Sinister

Een onderzoeksteam van de Universiteit UA te Antwerpen, heeft in het voorbije corona-jaar aandachtig de hoofdjournaals op VRT en VTM geanalyseerd. En ze zijn tot diezelfde conclusie gekomen die ik lang geleden (op 13 april 2020) al eens had geformuleerd: "corona" was disproportioneel aanwezig in zowat alle journaals gedurende het hele jaar 2020 (vanaf de eerste signalen in maart). In elk journaal kwam "corona" uitgebreid aan bod, waardoor de nieuwsuitzendingen bijna altijd 10 tot 15 minuten langer duurden dan voorheen. En soms was "corona" zelfs het enige onderwerp. De UAntwerpen formuleert het een beetje provocerend en karikaturaal als volgt: "Voor even leek het Vlaamse nieuws op dat van Rusland of China. Er was één dominante invalshoek, en de regering domineerde het nieuws als nooit tevoren. Nieuwsdiversiteit is een groot democratisch goed en het is eigenlijk niet gezond dat één frame of nadruk het nieuws zó domineert als wat we gezien hebben in 2020."

De VRT-redactie voelde zich hierdoor lichtjes op de tenen getrapt, en ze hebben het over "een gechargeerde uitspraak". Ze verweren zich met de bedenking dat ze immers af en toe ook een kritisch bericht hebben gebracht. Dat zal dan wel zo zijn, maar het punt blijft: het ging altijd over corona en het ging al te dikwijls alléén over corona. (En nu nog altijd, trouwens...)

Wat de precieze (bij)bedoelingen van die overdaad aan "corona-nieuws" waren, dat weet ik niet. We zullen het vermoedelijk nooit weten. Maar wat het resultaat is, dát weet ik wel: de angst voor de pandemie en voor de verschrikkelijke ziekte Covid is er bij ons allemaal in gehamerd. De onafgebroken stroom aan berichten en reportages over de vreselijke toestanden in de ziekenhuizen en (vorig jaar) in de woonzorgcentra, de dagelijkse cijfers met de besmettingen/ziekenhuisopnames/IC-belasting, de pakkende verhalen van doodzieke mensen, de beelden van patiënten die moesten beademd worden, de massagraven in bijvoorbeeld Brazilië, ...

Hoe hard de VRT-redactie ook moge protesteren tegen de "beschuldiging" vanuit de Antwerpse Universiteit dat onze nieuwsuitzendingen in 2020 leken op "nieuws in Rusland of China", het klopt wel. Misschien was het onbewust of ongewild, maar het voortdurend herhalen en benadrukken van altijd maar diezelfde dringende boodschap had inderdaad veel weg van een vorm van "hersenspoeling". Zoals bijvoorbeeld het nieuws op de Noord-Koreaanse tv.

Het resultaat was in elk geval dat we allemaal, willens nillens, doordrongen geraakt zijn van de ernst van de situatie. En dus van de noodzaak en gepastheid van de door onze regering opgelegde (of opgedrongen) maatregelen. En van het essentieel belang van "het vaccin".

Iets gelijkaardigs zien we trouwens ook als het gaat over de klimaatverandering.

Nee, ik ben geen "klimaatontkenner". Ik geloof écht dat ons klimaat drastisch aan het veranderen is, en dat de mens daar een grote rol in speelt. En dat dit een serieus probleem dreigt te worden. Maar ik kom in opstand als de media die boodschap er absoluut willen "in stampen". Als de media mijn overtuigingen en ideeën proberen te "sturen", dan ga ik dwarsliggen.

En dat "sturen", dat is wat ze (lijken te) doen. Is het u nog niet opgevallen dat bij een reeks warme dagen, dagen waarop de temperatuur beduidend hoger ligt dan het "langjarig gemiddelde", telkens consequent verwezen wordt naar de klimaatverandering? Altijd wordt een "klimatologische uitleg" gegeven voor een reeks warme dagen. Bij de winterse periode in de eerste helft van april, waarbij de temperaturen lange tijd diep onder het "langjarig gemiddelde" bleven hangen, werd met geen woord over een mogelijk "klimatologisch" verband gerept. En er is eigenlijk ook geen noodzakelijk verband. Het heeft alles te maken met de (toevallige) ligging van een hogedrukgebied, ten oosten dan wel ten westen van ons, en met de bijhorende windrichting. Hoe reëel de klimaatverandering ook is, enkele zomerse dagen in maart bewijzen niets, evenmin als enkele winterse dagen in april. Maar tóch wordt bij een warme periode systematisch naar de "opwarming van de aarde" verwezen. Kwestie van hard en lang genoeg op diezelfde nagel te blijven kloppen om zéker iedereen te overtuigen.

Daar bestaat dus een term voor, voor dat soort praktijken. Dat heet "indoctrinatie" of "hersenspoeling": "Hersenspoeling wordt soms gebruikt in de zin van indoctrinatie. Bij indoctrinatie ligt de nadruk op het kritiekloos overtuigen van doelgroepen of personen. Het begrip heeft dezelfde negatieve bijklank als hersenspoeling, maar is beter geworteld in de realiteit. De meest gebruikte manier is een persoon confronteren met een eindeloze stroom van input, in de vorm van lectuur, films en praatsessies die vaak uren of dagen kunnen duren. Doel is de weerstand te overwinnen en de persoon zijn oude denkpatroon te doen loslaten."