Sinister

Dat tabak dodelijk kan zijn, is een versleten cliché, maar ik heb het wel aan den lijve ondervonden. Of toch zo goed als.

Voor een goed begrip zal ik toch eerst een korte introductie in de "leer van de tabakspluk" moeten meegeven.

De tabaksplanten staan in eindeloze rijen naast elkaar, en groeien tot zowat 2 meter hoog. Elke plant heeft een drietal bladeren per niveau: de onderste bladeren (de zandbladeren) groeien bijna tegen de grond, en zijn het eerste rijp, en de bladeren daar boven rijpen in volgorde van hun hoogte. De bladeren worden manueel geplukt door 5 mensen die op een pluk-machine zitten waar vijf zitjes op gemonteerd zijn, die in de hoogte verstelbaar zijn, en die aangedreven wordt door een soort bromfietsmotor. Een geleider voor het voorwiel zorgt ervoor dat de machine mooi recht tussen de rijen tabaksplanten blijft rijden, en de bedoeling is dat elke plukker telkens van de rij planten aan zijn rechterkant in het voorbijrijden de juiste bladeren af plukt en in een bak deponeert die voor hem geplaatst is. De hoofdplukker start de machine op aan het begin van een rij, en dan rijdt het ding verder, tot de hoofdplukker ongeveer halfweg stopt omdat de bak voor het zitje van de plukkers dan in principe helemaal vol is. Die bak wordt op een hogere steun geplaatst en vervangen door een lege bak, en dan gaat het weer verder, tot het einde van de rij. Voor de rest dendert het ding ongenadig vooruit. Als plukker moet je maar zien dat je in het voorbij rijden de bladeren kan mee grissen die moeten geplukt worden, en dat je die mooi in je bak stapelt zodat die niet overvol raakt vóór je mag wisselen.

Dat je de bladeren in het voorbijrijden moet zien te plukken van de planten in de rij aan je rechterkant, was voor mij, als linkshandige, een bijkomende handicap. En ja, ik heb het dus meermaals meegemaakt dat ik mijn geplukte bladeren niet meer in die bak gepropt kreeg, omdat ik slecht gestapeld had. Of omdat het gewoon allemaal te vlug ging en ik amper de tijd had om de bladeren van de plant af te trekken, en er niet toe kwam om ze mooi te stapelen. En dan probeerde ik toch maar met de moed der wanhoop verder te doen en de bladeren gewoon op mijn schoot te leggen in de hoop dat ik ze allemaal kon blijven vasthouden. Een hels karwei was het.

Een hels karwei, zeker in het begin, omdat je dan nog de routine mist om het allemaal vlot te blijven doen. Een hels karwei is het sowieso in de eerste weken, omdat je laag tegen de grond tussen die rijen tabaksplanten door rijdt die hoog boven je uit groeien en 's morgens kletsnat zijn van de dauw, of van de regen. Na tien minuten ben je al doorweekt en verzopen. En je rug is op het einde van de werkdag gebroken door de hele tijd naar die "zandbladeren" te tasten.

Op het einde van de rij planten staat een tractor te wachten met tien lege bakken op een gammele kar. De lege bakken worden op de grond gegooid, de volle bakken worden van de "plukmachine" op de kar overgeplaatst, de lege bakken komen op plukmachine, en de volgende 5 rijen planten kunnen weer geplukt worden. En er mag daarbij geen tijd verloren worden, want het moet rap gaan allemaal.

De man met de tractor haast zich dan naar de "naaitafel" op het erf, waar enkele naaisters de bladeren uit de volle bakken op een lange tafel deponeren en aan een stok vast naaien. Zodra de bakken geleegd zijn, spoedt de tractorman zich weer naar het veld om daar op tijd te staan met de geleegde bakken tegen dat de plukkers een nieuwe rij afgewerkt hebben. En dan wordt er weer gewisseld. Zo gaat dat de hele werkdag door.

De vrouwen aan de "naaitafel" leggen de stokken met de opgenaaide tabaksbladeren op een lopende band, die de stokken binnen in de "kiln" vervoert. Een "kiln" is een soort droogschuur voor tabaksbladeren. Zo'n "kiln" is eigenlijk niets meer dan een hoge houten barak, met binnenin een reeks balken en dwarsbalken, verspreid over vele "verdiepingen", en daar worden de zwaarbeladen stokken aan opgehangen door de "kilnhanger". Die moet over die balken balanceren, en de stokken, die gestaag blijven komen, van die band afnemen en mooi evenwijdig en op de gepaste afstand op de balken hangen, zodat ze allemaal goed en vlug kunnen drogen. Omdat hij van bovenaf aan moet beginnen, en de stokken met tabaksbladeren lager komen te hangen naarmate de dag vordert, heeft de kilnhanger dezelfde plezierige ervaring als de plukkers, maar dan nog erger: de kletsnatte bladeren hangen boven en rond zijn hoofd, en na enkele minuten is hij compleet doorweekt.

De farm waar wij mochten werken, was vrij groot: 40 acres, of 16 ha, tabaksplanten. We moesten ongeveer 1 acre per dag plukken, want dat was min of meer wat in een kiln kon opgehangen worden. De eerste week waren we daar soms tot vier uur in de namiddag mee bezig, maar eens we de routine te pakken hadden, ging het alsmaar vlugger. Na een paar weken slaagden we er al in om tegen twee uur in de namiddag klaar te zijn met ons werk. Maar dan moesten we wel de hele tijd aan een razend tempo doorwerken. En we begonnen, vanaf de tweede week, ook al vanaf 6 uur 's morgens met het leegmaken van een kiln.

Als ik me goed herinner, had onze baas 7 of 8 kilns staan. Na een goeie week waren die dus allemaal vol, en moest de eerste weer leeg gemaakt worden. Want ondertussen waren de bladeren in die eerste kiln, normaal gezien, al helemaal droog door de hete lucht die er een hele week door gejaagd was. En zo ging het de volgende dagen ook: elke dag begon met het leegmaken van de gedroogde bladeren uit een kiln.

Ik zag daar elke ochtend ontzettend tegen op, tegen dat uur werken in de kiln, omdat we met z'n allen een soort "menselijke ketting" moesten vormen, en de stokken met gedroogde tabaksbladeren aan elkaar moesten doorgeven. Daarbij moesten meerdere mensen in de kiln zelf staan, op die smalle balken, hoog boven de begane grond. Ik stond elke keer stijf van de stress en de spanning: mijn hoogtevrees en valangst...