Sinister

Ik heb een vreselijke hekel aan mensen die altijd in het centrum van de belangstelling willen staan, en die zichzelf ontzettend graag horen praten. Heel mijn "afweersysteem" wordt door dat soort mensen geactiveerd: ik word prikkelbaar, onverdraagzaam, geïrriteerd. Eigenlijk een beetje zoals bij zoemende muggen die mij 's nachts uit de slaap houden en die ik ervan verdenk het juiste moment af te wachten om mij een ferme steek te geven. (Waarop ik dan, zoals ik al eens verteld heb, hyper-allergisch reageer en een ferme bult voel opkomen op de gestoken plek.)

Gelukkig laat dit soort irritante mensen mij 's nachts met rust, en gelukkig ook zijn ze al bij al vrij ongevaarlijk. Dit in tegenstelling tot de muggen.

Want ondertussen is komen vast te staan dat de mug de grootste en gevaarlijkste "killer" is onder alle diersoorten: jaarlijks sterven ongeveer twee miljoen mensen door de schuld van een mug.

Het is voor ons een grote meevaller dat de gevaarlijkste muggen eerder van een tropisch klimaat houden, zodat de meest agressieve ziektes, zoals Malaria, Dengue, Gele Koorts, Zika of Japanse Encefalitis, vooral in het zuidelijk halfrond slachtoffers maken. Malaria alléén al zal dit jaar vermoedelijk minstens 700.000 levens kosten.

Maar daar loert de opwarming van de aarde om de hoek: ook bij ons in Europa wordt het klimaat "vriendelijker" voor de stekende beestjes. En dus stijgt ook het risico bij ons op de verspreiding van dat soort door insecten overgedragen infecties. We kunnen ons dus maar beter goed voorbereiden, en alvast de nodige voorzorgsmaatregelen nemen.

Het beste is natuurlijk om ervoor te zorgen dat je niet door een mug gestoken wordt. Een "muggenbeet" is sowieso vervelend, zelfs als het gaat om een onschuldige Europese mug of een geïmporteerde agressieve (en hopelijk onbesmette) Tijgermug.

De meest milieuvriendelijke bescherming is nog altijd het muskietennet, maar omdat dat nogal omslachtig is, zien we er tegenop om dat over ons bed te spannen.

We kunnen de muggen ook vrij efficiënt op afstand houden door insectenwerende middelen op basis van DEET, oftewel "N,N-di-ethyl-meta-tolueenamide", een synthetische organische verbinding. Het afwerend effect van DEET schijnt te maken te hebben met de bittere smaak van het product en het merkwaardige vermogen van muggen om smaken "waar te nemen" via hun pootjes: ze zullen daarom zelfs vermijden om te landen op een met DEET ingesmeerde huid. Maar vooraleer we victorie gaan kraaien: er zijn al populaties van dengue-muggen die een ongevoeligheid voor DEET ontwikkeld hebben en zich niet meer laten afschrikken. Het is dus wellicht maar een kwestie van tijd eer alle muggen zullen zeggen: "Wat kan ons dat beetje DEET schelen!"

Maar zie: de onderzoekers hebben nog een paar troeven achter de hand. Zo is ook gebleken dat muggen een afkeer hebben van de geur van vis. Dat is in zekere zin logisch, want muggen leggen hun eitjes in stilstaande poelen, en als daar vissen in zitten, dan verslinden die al die eitjes. De muggen leggen dus automatisch de link tussen de geur en de vraatzucht van een vis. Ik zie me niet direct slapen met een gedroogde haring onder mijn kussen, maar het kan al veel helpen als we ervoor zorgen dat er visjes zwemmen in onze poelen en vijvers, om de muggen zo te motiveren toch maar andere oorden op te zoeken.

Nog een andere merkwaardige vaststelling: de geur van roofdieren (dat wil zeggen: de dieren die de mug als prooi bejagen) verzwakt de muggen (omdat ze een stressreactie krijgen) zodanig sterk, dat een veel lagere dosis aan insecticide nodig is om ze klein te krijgen. Dat is vooral belangrijk in de globale bestrijding van muggen, omdat ze anders resistent dreigen te worden tegen sommige insecticiden en de dosis die nodig wordt om hen te verdelgen, alsmaar hoger zou worden. Het gebruik van biologische pesticiden waar een geur van zo'n roofdier (zoals het "Bootsmannetje", een soort "Waterwants") in verwerkt zit, kan daardoor in beperkte dosissen al voldoende zijn om de muggen te verdelgen zonder de bijwerkingen van kunstmatige producten.

De meest effectieve manier om aan muggenbeten te ontsnappen, is nog altijd het gezelschap van iemand die muggen aantrekt en op wiens bloed de mug verlekkerd is. Muggen voelen zich vooral aangetrokken door het melkzuur in ons zweet en ze ruiken onze aanwezigheid ook door de koolstofdioxide die we uitademen. Als je dus een rustige nacht wil, ga dan naar bed met iemand die net voor het slapengaan ferm gesport heeft: die ademt zwaarder en zal meer koolstofdioxide uitademen, en tegelijk ook meer zweet met verrukkelijk melkzuur produceren. Hij of zij zal 's morgens overdekt zijn met muggenbeten, maar jou zullen ze niet benaderen.

Het probleem is natuurlijk wel dat je er dan het aanhoudend gezoem moet bij nemen. En eigenlijk, en dat was mijn uitgangspunt, is het vooral dát wat mij mateloos irriteert.

Maar wat zou ik mogen klagen, al bij al? Voorlopig blijft het effect van een muggenbeet beperkt tot een ferme bubbel die na 24 uur al verdwenen is. De dag dat tropische muggensoorten ook bij ons zullen kunnen gedijen, en ziektes zoals Dengue of Chikungunia of Zika, of zelfs Malaria, hier ingang vinden, hebben we pas écht een probleem!

En over Malaria gesproken: de ziekte zal dit jaar vermoedelijk méér doden eisen dan Covid-19. Maar terwijl we al méér dan vijf maanden lang elke dag verdrinken in corona-berichten, wordt er over Malaria vooral gezwegen. Want het is "ver van ons bed." Voorlopig toch nog.