebeuren door onderdrukking van vrouwen te bestrijden.
Het kind in het getto. Moederziel alleen overleeft een joods meisje de Poolse bezetting./ Mirjam Pressler (Uithoorn, Karakter, 2012, 256 p.)
September 1943, de joodse dorpsarts Hanna Mai woont met haar beide dochters, de 16-jarige Minna en de 7-jarige Malka, in Lawoczne, een dorp in het door de Duitsers bezette Polen dicht bij de Hongaarse grens. Tijdens een razzia van de nazis moeten ze halsoverkop en zonder enige voorbereiding huis en haard ontvluchten. Geteisterd door weer en wind trekken de drie vrouwen door de bergen richting Hongarije, waar het naar verwachting relatief veilig is. Maar nog vóór de grens, in Pilipiec, bezwijkt de 7-jarige Malka aan uitputting en hoge koorts, wat het voor de vrouwen onmogelijk maakt om verder te reizen.
Met bloedend hart besluit Hanna haar jongste dochter bij een onderduikgezin achter te laten; maar ook daar wordt de Duitse dreiging te groot en Malka wordt naar het getto gebracht, waar ze vanaf dat moment moederziel alleen moet zien te overleven, zonder eten, onderdak, of gezelschap. In de maanden die volgen en tijdens de ijskoude Poolse winter die invalt ontwikkelt Malka een primitief survivalsysteem, net als een paar andere achtergelaten joodse kinderen van haar leeftijd. Ze weet zichzelf onzichtbaar te maken, de eenzaamheid en eeuwige honger te weerstaan
Schrijvers zijn mijn psychiaters, ze geven mij advies hun werk is een geschenk, de briljante ideeën worden mij gratis voorgeschoteld, het is een botsing met een hogere intelligentie.
Louis I. Kahn. Conversations with students. Architecture at Rice 26. Texas, Princeton Architectural Press, 1998, 93 p.
Louis Kahn (1901-74) is one of the most renowned practitioners of international modernism, on a par with Le Corbusier and Mies van der Rohe in the extent of his influence on subsequent generations of architects. Kahn sought the spiritual in his powerful forms, and encouraged his students to seek the essential nature of architecture.
Kijken naar de pijn van anderen./ Susan Sontag (De Bezige Bij, Amsterdam, 2005, 124 p.)
"In Kijken naar de pijn van anderen, het vervolg op haar briljante On Photography uit 1977, vraagt Sontag zich af of schokkende beelden kijkers beïnvloeden of wellicht zelfs ophitsen. We krijgen dagelijks een portie van zulke beelden te zien, bomaanslagen en oorlogsgeweld. Misschien is onze perceptie van de werkelijkheid aan erosie onderhevig als gevolg van de alomtegenwoordigheid van gruwelijke beelden.
Sontag volgt de raadgevingen op van Virginia Woolf, die in 1938 in Three Guineas overdenkingen neerschreef over de oorzaken van oorlog. Ze liet mannen en vrouwen naar oorlogsfoto's kijken. Het is een mannenzaak, zei Woolf, mannenwerk, de moordmachine heeft een geslacht en wel het mannelijke. Kijk maar eens naar foto's van de Spaanse burgeroorlog, ging Woolf verder, kijk welke gevoelens die afbeeldingen bij ons opwekken. Dat doet Sontag ook: hoe reageren wij op zulke beelden, wanneer we naar de pijn van anderen kijken? Voor haar is een foto van gruwelen 'een middel om werkelijkheid (of meer werkelijkheid) te geven aan dingen die mensen met een bevoorrecht of in elk geval veilig leven misschien liever zouden negeren'.
'Oorlog rijt, scheurt', schrijft Sontag. 'Oorlog splijt, legt open. Oorlog verschroeit. Oorlog verminkt. Oorlog verwoest.' Dat zie je op de foto's in The Eye of War van Phillip Knightley, oud-correspondent van de Londense Sunday Times. Het is een heel ander boek dan Sontags essay (waarin trouwens geen foto's staan): Knightley laat veelal beroemde oorlogsfoto's zien, van de Krimoorlog tot het recente conflict in Irak, en verzamelde getuigenissen van journalisten. Het boek is ook veel afstandelijker geschreven, er wordt geen 'wij', de lezer, in aangesproken zoals bij Woolf of Sontag. Het gaat bij Knightley over dé oorlogsverslaggever, dé oorlogsfotograaf, dé getuige."
Fragment uit artikel: 'Het blijven verschrikkingen./ Paul Depondt − Volkskrant 29/08/03
Nathan Sid is het verhaal van een jongen die opgroeit tussen twee culturen: het na-oorlogse Nederland waarin hij geboren wordt en het vooroorlogse Indië waarin hij werd verwekt. Tussen zijn familieleden voelt Nathan zich een buitenstaander: zijn vader, ex-KNIL-militair, moeder en stiefzusjes hebben de oorlog in een Japans krijgsgevangenkamp meegemaakt: in hun leed kan hij niet delen. Nathans zusjes zijn bruin, maar hijzelf is wit. Vader Sid lijdt aan een oorlogstrauma en voedt zijn zoon op met harde hand én liniaal. De relatie tussen Nathan en zijn vader is het belangrijkste onderwerp van de novelle. Nathan Sid is een boek over de verhoudingen tussen eerste en tweede generatie Indische Nederlanders en over de moeilijkheden die beide generaties in hun nieuwe vaderland ondervinden. Hiermee raakt het aan actuele themas over afkomst en identiteit, discriminatie en integratie waar hoor ik bij en in welk land hoor ik thuis?
De familie Sid leeft in een repatriantenhuis aan zee, met afgedankte meubelen, Rode Kruis-dekens, Indische mensen, Maleise woorden en Oosterse geuren. Adriaan van Dis (1946) groeide op in eenzelfde huis in Bergen aan Zee, met zijn drie Indische halfzusjes, vader, moeder en enkele andere repatriantenfamilies. Nathan Sid is gebaseerd op Van Dis eigen jeugdherinneringen. De novelle kwam voort uit een kookrubriek in NRC Handelsblad, waarin de auteur schreef over de maaltijden van vroeger: de Hollandse aardappels van zijn moeder versus de Indische rijsttafels van zijn vader. Deze krantencolumns werden tot een boek bewerkt, Nathan Sid werd het best verkochte debuut van 1984.
Tekstfragment (aanvang boek):
Nathan was er nooit geweest, maar wel gemaakt. Zijn zusters waren er geboren, net als zijn vader en veel van zijn ooms en tantes. Indië was overal in huis.
Zijn moeder wapperde het bed schoon met een sprietige sapu lidi en zei bulzak tegen de matras. Je lichaam was een body. Op de met batik afgedekte hutkoffer tegenover zijn bed speelde hij vaak met benen vogels, een opgezette slang, bambu fotolijstjes en Balinese vrouwenbustes die altijd glimlachen in glanshard hout. Nathans vader stond daar zwaaiend in een witte korte broek en de in de oorlog doodgeschoten vader van zijn zusters droeg een plusfour met verband om zijn kuiten, poeties noemde zijn moeder dat. Die andere vader leek op die fotos veel bruiner dan de zijne.
Op de schoorsteen lag een kris, versierd met plakjes Djokja-zilver. In de keuken hingen bolle koekepannen waar alleen Pa Sid mee bakte. Nathans moeder kookte Hollands, uit de torenhoog in elkaar passende aluminium pannetjes die zo heet werden dat je er gauw je vingers aan kon branden. Ze waren gesmolten uit neergestorte oorlogsvliegtuigen. Het Australische Rode Kruis had ze na de oorlog zelf aan zijn moeder gegeven, samen met de grijze dekens. Die vond Nathan ook zo dun. Maar zijn moeder zei dat je er blij mee moest zijn. Na de bevrijding had zij nog maar één broek, één koffer en een vals gebit van het slechte kampeten. Zelfs het tafelzilver moest zij in haar Sumatraanse tuin begraven achterlaten. Als Nathan groot was zou hij het opgraven.
Alleen Pa Sid kon in Holland Indië tot leven geuren. Nathans moeder kookte altijd gezond en at het liefst haar voor eeuwig ingezouten snijbonen. Maar als Pa Sid bakte rook het hele huis naar zoet en zout. Zijn rempèjèh klonterde zo dik al seen gestolde spons en zijn spekkoek telde zoveel dunne laagjes dat je een punt alleen maar dwars kon happen.
s Zomers liet hij de rijst dagen zwellen tot een zoete kleffe pudding. Werd het satéoventje met staalwol opgepoetst, dan kwamen Pa Sids zusters met hun mannen. Tante Pop en tante Zus maakten altijd veel lawaai. Hun gouden armbanden klengelden tegen de houten stoelleuningen en hun rrr-en rolden harder dan Nathan ooit bij zijn vader had gehoord.
