|
Ik heb het eerder al eens opgemerkt: de "rechten van de verdediging" zijn in ons rechtssysteem heel sterk
uitgewerkt. De "rechten van het
slachtoffer" lijken nét iets minder belangrijk te zijn, maar misschien zie
ik dat verkeerd.
Eén van de manieren om de "rechten
van de verdediging" te waarborgen, is de "verjaringstermijn": na x jaar kan een misdrijf of een overtreding
niet meer vervolgd worden omdat het misdrijf of de overtreding "verjaard" is.
Het idee dat erachter steekt, is dat er een duidelijke link moet
bestaan tussen het te bestraffen feit en de straf die erop volgt: "Indien er teveel tijd verloopt tussen de
gepleegde feiten en het eventueel proces en de bestraffing, heeft een
bestraffing nog weinig zin."
Om het concept van de "verjaring"
te rechtvaardigen wordt de vergelijking gemaakt met het bestraffen van een
kind: als dit pas een week later zou gebeuren, beseft het kind niet meer waar
het eigenlijk voor gestraft wordt, en zal het zich ook niet aangespoord voelen
om het kattenkwaad voortaan achterwege te laten. Als ik eerlijk mag zijn: dat
is ronduit belachelijk. Misdadigers en overtreders zijn geen kinderen met een
kort geheugen. Als iemand een moord gepleegd heeft, dan weet hij ook 20 jaar
later nog perfect dat zijn straf gelinkt is aan die moord. Of niet soms?
Er bestaat trouwens ook nog een onderscheid tussen de "verjaring van strafvordering" en de "verjaring van straf". Bij de "verjaring van straf" kan het heel goed
zijn dat de straf wel uitgesproken werd, maar na x jaar nog altijd niet
uitgevoerd, waarna de straf komt te vervallen wegens "verjaard".
Een ander concept in ons rechtssysteem, waarbij de "rechten van de verdediging" centraal
staan, is het concept van de "redelijke
termijn". De bedoeling hiervan is, denk ik, het vermijden van eindeloos
aanslepende rechtszaken waarbij een overtreder lang na het voorval alsnog zou
gestraft worden. Het is een soort "bescherming",
vermoed ik, tegen de tergende traagheid van onze rechtspleging. Als de "redelijke termijn" verstreken is, kan de
dader wél nog altijd schuldig bevonden worden, maar er wordt geen straf meer
uitgesproken.
De duur van zo'n "redelijke
termijn" wordt overgelaten aan de vrije interpretatie van een rechter. Bij "verjaring" is dat anders. Voor de "verjaringstermijn" bestaan heel precieze
richtlijnen: 20 jaar voor bijvoorbeeld een moord, 15 jaar bij verkrachting op
een meerderjarige, 5 jaar voor een "wanbedrijf"
dat bestraft wordt met een gevangenisstraf van minder dan 3 jaar, 1 jaar voor
verkeersovertredingen of andere overtredingen. Eind 2019 is een wetswijziging
goedgekeurd die als bedoeling had om de verjaringstermijn te schrappen voor
seksuele misdrijven tegen minderjarigen. Een heel mooi initiatief. Helaas is er
toen een foutje geslopen in de aanpassing van de wetteksten, zodat het gevolg was
dat een seksueel misdrijf tegen een meerderjarige, met de dood als gevolg, nu
al na 10 jaar zou verjaren in plaats van na 15 jaar.
Gewiekste advocaten, van het soort dat ik niet kan betalen, kennen
uiteraard alle trucjes van de foor om ervoor te zorgen dat een proces zó lang
aansleept dat de hele zaak uiteindelijk verjaard is, of dat de "redelijke termijn" verstreken is. Of,
erger nog: ze vragen altijd maar opnieuw bijkomende onderzoeken of verzinnen
argumenten om het proces keer op keer uit te stellen, tot het niet eens meer
tot een proces kan komen wegens "verjaring".
Het moet gezegd: het ligt niet altijd aan de advocaten. Er is ook het
gigantische probleem van de "achterstand",
vooral bij de "Hoven van Beroep". In
fiscale rechtszaken loopt die achterstand in Brussel al op tot 10 jaar! Het
ligt er vingerdik op dat veel van die zaken nooit zullen kunnen vervolgd
worden, wegens verjaring.
Verjaring heeft trouwens ook gedreigd voor het onderzoek naar de "Bende van Nijvel": eind 2015 liep de
verjaringstermijn voor het dossier af, zonder enig resultaat. Toen heeft men in
zeven haasten de verjaringstermijn met 10 jaar verlengd, tot 2025. Niet dat het
enig verschil zal maken: het komt toch nooit tot een proces. Maar daar ligt het
probleem bij het (al dan niet opzettelijk) geklungel van de onderzoeksrechters.
Een "verjaring" is er ook
gekomen in het proces tegen de vroegere toplui van Fortis Bank. Die hadden in 2007 de hebberige beleggers in volle
financiële crisis kunnen verleiden om met hun centjes mee te springen in de
kapitaalsverhoging die Fortis gepland had om de overmoedige overname van ABN
Amro te kunnen betalen, maar ze hadden daarbij één en ander aan cruciale
informatie achter gehouden, of simpelweg gelogen. De zaak is altijd maar
opnieuw op de lange baan geschoven, en zie: de "tenlasteleggingen" zijn ondertussen verjaard, en de heren zijn de dans ontsprongen. Het zou mij nochtans sterk verwonderen als het argument
dat die mannen de link met hun misdrijf niet meer zien, inderdaad zou kloppen.
Een ander stuitend voorbeeld van dat soort "klasse-justitie", waarbij iemand met véél geld lang genoeg uit de
handen van het gerecht kan blijven, is de "verjaring"
van een reeks snelheidsovertredingen van de heer Jordan Lukaku, profvoetballer en "broer van". De man had 6 snelheidsovertredingen op zijn palmares,
en had het bovendien niet nodig gevonden om zijn rijbewijs in te leveren na een
eerdere veroordeling. De gevraagde straf was 16 maanden rijverbod, maar de
advocate van de man kwam op het idee om "verzet
aan te tekenen", waardoor het proces moest overgedaan worden. En eer het
zover kon komen, was de hele zaak verjaard. Jordan was ondertussen, drie jaar
na de feiten, al lang vergeten dat hij het niet nodig had gevonden zijn
rijbewijs in te leveren zoals hem gevraagd was, zeker?
Wie nu op het lumineuze idee zou komen om zélf aan gerechtelijke vervolging
of straf te kunnen ontsnappen door dat soort juridische truken, moet ik toch
even waarschuwen: dit is alléén weggelegd voor de vermogenden onder ons, want
een pro Deo advocaat zal die moeite niet doen.
|
